Cena Futra - Raport

CENA FUTRARzeczywistość polskich feRm futRzaRskich

Stowarzyszenie Otwarte Klatki – powstała w 2012 r. ogólnopolska inicjatywa na rzecz praw zwierząt. Skupia aktywistki i aktywistów od wielu lat związanych z polskim ruchem prozwierzęcym, działających zarówno w organizacjach pozarządowych, jak i grupach nieformalnych. Celem Stowarzyszenia jest edukacja w zakresie praw zwierząt, ograniczenie przemysłowej hodowli zwierząt oraz promocja weganizmu.

www.OtwarteKltaKi.pl

[email protected]

pOznań, 2012

3rzeczywistość polskich ferm futrzarskich

1/ wpRowadzenie

Niniejsza publikacja ma na celu przybliże-nie czytelnikom i czytelniczkom zagadnienia produkcji skór zwierząt futerkowych w Pol-sce, równocześnie jednak nie pomijając kon-tekstu ogólnoświatowego, w którym branża ta jest osadzona. Chów i hodowla zwierząt na fermach są bowiem dopiero początkiem wieloetapowego cyklu produkcyjnego i od uzyskania produktu finalnego dzieli je da-leka droga. Celem tego raportu jest przeka-zanie rzetelnej wiedzy na temat ww. cyklu (z uwzględnieniem przede wszystkim etapu fermowego), jak również przemysłu futrzar-skiego jako takiego.

Zagadnienia związane ze zwierzętami ho-dowanymi na futra są obecne w świadomo-ści społecznej w Polsce od wielu lat. Przez ten czas narosły wokół nich liczne mity i nieścisłości, wiele powtarzanych informa-cji mija się z prawdą, część z nich jest niedo-kładna, pochodzi z niesprawdzonych źródeł

lub też po prostu jest fałszywa w kontekście lokalnym, niekiedy też globalnym. Ten stan rzeczy dotyczy zarówno aktywistów i akty-wistek praw zwierząt, samej branży futrzar-skiej, w której interesie leży zachowanie jak najlepszego wizerunku tej gałęzi produkcji, jak również innych osób zajmujących się tym zagadnieniem. Z tego też powodu pierwsza część raportu ma formę podsumowania naj-ważniejszych faktów i statystyk, jak również naszkicowania ogólnego obrazu warunków, w których odbywa się hodowla zwierząt na futra.

W głównej części raportu przedstawiona została analiza materiałów zebranych pod-czas przeprowadzonego w latach 2011-2012 śledztwa na fermach futrzarskich w Polsce. Jako że jest to pierwszy tego rodzaju mate-riał ukazujący się w tym kraju, tym bardziej wydaje się konieczne stworzenie niejakiego fundamentu pod informacje w nim zawarte.

4 Cena futra

Obecnie 85% wszystkich skór wprowa-dzanych na świecie do obrotu pochodzi od zwierząt utrzymywanych w systemach fer-mowych1, pozostałe 15% stanowią między innymi zwierzęta odławiane z ich środowiska naturalnego. W Polsce jednak proceder ten nie występuje lub nie ma żadnego znaczenia w skali całości produkcji.

2.1 hodowla zwieRząt na futRa w waRunkach feRmowych

W warunkach fermowych w Polsce hodo-wane są dwa rodzaje zwierząt: zwierzęta mię-sożerne i roślinożerne. Do najistotniejszych gatunków zwierząt mięsożernych zalicza się te z podrodziny psowatych: lis pospolity (Vulpes vulpes), w szczególności lis srebrzysty, lis po-larny (Vulpes lapogus), jenot (Nyctereutes pro-cyonoides) oraz norka amerykańska (Mustela vison). Gatunki zwierząt roślinożernych hodo-wanych na futra to przede wszystkim: królik (Oryctolagus cuniculus), szynszyle (Chinchilla 1 Hong Kong Fur Federation, „The Socio-Economic Impact of International Fur Farming”, dokument dostępny on-line: http://www.hkff.org/en/furfacts/pdf/socialeconomicimpact.pdf

langier i Chinchilla brevicaudata) oraz nutrie (Myocastor coypus). Jednak na skalę przemy-słową w Polsce hodowane są głównie wymie-nione gatunki zwierząt mięsożernych2.

Warunki utrzymania zwierząt futerkowych określone są przez Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2010 roku w sprawie minimalnych warun-ków utrzymywania gatunków zwierząt go-spodarskich innych niż te, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii

2Por. Kuźniewicz, J., Filistowicz, A., Chów i hodowla zwierząt futerkowych, Wrocław 1999, s. 145f

norka amerykańska na fermie w modrzewiu

2. chaRakteRystyka hodowli zwieRząt na futRa

lis na fermie w wałbrzychu

Jenoty na fermie w Jankowie przygodzkim


Europejskiej3. Warunki te ustanowione są na podstawie definicji minimalnego dobrostanu:

↗ wolność od głodu i pragnienia↗ wolność od dyskomfortu↗ wolność od bólu, urazów i chorób↗ wolność od strachu i stresu↗ zdolność do wyrażania normalnego

behawioru.

2.1.1 minimalne waRunki utRzymania lisów i Jenotów

Minimalne warunki utrzymywania zwie-rząt futerkowych reguluje rozdz. 7 § 29.1 wspomnianego rozporządzenia: „Lisy po-larne, lisy pospolite, jenoty, norki i tchórze utrzymuje się pojedynczo lub grupowo na wolnym powietrzu, w zadaszonych klatkach uniemożliwiających tym zwierzętom wydo-stawanie się na zewnątrz.”

