CO DANIA MA DO DANIA? DENMArk - Danmark i Polen/media/Polen/Documents/Eksportraadet/Danish... ·...

DANISH SUSTAINABLE LIVINGDUŃSKI SPOSÓB NA ŻYCIE W RÓWNOWADZE Z NATURĄ I ROZWOJEM TECHNOLOGICZNO-EKONOMICZNYM

CO DANIA MA DO DANIA?DENMArk


PUBLIKACJA PRZYGOTOWANA

W RAMACH KAMPANII

PROWADZONEJ PRZEZ

AMBASADĘ KRÓLESTWA DANII

ZESPÓŁ REDAGUJĄCY

Katarzyna Wojda

Izabela Kłębek

Ewa Tajer

AMBASADA KRÓLESTWA DANII

ul. Marszałkowska 142

00-061 Warszawa

tel. +48 22 565 29 00

www.ambwarszawa.um.dk

OPRACOWANIE GRAFICZNE

DeLord Sp. z o.o.

ul. św. Bonifacego 112

02-909 Warszawa

tel./fax +48 22 847 20 50

tel. kom. +48 608 300 608

[email protected]

Inteligentne sieciMarek Woszczyk, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki5

Projekt „Europejska latarnia morska 2020”Lykke Friis, Minister ds. Klimatu i Energii8

Niezwykły dom dla zwykłych ludziMichał Mika, Kierownik Produktu DANFOSS9

Zmieniając system energetycznyGrzegorz Cieślak, Kierownik Działu Rozwoju DONG Energy13

Grundfos pomaga zoptymalizować zużycie energii oraz wody

Andrzej Pasiński, GRUNDFOS15

Nowy wymiar domu typowego − energooszczędność, komfort, ekologia

Doradztwo Techniczne ROCKWOOL POLSKA18

Energooszczędne budownictwo w trosce o środowisko

VELUX Polska Sp. z o.o.21

Energooszczędna użyteczność publiczna

Jakub Lewkowicz, Wspólnik pracowni BJERG SZPALERSKI ARCHITEKCI28

Lokalne działania dla dobra klimatu

Anne Marie Holt Christensen, Architect MMA, Kierownik Projektu Climate Actionplan, GMINA ALBERTSLUND30

Zielone Miasto

Jacob Hartmann, Senior Advisor, Copenhagen Green Bussines Network, GMINA COPENHAGEN32

Efektywność energetyczna i gospodarka odpadami w gminie Viborg

Mette Lorentzen, GMINA VIBORG39

Wykorzystanie kapitału intelektualnego EuropyTomasz Dąbrowski, Dyrektor Departamentu Energetyki, Ministerstwo Gospodarki6

DANISH SUSTAINABLE LIVING - duński sposób na życie w równowadze z naturą i rozwojem technologiczno-ekonomicznymThomas Ostrup Moller, Ambasador Królestwa Danii w Polsce4

Więcej energii elektrycznej z odpadów

Thomas Norman, Kierownik Działu Rozwoju Technologicznego, BABCOCK & WILCOX VOLUND25

Samsø – w 100% energetycznie samowystarczalna wyspa

Soren Hermansen, Dyrektor Akademii Energii Samso35






jowego, regionalnego i lokalnego, a także przedstawiciele świata nauki oraz młodzież szkolna i uniwersytecka. Ponadto w pro-gram zaangażowały się trzy duńskie gminy, które prezentować będą podjęte przez sie-bie inicjatywy i swoje dokonania. Ostatnim elementem tej środowiskowej układanki będą polscy i duńscy przedsiębiorcy lokalni oraz eksperci. Mam nadzieję, że, podobnie jak mnie, cieszy Państwa wizja przyszłej współpracy i w pełni wykorzystają Państwo możliwość włączenia się w naszą inicjatywę. Nikt nie może twierdzić, że wypracował idealne rozwiązanie, ale wierzymy, że dzięki połą-czeniu sił oraz wymianie pomysłów i do-świadczeń zbliżymy się do osiągnięcia celu. Tego właśnie sobie i Państwu życzę, zachęcając do lektury naszej publikacji oraz kontaktu z Ambasadą Danii wszyst--kich zainteresowanych duńskim sposobem na życie w równowadze z naturą i rozwo-jem technologiczno-ekonomicznym.

Thomas Ostrup MollerAmbasador Danii w Polsce

Polska rozwija się bardzo szybko, a po-ziom wzrostu gospodarczego pozwala kra-jowi wyróżniać się na tle innych europej-skich gospodarek doświadczających obecnie trudności. Obszarami, które będą cie-szyły się szczególną uwagą i odznaczały wyraźną dynamiką, są niewątpliwie ener-getyka i ochrona środowiska. Dlaczego powinniśmy aż tyle uwagi po-święcać czystej energii, efektywności ener-getycznej budynków czy też ogólnie życiu w sposób jak najbardziej przyjazny środowi-sku? Jednym z powodów jest fakt, że zasoby paliw kopalnych nie są niewyczerpywalne. Innym z kolei jest troska, jaką winniśmy na-szej planecie, aby zachować ją dla przy-szłych pokoleń. Jeśli do wspomnianych kwe-stii podejdziemy w odpowiedni sposób, nasze działania będą miały nie tylko sens środowiskowy, ale także ekonomiczny.

Aby zmienić sposób, w jaki żyjemy i pra-cujemy, potrzeba synergicznego działania wielu interesariuszy. Z jednej strony władze muszą stworzyć system zachęcający do zrównoważonego rozwoju, podnoszenia standardu życia, z drugiej przedstawiciele sektora prywatnego i indywidualni konsu-menci powinni stać się bardziej otwarci na inicjatywy przyjazne środowisku. Jeśli uda się wysiłki obu tych stron połączyć, mamy szanse spowolnić spowodowany przez człowieka proces globalnego ocieplenia, zapewnić dostawy energii w rozsądnej ce-nie i utrzymać światowy wzrost gospodar-czy. Ta idea była punktem wyjścia dla Duń-skiej Komisji ds. Polityki Zmian Klimatu, kiedy w zeszłym roku prezentowała ona wizję Da-nii jako kraju niezależnego od paliw kopal-nych w 2050 roku. Tegoroczna kampania informacyjno- -promocyjna jest dobrym przykładem współpracy różnych zaangażowanych śro-dowisk. Grupa duńskich firm z ugruntowa-nymi osiągnięciami w Polsce jest gotowa dzielić się swoimi doświadczeniami i roz-wiązaniami z różnymi podmiotami w kraju. Wśród nich znajdą się władze szczebla kra-

Ambasada Królestwa Danii w Polsce już po raz piąty

zainaugurowała kampanię informacyjno-promocyjną,

która skupia się na zagadnieniach związanych z ener-

gią i środowiskiem. Postrzegamy kampanię jako nasz

mały wkład w doskonale rozwijające się relacje poli-

tyczno-gospodarcze między Polską i Danią.

DANISH SUSTAINABLE LIVING − duński sposób na życie w równowadze z naturą i rozwojem technologiczno-ekonomicznym

Inteligentne sieci

Zadania postawione przed Prezesem URE wy-

magają z jednej strony konieczności przewidywania

kierunków rozwoju sektora energetycznego i wzmac-

niania konkurencji w sektorze, z drugiej zaś - stymulowa-

nia działań spójnych z długofalowym interesem odbior-

ców. Z tych względów regulator zdecydował się na

zaangażowanie w kluczowy dla rozwoju i przyszłości

polskiej energetyki projekt, jakim jest wdrożenie inteli-

gentnych sieci do polskiego systemu elektroenergetycz-

nego.

Budowa inteligentnej sieci jest jedną z form wypełnienia wymagań wobec rynku ‒ poprawia efektywność nie tylko finalnego wykorzystania energii, ale i efektywność całe-go sektora energetycznego. Smart grid wpły-wa na zwiększenie konkurencyjności gospo-darki, minimalizuje zagrożenie black’outami, dostosowuje sieć do oczekiwań odbiorców (w tym wymagań e-mobilności), a także sty-muluje rozwój energetyki odnawialnej. Rolą regulatora w implementacji procesu jest inicjo-wanie zmian i stymulowanie dostosowywania ram prawnych. Prezes URE ‒ jako organ, któ-remu powierzono wdrożenie i nadzorowanie procesu liberalizacji rynku energii podpo-rządkowanego takim nadrzędnym przesłan-

kom jak bezpieczeństwo energetyczne i wy-soka konkurencyjność gospodarki ‒ widzi swoją rolę jako patrona nad procesem stan-daryzacji i koordynacji oraz sprawowania nadzoru nad przygotowaniami. Strategiczną przesłanką polityki energe-tycznej państwa jest zapewnienie wspo-mnianego już bezpieczeństwa energetycz-nego rozumianego ‒ zgodnie z zapisami ustawy Prawo energetyczne ‒ jako stan go-spodarki umożliwiający pokrycie bieżące-go i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środo-wiska. Oznacza to, że na pojęcie „bezpie-czeństwa energetycznego” składają się trzy komponenty: techniczny, ekonomiczny i ekologiczny. Wszystkie te trzy elementy wkomponowane są w systemy inteligentne. Warunkiem potrzebnym do zapewnie-nia bezpieczeństwa energetycznego jest zaś intensywny rozwój źródeł rozproszo-nych, czerpiących z lokalnych zasobów energii pierwotnej, w tym energii odnawial-nej. Upowszechnienie i rozwój generacji rozproszonej przyczyni się do poprawy

bezpieczeństwa odbiorców między innymi poprzez ograniczenie ryzyka braku zasila-nia. Rozwój tego rodzaju źródeł jest także najbardziej efektywną drogą do spełnienia wymagań tzw. „pakietu 3x20” w części do-tyczącej oczekiwanego wzrostu udziału źródeł odnawialnych w całości zużywanej energii elektrycznej oraz w kwestii dotyczą-cej ograniczenia emisji dwutlenku węgla. Rozwój generacji rozproszonej i rozsia-nej uwarunkowany jest jednak odpowiednim dostosowaniem sieci dystrybucyjnych do skoordynowanej współpracy z tymi źródła-mi. W tym kontekście odpowiedzią na poja-wiające się wyzwanie jest budowa inteligent-nej sieci. Warunkiem koniecznym efektywnego otwarcia sieci na generację roz-proszoną jest bowiem odpowiednie dostoso-wanie sieci oraz wyposażenie jej w infra-strukturę komunikacyjną, pomiarową i wy- konawczą pozwalającą na skoordynowane zarządzanie pracą tych źródeł i samej sieci w koincydencji z mechanizmami zarządza-nia stroną popytową. Dynamiczne zarzą-dzanie siecią, konieczne dla zaabsorbowa-nia energii ze źródeł rozproszonych i roz- sianych, wymaga wyposażenia tych sieci

Marek WoszczykPrezes Urzędu Regulacji Energetyki



54

w elementy pomiarowe oraz elementy wyko-nawcze sterowane zdalnie w czasie rzeczy-wistym. Te wszystkie zadania może spełnić system smart grids.

Wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy

1 lipca 2011 roku Polska obejmie Prezydencję w UE, co

daje możliwość większego i realnego wpływu na podej-

mowane decyzje. Państwo sprawujące Prezydencję sta-

je się gospodarzem większości unijnych wydarzeń i gra

kluczową rolę na wszystkich polach aktywności Unii

Europejskiej.

