Marta KaciubskaFilip KulewiczGr. I

wyróżnia się drobne gruczoły ślinowe rozrzucone w błonie śluzowej policzków, podniebienia twardego, języka, dna jamy ustnej i warg oraz trzy pary dużych gruczołów: ślinianki podżuchwowe, podjęzykowe i przyuszne;

ze względu na rodzaj wydzieliny ślinianki dzielimy na:1. śluzowe (gruczoły podniebienne i nasady języka);2. surowicze (ślinianki przyuszne i gruczoły

brodawek okolonych Ebnera);3. mieszane śluzowo-surowicze (gruczoły

podżuchwowe, podjęzykowe, wargowe, policzkowe i gruczoł językowy przedni).

duże gruczoły ślinowe- wyróżnia się miąższ i różnej wielkości przewody wyprowadzające: wstawki, cewki, przewody śródzrazikowe, międzyzrazikowe i główny przewód wyprowadzający. Zależnie od rozmiarów przewody wyprowadzające dzieli się na przewody I, II i III rzędu;

drobne gruczoły ślinowe- budowa prostsza: gruczoł, część wydzielnicza i krótki przewód wyprowadzający

1. Ślinianka przyuszna, przyusznica (glandula parotis):

leży w dole zażuchwowym; część przyśrodkowa- sięga do przestrzeni przygardłowej; część twarzowa- zachodzi na mięsień żwacz i gałąź żuchwy, aż do SSŻ i

łuku jarzmowego; biegun dolny- sięga do ślinianki podżuchwowej; otoczona jest torebką łącznotkankową, od której odchodzą przegrody

łącznotkankowe dzielące gruczoł na dwa płaty; przez miąższ przechodzą: tętnica szyjna zewnętrzna, żyła zażuchwowa i

nerw twarzowy, który tworzy splot przyuszniczy dzielący śliniankę na płat powierzchowny i głęboki;

przewód Stenona - wyprowadza ślinę z dwóch mniejszych przewodów drugorzędnych górnego i dolnego, a każdy z nich powstaje z drobniejszych przewodów trzeciorzędnych;

przewód główny przebiega poziomo po mięśniu żwaczu, przenika miesień policzkowy i uchodzi na brodawce w błonie śluzowej na wysokości drugiego zęba trzonowego górnego

2. Ślinianka podżuchwowa (glandula submandibularis):

mieści się w przestrzeni podżuchwowej;

przewód wyprowadzający Warthona- biegnie od wewnętrznej powierzchni w tylnej połowie gruczołu, zawija się pod tylnym brzegiem mięśnia żuchwowo-gnykowego i uchodzi na mięsku podjęzykowym.

3. Ślinianka podjęzykowa (glandula sublingualis):

najmniejsza z dużych ślinianek;leży na dnie jamy ustnej, powodując uwypuklenie błony

śluzowej w formie fałdu podjęzykowego;składa się z szeregu małych gruczołów w części tylnej

zaopatrzonych własnymi krótkimi przewodami wyprowadzającymi (ductus Rivini) uchodzącymi na grzebieniu fałdu podjęzykowego;

główna, przednia część gruczołu posiada większy przewód wyprowadzający (ductus Bartholini), który uchodzi razem z przewodem ślinianki podżuchwowej lub obok niego;

unaczynienie pochodzi od tętnicy szyjnej zewnętrznej;

Ślinianka przyuszna- nerw językowo-gardłowy (nerw przywspółczulny), gałązki z górnego pnia współczulnego (ze zwoju szyjnego współczulnego);

Ślinianka podżuchwowa i podjęzykowa- struna bębenkowa (gałąź przywspółczulna od nerwu VII), gałązki z górnego pnia współczulnego (ze zwoju szyjnego współczulnego);

ślinianki wydzielają łącznie 1-1,5 l śliny w ciągu doby;skład: zawiera ona 99,36% wody i 0,64% składników stałych

organicznych i nieorganicznych;składniki organiczne- mucyna i ptialina, rozkładająca cukry

złożone na proste;składniki nieorganiczne- chlorek sodu i rodanek potasu;

makroelementy i mikroelementy;enzymy- amylaza (zamienia skrobię i dekstryny na maltozę i

glukozę), lizozym (działanie antyseptyczne);funkcje śliny- rozcieńczanie pokarmów pokrywanie ich,

rozpoczęcie procesu trawienia i ułatwianae połknięcia kęsa.