To samo rozporządzenie reguluje również wielkość klatek, w których utrzymywane są zwierzęta. W przypadku lisów i jenotów klatka powinna mieć min. 50 cm wysokości, powierzchnia podłogi zaś nie powinna być mniejsza niż 0,6 m2, przy czym minimalna szerokość to 60 cm, długość zaś 90 cm, zaś w chowie grupowym dodatkowa przestrzeń przeznaczona dla każdego zwierzęcia wynosi 0,4 m2.4

Dorosły samiec lisa pospolitego waży śred-nio 6-8 kg i mierzy 65-75 cm, waga samicy oscyluje zaś w granicach 4,5-6,5 kg przy dłu-gości 55-65 cm.

Waga dorosłego osobnika lisa polarnego to średnio 5,5-6,5 kg, długość jego tułowia to 60-65 cm.

Długość tułowia dorosłego jenota to 65-85 cm (z ogonem 18-20 cm więcej), waga zaś za-leżnie od pory roku wynosi od 4-10 kg5.

Na fermach lisów oraz jenotów można zna-leźć dwa rodzaje systemów klatkowych: klat-ki wolno stojące oraz baterie klatkowe (często umieszczone w pawilonach). Rodzaj klatki zależy przede wszystkim od typu zwierzęcia w nim trzymanego; klatki pojedyncze wolno stojące (wyposażone często m.in. w domek wykotowy) przeznaczone są dla stad podsta-

3 Pełna treść Rozporządzenia jest dostępna on-line pod adresem: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20101160778 4 Minimalne warunki utrzymania dla lisów i jenotów z młodymi oraz utrzymywanych grupowo określone są w art. 29 pkt. 3 Rozporządzenia z dnia 28 września 2010.5 or. Kuźniewicz, J., Filistowicz, A., Chów i hodowla zwierząt futerkowych, Wrocław 1999, s. 147ff

wowych, czyli samców i samic służących do rozpłodu. Baterie klatkowe przeznaczone są do odchowu lisów i jenotów, które pod ko-niec cyklu są ubijane.

Klatki przeważnie zbudowane są z ocyn-

kowanego drutu, który umożliwia przede wszystkim wydostawanie się kału oraz mo-czu na zewnątrz i gromadzenie się ich pod rzędami klatek. Powinny być one wyposażo-ne również w specjalne karmidła oraz poidła. Klatki ustawiane są w równoległych rzędach, a odległości pomiędzy nimi powinny wynosić ok. 1-1,5 m. W przypadku baterii klatkowych odstęp ten jest mniejszy i wynosi kilkadzie-siąt centymetrów.6

2.1.2 minimalne waRunki utRzymania

noRek ameRykańskichRozporządzenie reguluje również rozmiary

klatek dla norek: powinny one mieć przynaj-mniej 35 cm wysokości, powierzchnię całko-witą nie mniejszą niż 0,18 m2 przy szerokości

6 Tamże, s. 523ff

Baterie klatkowe na fermie lisów w wałbrzychu

klatka wolno stojąca na fermie w wałbrzychu

6 Cena futra

nie mniejszej niż 30 cm i długości nie mniejszej niż 60 cm. Na każdą dodatkową norkę w klat-ce powinno przypadać dodatkowe 0,065 m2.

Średnio samiec norki waży od 2-3,3 kg przy rozmiarze od 35-45 cm, samica zaś osiąga roz-miary nieco niższe: 1-1,5 kg przy długości cia-ła 30-35 cm7.

Standardowo na fermach norek stosuje się chów pawilonowy. Zależnie od wielkości sta-da podstawowego i wynikającej z niego liczby zwierząt na fermie, tego rodzaju ferma skła-da się z kilku do kilkudziesięciu równolegle ustawionych pawilonów o długości 100-150 m. Każdy tego rodzaju pawilon mieści dwa rzędy klatek ustawionych w systemie bate-ryjnym. Klatki składają się z dwóch części: wyższej oraz niższej, która służy jako miejsce spoczynku norek. Każda klatka wyposażona jest w automatyczne poidło, natomiast karmę w postaci zmielonej masy umieszcza się na górze klatki bez konieczności jej otwierania. W każdej klatce zależnie od pory roku, prze-znaczenia i płci zwierzęcia powinno przeby-wać od jednego do czterech osobników.

Na fermach mięsożernych zwierząt hodo-wanych na futra jako pasze wykorzystywane są, oprócz pasz mięsnych, również podroby i odpady rzeźniane powstające przy rozbio-rze tusz, takie jak na przykład: wątroba, serce, nerki, śledziona, przedżołądki przeżuwaczy, krew, kości, ścięgna, jelita, wymiona, narzą-

7 Por. Kuźniewicz, J., Filistowicz, A., Chów i hodowla zwierząt futerkowych, Wrocław 1999, s. 178f

dy rodne i inne8. Nie są one jednak głównymi składnikami pasz, a ich udział wynosi od 4,1% do 14,1% zależnie od pory roku i wynikające-go z niej cyklu hodowlanego9. Od dłuższego czasu nie praktykuje się, lub praktykuje się w nieznacznym stopniu, skarmiania tuszek lisów i norek (z powodu obaw przed powsta-waniem BSE w 2002 roku skarmianie mączek kostnych w obrębie tego samego gatunku zo-stało zakazane Rozporządzeniem 1774/2002, w 2009 roku zakaz ten został dokładniej zde-finiowany w Rozporządzeniu 1069/2009). Wszelkie pozostałości poubojowe, przede wszystkim w postaci tuszek zwierząt, należy utylizować w przeznaczonych do tego celu za-kładach utylizacyjnych.