Tomasz Dąbrowski,Dyrektor Departamentu EnergetykiMinisterstwo Gospodarki

nizację spotkań, nadaje kierunek polityczny Unii, dba o jej rozwój, integrację oraz bez-pieczeństwo. Stwarza to szansę do zapre-zentowania na forum Unii Europejskiej prio-rytetów polskiej polityki, zaakcentowania najistotniejszych obszarów, przedłożenia własnych pomysłów i inicjatyw. Prezydencja to jednak głównie kontynu-acja wcześniejszych działań Unii, zapew-nienie jej spójnego funkcjonowania, zagwa-rantowanie jej głosu w ważnych dla świata sprawach. Poprzez solidne wykonanie za-dania, jakim jest Przewodnictwo w Radzie UE, wzrośnie zaufanie do naszego kraju jako ważnego członka UE. Sukces Prezy-dencji to najlepsza okazja do stworzenia pozytywnego wizerunku Polski w świecie.Istotą prac na forum Rady UE jest stanowie-nie prawa i podejmowanie decyzji istotnych z punktu widzenia niemal 500 milionów

Choć Polska jest pełnoprawnym człon-kiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004 r., to dopiero w tym roku sprawdzi swoje umie-jętności negocjacyjno-dyplomatyczne jako kraj sprawujący przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej. 1 lipca 2011 roku Polska obejmie Prezydencję w UE, co daje możli-wość większego i realnego wpływu na po-dejmowane decyzje. Państwo sprawujące Prezydencję staje się gospodarzem więk-szości unijnych wydarzeń i gra kluczową rolę na wszystkich polach aktywności Unii Europejskiej. Jest odpowiedzialne za orga-

obywateli. Wymaga to doskonałego przy-gotowania merytorycznego urzędników i ekspertów pracujących na co dzień nad decyzjami podejmowanymi następnie przez polityków. Korzystając z doświadczeń państw członkowskich, które już sprawowa-ły Przewodnictwo, bądź przygotowują się do tego zadania, wyznaczyliśmy trzy ob-szary, na których będziemy się koncentro-wać w ramach przygotowań do Prezyden-cji: obszar polityczny, organizacyjny oraz promocji Polski. Do głównych zadań będzie zatem należało wyznaczenie priorytetów odpowiadających strategicznym celom pol-skiej polityki, kształtowanie europejskiego procesu decyzyjnego, gospodarowanie za-sobami ludzkimi, a także promowanie na-szego kraju, jego kultury, gospodarki i walo-rów turystycznych. Polska będzie pierwszym i największym państwem z Tria, w skład

Wprowadzanie rozwiązań inteligent-nych do systemów elektroenergetycznych ma fundamentalne znaczenie – pozwoli na upowszechnienie działań na rzecz po-

prawy efektywności wykorzystania energii oraz zoptymalizowanie procesów zarzą-dzania i rozwoju sieci.

którego wchodzą również Królestwo Danii i Republika Cypryjska. Plany polskiej Prezy-dencji określono wstępnie w dokumencie przyjętym przez Radę Ministrów w lipcu 2010 roku. Będą one ewoluowały wraz z procesem konsultacji wewnątrzkrajowych, jak też rozmów z państwami, instytucjami UE i partnerami w ramach trio Polska-Dania--Cypr. Ostateczna lista priorytetów i pro-gram polskiej Prezydencji w Unii Europej-skiej przedstawione zostaną w czerwcu 2011 roku. Polska wybrała sześć prioryte-tów. Są to: Rynek Wewnętrzny, Stosunki ze Wschodem, Wzmocnienie Zewnętrznej Poli-tyki Energetycznej UE, Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony, Negocjacje Wie-loletnich Ram Finansowych na lata 2014-2020 oraz Pełne Wykorzystanie Kapitału Intelektualnego Europy. W ramach prioryte-tu pn. Wzmocnienie Zewnętrznej Polityki Energetycznej UE Polska proponuje, aby w nowym środowisku prawnym, wprowa-dzonym przez Traktat z Lizbony, UE prze-prowadziła pogłębioną dyskusję na temat nowych rozwiązań, zarówno legislacyj-nych, jak i pozalegislacyjnych. Rozwiązania te powinny pozwolić UE w najbliższym dziesięcioleciu na zachowanie konkurencyj-

ności gospodarki europejskiej i europejskie-go sektora energetycznego oraz rozwój wzajemnych relacji z państwami trzecimi w dziedzinie energii poprzez współdziała-nie w ramach regionalnych i światowych systemów transportu surowców energetycz-nych w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa energetycznego w duchu solidarności pomiędzy państwami członkowskimi. Jedną z kluczowych kwestii dla polskiej Prezydencji będzie rewizja wy-tycznych ws. Transeuropejskich Sieci Trans-portowych, w tym zasad finansowania in-westycji w ramach TEN-T. Kolejne istotne zagadnienia, które przewidziane są do ure-gulowania, to efektywność energetyczna i odnawialne źródła energii. W tych dwóch obszarach przewidziano m.in. negocjowa-nie nowej umowy UE ze Stanami Zjedno-czonymi dotyczącej Energy Star, przekształ-cenie dyrektyw 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz 2004/8/WE w sprawie wspierania koge-neracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii, opracowanie kryteriów zrównowa-żonego rozwoju biomasy oraz przygotowa-

nie wniosków legislacyjnych na podstawie dyrektywy 2009/28WE w sprawie promo-wania stosowania energii ze źródeł odna-wialnych związanych z pojazdami elek-trycznymi oraz napędem wodorowym. Ponadto Polska będzie zabiegała o wypra-cowanie spójnego stanowiska UE w odnie-sieniu do regionalnych i globalnych proble-mów energetycznych oraz będzie dążyć do zapewnienia finansowania małych i „rozproszonych” inwestycji w efektywność energetyczną w takich sektorach jak: budo-wnictwo, ciepłownictwo lokalne, sieci dys-trybucyjne ciepła i energii elektrycznej, lo-kalny transport zbiorowy, wytwarzanie energii elektrycznej. Polska będzie też kon-tynuowała działania wcześniejszych Prezy-dencji odnośnie do Energetycznego Pakietu Infrastrukturalnego (tj. rozporządzenie w sprawie integralności rynku energii i przejrzystości (REMIT – Regulation on Energy Market Integrity and Transparency)) oraz Planu działań w dziedzinie energii do 2050 r. (Road Map 2050). Przewiduje się, że niektóre z wyżej wymienionych kwestii będą dalej kontynuowane przez Danię, któ-ra przejmie Prezydencję w UE z dniem 1 stycznia 2012 roku.



76

Niezwykły dom dla zwykłych ludzi • DANFOSS

W Brzeziu, na pięknym i zalesionym terenie,

w pobliżu stawu stoi dom wtopiony w dziewiczy krajo-

braz, zasilany energooszczędnymi rozwiązaniami. Ar-

chitekt z wysublimowanym gustem, pan Zdzisław Bola-

nowski, stworzył to, co często wydaje się nieosiągalne

– zrealizował swoje marzenie o komfortowym domu

zaszytym w odosobnionym miejscu, bez dostępu do me-

diów. Pomogły mu w tym innowacyjne technologie i fir-

my, między innymi Danfoss, która dostarczyła pompę

ciepła, ogrzewającą dom i wodę użytkową dzięki ener-

gii odnawialnej.

Niezwykły dom dla zwykłych ludzi TECHNOLOGIE, KTÓRE POMAGAJĄ REALIZOWAć MARZENIA

termalne źródło zawsze mi się marzyły. Prze-strzeń wokół niej musiała być na tyle duża, żeby nie czuć się skrępowanym, z pięknym widokiem na jakąś szeroką dolinę, z małym strumyczkiem, z kawałkiem stawu czy obok źródełka.”– mówi Zdzisław Bolanowski, wła-ściciel domu. Pan Zdzisław rozpoczął poszu-kiwanie odpowiedniej ziemi, która by się do tego nadawała. Projekt skrystalizował się na tyle, że przybrał realną formę i wyszedł poza sferę marzeń. Jednym z założeń była odległość 35 km od jakiegoś dużego mia-sta, bo ziemia bliżej miasta była za droga. Inwestor dotarł do miejscowości Brzezie, do działki, która praktycznie spełniała prawie wszystkie warunki potrzebne do realizacji projektu domu pokrytego ziemią i wystawio-nego na południe. Działka, na której była górka pięciometrowej wysokości (piaszczy-

Realizacja marzeń – wyzwanie dla instalatorów

„Myślę, że u podstaw projektu leżą dwie idee, dwa moje marzenia czy dwie pozornie sprzeczne potrzeby − pierwsza to ucieczka w przestrzeń przyrody i bardzo naiwne ma-rzenie zamieszkania jak dziki człowiek w górach w jaskini, druga to potrzeba luksu-su wynikająca z rozpieszczenia cywilizacją. Ta jaskinia musiała być w środku pełna luksu-sowego wyposażenia – z klimatyzacją, wy-godnym ogrzewaniem i z zastosowaniem licznych nowoczesnych technologii, czy to pompy ciepła, czy turbin wiatrowych (cho-ciaż z „wiatraków” szybko zrezygnowałem, uznając je za obcy, agresywny element w przyrodzie, nieprzyjemny dla ptaków), ale kolektory słoneczne, własne baterie, jakieś

Lykke FriisMinister ds. Klimatu i Energii

Wciąż próbujemy stanąć na nogi po glo-balnym kryzysie finansowym, mimo że per-spektywy są coraz lepsze. Co więcej, Euro-pa musi stawić czoła wyzwaniu demo- graficznemu, jakim jest starzejąca się popu-lacja. Za kilka lat grupa Europejczyków po-wyżej sześćdziesiątego roku życia liczyć będzie 80 milionów. Do tego udział Europy w globalnych rezerwach ropy i gazu ziem-nego jest zatrważająco niski, co w niezwy-kle wysokim tempie zwiększa naszą zależ-ność od innych państw. Dodatkowo musimy jeszcze pamiętać, że nadciągają zmiany klimatyczne – i to bez względu na to, czy jakiekolwiek międzynarodowe ustalenia do-tyczące klimatu zostaną poczynione. Potrzebujemy wspólnej europejskiej la-tarni morskiej, która wskaże nam drogę w tak trudnych czasach. Taką latarnią mor-ską jest rok 2020. Tak zwane cele „20/20/20” Unii Europejskiej – cele doty-czące efektywności energetycznej, energii

Zrównoważone wykorzystanie energii stało się ważnym

elementem rozwoju społeczeństwa w Polsce, Danii i po-

zostałych krajach Europy. Składa się na to kilka powo-

dów.

Projekt „Europejska latarnia morska 2020”

ze źródeł odnawialnych i redukcji emisji CO2 w Unii Europejskiej do roku 2020 – na-leżą do najbardziej ambitnych celów ener-getyczno-klimatycznych na całym świecie. Wyznaczają one ramy dla krajowej polityki Polski, Danii i pozostałych krajów Unii Euro-pejskiej. Co taka latarnia morska oznacza w pra--ktyce? Oznacza ona, że musimy znacząco zwiększyć udział energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. W Polsce udział ener-gii ze źródeł odnawialnych musi do roku 2020 wzrosnąć do 15%. W Danii do roku 2020 próg ten musi wzrosnąć z 16% do 30%. Oznacza to również, że zarówno Polska, jak i Dania, są zaangażowane w zmniejszenie zużycia energii o 20%. A do tego wszyscy musimy jeszcze znacząco zre-dukować emisję gazów cieplarnianych. Cele te na pewno nie będą łatwe do osiągnięcia. Ich realizacja będzie w nad-chodzących latach jednym z najważniej-szych wyzwań politycznych dla większości rządów europejskich. Rząd Danii przedstawi niedługo swój plan całkowitego uniezależnienia się od paliw ko-palnych w ciągu kilku dziesięcioleci. Plan ten

wymagać będzie znaczących inwestycji w odnawialne źródła energii – wiatr, biomasę oraz inne efektywne kosztowo technologie – oraz wyznaczenia ambitnych celów efektyw-ności energetycznej dla budynków, zakładów przemysłowych i przedsiębiorstw energetycz-nych. Poszczególne etapy realizacji tego pla-nu określone zostały przez projekt „Europej-skiej latarni morskiej 2020”. Mam nadzieję, że cała Europa podej-dzie do sprawy równie ambitnie. Będzie to konieczne, jeśli chcemy zrealizować cele 20/20/20 na poziomie europejskim. Bę -dzie to również konieczne, jeśli chcemy uczestniczyć w dynamicznym wzroście branż ekologicznych, który w nadchodzą-cych dekadach będzie miał miejsce na ca-łym świecie. Kraje europejskie już dziś są li-derami w wielu obszarach związanych z ekologią, które rozwiną się w ogromne, globalne rynki. Dla gospodarki europejskiej niezwykle ważne jest, byśmy zachowali tę przewagę. Możemy tego dokonać między innymi poprzez utworzenie przy pomocy ambitnych celów politycznych ogromnego europejskiego rynku technologii ekologicz-nych.

Na szczęście nadchodzące lata dają nam ogromną szansę na zademonstrowanie naszego zaangażowania w te cele. Od lip-ca 2011 r. do lipca 2012 r. Polska i Dania będą przewodniczyć Europejskiej Radzie

Ministrów. Uważam, że w ciągu tych dwu-nastu miesięcy powinniśmy skupić się na tworzeniu ambitnej polityki energetyczno-klimatycznej na poziomie europejskim. Ni-gdy nie otrzymamy lepszej szansy na zade-

monstrowanie naszej gotowości i ambicji, by stale dążyć do realizacji celów latarni morskiej 2020, na czym skorzysta polityka gospodarcza, polityka bezpieczeństwa i polityka dotycząca środowiska.



