CHARAKTERYSTYKA WIELKOŚCI I OCENA ZALEŻNOŚCI...

CHARAKTERYSTYKA WIELKOŚCI I OCENA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY

POCHYLENIEM MIEDNICY W PŁASZCZYŹNIE STRZAŁKOWEJ A WIELKOŚCIĄ

PRZEDNIO-TYLNYCH KRZYWIZN KRĘGOSŁUPA U UCZNIÓW W WIEKU 13,14 I 15

LAT

Bibrowicz K.1, Osińska M.

1

1 Centrum Naukowo Badawcze Postawy Ciała, Wyższa Szkoła Edukacji i Terapii w Poznaniu

[email protected]

Streszczenie

W pracy przedstawiono wyniki pomiarów wielkości pochylenia miednicy i krzywizn

kręgosłupa przeprowadzone na 146 osobowej grupie uczniów w wieku 13, 14 i 15 lat. Analizowano

charakterystykę wielkości badanych zmiennych w zależności od wieku, płci i stanu odżywienia.

Przeprowadzono analizę zależności pomiędzy pochyleniem miednicy a wielkością przednio-tylnych

krzywizn kręgosłupa. Wyniki badań wykazały brak związku pomiędzy stanem odżywienia

a badanymi zmiennymi. Różnice związane z wiekiem i płcią kształtowały się różnie w zależności

od badanej zmiennej. Stwierdzono korelację liniową pomiędzy pochyleniem miednicy a wielkością

kąta krzyżowo-lędźwiowego i kątem lordozy lędźwiowej. Nie wykazano związku pomiędzy

inklinacją miednicy a kątem kifozy piersiowej.

Słowa kluczowe: postawa ciała, krzywizny kręgosłupa, pochylenie miednicy, młodzież

Wprowadzenie

Kształtowanie prawidłowej postawy ciała, określenie jej determinantów stanowi ważny

element profilaktyki i promocji zdrowia. Dotyczy to w szczególności rozwoju postawy ciała

w okresie przyspieszonych zmian związanych z dojrzewaniem i akceleracją wzrostu. Mówiąc

o postawie najczęściej myśli się o ukształtowaniu przednio-tylnych krzywizn kręgosłupa.

Kręgosłup wraz ze swoimi fizjologicznymi wygięciami stanowi czynnik determinujący postawę

człowieka w pozycji wyprostowanej[1]. Prawidłowe krzywizny kręgosłupa w płaszczyźnie

strzałkowej zapewniają właściwą amortyzację czaszki wraz z zapewnieniem jego fizjologicznej

ruchomości. Układ kifozy piersiowej ma wpływ na sprawność układu krążeniowo-oddechowego

[2], a kształt lordozy lędźwiowej zabezpiecza kręgosłup lędźwiowo-krzyżowy przed przeciążeniem

[3].

Ocena wielkości krzywizn kręgosłupa jest częstym tematem doniesień naukowych.

Zmienność postawy w rozwoju ontogenetycznym i dość duże zróżnicowanie osobnicze utrudnia

jednoznaczne ustalenie granicy pomiędzy normą a patologią. Dodatkowo sprawę komplikuje

różnorodność narzędzi pomiarowych wykorzystywanych w badaniach [4-11]. Opisywany był także

problem zróżnicowania wielkości krzywizn ze względu na płeć.

Wyniki dociekań naukowych są jednak zróżnicowane i niejednoznaczne[7,8,11,12,13,14,

15]. Według Kendall [16] wielkość krzywizn kręgosłupa jest związana z usytuowaniem miednicy

w płaszczyźnie strzałkowej. Wraz ze zwiększaniem się kąta pochylenia miednicy należy

spodziewać się zwiększenia lordozy lędźwiowej i w konsekwencji kifozy piersiowej. Według

Chaitowa ta wzajemna relacja pomiędzy usytuowaniem miednicy, kręgosłupa i otaczającymi

je strukturami miękkimi określana jest jako zespół skrzyżowania dolnego [17]. W praktyce

klinicznej ocena pochylenia miednicy w swobodnej postawie stojącej jest rutynowym badaniem

prowadzonym w celu identyfikacji możliwych problemów z obręczą biodrową, kręgosłupem

i kończynami dolnymi[18-20].

Standardowo pochylenie miednicy mierzone jest jako kąt pomiędzy poziomem a prostą

przechodzącą przez kolce biodrowe górne, przednie i tylne [21,22]. Do oceny pochylenia

wykorzystuje się najczęściej różnego typu inklinometry a rzetelność i powtarzalność pomiarów była

wielokrotnie potwierdzana w doniesieniach naukowych [21-27].

mailto:[email protected]

Cel badania

Celem pracy jest charakterystyka wielkości pochylenia miednicy w płaszczyźnie strzałkowej

i przednio-tylnych krzywizn kręgosłupa u gimnazjalistów w wieku 13,14 i 15 lat w zależności

od płci, wieku i stanu odżywienia. A także sprawdzenie czy istnieje zależność pomiędzy

pochyleniem miednicy w płaszczyźnie strzałkowej a wielkością badanych krzywizn kręgosłupa.

Pytania badawcze

1/ Jaka jest charakterystyka wielkości badanych zmiennych w badanych grupach i czy istnieje

ich zróżnicowanie ze względu na wiek, płeć i stan odżywienia?

2/ Czy istnieje zależność pomiędzy pochyleniem miednicy a zmiennymi charakteryzującymi

wielkość krzywizn kręgosłupa?