2.2 cykl hodowlanyCykl hodowlany zaczyna się, zależnie od

gatunku zwierzęcia, między połową listopa-da a drugą połową grudnia. Pierwszym jego etapem jest selekcja zwierząt do stada pod-stawowego, czyli tego, które będzie rozmna-żane w kolejnym roku. Kryterium oceny są

przede wszystkim jakość pokrywy włosowej i ogólny stan zdrowia; jako kryterium oceny może również zostać przyjęty ogólny beha-wior zwierzęcia – cechami pożądanymi mogą być na przykład przystosowanie zwierzęcia

8 Tamże, s. 294f9 Hodowca Zwierząt Futerkowych, „Fermy zwierząt futerkowych – ekologiczne zakłady utylizacyjne”, on-line 8.12.2010: http://hzf.net.pl/tag/naturalna-utylizacja/

chów pawilonowy na fermie norek w Głozynie


do warunków fermowych oraz familiarność z człowiekiem.

Pozostałe zwierzęta zostają poddane ubo-jowi, którego metody określono w Rozporzą-dzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2 kwietnia 200410. Zgodnie z nim, stosowanymi w chowie przemysłowym zwierząt hodowa-nych na futra metodami uboju są:

W przypadku lisów i jenotów - porażenie prądem elektrycznym o mocy 110 V przez co najmniej trzy sekundy. W tym celu obieg zamyka się poprzez umieszczenie elektrod w pysku oraz odbycie zwierzęcia, co powinno prowadzić do jego śmierci.

W przypadku norek i innych zwierząt z ro-dziny łasicowatych stosowany jest tlenek lub dwutlenek węgla. Zwierzęta umieszczane są w specjalnej komorze; wraz z rosnącą zawar-tością gazu zwierzęta najpierw tracą przytom-ność, a następnie umierają.

Po skórowaniu skóry zwierząt poddawane są dalszej obróbce, by w końcu poprzez szereg pośredników trafić do domów aukcyjnych i fi-nalnie do odbiorców końcowych, czyli do pro-jektantów i sklepów z wyrobami futrzarskimi.

W tym czasie na fermach pozostaje jedynie stado podstawowe, czyli wyselekcjonowane zwierzęta, które zostaną rozmnożone i wy-

10 Pełen tekst Rozporządzenia dostępny jest pod adresem: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20042052102&min=1

korzystane do stworzenia nowego stada. Od stycznia do marca zwierzęta te są przygoto-wywane do kopulacji, której okres przypada na marzec. Samice i samce osiągają wówczas gotowość rozrodczą. Samice w tym okresie mają ruję. W warunkach ferm przemysło-wych nie stosuje się tzw. krycia haremowe-go czy wolnego;. Stosowane są dwie metody: „krycie z ręki” i sztuczne zapłodnienie. Obie te metody umożliwiają dokładne określenie dnia pokrycia, stwierdzenie dnia wykotu oraz pochodzenia młodych, jak również zaplano-wanie dalszego przebiegu hodowli.

Poród następuje, zależnie od gatunku zwie-rząt, w kwietniu lub w maju. Przez pierwsze kilka tygodni młode pozostają wraz z matką w jednej klatce. W czasie odchowu karmią się one głównie mlekiem matki, by w później-szym okresie przejść na zwyczajową paszę. W okolicach czerwca do lipca, gdy zwierzęta osiągają samodzielność, zostają one odsadzo-ne od matek do osobnych klatek, zarówno do pojedynczych, jak również do grupowych. Od tego czasu następuje okres intensywnego wzrostu, który kończy się w okolicach listopa-da i grudnia, gdy ponownie następuje selekcja zwierząt, stado podstawowe jest uzupełniane, a pozostałe zwierzęta są ubijane11.

11 Por. Kuźniewicz, J., Filistowicz, A., Chów i hodowla zwierząt futerkowych, Wrocław 1999, s. 215ff

lis w wieku kilku tygodni na fermie w karskach.

8 Cena futra

Choć wciąż nie jest to informacją powszechnie znaną, rynek skór i tym samym liczba ich pro-ducentów zarówno w Polsce jak i na terenie Unii Europejskiej stale wzrasta. Według danych Eu-ropean Fur Breeders Association (EFBA) w roku 2011 globalna produkcja skór z lisów i norek wzrosła w porównaniu do roku 2010 o 6% i wy-niosła 57 milionów skór. Według danych EFBA na tę liczbę składa się ok. 3,7 milionów skór z lisów oraz ok. 52,1 milionów skór z norek.12 Europa jest największym producentem skór zwierząt futerkowych na świecie (60% całej pro-dukcji). Na europejskich fermach powstaje 60% (31,3 milionów) skór z norek oraz 56% (2,08 miliona) skór z lisów. Drugie pod względem produkcji Chiny dostarczają na światowe rynki niemal 25% produktów, w tym 24% wszystkich skór z norek i 37,5% skór z lisów. USA, zajmujące pod tym względem trzecie miejsce, dostarczają jedynie 5% wszystkich skór. Na terenie Europy znajduje się ok. 7200 ferm zwierząt hodowanych na futra, a całkowitą wartość produkcji szacuje się na 1,5 miliarda euro.

Według danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w Polsce w Polsce w 2010 roku wyhodowano ok. 4 miliony norek oraz 300 ty-sięcy lisów13. Biorąc pod uwagę dane EFBA, w 2010 roku Polska była trzecim, po Danii (14,6 milionów skór) i Holandii (4,75 milionów skór), producentem skór norek w Europie. W produk-cji skór z lisów ustępuje jedynie Finlandii (1,8 miliona skór). Na terenie Polski w skali europej-

12 Dane pochodzą z raportów rocznych EFBA z roku 2010 i 2011. Są one dostępne pod adresem: http://www.efba.eu/download/annual_report/2010/index.html oraz http://www.efba.eu/download/annual_report/2011/index.html 13 Dane za raportem NIK „Informacja o wynikach kontroli sprawowania nadzoru przez inspekcje państwowe nad funkcjonowaniem ferm zwierząt futerkowych w województwie wielkopolskim” z września 2011 roku. Raport dostępny jest on-line pod adresem: http://www.nik.gov.pl/plik/id,3220,vp,4058.pdf

skiej wyprodukowano zatem 12,7% skór z norek oraz 14,4% skór z lisów.