1. Ocena stanu klinicznego ślinianek (wywiad, badanie ilości wydzielania śliny, drożności ślinianek itp.);

2. Badanie radiologiczne ślinianek;

3. Badania dodatkowe:

sialometria; USG; badanie bakteriologiczne; termometria; scyntygrafia; badanie cytologiczne.

cel badania- ustalenie stanu utkania gruczołu i obecności patologicznych tworów (kamień, guz);

wykonuje się zdjęcia przeglądowe wewnątrzustne zgryzowe i zewnątrzustne, sialografię oraz w uzasadnionych przypadkach TK i MR;

zdjęcia przeglądowe mogą wykazać obecność kamienia ślinowego; sialografia- jest skuteczna w rozpoznaniu wczesnych zmian zapalnych

typu sialodochitis. W przewlekłym zapaleniu ślinianki występuje obraz tzw. uschniętego drzewa, w nowotworach łagodnych odgięcie przewodu wyprowadzającego przez rosnący rozprężająco guz, w guzach złośliwych następuje amputacja przewodów, w sialozach nieregularne ubytki struktur przewodów i miąższu gruczołowego ślinianek oraz rozszerzone, o nierównych zarysach przewody odprowadzające (sialoangiektezje);

badanie TK i MR- metody z wyboru w ocenie zmian , które mogą rozprzestrzeniać się w strukturach anatomicznie przyległych do przestrzeni przygardłowej ( naciekanie nowotworowe kości, stosunek do pni naczyniowych, przerzuty do węzłów chłonnych okolicznych).

jest to pomiar wydzielanej śliny; praktycznym sposobem jest oznaczenie ilości wydzielanej śliny na czczo: badany wypluwa przez 15 minut ślinę gromadzącą się w ustach do kalibrowanego naczynia, a po krótkiej przerwie również przez 15 minut ślinę gromadzącą się podczas żucia tabletki parafiny (ślina pobudzona);

wynik: jako wydzielanie prawidłowe przyjmuje się ponad 10 ml łącznie wydzielonej śliny.

jest badaniem wizualnym, nieagresywnym;USG w kamicy: wykazuje złóg w postaci

hiperechogenicznego ogniska;USG w zapaleniu: ogniska hipoechogenicznego

niewyraźnie zaznaczonych brzegach;USG w guzach niezłośliwych- regularne echogeniczne

zmiany;USG w guzach złośliwych- nieregularna, niejednokrotna

struktura, ogniska martwicy i rozpadu w obrębie guza.

materiał pobiera się z wymazu z ujścia przewodu ślinianki lub nakłucia;

pozwala to na ustalenie rozpoznania bakteriologicznego (zapalenie nieswoiste i swoiste) oraz ustalenie antybiogramu.

jest to pomiar temperatury ciała nad ślinianką;

termografia- barwny zapis danych;

guzy złośliwe: temperatura jest wyższa ze względu na zwiększoną przemianę komórkową w rejonie guza.

jest to badanie radioizotopowe za pomocą technetu 99;

zastosowanie: w diagnostyce zwłaszcza guzów ślinianek i chorób zwyrodnieniowych (sialoza).

materiał do badania cytologicznego uzyskuje się z wymazu z ujścia przewodu lub wykonując biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BAC) ślinianki;

zgodność wyników badania cytologicznego z wynikiem badania histopatologicznego materiału operacyjnego guzów ślinianek sięga ponad 90% badań.