98

Niezwykły dom dla zwykłych ludzi • DANFOSS

faktu, że poziome kolektory (wężownica zakopana na głębokości 2 m) są tańsze. Ich minus to potrzeba posiadania kilkuset me-trów terenu, a tego mam pod dostatkiem. Po długim poszukiwaniu sięgającym Szwecji i żmudnych konsultacjach wybrałem miej-scową firmę MAST.” – mówi pan Zdzisław. W domu zainstalowana została gruntowa pompa ciepła DHP-H ze zintegrowanym za-sobnikiem ciepłej wody użytkowej o mocy 10 kW. Dystrybucja ciepła odbywa się po-przez ogrzewanie podłogowe. Dolnym źró-dłem jest kolektor poziomy o długości 4 x 100 m zakopany meandrycznie na tere-nie działki. „Wody gruntowe są bardzo ni-sko, a w zasadzie teren jest podmokły i woda „podchodzi” na płytkich głęboko-ściach” – mówi Michał Strączyński, wyko-nawca instalacji, i dodaje: „Takie warunki pracy dolnego źródła są wręcz idealne dla

pompy ciepła, będzie to miało wpływ na efektywność pracy pompy i koszty eksplo-atacji.” Dodatkowo zainstalowano kominek robiony indywidualnie na zamówienie. „Ko-minek o podwyższonej temperaturze spala-nia i z katalizatorem, co pozwala spalać wszystkie gatunki drewna i spalać je do-kładniej, czyli nie emituje do atmosfery sa-dzy (po rozgrzaniu nie ma dymu). To roz-wiązanie bardziej przyjazne środowisku.” – podkreśla pan Bolanowski. Świeże po-wietrze zapewnia system wentylacji mecha-nicznej z rekuperacją (wykorzystanie ene-gii zawartej w ciepłym powietrzu wywiewa-nym i przekazanie jej świeżemu powietrzu nawiewanemu). W całym domu są zastoso-wane wyłącznie energoosczędne żarówki typu LED. Dodatkowo właściciele zdecydo-wali się na ekologiczną, przydomową oczyszczalnię ścieków.

sta, więc spełniająca dobrze, warunki bu-dowlane), jak również zaniżenie z resztkami starego stawu, który można było powiększyć i potem dalej przestrzeń, która pozwalała na to, żeby realizować marzenie życia w przy-rodzie. Warunki terenowe pozwoliły umiej-scowić wejście nie całkiem od frontu, ale trochę z boku. „Obecna wersja domu, udo-kumentowana i zrealizowana, jest wynikiem przetargów między architektami, instalatora-mi, konstruktorami no i mną – autorem kon-cepcji – broniącym swoich marzeń i idei.” – mówi Zdzisław Bolanowski. Stawianie konstrukcji pod ziemią było dla ekip instalacyjnych i budowlanych wy-zwaniem. Konieczne były dodatkowe wzmo-cnienia, rozwiązania chroniące przed wilgo-cią. Był to jedyny element podnoszący koszt standardowej inwestycji w dom.

Energooszczędne technologie, czyli z duchem czasu

Dom korzysta z naturalnego ciepła zie-mi, która otula go niczym ciepła pierzyna. Południowe ukierunkowanie domu oraz ukształtowanie terenu zapewnia energo-oszczędność. W okresie lata, w upalne dni „chłodny dach” pokryty warstwą ziemi nie nagrzewa się, a tym samym łatwiej zapew-ni komfort odpowiedniej temperatury. „Osobną „działkę” stanowią instalacje. Tu też byłem trudnym partnerem dla techników i inżynierów, bo na przykład o pompach cieplnych i oczyszczalniach ekologicznych wiedziałem więcej niż większość z nich (20 lat obserwacji tego, co dzieje się na świe-cie w tej dziedzinie). Namawiano mnie na sondy pionowe (głębokie wiercenia) mimo



Odnawiale źródla energii • DANFOSS

Niezwykły dom − projekt Zdzisława Bolanowskiego • DANFOSS

11

Niezwykły dom dla zwykłych ludzi • DANFOSS Zmieniając system energetyczny • DONG Energy

o łącznej mocy 367.2 MW i pozwoli na za-opatrzenie w energię odnawialną 320.000 brytyjskich gospodarstw domowych. Razem z naszymi partnerami rozpoczęli-śmy budowę największej na świecie farmy London Array. Jej moc wynosić będzie 630 MW. Farma będzie się składać z 175 turbin i rozpocznie produkcję energii wraz z otwarciem Igrzysk Olimpijskich w Londynie w 2012 r. W tym samym czasie zaczęliśmy budować kolejną farmę – 400 MW Morską Farmę Wiatrową Anholt w Danii. W fazie budowy i rozwoju znajdują sie także inne farmy, a w nadchodzących latach planujemy kontynuować nasze inwestycje wiatrowe. Wiele z nich zlokalizowanych zo-stanie w Polsce.

Lądowe farmy wiatrowe w Polsce

DONG Energy zbudował juz trzy farmy wiatrowe w Polsce. W 2010 r. uruchomiliśmy 51 MW Farmę Wiatrową Karcino. Jest ona zlokalizowana w bliskiej odległości od Mo-rza Bałtyckiego i jest trzecią farmą wiatrową DONG Energy w Polsce. Dwie pozostałe to Farma Wiatrowa Jagniątkowo oraz Farma Wiatrowa Karnice I, przekazane do użytku odpowiednio w 2007 r. i 2010 r. Każda far-ma ma moc 30 MW. Planujemy kontynu-

Produkcja energii na lądowych i morskich farmach wiatrowych jest kluczowa dla wy-pracowanej przez DONG Energy wizji nie-zawodnych dostaw energii bez CO2. DONG Energy skupia się szczególnie na farmach offshore. Są one większe i w konse-kwencji generują więcej energii niż farmy lądowe. Nie oznacza to oczywiście, że fir-ma koncentruje się jedynie na nich. Farmy onshore również zajmują ważne miejsce w portfolio DONG Energy.

Nacisk na morskie farmy wiatrowe w Północnej Europie

DONG Energy jest obecnie rynkowym liderem w zakresie rozwijania i budowy mor-skich farm wiatrowych. Dąży jednak do tego, aby jeszcze bardziej wzmocnić swoją pozy-cję. W 2009 r. uruchomiliśmy w Danii naj-większą na świecie farmę wiatrową – Horns Rev 2, a w 2010 r. oddaliśmy do użytku mor-ską farmę Gunfleet Sands w Wielkiej Bryta-nii. Innymi ważnymi projektami były Wal- ney 1 i Walney 2. Walney 1 została zainsta-lowana w 2010 r., jej uruchomienie nastąpi w 2011 r., natomiast budowa Walney 2 za-kończy się w 2011 r. Morska Farma Wiatro-wa Walney będzie składała się z 102 turbin

Obecnie prawie 85% ciepła i energii elektrycznej pro-

dukowanej przez DONG Energy pochodzi z przetwa-

rzania paliw kopalnych, głównie z węgla. Jednak dzięki

strategii 85/15 firma DONG Energy zrobiła ogromny

krok naprzód. Postawiliśmy sobie cel − w ciągu najbliż-

szych 30 lat ograniczymy emisję CO2 przypadająca na

każdą wyprodukowaną kWh do poziomu 15% obecnej

emisji. Największa redukcja będzie miała miejsce na

początku, a w ciągu kolejnych 10 lat emisja zostanie

zmniejszona o połowę.

Zmieniając system energetyczny

Architektura, otoczenie i ekonomia

Właściciele zadbali nie tylko o nowocze-sne technologie, ale także o aspekty wizual-ne. Na dachu pojawiła się różnorodna ro-ślinność, która daje poczucie bliskości natury. Attykę pokrywa samodzielnie wykonane sgrafitto, które nawiązuje do lasu sosnowe-go otaczającego dom. Ta technika tworze-nia wzorów na mokrym, wielowarstwowym tyn-ku pochodzi jeszcze z czasów starożytnych. Sama budowa w praktyce jest droższa niż zwykły dom z uwagi na umiejscowienie domu we wzgórzu. Poza tym zastosowano droższe technologie, które są inwestycją. Na szczęście część z nich, tak jak pompa ciepła, po kilku latach zwracają się, a póź-niej już tylko przynoszą dochód w postaci dużo niższych kosztów ogrzewania niż przy tradycyjnych źródłach ciepła.

Projekt domu autorstwa Zdzisława Bolanowskiego

można obejrzeć na stronie www.bolan.pl

Więcej o korzyściach z zastosowania pomp ciepła na:

www.pompyciepla.danfoss.pl

Korzyści z zastosowania pompy ciepła Danfoss

– do 75% oszczędności na ogrzewaniu domu i ciepłej wodzie użytkowej – prosty sterownik, dostosowujący zapotrzebowanie na ciepło do wymagań użytkow-

nika – uniezależnienie od innych źródeł ciepła i zachwiań cenowych na rynku paliw – brak konieczności budowania dodatkowego pomieszczenia i stawiania komina – koszt wejściowy inwestycji porównywalny do instalacji kotła kondensacyjnego,

ale zwracający się już po około 7-10 latach dzięki dużo niższym rachunkom za ogrzewanie

– bezpieczeństwo – urządzenie nie wymaga regularnych konserwacji, dodatkowych zabezpieczeń, procedur

– 30 lat doświadczenia na rynku skandynawskim

Danfoss jest firmą oferująca produkty i rozwiązania techniczne bazujące na mechanice oraz elektronice.

Produkty firmy zapewniają ogrzewanie lub klimatyzację zarówno w domu, jak i biurze, umożliwiają przechowywanie żywności w odpowiednich warunkach. Innymi słowy Danfoss podnosi komfort życia, jednocześnie chroniąc środowisko naturalne.

Sukces firmy i rozwiązań to przede wszystkim umiejętność wykorzystania wiedzy z za-kresu tradycyjnej mechaniki i nowoczesnej elektroniki oraz synergii wiedzy.

30 lat doświadczenia w obszarze pomp ciepła to np. 450 000 referencji w samej „zimnej” Szwecji.

Szeroka oferta: pompy woda/powietrze, woda/woda, różne moce w zależności od potrzeb użytkowników, produkcja i serwis w Polsce, dobór, gwarancja czynią z Dan-foss bezpiecznego dla użytkownika i innowacyjnego dostawcę.



1312

zapewnić więcej energii przy mniejszej ilości emitowanego CO2. Jesteśmy świadomi faktu, że jest to projekt długoterminowy i trudny do implementacji, ale dzięki ogromnym inwesty-cjom w energetykę wiatrową jesteśmy na dobrej drodze. Zmiana w produkcji energii zależy od właściwych kompetencji i chęci podjęcia stosownych działań. W DONG Energy mamy i jedne, i drugie.

wskazać właściwą drogę. Wiemy, dokąd zmierza DONG Energy – zdefiniowaliśmy kierunek działań oraz ich jasny cel, rozpo-częliśmy wysiłki, by ten cel osiągnąć. Nazy-wamy to udoskonalaniem dostaw energii (Moving Energy Forward). To jest cel, do którego dążymy poprzez codzienną pracę nad nowymi inwestycjami oraz ciągłym dostosowywaniem i usprawnie-niami. Aby go osiągnąć, konieczna jest zmia-na systemu energetycznego, aby mógł on

ować nasze działania na polskim rynku i istotnie rozwijać inwestycje w Polsce.

Udoskonalając dostawy energii

DONG Energy sam w sobie nie może oczywiście zapewnić, że światowe dostawy energii będą podlegać koniecznym zmia-nom w ciągu nadchodzących lat - nasza fir-ma jest tego świadoma. Jednak mamy na-dzieję, że nasza działalność pozwoli

niom Grundfos są na tyle duże, że w krótkim okresie pozwalają na zwrot poniesionych nakładów.

Analiza, pomiar, obliczenia

Analiza funkcjonowania systemu pozwa-la na stworzenie modelu obrazującego pra-cę ujęcia. Niemal zawsze możliwe jest wpro-wadzenie usprawnień, które pozwolą na znaczące ograniczenie zużycia energii. Na-wet ujęcia wyposażone w najnowocześniej-szą technologię mogą wykazywać potencjał do uzyskania oszczędności. Niedoskona-łość ich funkcjonowania może wynikać na

Optymalizacja energetyczna na wyciągnięcie ręki

Typowym problemem w ujęciach wód głębinowych jest nieodpowiednie dobranie wielkości i parametrów technicznych pompy. To z kolei negatywnie wpływa na funkcjono-wanie ujęcia, stwarzając problemy z prędko-ścią przepływu wody i wartością ciśnienia w sieci przesyłowej. Dlatego Grundfos przykłada ogromną wagę do analizy funkcjonowania ujęcia. Analiza stanowi punkt wyjścia do zwiększa-nia efektywności jego działania. Oszczęd-ności uzyskiwanie dzięki analizom i urządze-

Pozyskiwanie wód głębinowych

- kluczowe zagadnienia

Niemal każdy system zaopatrzenia w wodę stwarza

możliwości wprowadzenia pewnych usprawnień, które

prowadzą do poprawy ekonomiki działania oraz

zmniejszenia energochłonności. W konsekwencji przy-

noszą one użytkownikowi realne korzyści związane

z niższymi kosztami eksploatacji.

Grundfos pomaga zoptymalizować zużycie energii oraz wody

Grundfos pomaga zoptymalizować zużycie energii oraz wody • GRUNDFOS



Farma wiatrowa Jezioro Ostrowo, 31MW • właściciel i użytkownik: DONG Energy Renewables

15

Doświadczenia międzynarodowe

Grundfos przeprowadzał już audyty energetyczne w wielkich systemach ciepłow-niczych takich krajów jak Chiny, Rosja czy Estonia, gdzie, poprzez zmianę systemu pomp i wprowadzeniu nowych metod kon-troli uzyskano nawet do 60% oszczędności.