Według danych Inspekcji Weterynaryjnej w Polsce działa ok. 800 ferm zwierząt futerko-wych; przedstawiciele przemysłu mówią o ok. 1000 ferm14. Fermy zlokalizowane są we wszyst-kich 16 województwach, choć ich największe zagęszczenie występuje w województwach za-chodnich: wielkopolskim, zachodniopomor-skim i lubuskim.

Jak podaje Inspekcja Weterynaryjna, w po-szczególnych województwach działa następują-ca liczba ferm mięsożernych zwierząt hodowa-nych na futra (stan na rok 2012)15:

1. Województwo dolnośląskie – 32 fermy2. Województwo kujawsko-pomorskie – 30

ferm3. Województwo łódzkie – 25 ferm4. Województwo lubelskie – 57 ferm

5. Województwo lubuskie – 37 ferm 6. Województwo małopolskie – 22 fermy 7. Województwo mazowieckie – 38 ferm 8. Województwo opolskie – 8 ferm 9. Województwo podkarpackie – 41 ferm 10. Województwo podlaskie – 37 ferm 11. Województwo pomorskie – 52 fermy 12. Województwo śląskie – 21 ferm 13. Województwo świętokrzyskie – 11 ferm 14. Województwo warmińsko-mazurskie – 6 ferm 15. Województwo wielkopolskie – 129 ferm 16. Województwo zachodniopomorskie – 65 ferm

Razem: 611 ferm

14 Polityka.pl, „Nie ma jutra dla futra?”, 22.11.2011, on-line: http://www.polityka.pl/spoleczenstwo/artykuly/1521244,1,polskie-nie-

dla-hodowli-zwierzat-futerkowych-mozliwe.read 15 Rejestry dostępne są on-line pod adresem: http://www.wetgiw.gov.pl/bip/index.php?action=art&a_id=235

3. pRodukcJa skóR zwieRząt futeRkowych na świecie i w polsce


Choć pozornie rozłożenie ferm zwierząt ho-dowanych na futra jest równomierne w skali całego kraju, należy nadmienić, że zarówno pod względem wielkości, jak i gatunku zwie-rząt hodowanych na fermach, zachodzą róż-nice geograficzne.

Praktycznie na całym obszarze Polski ho-dowane są głównie lisy, często na fermach wykazujących się wieloletnią działalnością, charakteryzujących się również stosunkowo niską innowacyjnością technologiczną, jak również niewielką powierzchnią i obsadą. Niestety nie istnieją dokładne dane dotyczą-ce liczby ferm lisów w Polsce. Można jednak przypuszczać, że tego typu hodowle lisów stanowią większość wymienionych powyżej ferm mięsożernych zwierząt futerkowych.

W zachodniej i północno-zachodniej części kraju (woj. lubuskie, wielkopolskie, zachod-niopomorskie) znajdują się w przeważającej mierze duże (mieszczące kilkadziesiąt tysię-

cy osobników) i nowoczesne fermy norek, często z zagranicznym kapitałem (część pro-ducentów, na przykład z Holandii, przenosi swoją produkcję na wschód ze względu na niższe koszty oraz bardziej liberalne uregu-lowania prawne). Fermy w tym regionie sta-nowią o dużej części krajowej produkcji skór z norek.

Całość polskiej produkcji skór jest eksporto-wana. W Europie funkcjonują trzy duże domy aukcyjne: w Kopenhadze (Copenhagen Fur Center), Helsinkach (Saga Furs) i Oslo (Oslo Fur Auctions), do których przez przedstawi-cieli i pośredników, jak również bezpośrednio, trafiają skóry. W trakcie odbywających się kil-ka razy do roku aukcji (na przykład Saga Furs organizuje cztery aukcje rocznie) sprzedawana jest większość dostarczanych skór, które w ten sposób trafiają do sektora odzieżowego i da-lej do handlu detalicznego na całym świecie.

10 Cena futra

Hodowla zwierząt na futra wiąże się z sze-regiem problemów oraz czynników ryzyka, które zarówno w społeczeństwie, wśród akty-wistów i aktywistek zajmujących się prawami lub ochroną zwierząt, ekologów jak również naukowców budzą poważne wątpliwości.

Za podstawowy problem związany z ho-dowlą zwierząt na futra uznaje się samą istotę tego procederu, mianowicie przetrzymywa-nie zwierząt w klatkach niepozwalających im w pełni zaspokajać swoich potrzeb natural-nych, jak również samo zabijanie ich w celu pozyskania futra. Mięsożerne zwierzęta fu-terkowe, w przeciwieństwie na przykład do innych zwierząt gospodarskich, nie są w peł-ni lub jedynie w małym stopniu udomowio-ne16, co wiąże się ze znacznym zwiększeniem czynników stresogennych w warunkach fermowych. Zwraca się uwagę na wynikają-ce z tego powodu cierpienie zwierząt, które jest zbędne w świetle dostępnych materiałów syntetycznych i nie do usprawiedliwienia od strony etycznej.