zapalenie gruczołu ślinowego (sialodenitis);podział:

ostre lub przewlekłe;pierwotne lub wtórne;nieswoiste lub swoiste;bakteryjne lub wirusowe;

może być wywołane zakażeniem bakteryjnym lub wirusowym; ostre pierwotne zapalenie ślinianki przyusznej pochodzenia wirusowego (parotitis epidemica,

mumps, świnka)- jest chorobą zakaźną wieku dziecięcego. Rzadziej dotyczy ślinianki podżuchwowej i gruczołu łzowego. Okres wylęgania wynosi 2-3 tygodnie. Choroba rozpoczyna się nagle gorączką, dreszczami, złym samopoczuciem, następnie stwierdza się obrzęk przyusznicy z bolesnością dotykową i uniesieniem płatka małżowiny usznej. Po kilkunastu godzinach występują podobne objawy w drugiej przyusznicy, a także utrudnione rozwieranie szczęk i suchość w jamie ustnej;

leczenie- jest zachowawcze przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Miejscowo stosuje się suche, ciepłe okłady i zaleca środki ślinopędne. W przypadkach powikłań wdraża się antybiotykoterapię. Chorego należy izolować;

powikłania miejscowe: ropień ślinianki;

powikłania ogólne: zapalenie jader; zapalenie gruczoły krokowego; zapalenie trzustki; zapalenie opon mózgowych;

choroba dotyczy najczęściej osób w wieku starszym oraz wyniszczonych i występuje na tle niedoczynności i zaniku tkanki gruczołowej w związku z ograniczeniem aktu żucia;

może rozwinąć się także w przebiegu ostrych chorób zakaźnych (dur, grypa). Stanowi zły objaw rokowniczy (signum mali ominis);

etiopatogeneza- dochodzi do zakażenia mieszana flora bakteryjną z jamy ustnej drogą wstępującą przy złej higienie jamy ustnej, krwiobiegiem, w chorobach zakaźnych lub też w wyniku zakażenia po otwartym urazie;

objawy- zwyżka ciepłoty ciała, złe samopoczucie, bolesny obrzęk ślinianek, suchość w jamie ustnej. Z ujść przewodów wyprowadzających wypływa gęsta ślina z treścią ropną.

rozpoznanie- ustala się na podstawie objawów klinicznych; leczenie- wskazane jest stosowanie antybiotyku o szerokim spektrum, a

następnie celowanego (po badaniu bakteriologicznym wymazu z ujścia ślinianki), środków ślinopędnych oraz ciepłych okładów. Konieczna jest wzmożona higiena jamy ustnej, a także leczenie choroby ogólnej. W przypadku uformowania się ropnia należy go spunktować lub naciąć i sączkować. Sączkowanie nie powinno być zbyt długie, aby nie wytworzyła się przetoka ślinowa.

trudno jest stwierdzić chełbotanie ze względu na grubą powięź pokrywającą gruczoł, stąd w wątpliwych przypadkach lepiej jest wykonać nakłucie;

cięcie wykonuje się poniżej kąta żuchwy, przy podżuchwowej około 2 cm poniżej dolnego brzegu trzonu żuchwy ze względu na przebieg gałązki brzeżnej żuchwy nerwu twarzowego.

zwykle jest zejściem ostrego zapalenia, często powstaje na tle kamicy; etioatogeneza: jest następstwem zakażenia mieszaną florą bakteryjną.

Towarzyszą zaburzenia wydzielania śliny związane z przeszkodą w przewodach wyprowadzających, którą może być: kamień, zwężenie pozapalne i pourazowe lub ucisk na przewody przez guz z zewnątrz ślinianki, a także upośledzenie czynności wydzielniczej gruczołu;

objawy: zapalenie to rozwija się wolno. Stwierdzić można mierne powiększenie ślinianek, ślina jest zagęszczona i mętna. W przypadku zaostrzeń objawy ogólne i miejscowe są podobne jak w zapaleniu ostrym. Z czasem dochodzi do zwyrodnienia włóknistego i marskości ślinianki (cirrhosis glandulae salivalis). Zmiany zapalne mogą być niekiedy ograniczone tylko do przewodów wyprowadzających (sialodochitis);

badania: USG i sialografia. W różnicowaniu z guzem należy wykonać BAC, a w przypadku zaostrzeń wskazane jest badanie bakteriologiczne śliny celem uzyskania antybiogramu;

leczenie: przyczynowe- usunięcie kamienia, udrożnienie przewodu wyprowadzającego, poprawa stanu ogólnego . Stosuje się również środki ślinopędne, masowanie ślinianki, a w zaostrzeniach zapalenia celowany antybiogram.