Hipotezy badawcze

1/ Wiek, płeć i stan odżywienia nie różnicują wielkości kąta pochylenia miednicy w płaszczyźnie

strzałkowej i wielkości przednio-tylnych krzywizn kręgosłupa w badanej grupie dzieci

2/ Istnieje zależność pomiędzy kątem przodopochylenia miednicy a wielkościami krzywizn

kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej

Materiał i metoda badań

Badaniami objęto 146 uczniów Gimnazjum z Lwówka Wielkopolskiego w wieku 13,14 i 15

lat. W tym 80 dziewcząt i 66 chłopców (Tabela I). Badania przeprowadzono w kwietniu 2012 roku

w ramach badań statutowych Centrum Naukowo Badawczego Postawy Ciała WSEiT w Poznaniu.

Rodzice badanych uczniów wyrazili pisemną zgodę na badania. Uzyskano również zgodę na

badania uczelnianej Komisji Bioetycznej. Badania obejmowały pomiary masy i wysokości ciała

z wykorzystaniem elektronicznej wagi lekarskiej. Masę ciała rejestrowano w dokładnością do 0,5

kg, wysokość z dokładnością do 0,5cm. Do oceny stanu odżywienia wykorzystano współczynnik

Cole'a. Pomiary pochylenia miednicy (PM) przeprowadzono z wykorzystaniem Duometru, według

metodologii opisanej przez Crowella[21] uwzględniając kąt zawarty pomiędzy linią łączącą kolce

biodrowe górne, tylny i przedni a poziomem. Pomiary kąta lędźwiowo-krzyżowego L/S, kąta

lordozy lędźwiowej LRD i kifozy piersiowej KPH wykonano z wykorzystaniem inklinometru

elektronicznego Saundersa według metodologii opisanej przez autora i opartej na wytycznych AMA

[28, 29]. Pomiary pochylenia miednicy wykonywano po lewej stronie ciała. Wszystkie pomiary

inklinometryczne powtarzano trzykrotnie wykorzystując do dalszej analizy wartości średnie.

Wyniki badań poddano analizie statystycznej z wykorzystaniem pakietu MedCalc ver

12.2.1.0 [30]. W zależności od zróżnicowania wielkości badanych grup i normalności rozkładu

zmiennych ilościowych mierzonych testem Kołmogorova-Smirnova, do analizy różnic pomiędzy

grupami wykorzystano test t-Studenta, jednoczynnikową analizę wariancji oraz testy

nieparametryczne U-Manna Whitneya i Kruskali-Wallisa. Do analizy różnic zmiennych

jakościowych zastosowano test Chi2. Charakterystykę antropometryczną badanej grupy

przedstawiono w tabeli I.

Tabela I. Charakterystyka antropometryczna badanej grupy.

Wiek Płeć Masa ciała[kg] Wysokość ciała[cm]

badanych

(lata)

liczebność średnia

Odchyl.

Stand. min-max średnia

Odchyl.

Stand. min-max

13 ♀ n=32 51,4 12,12 30-77 160,6 7,43 149-180

♂ n=30 51,7 8,68 37-68 163,4 9,42 145-183

14 ♀ n=28 54,9 6,82 39-65 163,9 6,86 144-177

♂ n=20 58,1 14,61 35-105 169,1 12,23 140-195

15 ♀ n=20 55,7 10,69 37-76 167,1 5,70 157-178

♂ n=16 63,4 10,16 47-85 178,2 7,39 164-193

Ocena stanu odżywienia gimnazjalistów przeprowadzona została z wykorzystaniem

wskaźnika wzrostowo – wagowego Cole'a (LMS – Least Mean Square) [31] wykazała, że częściej

prawidłową masę ciała stwierdzano u chłopców ( 81%) w porównaniu z grupą dziewcząt ( 62,5%).

U dziewcząt częściej również stwierdzano nadmierną masę ciała (28,7%) w porównaniu

z chłopcami ( 18,1%) (Table II) W grupie dziewcząt stwierdzono również zróżnicowanie stanu

odżywienia w zależności od wieku ( Chi2 = 12,954, p=0,0438). Wyraźnie częściej obserwowano

występowanie otyłość w grupie dziewcząt 13 letnich. U chłopców takiego zróżnicowania nie

zaobserwowano.

Tabela II. Charakterystyka stanu odżywienia według wskaźnika Cole'a w badanej grupie.

Wiek

badanych

(lata)

Płeć

liczebność

Stan odżywienia wg wskaźnika Cole'a

niedożywienie norma nadwaga otyłość

13 ♀ n=32 3 16 1 12

♂ n=30 0 21 4 5

14 ♀ n=28 1 21 4 2

♂ n=20 0 18 0 2

15 ♀n=20 3 13 1 3

♂ n=16 0 15 0 1

Dziewczęta razem 7 (8,8%) 50 ( 62,5%) 6 (7,5%) 17 (21,2%)

Chłopcy razem 0 (0%) 54 (81%) 4 (6%) 8 (12,1%)

♀- dziewczęta, ♂ -chłopcy

Wyniki badań

a/ pochylenie miednicy w płaszczyźnie strzałkowej (PM)

Rycina 1. Wartości średnie i odchylenia standardowe Rycina 2. Wartości średnie i odchylenia

standardowe pochylenia miednicy dla dziewcząt pochylenia miednicy dla chłopców.