Dystrybucja oparta na zapotrzebowaniu

Problem zmniejszenia i kontrolowania przesyłowych strat wody w sieciach dystry-bucyjnych jest złożony. Kluczowym elemen-tem typowej strategii radzenia sobie z tym problemem jest minimalizacja owych strat w istniejących przeciekach oraz redukowa-nie ryzyka powstawania nowych wycie-ków.

stalacjach w nowych budynkach. Kwestią o wiele ważniejszą jest przegląd systemów grzewczych i klimatyzacyjnych w budynkach już istniejących. Sposób zaprojektowania i skonstruowania tych systemów sprawia, że mają one bardzo duży potencjał jeśli chodzi o możliwe do uzyskania oszczędności ener-gii. W dużych systemach zmiany w zakresie wielkości pomp czy wprowadzenie regulacji ze zmienną predkością trybu pracy mogą przynieść nawet 40-50% oszczędności.

Jak dobrać odpowiednie rozwiązanie? Naszą odpowiedzią na to pytanie jest audyt energetyczny, podczas którego badamy pa-rametry systemu, dokonując odpowiednich pomiarów w określonym odcinku czasu, za-zwyczaj trwającym 48 godzin. Uzyskane dane są punktem wyjścia do określenia kosz-tów pracy urządzeń oraz do opracowania najbardziej efektywnego rozwiązania.

przykład z doboru pomp o nieodpowied-niej wydajności i wysokości podnoszenia. W zależności od przypadku optymalizacja może polegać na zainstalowaniu nowszych, bardziej efektywnych pomp Grundfos SP, za-stąpieniu pomp zbyt dużych pompami mniej-szymi oraz ewentualnym wyposażeniu istnie-jących pomp w przetwornicę częstotliwości Grundfos CUE. Mniejsze zużycie energii elektrycznej oznacza mniej kWh potrzebnych do pozy-skania m3 wody z ujęcia.

Doświadczenia polskie

JELCZ−LASKOWICE: Roczne pozyskiwanie wody: 915.000 m3

PRZED: Roczne zużycie energii elektrycznej: 245.000 kWh

PO: Roczne zużycie energii elektrycznej: 112.000 kWh

POPRAWA: 55% ROCZNE OSZCZĘDNOŚCI: 133.000 kWh

KOŚCIAN: Roczne pozyskiwanie wody: 1.380.000 m3

PRZED: Roczne zużycie energii elektrycznej: 483.000 kWh

PO: Roczne zużycie energii elektrycznej: 179.000 kWh

POPRAWA: 63% ROCZNE OSZCZĘDNOŚCI: 304.000 kWh

Audyt Energetyczny w budownictwie

Obecnie musimy zmierzyć się z ambitny-mi celami redukcji emisji CO2. Aby je osią-gnąć, nie wystarczy skoncentrować się na in-

Grundfos pomaga zoptymalizować zużycie energii oraz wody • GRUNDFOS



Dzięki podejmowaniu właściwych działań można oszczędzić znaczną ilość energii • GRUNDFOS

Pracownicy firmy Grundfos stawiają oszczędzanie energii zawsze na pierwszym miejscu • GRUNDFOS

17

Zarządzanie ciśnieniem jest obecnie po-wszechnie uważane za ważny element efek-tywnego zarządzania wyciekami. Grundfos opracował rozwiązania wspierające systemy zarządzania ciśnieniem oraz infratrrukturą pompową, które stanowią integralną część oferowanych przez firmę systemów pomp.

Dzięki zastosowaniu unikalnej, propor-cjonalnej kontroli ciśnienia kontroler Grund-fos Control MPC automatycznie redukuje nadmiarowe ciśnienie w magistrali wodocią-gowej. Dzięki temu uzyskuje się podwójną korzyść – redukcję straty wody oraz zmniej-szenie zużycia energii elektrycznej.

Automatyczna redukcja ciśnienia o za-danych parametrach zwykle prowadzi do obniżenia strat oraz zmniejszenia zużycia energii o 5-20%, a czasem nawet do 50%.

Opracowano na podstawie materiałów Grundfos

Nowy wymiar domu typowego − energooszczędność, komfort, ekologia

wolnie przestawiać lub zamieniać funkcja-mi. Dom budowany jest w technologii szkie-letowej. Do budowy domu wykorzystano tradycyjne, naturalne materiały (drewno, wełnę skalną, gips, szkło i aluminium), za-pewniające komfort i energooszczędność. Formę można wpisać w każdą działkę, dom może mieć różne dachy, zaś przestrzeń w środku można dowolnie dzielić w zależ-ności od preferencji mieszkańców.

Oszczędności, komfort życia i zalety dla środowiska

Energooszczędność to efekt współpracy wielu elementów budynku: architektonicz-nych, budowlanych i instalacyjnych. Efektyw-ność energetyczną Indywidualnego Domu Typowego ‒ bliską idei budownictwa pa-sywnego ‒ uzyskano poprzez kształt bryły

Energooszczędność najłatwiej i najtaniej możemy uzyskać na etapie projektowania i budowy nowego domu, dlatego warto za-dbać o dobry standard energetyczny no-wych budynków. Oczywiście, projektując dom, należy również zapewnić funkcjonal-ność i komfort jego przyszłych mieszkańców. Indywidualny Dom Typowy projektu architek-ta Roberta Koniecznego to dom energoosz-czędny o całkiem nietypowej architekturze i uniwersalnej formie. Projekt Indywidualnego Domu Typowe-go zakłada wykorzystanie najbardziej ide-alnej figury geometrycznej, jaką jest koło. Zdaniem architekta wybór takiego kształtu umożliwia dopasowanie domu zarówno do każdej działki, jak i do potrzeb niemal każ-dego użytkownika. W tym celu kolisty rzut podzielono, niczym tort, na współśrodkowe wycinki tej samej wielkości. Można je do-

W Polsce oddaje się do użytkowania rocznie średnio

ponad 105 tysięcy budynków, z czego około 67% to

budynki jednorodzinne. W samym pierwszym półroczu

2010 roku oddano ponad 32 tysiące budynków jedno-

rodzinnych1). Jako że budynki są największym konsu-

mentem energii w całej gospodarce, warto zwrócić

uwagę, by były przede wszystkim energooszczędne.

Oczywiście każdy chciałby, by jego dom był również

piękny, komfortowy, wygodny i zdrowy. Czy jest możli-

we połączenie tych wszystkich cech?

Nowy wymiar domu typowego • ROCKWOOL Nowy wymiar domu typowego • ROCKWOOL

trzonu komunikacyjno-instalacyjnego użyto bloczków betonowych o grubości 20 cm.

Stropy i dach

Stropy zrobione są z kasetonów o kon-strukcji drewnianej, w których główną rolę nośną pełnią belki rozchodzące się promie-niście od trzonu komunikacyjnego ku ścia-nom zewnętrznym. Nad parterem zastoso-wano płyty typu Superrock o grubości 10 cm, zaś nad piętrem użyto wielkowymia-rowych płyt typu Toprock o grubości 20 cm. Od spodu stropów zamontowano sufity pod-wieszane z płyt gipsowo-kartonowych. Dach został wykonany z krokwi drewnia-nych, między którymi ułożono płyty z wełny skalnej typu Toprock o grubości 20 cm. W poprzek krokwi ułożono drugą warstwę wełny (płyty typu Superrock o grubości 10 cm).

Superrock o grubości 6 cm, a od wewnątrz płytami Rockton o grubości 5 cm. Skalną weł-ną mineralną uzupełniono też puste przestrze-nie, jakie pozostały pod zewnętrzną i we-wnętrzną warstwą oblicowania ścian (efekt kształtowania okręgu prostymi odcinkami pre-fabrykatów). Elewację obłożono deskami z kanadyj-skiego cedru, które zamocowano na ruszcie drewnianym. Pod rusztem ułożono folię wia-troizolacyjną. Od strony wewnętrznej lico ściany wykonano z płyt gipsowo-kartono-wych, pod którymi ułożono folię paroizola-cyjną. W efekcie całkowita grubość ściany wyniosła 46,5 cm. Ściany działowe między pomieszczeniami wykonano z płyt gipsowo--kartonowych na stelażu, który wypełniono płytami z wełny skalnej typu Superrock. Weł-na skalna ma w tym przypadku pełnić rolę izolacji akustycznej. Do wykonania ścian

‒zwarta budowa walca zamknięta dwuspa-dowym dachem. Dzięki zastosowanej konstrukcji szkieletowej i modułowemu po-działowi przestrzeni, wnętrze można dowol-nie kształtować, co pozwala na optymalne położenie względem stron świata i dobranie wielkości oraz usytuowania okien. Straty cie-pła są zminimalizowane dzięki zwiększonej grubości izolacji termicznej ze skalnej wełny mineralnej do 25 cm w ścianach zewnętrz-nych i do grubości 30 cm w dachu. Zastosowano wysokosprawne systemy grzewcze wykorzystujące ekologiczne źródła energii oraz wentylację mechaniczną z odzy-skiem ciepła. Budynek posiada gruntowy po-wietrzny wymiennik ciepła oraz system pod-grzewania ciepłej wody za pomocą energii słonecznej. Technologia szkieletowa oraz mu-rowany trzon komunikacyjny zlokalizowany w centralnej części domu pozwolił na umiesz-czenie i schowanie przewodów instalacyjnych. Dzięki wykorzystanym technologiom uzy-skano bardzo niskie sezonowe zapotrzebo-wanie na energię końcową do ogrzewania i wentylacji (sprawność dla instalacji C.O. z pompą ciepła): 13,5 kWh/m2 rok. Oznacza to, że zużywa on o ok. 85% mniej energii niż przecietny nowobudowany dom w Polsce.

Odpowiednia izolacja termiczna ścian

Elementy ścian zostały wykonane w za-kładzie produkcyjnym jako gotowe elementy prefabrykowane w konstrukcji szkieletu drew-nianego, które wypełniono 14-centymetrową warstwą wełny skalnej typu Rockton. Już na budowie elementy te zostały dodatkowo ocie-plone od strony zewnętrznej płytami z wełny



Przestrzeń wewnętrzną można dowolnie dzielić • ROCKWOOL

1918

z odmarzającego śniegu nie może przedo-stać się przez nieszczelności do wnętrza ściany.

Izolacja ze skalnej wełny mineralnej - nie tylko energooszczędność!

Skalna wełna mineralna ROCKWOOL jest idealnym materiałem dla zielonego, zrównoważonego budownictwa ‒ oszczę-dza zasoby, bo surowce do produkcji wełny mineralnej są w pełni odnawialne. Ograni-cza emisje na wszystkich etapach, łącznie z utylizacją. Co bardzo istotne, nie zawiera żadnych gazów niekorzystnie wpływają-cych na warstwę ozonową i powodujących

Poza zwiększeniem izolacyjności cieplnej zmniejszono tym samym wpływ krokwi na tworzenie się liniowych mostków cieplnych. Dach miał być pokryty papą, a następnie blachą tytanowo-cynkową, w trakcie robót budowlanych blachę zastąpiono jednak membraną. W połaci dachu wzdłuż jego krawędzi stworzono zagłębienie pełniące rolę rynny. Wody opadowe odprowadzane są rurami spustowymi, które ukryte są we-wnątrz ściany zewnętrznej. Od strony ze-wnętrznej są one osłonięte izolacją termicz-ną, więc nie powinny się w ich wnętrzu tworzyć lodowe korki. Rozwiązanie takie wymaga precyzyjnego połączenia wlotu rury z pokryciem dachu. W zimie woda

zmiany klimatyczne, takich jak CFCs, HCFCs, HFCs, czyli o wielokrotnie większej szkodli-wości niż powszechnie znany CO2. Skalna wełna mineralna ROCKWOOL ogranicza zanieczyszczenie środowiska hałasem, a dzięki temu, że jest niepalna, ogranicza również możliwość skażenia otoczenia tok-sycznymi produktami spalania, które w przy-padku pożarów budynków wykonanych z materiałów palnych mogą stanowić istotne zagrożenie dla środowiska.

Energooszczędne budownictwo w trosce o środowisko

Ludzie spędzają około 90 proc. czasu w pomieszcze-

niach, dlatego niezwykle ważne jest projektowanie

i budowanie domów, które są energooszczędne, a zara-

zem w pełni komfortowe dla użytkowników. W Europie

budynki pochłaniają aż 40 proc. zużywanej energii, dla-

tego kwestia energooszczędnego budownictwa staje się

coraz bardziej istotna ze względu na wymogi Unii Euro-

pejskiej dotyczące ochrony środowiska, a także z powo-

du planowanych oszczędności energii.