1. Zapalenie promienicze ślinianki (sialoadenitis actinomycotica):

może występować pod postacią rozlaną lub ograniczoną lub jako guz promieniczy, czyli promieniczak (actinomycoma);

przeważnie jest wywołane zakażeniem wtórnym, pourazowym lub pooperacyjnym albo też wynika z przejścia na gruczoł;

objawy: przebieg choroby jest długotrwały, początkowo powstaje twardy naciek a następnie ogniska rozmiękania i przetoki, z wyciekiem treści ropnej wraz z grudkami promieniowców. Zakażenie może przechodzić na kość, gdzie rozwija się w postaci ograniczonego zapalenia (osteomyelitis actinomycotica) lub promieniczaka, czyli zapalnego guza;

rozpoznanie: badanie bakteriologiczne i histopatologiczne, sialografia i antybiotykoterapia . Leczenie chirurgiczne polega na nakłuciu lub nacięciu ropni, a przy uporczywym przebiegu schorzenia usunięciu ślinianki. W przypadku promieniczaka leczenie polega na jego usunięciu.

2. Gruźlica ślinianki (sialoadenitis tuberculosa): występuje rzadko, zwykle jako postać wtórna z pierwotnego

ogniska, którym najczęściej jest gruźlica płuc; do zakażenia może też dochodzić na drodze zstępującej z naczyń i

węzłów chłonnych. Częściej dotyczy ślinianki podżuchwowej; zwykle obserwuje się guz (gruźliczak- tuberculoma) z

powiększonymi okolicznymi węzłami chłonnymi, które z czasem ulegają rozmiękaniu i wytwarzają się przetoki;

rozpoznawanie: badanie bakteriologiczne i histopatologiczne, pomocna jest także próba tuberkulinowa;

leczenie: swoiste farmakologiczne. Leczenie chirurgiczne obejmuje opróżnianie powstałych zimnych ropni, w poźniejszym czasie usunięcie gruźliczaka lub wycięcie zaciągających blizn, przy stale prowadzonym leczeniu przeciwprątkowym.

3. Kiła ślinianki (sialoadenitis luetica vel syphilitica):dotyczy kiły drugo- i trzeciorzędowej;

występuje wtórne naciekanie tkanek lub rozmiękające kilaki (trzeciorzędowa kiła);

leczenie: farmakologiczne swoiste. W czynnym procesie leczenie chirurgiczne jest przeciwwskazane. Po wyleczeniu chorego istnieją wskazania do chirurgicznego leczenia blizn i zniekształceń.

najczęstsze schorzenie ślinianek;zawsze dochodzi do zaplenia ślinianki z powodu zastoju śliny i

zakażenia przez przewód wyprowadzający (sialoadenitis calculosa);

występowanie kamicy obserwuje się w zaburzeniach gospodarki wapniowo- fosforanowej, w przebiegu chorób przytarczyc. Znaczenie ma także osobnicza skłonność do tworzenia kamieni i kamic (nerkowa, wątrobowa) w wyniku wad enzymatycznych;

bezobjawowe procesy zapalne mogą też poprzedzać kamicę. Wówczas w okolicy ogniska zapalnego dochodzi do zagęszczenia śliny i wytrącenia się złogów mineralnych (głównie fosforanów i węglanów wapnia) wokół jądra organicznego (złuszczony nabłonek, bakterie lub ciało obce);

kamica występuje najczęściej w śliniance podżuchwowej (80-90%), rzadziej przyusznej lub podjęzykowej. Jest to spowodowane warunkami anatomicznymi, głównie krętym przebiegiem przewodu Warthona;

podział: pod względem anatomicznym kamicę dzieli się na przewodową i miąższową;

rozpoznanie – wywiad, badanie kliniczne, badanie radiologiczne i USG;

przebieg kliniczny- jest bezobjawowy tylko wówczas, gdy drobny konkrement nie powoduje niedrożności przewodu wyprowadzającego lub znajduje się w miąższu ślinianki. W przypadku niedrożności występuje nagły obrzęk ślinianki szczególnie podczas jedzenia twardych lub kwaśnych pokarmów, z równoczesnym silnym bólem o charakterze napadowym, jako tak zwana kolka ślinowa.