Przeprowadzona analiza wariancji dla oceny różnic wielkości pochylenia miednicy

w grupach dziewcząt i chłopców (Rycina 1, 2) nie wykazała by w analizowanych grupach wiek był

czynnikiem różnicującym badaną zmienną. W grupie dziewcząt wartość testu wynosiła F=0,183,

p=0,833, w grupie chłopców F=0,397 p=0,674. Wartości pochylenia miednicy (PM) dla dziewcząt

wynosiły: Średnia X= 14,7o , odchylenie standardowe SD=3,93

o a 95% przedział ufności dla

średniej 95%CI= 13,95o-15,60

o. W grupie chłopców średnia wartość PM wynosiła X=14,0

o,

Odchylenie standardowe SD=2,91o , 95%CI=13,3

o-14,73

o. Obserwacja wyników średnich dla

pochylenia miednicy wykazała tendencję do uzyskiwania wyższych wartości w grupie dziewcząt w

porównaniu z chłopcami. Zastosowany do oceny różnic wielkości pochylenia miednicy test t-

Studenta z poprawką Welch'a dla nierównych wariancji nie wykazał jednak by różnice w

wielkościach badanej zmiennej były statystycznie istotne (test t(d)=1,250, p=0,2134). Uzyskiwane

wyniki pomiarów pochylenia miednicy charakteryzowały się dość dużą stabilnością. Osobnicze

zróżnicowanie uzyskiwanych pomiarów oceniane współczynnikiem zmienności (V%),wykazało

rozproszenie na poziomie małym i umiarkowanym. Nie stwierdzono również, by poziom

odżywienia był czynnikiem wpływającym na wielkość pochylenia miednicy w płaszczyźnie

strzałkowej ( F=1,023, p=0,385).

b/ Kąt lędźwiowo-krzyżowy (L/S)

02468

101214161820

wie k

chłopcy

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

13 14 15

Rycna 3. Wartości średnie i odchylenia standardowe Rycina 4. Wartości średnie i odchylenia

standardowe

kąta lędźwiowo-krzyżowego dla dziewcząt kąta lędźwiowo-krzyżowego dla

chłopców.

Podobnie jak dla pochylenia miednicy nie stwierdzono by wiek różnicował wielkość kąta

lędźwiowo-krzyżowego w grupach dziewcząt i chłopców (Rycina 3, 4). Dla dziewcząt wyniki

analizy wariancji wynosiły F=0,623, p=0,539. Dla chłopców natomiast F=1,588, p=0,212. U

dziewcząt stwierdzono wartości kąta lędźwiowo-krzyżowego L/S: Średnia X= 17,7o , odchylenie

standardowe SD=4,21o

a 95% przedział ufności dla średniej 95%CI= 16,36o-18,23

o. W grupie chłopców natomiast średnia

wartość L/S wynosiła X=14,63o, Odchylenie standardowe SD=4,25

o , 95%CI=13,58

o-15,68

o.

W grupie dziewcząt wyniki pomiarów kąta lędźwiowo-krzyżowego były wyraźnie wyższe.

Przeprowadzona testem t-Studenta analiza wykazała, że płeć istotnie różnicowała

uzyskiwane wyniki pomiarów badanej zmiennej (t=-3,784, p=0,0002). Podobnie jak dla pomiarów

pochylenia miednicy uzyskiwane wyniki pomiarów kąta lędźwiowo-krzyżowego charakteryzowały

się dość dużą stabilnością i rozproszeniem na granicy małego i umiarkowanego. Nie stwierdzono

również, by poziom odżywienia był czynnikiem wpływającym na wielkość kąta lędźwiowo-

krzyżowego u dziewcząt ( F=0,0627, p=0,979) i chłopców (F=0,172, p=0,843).

c/ Kąt lordozy lędźwiowej (LRD).


standardowe kąta lordozy lędźwiowej dla dziewcząt. kąta lordozy lędźwiowej dla

0

5

10

15

20

wie k

chłopcy

ką

t lę

dź

wio

wo

-krz

yż

ow

y L

/S

13 14 15

0

5

10

15

20

25

30

35

wie k

dzie wczę ta

ką

t lo

rdo

zy

lę

dź

wio

we

j

13 14 150

5

10

15

20

25

30

35

wie k

chłopcy

ką

t lo

rdo

zy

lę

dź

wio

we

j

13 14 15

0

5

10

15

20

wie k

dzie wczę ta

ką

t lę

dź

wio

wo

-krz

yż

ow

y L

/S

13 14 15

chłopców.

Obserwacja wartości średnich wskazuje na tendencję do zmniejszania się wartości kąta

lordozy lędźwiowej wraz z wiekiem. Jest ona zauważalna zarówno u dziewcząt jak i chłopców

(Rycina 5, 6). Różnice nie były jednak statystycznie istotne. Dla dziewcząt wyniki analizy wariancji

wynosiły F=2,082, p=0,132. Dla chłopców natomiast ze względu na niejednorodność wariancji

zastosowano test Kruskalla-Wallisa. Wyniki testu: KW=3,819, p=0,146. Zaobserwowano istotne

różnice wielkości kąta lordozy lędźwiowej pomiędzy dziewczętami a chłopcami ( test t=-3,972,

p=0,0001). U dziewcząt średnia wielkość lordozy wynosiła X= 27,78o, (SD=6,60

o, 95% CI =

26,32o-29,25

o). W grupie chłopców średnia wartość LRD wynosiła X=23,39

o( SD=6,71

o ,

95%CI=21,74o-25,04

o.

Uzyskiwane wyniki pomiarów kąta lordozy lędźwiowej charakteryzowały się dość dużą

stabilnością i rozproszeniem na granicy umiarkowanego. Wyjątek stanowiła grupa chłopców

15 letnich gdzie rozproszenie wyników było na granicy umiarkowanego i silnego. Nie stwierdzono

również, by poziom odżywienia był czynnikiem wpływającym na wielkość lordozy lędźwiowej

u dziewcząt ( F=0,478, p=0,699) i chłopców (F=0,712, p=0,495).

d/ Kąt kifozy piersiowej (KPH)


standardowe kąta kifozy piersiowej dla dziewcząt. kąta kifozy piersiowej dla chłopców.