1) Źródło: GUNB – statystyka budowlana 2004-2010

raporty roczne

Wychodząc naprzeciw wyzwaniom budownictwa mieszkaniowego, VELUX stworzył koncepcję domów modelowych, które cechuje nie tylko wysoki poziom archi-tektoniczny oraz komfortowe wnętrze, ale przede wszystkim oszczędność energii. W ramach projektu Model Home 2020 realizującego założenia odwołują-ce się do idei zrównoważonego rozwoju w pięciu krajach Europy powstaje sześć

Energooszczędne budownictwo w trosce o środowisko • VELUX

domów aktywnych o zminimalizowanym zapotrzebowaniu na energię oraz nowo-czesnej architekturze. W 2009 roku ukoń-czono dwa pierwsze domy w Danii – bu-dynek jednorodzinny „Home for Life” w Aarhus oraz budynek uniwersytecki „Green Lighthouse” w Kopenhadze. Budo-wę domów modelowych „Sunlighthouse” w Austrii oraz „LichtActiv” w Niemczech zakończono w 2010 i obecnie otworzono



Indywidualny Dom Typowy powstał pod Pszczyną na Śląsku • ROCKWOOL

21

je dla publiczności. Kolejne dwa budynki powstaną już wkrótce w Wielkiej Brytanii i Francji.

Home for Life

Do budowy domu jednorodzinnego na obrzeżach Aarhus w Danii zostały wyko-rzystane materiały i instalacje o najwyższych standardach energetycznych, które umożli-wią spełnienie wymogów unijnych przewi-dzianych na 2020 rok. Budynek został za-projektowany tak, aby zużywał jak najmniej energii na oświetlenie i ogrzewanie. Nie-zwykle istotne było optymalne rozmieszcze-nie okien, których powierzchnia odpowiada aż 40 proc. całkowitej powierzchni domu. Duże przeszklenia pozwalają zoptymalizo-wać doświetlenie światłem dziennym, a słoń-ce przenikające do pomieszczeń odpowia-da w 50 proc. na zapotrzebowanie na energię cieplną budynku. Okna do podda-szy zostały wyposażone w elektryczne mar-kizy i rolety zewnętrzne, które latem reduku-ją dopływ ciepła słonecznego o 90 proc. i chronią pomieszczenia przed przegrza-niem, natomiast zimą zapobiegają utracie ciepła. Na południowej połaci dachu za-montowano kolektory słoneczne, które za-spokajają około 65 proc. zapotrzebowania domu na energię do ogrzewania i podgrze-wania wody, a także zasilają pompę ciepła. W ten sposób powstał budynek samowy-starczalny energetycznie, który nie jest uza-leżniony od zewnętrznych źródeł energii. Nadwyżki energii wyprodukowanej ze słoń-ca w lecie są przekazywane do operatora energetycznego, natomiast gdy zapotrzebo-wanie jest większe w zimie, mogą być one

wykorzystane. Ponadto korzystanie ze źró-deł energii odnawialnej oraz pasywne na-grzewanie budynku sprawiają, że według wyliczeń w tym domu po 30 latach nadwyż-ka energii pokryje się z ilością energii po-chłoniętej przy produkcji materiałów po-trzebnych do jego budowy.

Green Lighthouse

Stworzony na potrzeby Wydziału Nauk Uniwersytetu Kopenhaskiego Green Lightho-use jest pierwszym neutralnym pod względem emisji CO2 budynkiem użyteczności publicz-nej w Danii. Na co dzień korzysta z niego 15.000 studentów i nauczycieli aka-demickich. Budynek Green Lighthouse został tak usytuowany względem słońca, aby mak-symalnie z niego korzystać, a jego cylindrycz-

ny kształt i duża liczba przeszkleń sprawiają, że słońce jest jego podstawowym źródłem światła. Zużycie energii na sztuczne doświe-tlenie pomieszczeń zostało zminimalizowane, a jeśli doświetlanie jest potrzebne, wykorzy-stuje się energooszczędną technologię LED. Automatycznie sterowane okna połaciowe wyposażone w szyby energooszczędne i ro-lety zewnętrzne nie tylko minimalizują straty ciepła, ale są również źródłem pozyskania energii cieplnej z zewnątrz w zimie. Chłodze-nie budynku w lecie możliwe jest natomiast dzięki naturalnej wentylacji i termoaktywnym posadzkom betonowym, które pochłaniają ciepło. Wentylacja naturalna odbywa się przez okna połaciowe, które otwierają się i zamykają automatycznie, aby zapewnić świeże powietrze w budynku. Nachylony na południe dach wykorzystuje promienie słońca

Energooszczędne budownictwo w trosce o środowisko • VELUX



W domu modelowym Home for Life kolektory słoneczne zaspokajają około 65 proc. zapotrzebowania domu na energię do ogrzewania i podgrzewania wody

Aarhus, Dania • VELUX

Zapotrzebowanie na energię w budynku uniwersyteckim Green LightHouse oszacowano na 30 kWh/m2/rok, z czego aż 97 % jest pokrywane z odnawialnych źródeł energii. Kopenhaga, Dania • VELUX

23

wentylację dzięki automatyzacji otwierania okien i przesłon. Zainstalowane w zewnętrz-nych ścianach oraz wewnątrz budynku czujniki zapewniają kontrolę jakości powietrza i auto-matycznie otwierają lub zamykają okna. Budy-nek nie pozwala również na zbytnie nagrzanie pomieszczeń latem. Dodatkowo zainstalowane na dachu panele fotowoltaiczne zapewniają energię elektryczną, a ogrzewanie wody odby-wa się w dużej mierze za pomocą kolektorów słonecznych.

LichtAktiv Haus

Kolejny dom modelowy znajduje się w starej dzielnicy mieszkalnej Hamburga Wilhelmsburg w Niemczech. LichtAktiv to przykład energooszczędnej renowacji 50-letniego budynku w zabudowie bliźnia-czej. Dom został rozbudowany i unowocze-śniony, aby znacznie poprawić jego wydaj-ność energetyczną. Inicjatywa pokazała, że można stworzyć nowoczesny i energooszczędny budynek na bazie starej konstrukcji. Tak jak w pozosta-łych budynkach realizowanych w ramach projektu na szczególną uwagę zasługuje kwestia optymalnego wykorzystania światła i energii słonecznej. Po renowacji w budynku zwiększono powierzchnię okien niemal trzy-

do zasilania umiejscowionych na nim kolekto-rów słonecznych oraz ogniw fotowoltaicz-nych o łącznej powierzchni 76 m2. Kolektory wykorzystują pozyskane ciepło do podgrze-wania wody oraz do ogrzewania, natomiast ogniwa fotowoltaiczne produkują energię elektryczną. Nadmiar energii jest magazyno-wany za pomocą pomp ciepła. Konstrukcja budynku i zastosowane rozwiązania sprawi-ły, że zużycie energii zmniejszono w porów-naniu do obecnych standardów budowlanych w Danii o około 75 proc.

Sunlighthouse

Dom jednorodzinny w Pressbaum niedale-ko Wiednia nie tylko produkuje więcej energii, niż zużywa, ale również neutralizuje emitowa-ny przez budynek dwutlenek węgla. Zarówno dachowe, jak i pionowe okna zapewniają pięk-ny widok, ale przede wszystkim maksymalizują zysk energetyczny ze światła dziennego, które-go wskaźnik w tym austryjackim budynku jest aż czterokrotnie wyższy niż przeciętnie. Miesz-kańcy Sunlighthouse mogą cieszyć się świeżym powietrzem wewnątrz domu przez cały rok. Kiedy jest zimno, system wentylacyjny zapew-nia ciepłe powietrze pochodzące z odzyskane-go ciepła. Wiosną, kiedy temperatura na ze-wnątrz rośnie, budynek wykorzystuje naturalną

krotnie, z 18 m2 do 60 m2 obecnie. Kolektory słoneczne są zintegrowane z pompą ciepła i nie tylko podgrzewają ciepłą wodę użytko-wą, ale także zasilają system centralnego ogrzewania. Ogniwa fotowoltaiczne służą do pozyskiwania energii elektrycznej, a roz-budowana automatyka okien i rolet umożli-wia cieszenie się z optymalnej temperatury wnętrza bez konieczności instalowania ener-gochłonnej klimatyzacji. Każdy z domów modelowych dostoso-wany jest do klimatu, kultury i stylu architekto-nicznego charakterystycznego dla kraju, w którym powstaje. Celem programu Model Home jest nie tylko promowanie energoosz-czędnych rozwiązań w budownictwie, ale także przetestowanie w naturalnych warun-kach rozwiązań technicznych, które mogą zostać zastosowane w przyszłości na maso-wą skalę. Dlatego bardzo ważną częścią projektu jest ścisłe monitorowanie zużycia energii, a także klimatu wewnętrznego w każdym budynku już na etapie jego użyt-kowania. Wyniki badań mają na celu poka-zanie, jak możemy oszczędzać energię, nie rezygnując jednocześnie z wysokiego kom- fortu mieszkania.

Więcej energii elektrycznej z odpadów

Wkrótce spalarnie odpadów będą wytwarzać jeszcze

więcej energii elektrycznej. Ale jak wygląda proces

przetwarzania odpadów z czysto technicznego punktu

widzenia?

W Danii zagospodarowanie odpadów jest nie tylko kwestią ekologiczną, ale rów-nież sposobem na zapewnienie ciągłości dostaw energii w przyszłości, jako że duń-skie spalarnie wytwarzają z odpadów za-równo ciepło do miejskich systemów cie-płowniczych, jak i prąd. Za kilka lat będzie możliwa wymiana obecnych spalarni na jeszcze bardziej wydajne i bardziej nieza-wodne. Pozwolą one zwiększyć produkcję ekologicznej energii elektrycznej z korzy-ścią dla ludzi i środowiska. Opinie społeczeństwa na temat odpa-dów ciągle ewoluują — wraz z technologią ich zagospodarowania. Spalanie odpadów przemysłowych i komunalnych rozpoczęto w Danii blisko 100 lat temu. W tym czasie zmienił się nadrzędny cel spalania — z likwi-dacji odpadów i zmniejszania ich ilości na ich wydajne wykorzystanie.

Wydajniejsze elektrociepłownie na odpady

Spalarnie nie służą już wyłącznie do likwi-dacji odpadów i przynoszą swoim właścicie-lom pokaźny dochód z wytwarzania i sprzeda-ży energii. Jednocześnie muszą działać jak inne elektrownie, maksymalnie ograniczając wpływ na środowisko. Dzisiaj podejmowane

Energooszczędne budownictwo w trosce o środowisko • VELUX Więcej energii elektrycznej z odpadów • BABCOCK & WILCOX VØLUND

są starania, aby zoptymalizować produkcję energii w spalarniach i zwiększyć ich wydaj-ność. Szerokie zainteresowanie wzrostem pro-dukcji energii elektrycznej w Danii i w innych krajach skandynawskich należy rozpatry-wać w kontekście trendów cen energii elek-trycznej i cieplnej. Obecnie produkcja energii elektrycznej jest korzystniejsza od produkcji ciepła do sie-ci miejskich. Pojawia się pytanie, w jaki spo-sób można osiągnąć pożądaną wydajność produkcji energii? Babcock & Wilcox Volund, jeden ze światowych liderów know-how w zakresie produkcji energii z odpadów oraz projekto-wania i wytwarzania urządzeń do spalania odpadów i biomasy, wkrótce zakończy pra-ce nad modelem nowej elektrowni, który po-zwoli na znaczny wzrost produkcji energii elektrycznej. Opracowując model nowej, wydajnej elektrowni, zdajemy sobie sprawę, że maksymalizacja wydajności produkcji energii nie może być jedynym celem. O jako-ści decyduje bowiem ogólna wydajność za-kładu i poziom emisji. Osiągnięcie wysokiej wydajności pro-dukcji energii elektrycznej nie jest trudne, je-żeli kondensator turbiny jest chłodzony np. wodą morską. Nie można jednak uznać



2524

szą czystość spalania w drugiej fazie, która odbywa się niżej na palenisku. Gaz spalinowy z czystego spalania jest przeprowadzany przez dodatkowy prze-grzewacz, w którym temperaturę pary moż-na podwyższyć jeszcze bardziej.

kondensację dwustopniową — pierwszy sto-pień w wysokiej temperaturze, a drugi w ni-skiej. W efekcie kondesacja zachodzi czę-ściowo w niskiej temperaturze, co ma korzystny wpływ na wydajność produkcji energii elektrycznej. Cały cykl można zoptymalizować, wstęp-nie podgrzewając kondensat przed wodnym zbiornikiem zasilającym. Dzięki zastosowa-niu np. chłodzenia gazu spalinowego, chło-dzenia paleniska i ekstrakcji pary z niskoci-śnieniowego końca turbiny wydajność systemu można podwyższyć o pół do całe-go punktu procentowego. Trudnością może się okazać stworzenie niezmiennych warunków pracy, ponieważ skład odpadów może się znacząco różnić. Jednak przy stabilnej i poprawnej obsłudze proces spalania będzie optymalny i pozba-wiony znaczących fluktuacji. Zasadniczo wszystkie ustawienia moż-na podregulować do górnych limitów bez ryzyka wystąpienia problemów takich jak korozja. Jednocześnie wydajność turbiny jest lepsza w dłuższej perspektywie cza-sowej, ponieważ system działa stabilnie bez znaczących odchyleń w górę lub w dół.