badaniem oburęcznym wewnątrz- i zewnątrzustnym- można wyczuć obecność kamienia w przewodzie wyprowadzającym oraz wzmożoną spoistość gruczołu. Występuje bolesność uciskowa, obrzęk ślinianki i jej ujścia. Obserwuje się zaburzenia w wydzielaniu śliny. Ujście przeważnie jest niedrożne lub stwierdza się zmniejszone wydzielanie śliny . W przypadku współistnienia zapalenia występuje wyciek treści ropnej.

wykonuje się zdjęcie wewnątrzustne zgryzowe lub przy podejrzeniu kamicy przewodu Warthona ( na policzek przy kamicy przewodu Stenona) lub zewnątrzustne, w tym pantomograficzne;

badanie RTG wykazuje intensywnie wysycony cień;gdy kamień nie uwidacznia się na zdjęciu przeglądowym

wskazane jest wówczas wykonanie sialografii (przeciwwskazanie- ostre stany zapalne gruczołu);

obraz cienia kamienia ślinowego na zdjęciu przeglądowym należy różnicować ze zwapniałym węzłem chłonnym, kamieniem żylnym (flebolit), ogniskiem zagęszczenia kości, kostniakiem, zawiązkiem zęba lub pozostawionym korzeniem albo materiałem do wypełnień przepchniętym poza wierzchołek korzenia zęba.

leczenie zależy od stanu klinicznego, nasilenia objawów, rozmiarów i umiejscowienia kamienia i może być zachowawcze lub chirurgiczne;

kamica przewodowa ślinianki podżuchwowej- w przypadku małego kamienie leczenie polega na poszerzeniu przewodu zgłębnikiem o coraz większej średnicy i podawaniu środków ślinopędnych, co może prowadzić do samoistnego wydalenia kamienia ( stosuje się roztwór Tinctura Calami, roztwór pilokarpiny). Podaje się jednocześnie środki przeciwbólowe i rozkurczowe.

leczenie chirurgiczne ślinianki podżuchwowej- stosuje się w przypadku niepowodzenia w leczeniu zachowawczym i w przypadku kamienia większych rozmiarów. Technika zabiegu zależy od postaci kamicy (przewodowa, miąższowa) i w przypadku kamicy przewodu Warthona jest następująca:

1. śródustnie, w znieczuleniu przewodowym do nerwu językowego i nasiękowym, należy kamień umiejscowić w przewodzie przez założenie przed i za kamieniem podkłuć i lejców

2. nacina się śluzówkę i ścianę przewodu nad kamieniem, usuwa kamień, a do bliższego końca przewodu zakłada drenik gumowy na okres 10 dni, przyszywając go do śluzówki

3. przy umiejscowieniu kamienia poniżej zagięcia przewodu Warthona usuwa się go zewnątrzustnie z cięcia podżuchwowego

kamica przewodowa przyusznicy- podobnie podejmuje się próbę udrożnienia przewodu, a przy braku powodzenia operacyjnie usuwa się kamień;

kamica miąższowa ślinianki podżuchwowej- gdy ma długotrwały przebieg i nawracające odczyny zapalne jest to wskazaniem do usunięcia gruczołu wraz z kamieniem z cięcia zewnątrzustnego. Ślinianki podżuchwowe wyłuszcza się w całości z przewodem podżuchwowym z cięcia w fałdzie szyi;

kamica przyusznicy- gdy przebiega z powikłaniami usuwa się zmieniony płat lub wycina jego część z zachowaniem gałązek nerwu twarzowego;

kamica miąższowa ślinianki podjęzykowej- występuje bardzo rzadko ze względów anatomicznych. Leczenie polega na wyłuszczeniu ślinianki.

torbiel zastoinowa;

ropień ślinianki;

przetoka ślinowa (tworzy się jako zejście ropnia);

marskość ślinianki (powodują ją towarzyszące kamicy nowotworowe stany zapalne. Jest to stan przedrakowy będący wskazaniem do jej usunięcia!!!).