Przeprowadzona analiza wariancji dla oceny różnic wielkości kifozy piersiowej w grupach

dziewcząt i chłopców wykazała zróżnicowanie wielkości badanej zmiennej w zależności od wieku

badanych (Rycina 7, 8). Wartość testu w grupie dziewcząt wynosiła F=0,5,613; p=0,005. Analiza

post hoc przeprowadzona z wykorzystaniem testu Student-Newman-Keulus wykazała w grupie

dziewcząt istotne różnice pomiędzy wszystkimi badanymi rocznikami. W grupie chłopców wartość

testu wynosiła F=4,224; p=0,019. Analiza różnic ujawniła istotnie statystyczne różnice pomiędzy

chłopcami 13 i 15 letnimi oraz 14 i 15 letnimi. Zarówno u dziewcząt jak i chłopców różnice

wartości średnich dla kąta kifozy piersiowej nie przekraczały jednak wartości 6 stopni. Wartości

kifozy piersiowej (KPH) dla dziewcząt wynosiły: Średnia X= 34,61o, odchylenie standardowe

SD=7,51o a 95% przedział ufności dla średniej 95%CI= 32,93

o-36,28

o. W grupie chłopców średnia

wartość KPH wynosiła X=35,18o, Odchylenie standardowe SD=7,83

o , 95%CI=33,26

o-37,11

o.

Zastosowany do oceny różnic wielkości kifozy piersiowej test t-Studenta pomiędzy

dziewczętami a chłopcami nie wykazał jednak by różnice w wielkościach badanej zmiennej były

statystycznie istotne ( test t=0,447; p=0,6558). Uzyskiwane wyniki pomiarów pochylenia miednicy

charakteryzowały się dużą stabilnością. Osobnicze zróżnicowanie uzyskiwanych pomiarów

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

wie k

dzie wczę ta

ką

t k

ifo

zy

pie

rsio

we

j

13 14 15

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

wie k

chłopcy

ką

t k

ifo

zy

pie

rsio

we

j

13 14 15

wykazało rozproszenie na poziomie małym.. Nie stwierdzono również, by poziom odżywienia był

czynnikiem wpływającym na wielkość pochylenia miednicy w płaszczyźnie strzałkowej ( F=0879,

p=0,454).

e/ Ocena zależności pomiędzy pochyleniem miednicy a wielkością przednio-tylnych krzywizn

kręgosłupa w badanych grupach.

Ze względu na występujące różnice wielkości badanych zmiennych analizę zależności pomiędzy

wielkością pochylenia miednicy i krzywizn kręgosłupa przeprowadzono w grupach

wyodrębnionych ze względu na wiek i płeć. Wyniki tak przeprowadzonej analizy przedstawiono

na ryc. 9-26.

1/ Wyniki korelacji Pearsona pomiędzy pochyleniem miednicy a kątem lędźwiowo-

krzyżowym.

Ryc. 9 Dziewczęta 13 letnie Ryc.10 Dziewczęta 14 letnie Ryc. 11 Dziewczęta 15 letnie

Ryc. 12 Chłopcy 13 letni Ryc. 13 Chłopcy 14 letni Ryc.14 Chłopcy 15 letni

2/ Wyniki korelacji Pearsona pomiędzy pochyleniem miednicy a kątem lordozy lędźwiowej.

Ryc. 15 Dziewczęta 13 letnie Ryc. 16 Dziewczęta 14 letnie Ryc. 17 Dziewczęta 15 letnie

0 5 10 15 20 25

0

5

10

15

20

25

ką t lę dźwiowo-krzyżowy

r=0,41 ( p=0,0203, 95% CI 0,069-0,602)*

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

5 10 15 20 25 30 35

5

10

15

20

25

30

35


r=0,66 (p=0,0001, 95% CI 0,3812-0,0892)*

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

5 10 15 20 25 30

5

10

15

20

25

30


r=0,55 (p=0,0117 95% CI 0,1440-0,7990)*

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

5 10 15 20 25

6

8

10

12

14

16

18

20

22

24


r=0,08 ( p=0,7517, 95% CI -0,3797-0,5013)**

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

5 10 15 20 25

6

8

10

12

14

16

18

20

22

24


r=0,39 (p=0,0293, 95% CI 0,4416-0,6633)*

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

0 5 10 15 20 25

0

5

10

15

20

25


r=0,3 ( p=0,2574, 95% CI -0,2289 - 0,6932)**

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

0 10 20 30 40 50

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

ką t lordozy lę dźwiowe j

r=0,45 ( p=0,0095, 95%CI 0,1218-0,6912)*

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

0 10 20 30 40 50

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50


r=0,62 (p=0,0004, 95% CI 0,3220-0,8069)*

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

5 10 15 20 25 30 35

5

10

15

20

25

30

35


r=0,36 ( p=0,1137, 95%CI -0,0926-0,6951)**

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

Ryc.18 Chłopcy 13 letni Ryc.19 Chłopcy 14 letni Ryc.20 Chłopcy 15 letni

3/ Wyniki korelacji Pearsona pomiędzy pochyleniem miednicy a kątem kifozy piersiowej.