Przyszłościowa technologia spalania

W najbliższej przyszłości znacząco wzrosną wymagania w zakresie produkcji energii elektrycznej w spalarniach, podwyż-szając parametry pary do wartości rzędu 440–480C° i 70–160 barów. Dzisiaj nie-które spalarnie eksperymentują przy podob-nych parametrach pary, a przyszłość poka-

Więcej energii elektrycznej z odpadów • BABCOCK & WILCOX VØLUND Więcej energii elektrycznej z odpadów • BABCOCK & WILCOX VØLUND

skać częściowo poprzez zastosowanie do budowy przegrzewaczy materiałów bar-dziej odpornych na korozję i częściowo po-przez stabilną i niezawodną obsługę spalar-ni, aby temperatury gazu spalinowego i pary mogły się ustabilizować. W ten spo-sób można zapobiec wahaniom temperatu-ry, które przyspieszają korozję. Wysokie ciśnienie można uzyskać dzięki użyciu powłoki z Inconelu w parowniku ko-tła. Im wyższe ciśnienie, tym więcej Inconelu jest potrzebne. Dzięki temu powierzchnie pa-rownika kotła są zabezpieczone przed przy-spieszonym korodowaniem wynikającym ze wzrostu temperatury parowania, która z ko-lei powoduje wzrost ciśnienia. Przy produkcji ciepła do miejskiego sys-temu ciepłowniczego nie można stosować niskich temperatur w kondensatorze turbiny. Z drugiej strony można jednak zastosować

tego rozwiązania za zrównoważone, ponie-waż prowadzi ono do schłodzenia i utraty 40–70% całkowitej wartości energetycznej odpadów. Jakie rozwiązanie jest zatem uza-sadnione technologicznie?

RenoNord jako rozwiązanie modelowe

Czwarta linia RenoNord w duńskiej miej-scowości Aalborg jest przykładem nowocze-snej spalarni produkującej zarówno energię elektryczną, jak i cieplną. Ten zakład prze-twarzania odpadów na energię został zbu-dowany z wykorzystaniem najlepszych współczesnych rozwiązań w zakresie pale-niska, obsługi, materiałów i projektu kotła. Może więc działać stabilnie i bezpiecznie przy względnie wysokich parametrach pary 425°C i 50 barów. Jedną z przyczyn wyso-kiej wydajności jest optymalizacja cyklu pro-dukcji ‒ wstępne podgrzanie kondensatu przez schłodzenie gazu spalinowego za ko-tłem. RenoNord wykorzystuje wartość energe-tyczną odpadów w 97% przy wydajności produkcji energii elektrycznej na poziomie 27%. Jeżeli do chłodzenia kondensatora tur-biny użytoby na przykład wody morskiej z duńskiej miejscowości Limfjord, wydajność produkcji energii elektrycznej wzrosłaby do około 35%, ale całkowite wykorzystanie energii spadłoby do 35% z dzisiejszego po-ziomu 97%. W ostatecznym rozrachunku obecne rozwiązanie jest więc znacznie wy-dajniejsze.

W jaki sposób uzyskujemy więcej energii elektrycznej?

Przez ostatnie pięć lat inżynierowie z Bab-cock & Wilcox Volund pracowali nad opty-malizacją produkcji energii elektrycznej. Z ich doświadczeń wynika, że najistotniejszy wpływ na zdolność spalarni do produkcji energii elektrycznej ma pięć czynników:

• temperatura pary,• ciśnienie pary,• temperatura chłodzenia kondensatora tur-

biny,• optymalizacja cyklu produkcji,• stabilna i poprawna praca spalarni. Głównym ograniczeniem temperatury pary jest korozja przegrzewaczy spowodo-wana bardzo agresywnym gazem spalino-wym. Wysoką temperaturę pary można uzy-

W przyszłości jeszcze więcej energii elektrycznej będzie pochodzić ze spalania odpadów • BABCOCK & WILCOX VOLUND Instalacja Reno Nord • BABCOCK & WILCOX VOLUND

że, w jaki sposób uzyskać najkorzystniejszą równowagę między wysokością produkcji a kosztami działalności. W dłuższej perspektywie koncepcje typu WasteBoost™ i dwustopniowe spalanie od-padów staną się rozwiązaniami umożliwia-jącymi podniesienie parametrów pary do jeszcze wyższego poziomu. Obie koncepcje są w trakcie opracowywania w ramach pro-gramu badawczo-rozwojowego Babcock & Wilcox Volund. WasteBoost™ polega na wykorzystaniu czystego gazu pochodzące-go ze zgazowania jako paliwa w zewnętrz-nym przegrzewaczu. Dwustopniowe spalanie odpadów pole-ga na podziale procesu spalania na dwie fazy poprzez budowę przegrody wewnątrz pieca. W pierwszej fazie przeprowadzana jest ekstrakcja chloru i innych agresywnych substancji z odpadów, aby zapewnić więk-

Kierownik Działu Rozwoju Technologicznego

Thomas Norman Babcock & Wilcox Volund



2726

Przedszkole Elvelhuset • BJERG SZPALERSKI ARCHITEKCI

Energooszczędna użyteczność publiczna • BJERG SZPALERSKI ARCHITEKCI

Szkoła EUC Nord to pierwszy w Danii obiekt szkoły zrealizowany

jako budynek pasywny

Dowodem na to, że funkcja edukacyjna może iść w parze z energooszczędnością, są nasze realizacje ‒ przedszkole Elverhu-set, czy budynek szkoły EUC Nord, który jest pierwszym w Danii budynkiem szkolnym zre-alizowanym jako budynek pasywny, zuży-wający tylko 15kwh/m2 energii w sezonie grzewczym. Prezentowane obiekty zostały zaprojek-towane przez architektów z naszej pracow-ni, mających wieloletnie doświadczenie w projektowaniu budynków energooszczęd-nych i pasywnych oraz posiadających euro-

W dobie rosnących cen paliw oraz świato-wego kryzysu gospodarczego włodarze miast oraz inwestorzy prywatni szukają oszczędności nie tylko przy wznoszeniu bu-dynków, ale także przy długoterminowym ich użytkowaniu. Budynki tradycyjne charak-teryzują się wysokim zapotrzebowaniem na energię (73% energii zużywamy na ogrze-wanie i wentylację). Rozwój nowych, ener-gooszczędnych technologii umożliwia nam projektowanie budynków tak, aby straty energii w czasie ich eksploatacji były mini-malne, a nawet zerowe.

Energooszczędna użyteczność publiczna

Budynek szkoły EUC Nord • BJERG SZPALERSKI ARCHITEKCI

• niskie rachunki za energię grzewczą• wzrost wartości w stosunku do podob-

nych obiektów zrealizowanych w trady-cyjnej technologii

• przedłużona żywotność budynku• brak przegrzewania się pomieszczeń

dydaktycznych latem dzięki wysokiej izolacyjności

• swoboda w aranżacji wnętrz (brak grzejników)

• niewystępowanie przeciągów• zrównoważone temperatury w poszcze-

gólnych pomieszczeniach• wysoki poziom nasłonecznienia po-

mieszczeń dydaktycznych• wysoka szczelność (min. komfort aku-

styczny)• tania eksploatacja

Czy budownictwo pasywne jest drogie?

Budynki pasywne w perspektywie długo-terminowej są najtańszymi budynkami, szcze-gólnie gdy policzymy ogólne koszty inwesty-

pejskie certyfikaty „European Certified Passi-ve House Designer”. Jesteśmy dumni z faktu, że w dniu otwarcia szkoły EUC Nord zaczeliśmy w Danii nową erę budownictwa energooszczędnego w reali-zacjach budynków użyteczności publicznej.

EUC Nord

Lokalizacja: Hjorring, DaniaRealizacja: 2009Rodzaj szkoły: technikumPowierzchnia terenu: 23.000m2

Powierzchnia użytkowa: 1.200m2

Kubatura: 4.000m3

Klient: EUC Nord

Całkowity koszt inwestycji: 16 mln DKKZużycie energii w sezonie grzewczym: 10 kwh/m2

(standardowe budynki zużywają 200-300 kwh/m2).Cechy charakterystyczne budynku EUC Nord:

• bardzo wysoka jakość powietrza we-nątrz budynku (alergicy)

Wspólnik pracowni Bjerg Szpalerski Architekci

Jakub Lewkowicz

cji i koszty eksploatacji w okresie 10-20 lat. Najważniejszą cechą w ostatecznym bilan-sie kosztów zawsze jest proporcja pomiędzy kosztami budowy, jakością użytkowania i ceną eksploatacji.

Jakie budynki mogą być pasywne:

Energooszczędna użyteczność publiczna • BJERG SZPALERSKI ARCHITEKCI

“...wielu ludzi przy zakupie samochodu interesuje się

ilością spalanego paliwa na 100 km, niestety niewielu

ludzi interesuje ilość paliwa, jaką będzie potrzebował

dom do ogrzania, a przecież doskonale wiemy, która

z tych inwestycji pochłania więcej naszych pieniędzy...,

dlatego też na etapie pierwszych szkiców budynku pro-

ponujemy naszym klientom rozwiązania energoosz-

czędne, aby zaoszczędzone pieniądze inwestowali na

przykład w rozwijanie swoich pasji czy w dalekie po-

dróże...”- Jakub Lewkowicz, wspólnik pracowni

• budownictwo jednorodzinne• szkoły• przedszkola • biura• budynki użyteczności publicznej m.in.

siedziby urzędów• budownictwo wielorodzinne• istniejące budynki modernizowane do

standardów „passive house”• domy pomocy społecznej• i wiele innych



2928

Lokalne działania dla dobra klimatu

na energochłonność budynków rzędu 15 kWh/m2 pozwala spełniać surowe wymagania i ograni-czyć emisje CO2 o 54% w porównaniu do emi-sji sześciu zastąpionych obiektów.

Budowanie domów pasywnych

Aby zbudować dom pasywny, należy speł-nić szereg warunków. Lokalizacja budynku po-winna gwarantować najwyższe możliwe wyko-rzystanie pasywnego ogrzewania słonecznego w zimie. Ciężkie elementy konstrukcyjne powin-ny zapewniać ciepło w zimie, a chłód latem. Zwarta struktura budynku ogranicza straty ener-gii dzięki bardzo dobrej izolacji okien, dachu i ścian. W domu pasywnym wymagana jest me-chaniczna wentylacja i odzyskiwanie ciepła. Podgrzane powietrze z podziemnych kanałów i kolektory słoneczne wykorzystywane są do podgrzewania wody.

Koncepcja Albertslund – kwestia współpracy

Jesteśmy w stanie budować nowe, wysoce efektywne energetycznie budynki. Ale obecnie bardzo istotne wyzwanie stanowi konsumpcja energii w istniejących obiektach. W Albertslund w centrum uwagi znajdują się konstrukcje prze-mysłowe z lat 60. i 70., podobne do tych, które

Albertslund jako „Laboratorium Klimatu”

Władze gmin w całej Europie w coraz większym stopniu aktywnie uczestniczą w lokalnych działaniach na rzecz klimatu – zmiana klimatu jest jednym z największych wy-zwań naszych czasów. Ponadto aktywny udział daje unikalną możliwość rozwijania zrównowa-żonego miasta przyszłości, w którym zielone rozwiązania postrzegane są jako jeden z głów-nych czynników warunkujących realny wzrost. Budowanie siedzib instytucji jako budynków pa-sywnych, remonty istniejących domów oraz in-stalacja nowego oświetlenia ulicznego LED sta-nowią przykłady działań klimatycznych podejmowanych przez miasto. Są to przykłady promujące nowe rozwiązania, współpracę oraz całkowicie nowatorskie podejście do za-gadnienia, czynią z miasta swoiste laborato-rium rozwiązań przyjaznych klimatowi.

Nowe instytucje opieki dziennej w budynkach pasywnych

Jako cześć całościowego planu dla instytu-cji opieki dziennej, w gminie zbudowano trzy nowe budynki. Zastąpiły one sześć istniejących, zorganizowane zostały w nich żłobek i przed-szkole, każde opiekujące się setką dzieci. Rocz-

Patrząc z perspektywy europejskiej, Albertslund z około

29.000 mieszkańców jest niewielką gminą. Pomimo

tego, jako duńskie EcoCities, gmina podejmuje wysiłki,

aby mocno ograniczyć emisję CO2. Docelowa redukcja

do 2015 r. ma wynieść 52.000 ton i zostać osiągnięta

dzięki multidyscyplinarnemu planowi klimatycznemu, na

który składa się ponad 40 działań.

Jedna z trzech instytucji w Albertslund zbudowanych jako domy pasywne



30

necznego i optymalnym klimatem wewnętrz-nym.