Kolejnym zagadnieniem jest fakt, iż fermy zwierząt hodowanych na futra, jak również inne fermy, charakteryzują się dużym stop-niem uciążliwości zapachowej wynikającej z zachodzących na nich procesów biodegra-dacyjnych. Do substancji emitowanych do powietrza zalicza się między innymi amoniak i siarkowodór17. Bezpośrednie sąsiedztwo z fermą zwierząt w znacznym stopniu wpły-wa na jakość życia społeczności lokalnych, 16 Por. Kuźniewicz, J., Filistowicz, A., Chów i hodowla zwierząt futerkowych, Wrocław 1999, s. 917 Informacje na ten temat uzyskać można na przykład pod tym następującym adresem: http://www.odory-szczecin.ps.pl/uploads/prezentacje/54._Milena_Polec_eng.zip

jak również na walory turystyczne regionu. W związku z tym w ubiegłych latach w Pol-sce nasilały się protesty mieszkańców, m.in. w Chłopowie, Dobkowie, Gnieźnie, Krąpieli, Myśliborzu, Baranowie, Nowogardzie, Tarno-wie czy Rościnie18.

Dodatkowym aspektem ekologicznym jest zatruwanie gleb i wód gruntowych przez przenikające do nich związki m.in. azotu i fos-foru19. Chociaż nowoczesne fermy wyposażo-ne są w płyty betonowe oraz przedsięwzięto szereg środków mających na celu uniknięcie tego zjawiska, wciąż niewielki procent ferm wyposażony jest w tego typu zabezpieczenia.

Kolejnym problemem są ucieczki zwierząt z ferm, przede wszystkim norek, które jako przedstawiciele ekspansywnego i inwazyjnego gatunku drapieżników, szybko adaptują się do zastanych warunków i rozpoczynają polowa-nia na ptaki, szczególnie w okresie lęgu. Norka do niedawna znajdowała się na liście gatunków obcych, jednak w 2011 roku została z tej listy skreślona, co w znaczącym stopniu wpłynę-ło na spadek restrykcyjności kontroli na fer-mach20.

Osoby zaangażowane w kampanie skierowa-ne przeciwko przemysłowi futrzarskiemu do-

18 Informacje na temat protestów mieszkańców dostępne są na przykład pod następującymi adresami: http://24kurier.pl/Aktualnosci/Region/Mysliborz/Blokowali-droge http://www.rozbrat.org/informacje/poznan/3513-mieszkancy-baranowa-protestuja-przeciwko-fermie-norek http://szczecin.gazeta.pl/szczecin/1,34959,10217739,Dlaczego_ludzie_mowia__nie__norkom.html 19 „Toxic Fur: The Impacts of Fur Production on the Environment and the Risks to Human Health” - raport Humane Society of the United States, dostępny on-line: http://www.humanesociety.org/assets/pdfs/fur/toxic-fur-january-22-2009.pdf 20 Gazeta Wyborcza, „Miliard w norkach”, 31.10.2011, on-line: http://wyborcza.pl/1,75402,10558019,Miliard_w_norkach.html

4. pRoBlemy i kontRoweRsJe związane z hodowlą zwieRząt na futRa


magają się całkowitego zakazu hodowli zwie-rząt na futrach w krajach, w których są one prowadzone. Takimi zakazami zostały dotych-czas objęte: Wielka Brytania, Austria, Chor-wacja oraz Bośnia i Hercegowina. W krajach takich jak Holandia, Niemcy, Szwajcaria czy Włochy wprowadzono szczególnie restrykcyj-ne prawa dotyczące dobrostanu zwierząt lub też zakazano niektórych gałęzi hodowli21.

Przedstawiona w niniejszym raporcie ana-liza śledztwa z lat 2011-2012 ma dwojaki cha-

21 Antyfutro.pl, Dział Fakty, on-line: http://antyfutro.pl/fakty

rakter: z jednej strony ma na celu opisanie stanu faktycznego na fermach zwierząt hodo-wanych na futra w Polsce oraz tego, w jakim stopniu opisane wyżej zagrożenia i problemy mają pokrycie w rzeczywistości i jakie inne problemy występują w procesie hodowla-nym. Równie ważnym aspektem analizy jest edukacja, czyli przekazanie wiedzy (również w formie graficznej), dzięki czemu czytelni-cy i czytelniczki będą w stanie w znacznym stopniu unaocznić sobie, jak wygląda hodow-la zwierząt na futra w Polsce.

12 Cena futra

W latach 2011-2012 na fermach zwierząt hodowanych na futra w Polsce zostało prze-prowadzone śledztwo mające na celu zbadanie rzeczywistych warunków hodowli i chowu. Śledztwo pozwoliło uzyskać rzetelne, spraw-dzone i obiektywne informacje bezpośred-nio u źródła, z pominięciem pośredników w postaci aktywistów i hodowców, ponieważ, szczególnie ci ostatni, mogą zostać uznani za czynnik w znacznym stopniu wypaczający obraz stanu faktycznego.

Materiały przekazane Stowarzyszeniu „Otwarte Klatki” obejmują zapis (w posta-ci filmów i zdjęć) z 52 ferm mięsożernych zwierząt futerkowych (lisy, norki, jenoty) na terenie całego kraju. Podobne materiały ze śledztw na fermach zwierząt hodowanych na futra były w ostatnich latach wielokrot-nie publikowane w innych krajach, ze szcze-gólnym uwzględnieniem krajów będących potentatami na światowych rynkach skór, takich jak np. Dania czy Finlandia22. Wszyst-kie przeprowadzone śledztwa wykazały, że problem zapewnienia zwierzętom odpowied-nich warunków na fermach przemysłowych jest poważny, a jego konsekwencjami są m.in. liczne okaleczenia zwierząt oraz zmiany be-hawioralne.