Ryc.21 Dziewczęta 13 letnie Ryc.22 Dziewczęta 14 letnie Ryc. 23 Dziewczęta 15 l letnie

Ryc. 24 Chłopcy 13 letni Ryc.25 Chłopcy 14 letni Ryc.26 Chłopcy 15 letni

*korelacja istotna statystycznie, ** korelacja nieistotna statystycznie

r- współczynnik korelacji Pearsona, p- poziom istotności, 95%CI – 95% przedział ufności

Przeprowadzona analiza wykazała występowanie istotnych korelacji pomiędzy pochyleniem

miednicy a kątem lędźwiowo-krzyżowym we wszystkich grupach dziewcząt (Rycina 9-11)

i u chłopców 13 letnich (Rycina12). Nie stwierdzono takich zależności w grupach chłopców

14 i 15 letnich(Rycina 13 i 14). Istotną korelację pomiędzy pochyleniem miednicy a

wielkością lordozy lędźwiowej stwierdzono wyłącznie u dziewcząt 13 i 14 letnich (Rycina 15,

16) oraz u chłopców 13 letnich (Rycina 18). W pozostałych grupach takich zależności nie

odnotowano. Nie stwierdzono również istotnych zależności pomiędzy wielkością pochylenia

miednicy a wielkością kifozy piersiowej w żadnej wyodrębnionej grupie.

10 15 20 25 30 35 40

10

15

20

25

30

35

40


r=0,62 (p=0,0003, 95% CI 0,3344-0,8013)*

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

5 10 15 20 25 30 35

5

10

15

20

25

30

35


r=0,12 (p=0,6523, 95%CI -0,3519-0,5250)**

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

0 5 10 15 20 25 30 35 40

0

5

10

15

20

25

30

35

40


r=0,16 (p=0,5507, 95%CI -0,3635 - 0,6084)**

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

0 10 20 30 40 50

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

ką t kifozy pie rs iowe j

r=0,12 (p=0,5589, 95%CI -0,2693-0,4831)**

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

5 10 15 20 25 30 35 40

5

10

15

20

25

30

35

40


r=-0,22 (p=0,3487, 95%CI -0,6045-0,2454)**

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

0 10 20 30 40 50

0

10

20

30

40

50


r=0,32 (p=0,0724, 95%CI -0,0311-0,5985)**

po

chyl

en

ie m

ied

nic

y

10 20 30 40 50 60

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55


r=0,06 (p=0,7546, 95%CI -0,3073 - 0,4110)**

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

0 10 20 30 40 50 60

510152025303540455055


r=0,28 (p=0,2354, 95%CI -6416 - 0,1876)**

po

chyl

en

ie m

ied

nic

y

0 10 20 30 40 50

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50


r=0,12 (p=0,6630, 95% CI -0,4011 - 0,5799)**

po

ch

yle

nie

mie

dn

icy

Omówienie wyników

Możliwość uzyskiwania rzetelnych, powtarzalnych pomiarów i porównywalnych

wyników badań jest celem praktyków i naukowców prowadzących badania zgodnie

ze standardami - medycyny opartej na faktach (Evidence Based Medicine). W oczywisty

sposób dotyczy to także oceny postawy ciała człowieka. Jednym z jej integralnych

elementów jest pomiar usytuowania miednicy w płaszczyźnie strzałkowej (pelvic tilt).

W praktyce klinicznej ocena ta jest powszechnie stosowaną procedurą badawczą stosowaną

ze względu na ważne powiązanie położenia miednicy z patologiami w obrębie kręgosłupa

i kończyn dolnych [18,19]. W piśmiennictwie opisywane jest powiązanie pochylenia

miednicy z wielkością lordozy lędźwiowej [16,32,33,34,35,], mięśniami kulszowo-

goleniowymi [36], niewydolnością więzadła krzyżowego przedniego[37,38] czy też

stabilnością postawy w wyprostowanej pozycji stojącej [39,40].

Pochylenie miednicy w zrelaksowanej pozycji stojącej jest uzależnione od działania sił

mięśniowych i więzadłowych działającej pomiędzy miednicą a otaczającymi strukturami oraz

budowy samej miednicy. Standardowo jest ono mierzone jako kąt pomiędzy poziomem

a prostą przechodzącą przez kolce biodrowe górne, przedni i tylny[22,25,41].

W badaniach pochylenia miednicy wykorzystuje się najczęściej różnego typu

inklinometry. Po raz pierwszy zastosował taki inklinometr w badaniach pochylenia miednicy

Loebl [42].Według danych z piśmiennictwa jego wielkość waha się pomiędzy 3-22 stopni

według Kroll [24], a 4-21 wg Gilliama[43]. U kobiet średnia wartość wg Levine [41] wynosi

11,3 stopnia. W badaniach autora natomiast średnia wartość pochylenia miednicy u osób

w wieku 19-35 lat wynosiła 15,6 stopni u kobiet i 13,5 u mężczyzn [44] .

Wyniki badań przedstawione w niniejszej pracy wskazują na brak zróżnicowania

uzyskanych wyników pomiarów pochylenia miednicy u chłopców i dziewcząt w wieku 13-15

lat. Obserwowano niewielką tendencję do uzyskiwania wyższych wartości pochylenia

u dziewcząt ( x=14,7o) w porównaniu z grupą chłopców( x=14

o) jednak różnice te nie były

statystycznie istotne. Podobne wyniki obserwowała Herrington, która również nie stwierdziła

zróżnicowania ze względu na płeć pomiędzy kobietami i mężczyznami[20]. Nie stwierdzono

również zróżnicowania wielkości pochylenia miednicy w zależności od stanu odżywienia

wyrażonego wskaźnikiem Cole'a. Potwierdza to wcześniejsze obserwacje Bibrowicza o braku

związku pomiędzy stanem odżywienia a wielkością pochylenia miednicy[45].