do tej grupy chorób zalicza się schorzenia gruczołów ślinowych rozwijających się na tle chorób ogólnoustrojowych, często o niewyjaśnionej etiologii;

wśród objawów klinicznych przeważa niebolesne powiększenie ślinianek ze zmniejszeniem wydzielania śliny;

różnicuje się:1. Zespół Sjőgrena;2. Zespół Mikulicza;3. Zespół Heerfordta.

choroba typu kolagenozy reumatoidalnej, tzw. sialoza reumatyczna;

etiologia- prawdopodobnie udział czynników autoimmunizacyjnych w związku z obecnością przeciwciał reagujących z cytoplazmą komórek wydzielniczych ślinianek;

występowanie- zwykle u kobiet w okresie przekwitania;

objawy:1. ogólne osłabienie;2. suchość w jamie ustnej i w gardle;3. wysychanie i pieczenie spojówek;4. stany podgorączkowe;5. podwyższony OB.,6. wzrost liczby limfocytów we krwi;7. gruczoły ślinowe- powiększenie ślinianek przyusznych z

zanikiem brodawek ich ujścia, zanikowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, gardła i nosa;

8. objawy skórne- zanikanie gruczołów skóry, zmniejszone wydzielanie potu,

9. objawy oczne- suche zapalenie spojówki i rogówki, zmniejszone wydzielanie łez;

10. objawy stawowe- przewlekłe zapalenie wielostawowe

rozpoznanie- ustala się na podstawie obrazu klinicznego i badań pomocniczych, w tym sialografii, która wykazuje obecność tzw. sialoangiektazji z zaleganiem kontrastu. Ponadto obserwuje się spadek poziomu albumin we krwi, a wzrost immunoglobulin IgG, IgM i IgH;

leczenie- 1. zachowawcze- podaje się kortykosterydy, witaminę

A i B1;2. okulistyczne;3. reumatologiczne.

objawy:1. obustronne powiększenie gruczołów ślinowych, łzowych

oraz końca języka;2. suchość błony śluzowej jamy ustnej;3. zmniejszenie wydzielania gruczołów łzowych;4. obniżenie odporności organizmu;

według niektórych autorów jest to wczesna faza zespołu Sjőgrena;

leczenie- polega na pobudzaniu zdolności wydzielniczej ślinianek;

choroba Mikulicza (morbus Mikulicz) znana pod nazwą benign lymphoepithelial lesion- jest to choroba zaliczana do nowotworów niezłośliwych. Może dotyczyć zarówno przyusznic jak i ślinianek podżuchwowych. Leczenie- chirurgiczne, a w razie niedoszczętności napromienianie.

występuje znacznie rzadziej niż wymienione choroby zwyrodnieniowe ślinianek; etiologia- alergiczna; objawy kliniczne-

1. obustronne powiększenie ślinianek i gruczołów łzowych;2. zapalenie tęczówki;3. zapalenie ciała rzęskowego, porażenie nerwu twarzowego i okoruchowego;4. objawy ogólne- stany gorączkowe, osłabienie, chudnięcie;

leczenie- 1. kortykosteroidy,;2. witaminy A i B complex;3. środki przeciwgorączkowe;4. leczenie okulistyczne;5. leczenie neurologiczne;6. fizykoterapia.

epidemiologia:

zachorowalność wynosi od 1-2 przypadków na 100 000 ludności rocznie;

w 75% nowotwory umiejscawiają się w przyusznicy;przeciętny wiek chorych to 55 lat;najczęstszym nowotworem jest gruczolak

wielopostaciowy (guz mieszany – tumor mixtus) i stanowi 73% wszystkich nowotworów ślinianek;

mogą to być nowotwory pochodzenia nabłonkowego lub mezenchymalnego.

I. NOWOTWORY NIEZŁOŚLIWE:A. Nabłonkowego pochodzenia: Gruczolak (adenoma sialogenes); Torbielakogruczolak limfatyczny, tzw. guz Warthina (cystadenoma papillare lymphomatosum); Onkocytoma;B. Nienabłonkowego pochodzenia: Naczyniak (angioma); Tłuszczak (lipoma); Nerwiak (neurilemmoma).