Dlatego też, w odróżnieniu od raportu NIK z 2011 roku, który skupiał się przede wszyst-kim na zbadaniu skuteczności egzekwowania przepisów ochrony środowiska, budowla-

22 Materiały z Danii: http://www.youtube.com watch?v=Zq64voiw9ok Materiały z Finlandii: http://www.youtube.com/watch?v=akyv9BB88J0 Materiały z Norwegii: http://www.forbypels.no/english Materiały ze Szwecji: http://vimeo.com/13930829

nych oraz weterynaryjnych23, niniejsze opra-cowanie koncentruje się przede wszystkim na warunkach bytowania zwierząt na fermach przemysłowych z uwzględnieniem zarówno stanu psychofizycznego zwierząt, jak również warunków, w jakich są hodowane i chowane.

Warto również zauważyć, że w porówna-niu z raportem NIK wzięto pod uwagę nie-mal dwukrotnie większą próbę o znacznie większym zróżnicowaniu geograficznym. Opracowanie statystyczne bierze pod uwagę 9 aspektów, które najczęściej były zauważal-ne na fermach w kontekście punktu ciężko-ści raportu. Są to: stereotypia, apatia, choroby oczu, choroby dziąseł i jamy ustnej, rany uszu, inne deformacje i rany, agresja zwierząt, jak również ogólny stan czystości klatek i terenu fermy (jako czynniki potencjalnie sprzyjające powstawaniu chorób oraz rozwijaniu się pa-sożytów, jak też przyczyniające się do ogólne-go stanu higienicznego).

5.1 steReotypiaZachowania stereotypowe są jednymi z bar-

dziej powszechnych zachowań, które wy-kształcają się u zwierząt żyjących w warunkach ferm przemysłowych. Można zaobserwować je również u zwierząt żyjących poza warun-kami fermowymi, na przykład w cyrkach czy zoo. Jako że mięsożerne zwierzęta hodowane na futra nie zaliczają się do kategorii zwierząt

23 Raport ten krytycznie odnosił się do egzekwowania przepisów prawa na fermach przemysłowych i stwierdzał iż „w 87% tych ferm nie przestrzegano wymagań ochrony środowiska, w 48% działalność hodowlana prowadzona była w obiektach nielegalnie wybudowanych lub użytkowanych, a w 35% niezgodnie z przepisami weterynaryjnymi.”Dostępny jest on-line pod adres: http://www.nik.gov.pl/plik/id,3220,vp,4058.pdf

5. wyniki śledztwa na feRmach zwieRząt hodowanych na futRa w polsce


w pełni udomowionych, są one tym samym nieprzystosowane do życia w klatce. W wyni-ku niemożności realizowania zachowań wyni-kających z naturalnych potrzeb i związanego z tym faktem stresu,24 zwierzęta przejawiają liczne objawy stereotypii, czyli mechanicznie wykonywanych i sukcesywnie powtarzanych zachowań, niekiedy również aktów autoagre-sji, jak np. wyrywanie futra. W celu zapewnie-nia zwierzętom zajęcia sugeruje się umieszcza-nie w klatkach specjalnych gryzaków, jednak analiza materiału audiowizualnego nie wyka-zała obecności tego typu elementów wyposa-żenia klatek.

Do zaobserwowanych i udokumentowa-nych zachowań zaliczają się między innymi: nieustanne zataczanie kół w klatce, porusza-nie się z jednego końca klatki do drugiego, próby sforsowania ścian klatki (w tym gry-

24 Badania pokazują, że norka amerykańska, jako zwierzę w swoim środowisku naturalnym żyjące blisko zbiorników wodnych, jest gotowa wykonać dużą ilość pracy, by uzyskać dostęp do oczka wodnego. Brak dostępu do wody jest uznawany za jeden z głównych czynników stresogennych i dodatnio koreluje z częstotliwością występowania zachowań stereotypowych (J. Mononen i in., „Water baths for farmed mink: intra-individual consistency and inter-individual variation in swimming behaviour, and effects on stereotyped behaviour”, Agricultular and Food Science, Vol. 17, 2008, on-line: http://ojs.tsv.fi/index.php/AFS/article/view/5900/5098). Z kolei lisy w swoich środowiskach naturalnych zajmują terytorium o wielkości nawet do 20 km2 i przemierzają kilkadziesiąt kilometrów dziennie. (za: United States Enviromental Protection Agency, „Species profile: red fox”, on-line: http://www.epa.gov/region1/ge/thesite/restofriver/reports/final_era/B%20-%20Focus%20Species%20Profiles/EcoRiskProfile_red_fox.pdf)

zienie prętów), skakanie i wspinanie się po jej prętach. Zachowania te nasilają się wraz z wie-kiem zwierząt, choć zaobserwować je można już we wczesnych fazach odsadzenia ich od matek. Tego typu zachowania zaobserwowa-no na 50% ferm, można zatem powiedzieć, że zjawisko stereotypii jest powszechnym pro-blemem na fermach zwierząt hodowanych na futra.

5.2 apatiaKolejnym powszechnym zjawiskiem za-

obserwowanym na przemysłowych fermach zwierząt hodowanych na futra są objawy apatii. Mogą one wynikać przynajmniej z kil-ku powodów, należy jednak podejrzewać, że w dużej mierze są one, podobnie jak stereoty-pia, wynikiem bytowania w klatkach i zwią-

zanych z tym zmian w behawiorze zwierząt. Apatia jest często objawem występujących na fermach mięsożernych zwierząt chorób, takich jak na przykład: gruźlica, leptospiroza czy choroba Rubratha25. Choć oznaki apatii nie zawsze wiążą się z zachorowaniem zwierzęcia na jedną z wymienionych chorób, to jednak zawsze im towarzyszą i ich zaobserwowanie pozwala przypuszczać, że zwierzę jest chore. Wymienione choroby są chorobami zakaźny-

25 Por. Cholewa, R., Chów i hodowla zwierząt futerkowych, Poznań 2000, s. 322ff

ten jenot za każdym razem w przeciągu kilku tygodni stał w dokładnie w tej samej pozycji. nie ruszył się z miejsca ani na centymetr.