Innym zagadnieniem poruszanym w pracy jest charakterystyka przednio tylnych

krzywizn kręgosłupa u dzieci w wieku 13-15 lat. Dotychczas, pomimo wielu podejmowanych

prób nie udało się wyodrębnić jednoznacznych zakresów normatywnych dla wielkości

przednio tylnych krzywizn kręgosłupa i jednoznacznego określenia normy i patologii

[7,8,11,12,13,14].

Tematyka określenia normy krzywizn kręgosłupa wykracza jednak poza zakres

niniejszego opracowania. Skoncentrowano się natomiast nad zagadnieniem występowania

ontogenetycznej zmienności wielkości krzywizn i zróżnicowania ich ze względu na płeć.

W badaniach krzywizn kręgosłupa wykorzystuje się różne przyrządy pomiarowe, począwszy

od uznanych za najbardziej dokładne, ale nie stosowane w badaniach masowych ze względu

na koszty i ryzyko promieniowania jonizującego badania radiologiczne [4], poprzez

zaawansowanie technologicznie systemy przestrzennej analizy powierzchni pleców [9,14,47]

a także różnego typu proste przyrządy pomiarowe [5,7,8,11]. Ze względu na dość prostą

metodykę i wysoką powtarzalność pomiarów [10] do badań wykorzystano inklinometr

elektroniczny Saundersa. Uzyskane wyniki pomiarów nachylenia odcinka lędźwiowo

krzyżowego L/S wykazały brak zróżnicowania ze względu na płeć i wiek przy stosunkowo

dużej stabilności badanej cechy. Podobne wyniki uzyskała Walicka-Cupryś badając dzieci

w wieku 11-13 lat [15]. Inaczej natomiast kształtowały się wyniki pomiarów kąta lordozy

lędźwiowej. Według Barczyk, Lewandowskiego, Giglio [6,7,8] nie obserwuje się różnic

wielkości krzywizn kręgosłupa w zależności od płci.

W przedstawionych badaniach zaobserwowano, że wartości lordozy lędźwiowej

u dziewcząt były istotnie wyższe w porównaniu z grupą chłopców. Podobne obserwacje mieli

Willner i Saulicz [11,12]. Również w badaniach Bibrowicza i wsp. prowadzonych w grupie

studentów fizjoterapii obserwowano wyższe wartości lordozy u kobiet [45]. W badaniach

krzywizn kręgosłupa prowadzonych przez Vautsinasa, Giglio i Willnera obserwowano

tendencję zwiększania wielkości krzywizn wraz z wiekiem [4,8,11]. Autorzy nie podali

jednak informacji, czy różnice te były statystycznie istotne pomiędzy poszczególnymi

rocznikami. W badaniach własnych nie stwierdzono istotnych różnic wielkości lordozy

lędźwiowej pomiędzy poszczególnymi rocznikami w grupach chłopców i dziewcząt. Analiza

wielkości kifozy piersiowej nie wykazała zróżnicowania pomiędzy chłopcami

a dziewczętami. Różnice takie ujawniły się natomiast pomiędzy poszczególnymi rocznikami

w grupach chłopców i dziewcząt. Zarówno dla lordozy lędźwiowej jaki i kifozy piersiowej

nie stwierdzono zróżnicowania wielkości w zależności od stanu odżywienia. Przeprowadzone

analizy korelacji pomiędzy pochyleniem miednicy a wielkością poszczególnych krzywizn

kręgosłupa wykazały takie zależności pomiędzy wielkością pochylenia miednicy

a nachyleniem kąta lędźwiowo-krzyżowego i kątem lordozy lędźwiowej. Jednak zależności

te nie występowały we wszystkich badanych grupach . Nie stwierdzono natomiast takiej

zależności pomiędzy pochyleniem miednicy a wielkością kifozy piersiowej.

Badania prowadzone przez Legaye i Duval-Beaupere [48] wykazały silną korelacje

pomiędzy pochyleniem miednicy a wszystkimi badanymi krzywiznami. Związek pomiędzy

kątem pochylenia miednicy a lordozą lędźwiową był już wcześniej badany i potwierdzony

przez Day'a i wsp. [33]. Do innych wniosków doszedł natomiast Youdas[18] m który uznał,

że związek pomiędzy pochyleniem miednicy a wielkością lordozy jest na poziomie słabym

i może zależeć również od innych czynników a w szczególności długości mięśni brzucha.

Podobnie słabą korelację pomiędzy pochyleniem miednicy a głębokością lordozy lędźwiowej

stwierdziła Prushansky i wsp. [26]. Należy podkreślić również wysoki odsetek dzieci

u których stwierdzono nadwagę i otyłość, w szczególności fakt, że aż u blisko 40% dziewcząt

s,twierdzono nieprawidłową masę ciała, w tym u 28,7% nadwagę bądź otyłość.

Wnioski

1. Nie stwierdzono zróżnicowania wielkości pochylenia miednicy w zależności od płci wieku

i stanu odżywienia mierzonego współczynnikiem Cole'a

2. Dla kąta lędźwiowo-krzyżowego nie stwierdzono zróżnicowania ze względu na wiek

i poziom odżywienia. Zróżnicowanie takie stwierdzono w zależności od płci badanych.

U dziewcząt wartości kąta L/S były wyższe.

3. Dla kąta lordozy lędźwiowej nie obserwowano różnic w zależności od wieku i poziomu

odżywienia. Dziewczęta charakteryzowały się większy kątem LRD w porównaniu z grupą

chłopców.