II. NOWOTWORY PÓŁZŁOŚLIWE:A. Nabłonkowego pochodzenia: Gruczolak wielopostaciowy (adenoma polymorphus seu pleomorphicum, tumor mixtus);

III. NOWOTWORY ZŁOŚLIWE:A. Nabłonkowego pochodzenia: Rak gruczołowy (adenocarcinoma); Rak płaskonabłonkowy (carcinoma planoephiteliale); Rak lity, niezróżnicowany (carcinoma solidum, anaplasticum); Oblak (cylindroma, carcinoma adenoides cysticum); Rak śluzowonaskórkowy , guz Stewarda (carcinoma mucoepidermale); Guz mieszany (tumaor mixtus malignus)B. Nienabłonkowego pochodzenia: Mięsak (sarcoma) w różnych postaciach (liposarcoma, lymphosarcoma).

nowotwory łagodne- są otorbione i wzrastają powoli w ciągu kilku lat, nie dając żadnych dolegliwości poza zniekształceniem twarzy przy osiągnięciu dużej objętości guza;

nowotwory złośliwe- nagłe przyspieszenie wzrostu z naciekiem okolicznych tkanek, a w guzie przyusznicy z porażeniem nerwu twarzowego. Cechują się ponadto zdolnością dawania przerzutów poprzez naczynia limfatyczne i krwionośne;

nowotwory złośliwe ślinianki przyusznej- naciekają trzon żuchwy. Powodując silnie promieniujące bóle do ucha i skroni;

nacieczenie i uszkodzenie tętnicy szyjnej przez naciek nowotworowy może być przyczyną zgonu z powodu śmiertelnego krwotoku!!!

badanie RTG- na zdjęciach przeglądowych można wykazać zniszczenie kości w podłożu guza;

sialografia- badanie RTG ślinianek z zastosowaniem środka cieniującego (uropolina);

badanie USG;TK;RNM;badanie histologiczne (BAC);scyntygrafia.

jest zwykle chirurgiczne z wyjątkiem nowotworów limfatycznych;

paliatywne napromienianie- stosuje się w przypadkach raków litych i wznów pooperacyjnych nie nadających się do leczenia chirurgicznego;

nowotwory złośliwe- z przerzutami do węzłów chłonnych- wykonuje się operację Crile’a;

rokowanie- jest dobre tylko w przypadku doszczętnego pierwotnego usunięcia guzów niezłośliwych, natomiast zawsze złe przy niedoszczętnym leczeniu chirurgicznym guzów półzłośliwych i złośliwych, gdyż bardzo szybko powstają nawroty o jeszcze większej złośliwości;

Gruczolak wielopostaciowy: najczęstszy guz ślinianek (73%), umiejscawia się najczęściej w

przyusznicy; histologicznie wywodzi się z nabłonka przewodów ślinowych, a nazwa

pochodzi od różnorodnej budowy tkankowej. W utkaniu guza, poza nabłonkiem, stwierdza się tkankę włóknistą, chrzęstną, kostną i śluzową. Spoistość guza zależy od tkanki jaka przeważa w jego utkaniu;

najczęściej ma postać kulistą, jest dość dobrze odgraniczony od otoczenia i otorbiony, choć zdarzają się guzy nieotorbione;

skóra nad guzem jest przesuwalna, niezmieniona, czasem ścieńczała, podobnie jak pokrywająca go śluzówka;

rośnie zwykle powoli, rozprężająco, nie dając dolegliwości, jedynie duże guzy powodują zniekształcenie obrysów twarzy;

około 50% guzów mieszanych ulega zezłośliwieniu (nagłe przyspieszenie tempa wzrostu, naciekanie otoczenia, owrzodzenie powierzchni itp.);

rozpoznanie- badanie kliniczne, badanie cytologiczne drogą cytopunkcji, badanie histopatologiczne, USG, TK, RMN, sialografia i scyntygrafia;

leczenie- wyłącznie operacyjne przez usunięcie doszczętne guza; rokowanie- dobre, o ile zabieg pierwotny jest doszczętny i nie dojdzie do

przerwania otoczki guza.