Oświetlenie uliczne LED – zielone i innowacyjne

Nowa efektywna energetycznie latarnia uliczna opracowana dla miasta została w 2009 r. nagrodzona przez ELFORSK. W ciągu nadchodzących lat w Albertslund zainstalowanych zostanie ponad sto ulicz-nych latarni LED. Latarnia uliczna klasy A jest przyjazna środowisku, efektywna energe-tycznie i nowoczesna. Spełnia wszystkie wy-magania dotyczące jakości światła oraz efektywności energetycznej. Charakteryzuje się również dużo niższym kosztem utrzyma-nia.

cych wymagania najnowszej europejskiej klasyfikacji energetycznej. Sprostanie kryte-riom było możliwe m.in. dzięki odzyskiwaniu ciepła, bardzo dobrej izolacji fasady, zasto-sowaniu efektywnych energetycznie okien oraz ogrzewaniu niskotemperaturowemu. Jeden z domów jest neutralny pod wzglę-dem emisji CO2. Specjalna instalacja (Solar Prism) znajdująca się na dachu, zaprojekto-wana przez firmę VELUX, zapewnia budyn-kowi neutralną energię i efektywną energe-tycznie wentylację. Instalacja jest tak zaprojektowana, by nie zajmowała zbyt dużo miejsca i nie ogra-niczała przestrzeni życiowej. Rozwiązania energetyczne idą w parze z udogodnienia-mi w budynku, większą ilością światła sło-

można znaleźć w całej Europie. Jak tak poważ-ne zadanie, jakim jest remont czterdziestoletnich betonowych budynków, może by zrealizowa-ne? Odpowiedzi na to pytanie mają dostarczyć projekty demonstracyjne, które są obecnie reali-zowane w Albertslund. W Koncepcję Albert-slund od samego początku zaangażowani byli wszyscy: jednostki gospodarki mieszkaniowej, konsultanci, producenci, instytuty badawcze, wykonawcy i lokalne władze.

Projekty demonstracyjne wyznaczają kierunek rozwoju

Dziewięć odnowionych domów stanowi obecnie przykład nowoczesnych, efektyw-nych energetycznie budynków, spełniają-

Budowa wiatraków w Polsce jest środkiem do osiągnię-

cia celu wyznaczonego przez władze Kopenhagi,

aby miasto stało się wolne od CO2. W jaki sposób?

Ten ambitny cel można osiągnąć tylko we współpracy

z mieszkańcami i lokalnymi przedsiębiorcami. Z tego

powodu władze miasta zawarły z przedsiębiorstwem

energetycznym inwestującym w odnawialną energię

w Polsce nowatorskie porozumienie.

Zielone Miasto

całkowicie wolne od CO2, co uczyni z nie-go miejsce jeszcze bardziej przyjazne do życia.

„Poprzez swoje działania chcemy przy-czynić sie do zwalczania globalnych pro-blemów związanych ze zmianami klimatu. Funkcjonowanie miasta nie może prowa-dzić do ich pogłębiania. Jednocześnie to doskonała możliwość, aby zapewnić

Mieszkańcy Kopenhagi mogą poruszać się po mieście po szerokich ścieżkach rowe-rowych. Kopenhaga stwarza możliwości odpo-czynku wśród zieleni i śpiewu ptaków. Mieszkańcy mogą zrelaksować się na peł-nym zieleni dachu Archiwum Narodowego; władze inwestują w skwery. Kopenhaga jest zielonym miastem żyjącym w harmonii z naturą. W 2025 roku miasto stanie się W Kopenhadze, w godzinach porannego szczytu, liczba rowerzystów przewyższa liczbę podróżujących samochodami



32

powitani przez burmistrza Kopenhagi i poczęstowani szampanem. Rozrywkę zapewniali akrobaci i bałkańscy muzycy. Współpraca okazała się wielkim sukce-sem. Przedsiębiorstwo zgromadziło 2 milio-ny koron duńskich, które zainwestowano w turbiny wiatrowe w Polsce.

„Kopenhaga podjęła trud uniezależnienia się od paliw kopalnianych. Oszczędność energii i budowa coraz większej ilości turbin wiatrowych to najważniejsze działania, jakie możemy podjąć.” - mówi Jacob Hartmann.

Jest jeszcze wiele do zrobienia. W 2011 r. nacisk będzie położony na pomoc przedsię-biorstwom w ograniczeniu wysokości rachun-ków za energię i uzyskaniu 20% oszczędno-ści ‒ pomoc miasta jest bezpłatna.

Aktywnie popieramy ideę zrównoważo -nego rozwoju, dlatego postanowiliśmy wspierać działalność Natur-Energi. Nato -miast Natur-Energi pomaga nam stać się miastem wolnym od CO2.” - mówi Jacob Hartmann.

W ramach innowacyjnej współpracy Kopenhaga oraz Natur-Energi rozpoczęły poszukiwanie potencjalnych klientów. Pro-dukt komunikowany był mieszkańcom Ko-penhagi; celem było zainteresowanie i skłonienie do zakupu 100 firm. Po osią-gnięciu tego celu firmy miały uczestniczyć w specjalnym wydarzeniu. Cel udało się zrealizować jeszcze przed szczytem kli-matycznym COP 15 zorganizowanym w Kopenhadze w grudniu 2009 roku. Przedstawiciele „zielonych” firm zostali

mieszkańcom lepsze warunki życia w mie-ście.” – podkreśla Jacob Hartmann, przed-stawiciel spółki w Kopenhadze.

Zielone dachy, ścieżki rowerowe, samo-chody o napędzie elektrycznym i wiatraki to tylko niektóre przykłady działań podję-tych w kierunku uniezależnienia Kopenhagi od paliw kopalnianych, takich jak węgiel, gaz i ropa naftowa. W tych działaniach Ko-penhaga nie jest sama.

„Wielu mieszkańców i przedsiębiorców chce pomóc w przekształcaniu miasta w metropolię przyjazną środowisku. Bardzo ważne jest, aby jak największa liczba podmiotów zaan-gażowała się w ideę miasta zrównoważone-go. Dlatego staramy się, aby inwestycje w ochronę środowiska stały się łatwym i atrak-cyjnym przedsięwzięciem.” – podkreśla Ja-cob Hartmann.

W 2008 r. władze Kopenhagi rozpoczę-ły współpracę z niewielkim, nowopowstałym przedsiębiorstwem energetycznym Natur--Energi. To pierwsze przedsiębiorstwo w Da-nii, które mogło zaoferować przyjazne kli-matowi rozwiązania energetyczne. We współpracy z WWF stworzyło pionierskie rozwiązanie energetycznj – klienci, płacąc za energię, inwestują jednocześnie w budo-wę nowych turbin wiatrowych.

„Przedsiębiorstwo stworzyło mieszkań -com możliwość przyczynienia się do ochrony klimatu poprzez zakup usług energetycznych przyjaznych klimatowi i umożliwiających oszczędzanie energii.

Informacja: Zielony Biznes

Zielony Biznes to inicjatywa zorientowana na ochronę klimatu, realizowana we współ-pracy z urzędem miasta Kopenhagi. Urząd miasta Kopenhagi wspiera rozwój zieleni oraz inwestycje i działania przedsiębiorstw na rzecz środowiska i klimatu. Zachęcamy

37% mieszkańców Kopenhagi wybiera rower jako środek transportu do pracy lub szkoły

przedsiębiorstwa do ograniczenia emisji CO2 w celu ochrony środowiska naturalnego i wy-eliminowania CO2 do roku 2025.

Wiatraki w Polsce:

W 2009 roku 23.000 klientów zgromadziło 1,8 mln koron duńskich, które zostały prze-

znaczone na rozwój odnawialnych źródeł energii. Dzięki tym pieniądzom i współpracy z Vestas Natur-Energi będzie mogła zbudo-wać nowe wiatraki, m.in. w Polsce.

Samsø ‒ w 100% energetycznie samowystarczalna wyspa

Tło projektu

W latach 70. Dania ucierpiała w wyniku kryzysu naftowego, lecz zdecydowała, że zamiast przechodzić na energię jądrową, spróbuje poszukać nowych sposobów wyko-rzystania istniejących elektrowni węglowych i gazowych w połączeniu z energią odna-wialną ‒ energią wiatru, słońca i pozyskiwa-ną z biomasy. Ponadto skupiono się na roz-woju systemu zdecentralizowanych jednostek produkujących energię ‒ elektrociepłowni, elektrowni wiatrowych oraz spalarnii śmieci zużywających nadwyżki ciepła do ogrzewa-nia budynków w pobliskich miastach. Dania promowała badania w zakresie technologii umożliwiających wykorzystanie ekologicz-nych źródeł energii oraz wspierała producen-tów i nabywców wiatraków, i systemów do

pozyskiwania energii odnawialnej. Efektem tej polityki były imponujące innowacje w za-kresie rozwoju na tym polu, w związku z czym zaistniała potrzeba przeprowadze-nia testów na pełną skalę. Wybrano wyspę Samso, ponieważ jest to niezależna wspólno-ta 4.200 osób. Stanowi odrębną gminę miej-ską, odizolowaną od reszty Danii, dzięki cze-mu łatwo ją monitorować i kontrolować wyniki transformacji energetycznej. Społecz-ność Samso była w większości nieświadoma, że wyspa została wybrana na miejsce ekspe-rymentu. Poziom informacji publicznej był bardzo niski, więc mieszkańcy wyspy nie zdawali sobie sprawy, że duńska polityka w zakresie energetyki może mieć jakikolwiek bezpośredni wpływ na ich życie. Utworzenie lokalnej organizacji pozarządowej – biura Samso Energy – w roku 1998 pozwoliło na-

W roku 1997 niewielka duńska wyspa Samso została

wybrana, by zademonstrować, że przestawienie wspól-

noty w 100% na energię odnawialną w przeciągu zale-

dwie 10 lat jest jak najbardziej możliwe. Projekt miał

opierać się na istniejących, sprawdzonych technolo-

giach, programach dotacji oraz regulacjach prawnych

Danii przy znacznym udziale własności publicznej

i szeroko zakrojonym uczestnictwie ze strony państwa.



3534

własności lokalnych mieszkańców. Każdy, kto chciał zainwestować w energię wiatro-wą, miał mieć taką możliwość. Dzięki temu mieszkańcom łatwiej było pojąć cel budowy elektrowni wiatrowych. Możliwość posiada-nia udziałów w spółdzielni produkującej energię wiatrową sprawiła, że ludność była o wiele bardziej skłonna zaakceptować wia-traki jako element krajobrazu. Gdy ma się udział w infrastrukturze, projekt od razu wy-daje się znacznie bardziej atrakcyjny, niż gdyby jej właścicielem miał być ktoś spoza społeczności (najczęściej spółka energetycz-na). Kwestie środowiskowe, jak wpływ wia-traków na krajobraz i ptactwo, zostały grun-townie zbadane i dokładnie omówione między właścicielami, lecz nie były przed-miotem sporów. Uważa się, że rzekomy ne-gatywny wpływ wiatraków na środowisko

Więcej informacji dostępnych jest na stronie

www.energiakademiet.dk

Turbiny wiatrowe o mocy 1 MW będące własnością mieszkańców wyspy

naturalne to sztuczna bariera stworzona przez ich przeciwników. 450 mieszkańców wyspy Samso jest dzi-siaj w posiadaniu 11 wiatraków o mocy 11 MW. Produkują one 100% energii zuży-wanej przez wyspę. Biomasa to „odpady” z rolnictwa i prze-mysłu drzewnego. Słoma z pszenicy oraz wióry z drewna pozostającego w lesie po wycince wykorzystywane są do produkcji ciepła. Obecnie 60% domów na Samso ogrzewanych jest przez tak zwane ciepłow-nie okręgowe pompujące gorącą wodę z centralnej ciepłowni opalanej biomasą. Na wyspie zredukowano zużycie paliw ko-palnych o ponad 75%. Pozostałe 40% do-mów wykorzystuje panele słoneczne do podgrzewania wody oraz biomasę lub pom-py ciepła do ogrzewania pomieszczeń

i wentylacji. Ponadto duża część z nich po-siada udziały w wiatrakach. Istniejące technologie nie dostarczają jednak łatwego sposobu pokrycia zapotrze-bowania energetycznego transportu z wyko-rzystaniem odnawialnych źródeł energii. Powszechnie wiadomo, że istnieją samocho-dy na prąd, lecz na rynku nie ma jeszcze dostępnych modeli przeznaczonych dla zwykłych ludzi. Na Samso zbudowano więc 10 wiatraków przybrzeżnych o mocy 23 MW, by wyprodukować taką samą ilość energii, jaka zużywana jest na cele transportu. Ca-łość produkcji wysyłana jest do kontynental-nej Danii, co pozwala zmniejszyć ilość dwu-tlenku węgla emitowanego przez tamtejsze elektrownie węglowe. W ten sposób wyspa Samso zredukowała emisję CO2 związaną z produkcją energii na własne potrzeby o 100%. Na każdego mieszkańca Samso przypada emisja −3,7 ton CO2. Średnia dla Danii wynosi +10 ton CO2/rok. Sekretem tak pozytywnych zmian, jakie zaszły w Danii w zakresie wykorzystania energii odnawialnej, jest duńska polityka w tym zakresie, która na przestrzeni ostat-nich 30 lat była bardzo progresywna. Dania nie postrzega siebie jako kraj produkujący