4. Zaobserwowano różnice wielkości kifozy piersiowej w zależności od wieku.

Nie obserwowano różnic w zależności od płci i poziomu odżywienia.

5. Ocena zależności pomiędzy pochyleniem miednicy a wielkością krzywizn kręgosłupa

wykazała współzależność pomiędzy pochyleniem miednicy a kątem lędźwiowo-krzyżowym

i kątem lordozy lędźwiowej, nie stwierdzono zależności pomiędzy pochyleniem miednicy

a wielkością kifozy piersiowej

Piśmiennictwo

[1] Kużdżał A., Szczygieł A., Ćwirlej A. :Porównanie parametrow krzywizn kręgosłupa

w płaszczyźnie strzałkowej mierzonych metodą antropostereometryczną i inklinometryczną.

Postępy Rehabilitacji., 2004; Т. XVIII, 4: 11 – 14.

[2] Winter R.B., Lovell W.W., Moe J.H.: Excessive thoracic lordosis and loss of pulmonary

function in patients with idiopathic scoliosis. J Bone Joint Surg., 1975; 57: 972–977.

[3] Adams M., Bogduk N., Burton K., Dolan P.: Biomechanika bólu kręgosłupa. Warszawa:

DB Publishing, 2010.

[4] Voutsinas S.A., MacEwen G.D.: Sagittal profiles of the spine. Clin Orthop Rel Res.,

1986; 210: 35–242.

[5] Ohle´n G., Spangfort E., Tingvall C.: Measurement of spinal sagittal configuration and

mobility with Debrunner’s Kyphometer. Spine, 1989; 14: 580–583.

[6] Barczyk K., Demczuk-Włodarczyk E., Bieć E. K.: Kształtowanie się krzywizn przednio-

tylnych kręgosłupa u 12-15 letnich dzieci. Fizjoterapia, 1997:15 – 18.

[7] Lewandowski J.: Kształtowanie się krzywizn fizjologicznych I zakresow ruchomości

odcinkowej kręgosłupa człowieka w wieku 3-25 lat w obrazie elektrogoniometrycznym.

Lewandowski J. – Poznań, 2006: 72.

[8] Giglio C.A., Volpon J.B., . Development and evaluation of thoracic kyphosis and lumbar

lordosis during growth J Child Orthop., 2007; 1: 187–193.

[9] Walicka -Cupryś K. Przygoda Ł., Sadowska L., Szeliga E. Ocena krzywizn przednio-

tylnych kręgosłupa u dzieci w wieku 11-13 lat .Young Sport Science, 2010: 38-45.

[10] Czaprowski D., i.inn. Powtarzalność, zgodność i rzetelność pomiaru krzywizn przednio-

tylnych kręgosłupa z wykorzystaniem inklinometru cyfrowego Saundersa Ortopedia

Traumatologia Rehabilitacja, MEDSPORTPRESS, 2012; 2, 6, 14: 145-153.

[11] Willner S, Johnson B.:Thoracic kyphosis and lumbar lordosis during the growth period

in children. Acta Paediatr Scand, 1983; 72: 873–888.

[12] Saulicz E., Nowotny J., Kokosz M. Dymorficzne zrożnicowanie postawy ciała

w płaszczyźnie strzałkowej w okresie pokwitania. Zeszyt Metodyczno-Naukowy. – Katowice,

1996; 15 – 22.

[13] Widhe T.: Spine: posture, mobility and pain. A longitudinal study from childhood

to adolescence Eur Spine, J, 2001; 10 :118–123.

[14] Mrozkowiak M. Uwarunkowania wybranych parametrow postawy ciała dzieci

i młodzieży oraz ich zmiennośćw świetle mory projekcyjnej Mrozkowiak M. –

GorzowWielkopolski, 2007; 67 – 69.

[15] Walicka-Cuprys K., Puszczałowska-Lizis E., Maziarz K.: Kształtowanie sie przednio-

tylnych krzywizn kregosłupa u uczniow z klas gimnazjalnych i licealnych Medical

Rehabilitation, 2008; 12 ,4: 19-27.

[16] Kendall F.P. i.inn Muscle testing and function with posture and pain. 5th

ed.Lippincott

Williams& Wilkins, Baltimore, 2005.

[17] Chaitow L. Muscle energy techniques. 2nd

edn. Churchill Livingstone, Edinburgh, 2001.

[18] Youdas J, Garrett T, Harmsen S, Suman V, Carey J. :Lumbar lordosis and pelvic

inclination of asymptomatic adults. Phys Ther., 1996; 76: 1066-82.

[19] Sahrmann S.: Diagnosis and treatment of movement impairment syndromes. Mosby;

2002.

[20] Herrington L.: Assessment of the degree of pelvic tilt within a normal asymptomatic

population. Manual Therapy, 2011: 16: 646-648.

[21] Crowell RD, Cummings GS, Walker JR, Tillman LJ.: Intratester and intertester reliability

and validity of measures of innominate bone inclination. J Orthop Sports Phys. Ther., 1994;

20: 88 –97.

[22] Freburger J., Riddle D.: Measurement of sacroiliac joint dysfunction: a multicenter

intertester reliability study. Phys Ther., 1999; 79: 1134-41.

[23] Potter N, Rothstein J.: Intertester reliability for selected clinical tests of the sacroiliac

joint. Phys Ther., 1985; 65: 1671-5.

[24] Kroll P.G. i.inn: The relationship between lumbar lordosis and pelvic tilt angle Journal

of Back and Musculoskeletal Rehabilitation, 2000; 14: 21–25.