Rak (carcinoma): stanowi 7% wszystkich nowotworów ślinianek i w 90% przypadków rozwija się w

przyusznicy; histologicznie jest to najczęściej rak gruczołowy (adenocarcinoma), rak

płaskonabłonkowy (carcinoma planoepitheliale) powstający na podłożu metaplazji płaskonabłonkowej przewodów ślinowych oraz rak niskozróżnicowany (carcinoma anaplasticum);

jest to guz nieotorbiony, o szybkim wzroście, naciekający skórę i podłoże, o powierzchni nierównej, spoistości twardej; charakterystycznym objawem raka ślinianki przyusznej są bóle promieniujące do skroni i szczękościsk spowodowany naciekiem mięśnia żwacza lub skrzydłowego przyśrodkowego;

rozpoznanie- badanie histopatologiczne drogą oligobiopsji, sialografia, USG, TK, RM;

leczenie- operacyjne usunięcie całego gruczołu z podłożem i marginesem otaczających tkanek i doszczętna operacja układu chłonnego sposobem Crile’a. Wznowy po niedoszczętnych zabiegach lub guzy nieoperacyjne bardzo zaawansowane leczy się paliatywnie napromienianiem;

po zabiegach uszkadzających nerw VII obserwuje się czasem tzw. zespół Łucji Frey polegający na zaczerwienieniu i poceniu się skóry twarzy po stronie operowanej- szczególnie podczas jedzenia (zaburzenia wegetatywne) oraz występują piekące bóle okolicy operowanej;

rokowanie- jest uzależnione od stopnia zaawansowania nowotworu i budowy mikroskopowej.

Rak śluzowonaskórkowy (guz Stewarda):jest zbudowany z nabłonka płaskiego wydzielającego śluz i

stanowi 11% wszystkich nowotworów ślinianek;guz jest źle odgraniczony od otoczenia, wzrasta naciekając

w jego obrębie stwierdza się torbiele wypełnione śluzem;rozpoznanie- badanie pobranego wycinka z owrzodzeń lub

oligobiopsji;leczenie- z wyboru operacyjne wycięcie zmiany wraz ze

ślinianką i otaczającymi tkankami;rokowanie- jest uzależnione od zaawansowania

miejscowego guza;

Torbielakogruczolak limfatyczny (guz Warthina):łagodny nowotwór ślinianek, stanowiący ok. 5-10%

wszystkich nowotworów tych gruczołów;najczęstszy obustronnie występujący nowotwór ślinianek

(aż w 60% przypadków zmiany są wieloogniskowe);rozpoznanie- USG, TK, MR.

Oblak (cylindroma, carcinoma adenoides cysticum): stanowi 5% wszystkich nowotworów ślinianek, a jego nazwa

pochodzi stąd, że komórki nowotworowe w miarę wzrostu nowotworu układają się w cylindry i naciekają otoczenie;

często rozwija się na podłożu drobnych gruczołów ślinowych rozrzuconych w błonie śluzowej jamy ustnej;

poza wybitną złośliwością miejscową ma zdolność szerzenia się na drodze naczyń krwionośnych, dając przerzuty do płuc i kości, rzadziej do węzłów chłonnych okolicznych;

rozpoznanie- badanie histopatologiczne; leczenie- operacyjne: radykalne wycięcie guza, z ewentualną

operacją doszczętną układu chłonnego; rokowanie- wątpliwe ze względu na naciekający wzrost guza i

wybitną złośliwość utrudniającą doszczętność operacji.

Gruczolak (adenoma sialogenes):stanowi 1% wszystkich nowotworów ślinianek;jest to kulisty, miękki, otorbiony guz, powoli rosnący,

niebolesny, ruchomy;może występować w błonie śluzowej policzka, wargi i

podniebienia, rzadziej w obrębie dużych gruczołów ślinowych;

histologicznie jest podobny do utkania gruczołu ślinowego;

leczenie- operacyjne wyłuszczenie guza bez uszkodzenia torebki;

rokowanie- dobre.

Nowotwory małych gruczołów ślinowych:rosną pod błoną śluzową podniebienia lub w

dnie jamy ustnej, w postaci czerwonego, niebolesnego uwypuklenia;

Dziękujemy za uwagę!!!