14 Cena futra

mi i mogą, w razie niewykrycia, prowadzić do znacznej ilości upadków w stadzie.

Zaobserwowane i udokumentowane za-chowania obejmują przede wszystkim zwie-rzęta kulące się na tyłach klatek, osowiałe, niereagujące na bodźce i niewykazujące żad-nych oznak zainteresowania. Dotyczy to za-równo młodych, jak i starych zwierząt, choć z wiekiem zachowanie to znacznie się nasila. Zjawisko to udokumentowano na ponad 48% ogółu ferm objętych śledztwem.

5.3 choRoBy oczu i Jamy ustneJZauważalnym problemem na fermach

zwierząt hodowanych na futra są choroby oczu oraz jamy ustnej. Występują one zarów-no u lisów, jak i norek, jednak są znacznie powszechniejsze u tych pierwszych. Często u zwierząt hodowanych na futra zaobserwo-wać można: łzawienie i zaropienie oczu oraz ich okolic, permanentne zamknięcie oczu oraz tworzenie się skorupy z wysięków w ich

lis pogrążony w apatii

na fermie w parczewie

lis na fermie w sierpcu


okolicach. Objawy te mogą wskazywać na pierwsze objawy nosówki, choroby stosun-kowo powszechnej u psowatych. Ze względu na jej wysoką zaraźliwość, w warunkach fer-mowych nie podejmuje się leczenia zwierząt, które zachorowały na tę chorobę. Zaleca się natychmiastowy ubój chorych osobników oraz szczepienie pozostałych, jak również de-zynfekcję fermy w celu zatrzymania dalszego rozprzestrzeniania się choroby26.

Drugą częstą chorobą zauważalną na fer-mach zwierząt hodowanych na futra jest bro-dawczyca, należąca do chorób niezakaźnych. Występuje ona w okolicach jamy ustnej zwie-rzęcia, szczególnie na dziąsłach lub w okoli-cach warg, policzków, języka i podniebienia. Jest ona wywoływana przez infekcję wiruso-wą i powoduje występowanie w wymienio-nych miejscach licznych guzków i brodawek o różnej wielkości. W najbardziej skrajnych przypadkach mogą one uniemożliwić pobie-ranie przez zwierzę pokarmu27.

Te dwie najczęściej zaobserwowane cho-roby zostały udokumentowane na 52% ferm objętych śledztwem.

26 Cholewa, R., Chów i hodowla zwierząt futerkowych, Poznań 2000, s. 327f27 Tamże, s. 329

5.4 Rany ciała i inne pRoBlemy zdRowotne

Wymienione powyżej zmiany chorobowe, choć stosunkowo powszechne, nie są jednak jedy-nym czynnikiem w znacznym stopniu wpływa-jącym na jakość bytowania zwierząt na fermach. Zaobserwowano, iż oprócz zwiększonej podat-ności na kontakt z patogenami, która wynika z przemysłowej formy chowu, duże zagęszcze-nie zwierząt wyraźnie koreluje z występowa-niem wszelkiego rodzaju ran oraz innych za-uważalnych problemów zdrowotnych. Są one konsekwencją zarówno przebywania w klatce, jak i przebywania wespół z innymi osobnikami.

Najczęstsze rany zewnętrzne zwierząt obejmują rany po ugryzieniach w okolicach uszu, w tym przede wszystkim różne stopnie ich obgryzienia oraz całkowity brak jednego z uszu. Rany tego typu, jak i rany w innych miejscach ciała, wynikają przede wszystkim z przebywania z innymi osobnikami na zbyt małej przestrzeni lub też przez zbyt długi czas, co wzmaga zachowania agresywne. Rany uszu zostały zaobserwowane na 23% ogółu ferm objętych śledztwem, zarówno na fermach li-sów, jak i norek.

lis ne fermie w karskach

16 Cena futra

Choć ugryzienia uszu były najczęściej spo-tykanymi ranami, zaobserwowano i udoku-mentowano również ugryzienia na innych częściach ciała. Pogryzienia stosunkowo częściej zaobserwować można u norek, acz-kolwiek występują one także u lisów. Staty-stycznie, częścią ciała najbardziej narażoną na pogryzienia są okolice ogona, w szczególności jego czubka u norek. Pozostałe rejony, w któ-rych zaobserwowano rany po ugryzieniach, to okolice karku, tułowia i głowy. Zarówno u no-rek, jak i lisów zaobserwować można również niekiedy fizyczne oślepienie poprzez utra-tę oka. W warunkach ferm przemysłowych przeważnie nie praktykuje się dezynfekcji ran przez hodowcę, poranionym zwierzętom nie zakłada się również opatrunków.