energię. Wręcz przeciwnie – kraj jest w du-żym stopniu uzależniony od paliw importo-wanych. Przyczyniło się to do wprowadze-nia systemu opodatkowania konsumpcji energii w celu kontrolowania zużycia paliw kopalnych. Przychody z tytułu tego podatku są przeznaczane na naukę i badania oraz wykorzystywane jako bezpośrednie dotacje na cele budowy infrastruktury koniecznej do pozyskiwania energii odnawialnej. Polityka Danii odbiega więc od nastawienia wielu innych krajów, które starają się dostarczać konsumentom jak najtańszą energię, two-rząc tym samym barierę uniemożliwiającą znalezienie źródeł finansowania ekologicz-nych technologii. Projekt zrealizowany na Samso dowo-dzi, że wysoki podatek od konsumpcji ener-gii daje możliwość kontrolowania jej zużycia i sprawia, że nowe systemy energetyczne stają się równie opłacalne co stare. O tym, czy dokona się właściwego wyboru w zakre-sie wykorzystywanych źródeł energii, decy-duje zazwyczaj wpływ decyzji na finanse prywatnych gospodarstw domowych. Projekt udowadnia także, że rodziny po-trzebują miejsca, gdzie mogłyby zadawać pytania, otrzymać pomoc w kalkulacjach

i planowaniu oraz uzyskać istotne informa-cje. Rynek zalewają agresywnie promowane artykuły, wypuszczane przez firmy, które w pierwszej kolejności chcą zwiększyć zyski, a nie sprzedawać ekologiczne produkty. Projekt pokazuje także, że ludzie są goto-wi na zmiany, lecz potrzebują gwarancji rzą-dowych dla swoich inwestycji, które pozosta-ną w mocy nie tylko do najbliższych wyborów, lecz przez cały okres spłaty długu zaciągnię-tego na potrzeby sfinansowania inwestycji, czyli przynajmniej przez dziesięć lat. 4200 osób z wyspy Samso zainwesto-wało ok. 60 milionów EUR w przeciągu mniej niż 10 lat! To dużo w przeliczeniu na osobę, lecz środki pozyskane zostały w większości z kredytów bankowych, które zostaną spłacone za około 10 lat. Wówczas też wyspa Samso stanie się jednym z najbar-dziej ekologicznych miejsc na ziemi pod względem ilości dwutlenku węgla emitowa-nego do atmosfery.

wiązać bliższy kontakt z tamtejszym społe-czeństwem. Otwarcie biura kampanii, które-go jedynym celem było przekazywanie lokalnej społeczności informacji na temat ini-cjatywy, było niezbędne do dalszej realizacji projektu. Mieszkańcy wyspy wykazywali duże za-interesowanie projektem, lecz potrzebowali kogoś, kto w jasny sposób przedstawiłby im poszczególne etapy jego realizacji i wiążą-ce się z nim możliwości. W dość konserwa-tywnej społeczności, jak ta na wyspie Sam-so, wdrażanie zmian nie jest proste. Ludzie żyjący w niewielkich wspólnotach mają ten-dencję do wahania się. Mieszkańcy wyspy woleli poczekać i zobaczyć, co się wydarzy, niż od razu przejść do działania. Jeśli jednak Samso miało przestawić się w 100% na energię odnawialną w zaledwie dziesięć lat, projekt musiał iść naprzód w o wiele szyb-szym tempie, niż pozwalała na to mental-ność mieszkańców wyspy.

Technologie

Energia wiatrowa była doskonale znana w Danii i na Samso. Wiatraki wykorzystywa-ne są w Danii od ponad 300 lat, a w cza-sach współczesnych pierwsze wiatraki służą-ce do produkcji energii wybudowano już w latach 30. Łatwo było więc przekonać społeczność wyspy, że nowoczesne wiatraki w istotny sposób przyczynią się do sukcesu projektu. Do rozstrzygnięcia pozostawały dwie ważne kwestie: kto będzie ich właści-cielem i gdzie mają zostać zainstalowane. Biuro ds. Energetyki opracowało plan re-alizacji projektu zakładający znaczny udział



3736

Główna oczyszczalnia ścieków w gminie Viborg

Efektywność energetyczna i gospodarka odpadami w gminie Viborg

Każdy z nas, włączając władze oraz spółki publiczne,

powinien czuć się odpowiedzialny za ochronę środowiska

i efektywność energetyczną. W położonej w środkowej Ju-

tlandii gminie Viborg efektywność energetyczna i ochrona

środowiska od lat znajdują się w centrum uwagi, z każdym

rokiem ich znaczenie rośnie. Gmina wypracowała strate-

gię klimatyczną oraz efektywności energetycznej w bu-

dynkach publicznych, a w nadchodzących latach planuje

nowe inicjatywy.

trycznej) musi ograniczyć całkowitą roczną konsumpcję energii w gminie o 4.200 MWh lub o 4% rocznie do 2013 r. Jako przykłado-we inicjatywy, które miały służyć osiągnięciu tego celu, wymienić można powołanie cen-trum energetycznego doradzającego jed-nostkom biznesowym, przemysłowym oraz osobom fizycznym, a także budowę obiektu pierwszej klasy energetycznej – siedziby ad-ministracji firmy Energi Viborg A/S. Wraz z innymi przedstawicielami duń-skiego sektora wodnego firma Energi Viborg Vand A/S (zaopatrująca mieszkańców w wodę) zobowiązała się do obniżenia zu-życia energii o 25% do 2013 r. Bez więk-szych inwestycji Energi Viborg Vand A/S udało sie już osiągnąć redukcję o 20%. Dzięki zmianom stref ciśnienia udało się za-oszczędzić 3.000 kWh, a dzięki wymianie starych pomp na nowe, efektywne energe-tycznie - 4.000 kWh. Istotnym elementem sukcesu w przypadku oszczędzania energii jest zaangażowanie pracowników odpowie-dzialnych za funkcjonowanie zakładu, któ-rych doświadczenie i pomysły pozwalają na kreowanie nowych inicjatyw. Od wielu lat oczyszczalnia ścieków w gminie produkuje w biogazowni energię elektryczną z osadów. Ilość wyprodukowa-nej energii odpowiada około 42% rocznego

Spojrzenie na efektywne energetycznie przedsiębiorstwo

użyteczności publicznej

Kiedy jedno z przedsiębiorstw użytecz-ności publicznej w gminie Viborg – Energi Viborg A/S, planowało rozbudowę budynku administracji, zdecydowano, że inwestycja powinna spełniać standardy pierwszej klasy energetycznej. Oznaczało to, że energo-chłonność budynku powinna być co najmniej o 50% niższa niż w zwykłym budynku. Aby sprostać tym wymaganiom, zainstalo-wano panele słoneczne, zewnętrzne ekrany słoneczne zdecydowano się na potrójne szklenie, 400 mm izolację oraz zaawanso-wany system kontroli. Powstały budynek sta-nowi dowód na to, że możliwe jest obniżenie zużycia energii w nowych budynkach przy niskich nakładach. Inwestycja utwierdziła fir-mę Energi Viborg A/S w przekonaniu, że jej plany dotyczące redukcji zużycia energii oraz rozwijania działań przyjaznych środo-wisku są właściwe. Porozumienie dotyczące efektywności energetycznej z 2009 r. podpisane przez Duńskie Ministerstwo Klimatu i Energii oraz przedsiębiorstwa odpowiedzialne za za-opatrzenie w media oznaczało, że Energi Viborg Elnet A/S (dostawca energii elek-



39

Okres trzech tygodni zwieńczony został imprezą dla uczniów oraz ich nauczycieli, podczas której ogłoszono zwycięzców w trzech kategoriach. Nagrodzono ich wy-cieczką do parku rozrywki. Konkurs, który odbył się w 2010 r., nie będzie ostatnim, ponieważ Revas zamierza zorganizować kolejny dla sześcioklasistów z gminy Viborg. W najbliższej przyszłości oczekuje się, że podobna inicjatywa zosta-nie przyjęta w innych częściach kraju.

Koordynator Projektów Międzynarodowych

Mette LorentzenGmina Viborg

2) komunikacja związana z prezentacjami, postawami, dziennikarstwem,

3) kreatywność w zakresie mody, filmu, mu-zyki.

W centrum wszystkich zadań znajdowa-ły się oczywiście recykling, odpady oraz śro-dowisko. W ciągu tych trzech tygodni uczniowie projektowali ubrania, kręcili filmy, przygoto-wywali artykuły i newslettery, pisali raporty analizujące różne problemy, nagrywali wła-sne piosenki oraz wymyślali nowe produkty. Zadania były oceniane przez komisję złożo-na z przedstawicieli Duńskiego Stowarzy-szenia Przedsiębiorstw Gospodarki Odpa-dami, centrum animacji Animation Work- shop, Revas, Departamentu ds. Dzieci i Mło-dzieży Urzędu Gminy Viborg oraz środowi-ska lokalnych artystów.

zapotrzebowania oczyszczalni na energię elektryczną. W 2010 r. zakład został prze-budowany, a jego funkcjonowanie zoptyma-lizowane. Przewiduje się, że w przyszłości zakład stanie się energetycznie samowystar-czalny.

Młodzi ambasadorzy recyklingu

Dzieci są niezwykle ważną grupą, jeśli chodzi o ochronę środowiska, redukcję ilo-ści odpadów i recycling, ponieważ wyrzu-cają śmieci teraz i będą je produkować rów-nież w przyszłości. Aby dotrzeć do tej grupy i zainteresować ją ograniczaniem ilości odpadów i recyklingiem, zakład gospodar-ki odpadami w gminie Viborg – Revas, zorganizował w kwietniu 2010 r. konkurs Co2ntainer adresowany do sześcioklasi-stów z miejscowych szkół. Dzięki zaangażo-waniu w akcje dzieci miały uświadomić so-bie, jak ich działania wpływają na śro- dowisko oraz konieczność wzięcia na sie-bie odpowiedzialności za to, co robią. Wiele można by czytać albo mówić na ten temat, ale własne zaangażowanie jest najlepszym narzędziem zdobywania wiedzy. W projekcie Co2ntainer chodzi właśnie o to, aby uczniowie samodzielnie znajdowali od-powiedzi. W ciągu trzech tygodni trwania konkursu 1.000 dzieci rywalizowało ze sobą w trzech kategoriach, które miały rozbudzić ich ciekawość, kreatywność, zainteresowa-nie, zaangażowanie i ducha rywalizacji. Były to:1) nauka skupiona na określonych proble-

mach, analizy oraz zadania typu „praw-da – fałsz”,

Uczniowie i nauczyciel ze szkoły uczestniczącej w projekcie Co2ntainer

Partnerzy honorowi

Główni partnerzy Kampanii Współpartnerzy Kampanii

Grzegorz Cieslakul. Ogrodowa 5800-876 Warszawatel. +48 22 [email protected]

Michał Mikaul. Chrzanowska 505-825 Grodzisk Mazowieckitel. +48 22 7550 [email protected]

Anne Marie Holt ChristensenGmina AlbertslundNordmarks AlléDK-2620 Albertslundtel. +45 43 68 67 48tel. kom. +45 30 25 66 [email protected]/klimaplan

Jacob HartmannCopenhagen Green Bussines NetworkNjalsgade 13, Postbox 259, 2300 Copenhagen tel. +45 28 10 90 [email protected]

Jakub Lewkowiczul.Ordynacka 14/13 00-358 Warszawatel. do biura +48 22 828 77 84tel. kom. +48 600 921 992www.bjerg.pl

Andrzej Pasińskiul. Klonowa 23Baranowo k. Poznania62-081 Przeźmierowotel. +48 61 650 13 00faks: +48 61 650 13 [email protected] linia: 801 801 [email protected]

Aleksandra Ciesielskaul. Kwiatowa 1466-131 Cigacicetel. +48 68 38 50 250faks: +48 68 38 50 234tel. kom. +48 603 050 [email protected]

Velux Polska Sp. z o.o.ul. Muszkieterów 15A02-273 Warszawatel. +48 22 33 77 000faks: +48 22 33 77 [email protected]

Mette LorentzenGmina ViborgRodevej 38800 Viborgtel. +45 87 87 88 [email protected]/english

Peter LaursenFalkevej 2DK-6705 Esbjerg ODenmarktel.: +45 24 62 47 [email protected]



4140

NOTATKI






CO DANIA MA DO DANIA? DENMArk - Danmark i Polen/media/Polen/Documents/Eksportraadet/Danish... ·...

Documents

Transcript of CO DANIA MA DO DANIA? DENMArk - Danmark i Polen/media/Polen/Documents/Eksportraadet/Danish... ·...