[25] Preece S.J. I i wsp.: Variation in Pelvic Morphology May Prevent the Identification

of Anterior Pelvic Tilt The Journal of Manual & Manipulative Therapy, 2008; 16, 2: 113-

117.

[26] Prushansky T., i wsp: Reproducibility of sagittal pelvic tilt measurements in normal

subjects using digital inclinometry Gait & Posture, 2008; 28513–516.

[27] Bibrowicz K., Bibrowicz B.: Ocena powtarzalności pomiarów położenia i ruchomości

obręczy biodrowej z wykorzystaniem Duometru. W: Janusz Kwieciński. Maciej Tomczak

[red] Wychowanie fizyczne, sport, zdrowie – problemy badawcze, weryfikacje empiryczne,

aplikacje. PWSZ, Konin, 2011; 9-22.

[28] Cyfrowy Pochyłomierz Saundersa. Instrukcja obsługi. Technomex, Sp.z O.O. Gliwice.

[29] Andersson G.B.J., Cocchiarella L. American Medical Association. Guides to the

Evaluation of Permanent Impairments. 5th ed. Chicago: American Medical Association; 2004.

[30] MedCalc for Windows Statistics for biomedical research software manual Belgium

http://www.medcalcsoftware.com

[31] Sikorska – Wiśniewska G.: Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży. Żywność. Nauka.

Technologia. Jakość, 2007; 6, 55: 71-80.

[32] Cailliet R: Low Back Pain Syndrome (3rd Ed), Philadelphia: F.A.Davis Company, 1981:

53-68.

[33] Day W.,Schmidt GL, Lehmann T: Effect of pelvic tilt on standing posture. Phys Ther.,

64: 10-5 16, 1984.

[34] Lovell F.W., Rothstein J.M., Personius WJ.: Reliability of clinical measurements of

lumbar lordosis taken with a fl exible rule. Phys Ther., 1989; 69: 96–105.

[35] Jull G.A., Janda V.: Muscles and motor control in lower back pain: Assessment and

management. W: Twomey L.T., Taylor J.R.: Physical Th erapy of the Lower Back. 1st ed.

New York: Churchill Livingstone, 1987.

[36] Krawiec C., Denegar C., Hertel J., Salvaterra G.m, Buckley W.: Static innominate

asymmetry and leg length discrepancy in asymptomatic collegiate athletes. Man Ther., 2003;

8: 207-13.

[37] Hertel J, Dorfman J.H., Brahman R.A.: Lower extremity malalignments and anterior

cruciate ligament injury history. J Sport Sci Med., 2004; 3:220–225.

[38] Loudon JK, Jenkins W, Loudon KL. The relationship between static posture and ACL

injury in female athletes. J Orthop Sports Phys Ther, 1996; 24: 91–97.

[39] Bacik B.: Znaczenie ompleksu lędźwiowo-miedniczno-biodrowego w kontroli stabilnej

postawy stojącej. AWF Katowice, 2005.

[40] Wilson J.D., Dougherty C.P., Ireland M.L., Davis I.M.: Core stability and its relationship

to lower extremity function and injury. J Am Acad Orthop Surg, 2005; 13: 316–325.

[41] Levine D, Whittle M.W.: The effects of pelvic movement on lumbar lordosis in the

standing position. J Orthop Sports Phys Ther., 1996; 24: 130–135.

[42] Loebl W.,Y.:Measurement of spinal posture and range of spinal movement.Annals

of Physical Medicine, 1967; 9: 103-110.

[43] Gilliam J., Brunt D., MacMillan M., Kinard R.E., Montgomery W. J: Relationship of the

pelvic angle to the sacral angle: Measurement of clinical reliability and validity. J Orthop

Sports Phys Ther., 1994; 20: 193–199.

[44] Bibrowicz K., Bibrowicz B., Asymetria położenia i ruchomości obręczy biodrowej osób

z i bez dolegliwości bólowych dolnego odcinka kręgosłupa. W: Kierunki rozwoju

http://www.medcalcsoftware.com/

neurofizjologii klinicznej, fizjoterapii i terapii manualnej red Huber J., Wytrążek M., Kabsch

A., UM Poznań, 2010; 145-154.

[45] Bibrowicz K., Rąglewska P., Kossowska Izabela: Significance of degree and type

of obesity for location and range of motion of pelvic girdle and shape of anterio-posterior

spinal curvatures in students of college of education and therapy in Poznań. In Corrective and

ompensating procedure in ontogenetic development disorders [Red] Ewa Skorupka, 2011

University of Zielona Góra Press, 39-52.

[46] Juhl J., Tonya M., Russell G.: Prevalence of frontal plane pelvic postural asymmetry -

Part 1. J Am Osteop Assoc., 2004; 104: 411-21.

[47] Nowotny J., Nowotny-Czupryna O., Brzęk A., Kowalczyk A., Czupryna K.: Postawa

ciała a zespoły bólowe kręgosłupa. Ortop Traumatol Rehabil., 2011;13, 1: 59-71.

[48] Legaye J., Duval-Beaupere G..: Sagittal plane alignment of the spine and gravity

a radiological and clinical evaluation Acta Orthop. Belg., 2005, 71: 213-220.

Adres do korespondencji:

Karol Bibrowicz

Centrum Naukowo Badawcze Postawy Ciała WSEiT Poznań

Ul. Grabowa 22

61-473 Poznań

email:[email protected]

CHARAKTERYSTYKA WIELKOŚCI I OCENA ZALEŻNOŚCI...

Documents

Transcript of CHARAKTERYSTYKA WIELKOŚCI I OCENA ZALEŻNOŚCI...