Zjawiskiem powiązanym, lecz trudnym do szczegółowego przyporządkowania są ubytki w sierści na skutek wyrwania. Istnieją prze-słanki, by podejrzewać, iż część rzeczonych przypadków, podobnie jak przypadki pogry-zień, wystąpiła w wyniku działania osob-ników utrzymywanych w tej samej klatce, szczególnie w wypadku objawów agresji jed-nego z nich. Na przemysłowych fermach mięsożernych zwierząt hodowanych na futra zaobserwować można jednak również zjawi-

sko samoogryzania się zwierząt, szczególnie w okolicach ogona, mięśni ud oraz powłok brzusznych. Samoogryzanie się może wystę-pować w łagodnej formie - w postaci wygry-zania sierści blisko powierzchni skóry oraz bardziej dotkliwej - w postaci samookaleczeń i wygryzania ran na ciele. Podejrzewa się, iż zjawisko to powodowane może być niedobo-rami w karmie, jak również brakiem zapew-nionych form zajęcia dla zwierząt, na przy-kład w postaci drewnianych gryzaków28.

Kolejnym zaobserwowanym rejonem po-datnym na powstawanie ran są łapy, w szcze-gólności u lisów. W wyniku nieustannego po-ruszania się po drucianym podłożu (podłoża z tworzyw sztucznych są w Polsce rzadkością i zostały zaobserwowane w jednym przypad-ku) dochodzi do deformacji łap w postaci przerośniętych i napuchniętych poduszek; zauważyć można również rany tej części ciała. Ze względu na brak możliwości ścierania pa-zurów niekiedy, szczególnie u starszych lisów, dochodzi do ich przerostu, co z kolei prowa-dzi do problemów motorycznych danego osobnika.

Przynajmniej jedno z powyższych zjawisk zostało zaobserwowane na 54% ferm obję-

28 Tamże, s.338

norka z raną na fermie

w niedoradzu


tych śledztwem. Należy jednak przypuszczać, iż ze względu na charakter zbierania informa-cji, jak również znaczne rozmiary niektórych obiektów zebrane materiały mogą nie być kompletne i nie obejmować całości proble-mów związanych z dobrostanem zwierząt by-tujących na danej fermie.

5.5 aGResJaWiele z opisanych powyżej ran powstało

przypuszczalnie w wyniku aktów autoagre-sji, jednak ze względu na umiejscowienie niektórych ran, w części przypadków należy wykluczyć samookaleczenie. Potwierdzają to również materiały audiowizualne zebrane w trakcie trwania śledztwa. Choć przypadki agresji zostały zarejestrowane jedynie na 15% ferm objętych śledztwem, to biorąc pod uwa-gę materiał opisany w powyższych akapitach, zjawisko to jest powszechne w warunkach przemysłowych.

Zjawisko agresji pomiędzy poszczególnymi osobnikami wynika przede wszystkim z fak-tu hodowli i chowu fermowego zwierząt. Te-rytorialność mięsożernych zwierząt hodowa-nych na futra w warunkach fermowych jest jednym z głównych czynników powodujących występowanie aktów agresji pomiędzy nimi (częstotliwość występowania aktów agresji jest odwrotnie proporcjonalna do miejsca dostępnego w klatce dla danego zwierzęcia), aczkolwiek istotnym czynnikiem wydaje się również brak wyposażenia klatek w urządze-nia wpływające na jakość bytowania zwierząt, jak na przykład gryzaków. Agresję przejawiają zarówno osobniki starsze (na przykład u no-rek może dojść do aktów agresji, jeśli samiec nie zostanie po kopulacji w odpowiednim czasie odstawiony od samicy29), jak również młode, które trzymane są w klatkach z in-nymi osobnikami. Do typowych ran zadawa-nych przez inne zwierzęta należą ugryzienia

29 Por. Kuźniewicz, J., Filistowicz, A., Chów i hodowla zwierząt futerkowych, Wrocław 1999, s. 241

norka bez ogona i z raną na fermie w chodzieży

Rana na lisiej łapie na fermie w Ryczywole

18 Cena futra

różnych partii ciała (w szczególności głowy, okolic karku i tułowia), rany łap i ogona, brak części ciała, jak na przykład oczu czy uszu.

5.6 waRunki sanitaRne na feRmach

Warunki sanitarne w warunkach fermo-wych są bezpośrednio powiązane z dobrosta-nem zwierząt i mają znaczący wpływ na jakość ich bytowania. Wszelkie zanieczyszczenia na terenie fermy mogą stać się potencjalnymi ogniskami chorób, które są jednym z głów-nych zagrożeń dla zdrowia i życia zwierząt. Pod uwagę należy wziąć zarówno sam teren fermy oraz jej bezpośredniego otoczenia, jak i stan czystości klatek i ich wyposażenia.

Materiały zebrane podczas śledztwa za-wierają dokumentację licznych nieprawidło-

wości dotyczących stanu sanitarnego klatek. Udokumentowano przypadki nieusunięcia zwłok padniętych zwierząt z klatek, również takich, w których przebywają inne zwierzę-ta. Mogą one stanowić poważne zagrożenie epidemiologiczne, a patogeny, które dopro-wadziły do śmierci zwierzęcia (jeśli nie nastą-piła ona w wyniku agresji innych osobników lub z powodu ogólnego stanu zdrowotnego zwierzęcia) mogą przenieść się na pozostałe przy życiu osobniki. Dodatkowo zaobserwo-wano i udokumentowano przypadek kaniba-lizmu, czyli zjadania zwłok padłego zwierzę-cia przez inne zwierzęta w klatce. Co więcej, stwierdzono przypadki gromadzenia się kału w klatkach, co również stanowi znaczne za-grożenie epidemiologiczne, jako że poprzez kał przenoszona może być większość chorób zakaźnych występujących na fermach mię-sożernych zwierząt hodowanych na futra. Zaobserwowano ponadto częste zabrudzenie klatek kawałkami sierści, resztkami karmy czy innymi zanieczyszczeniami.

Również warunki sanitarne na terenie oraz w okolicach fermy często nie są prawidłowe. Najpowszechniejszym problemem jest duża ilość odchodów zgromadzona pod klatkami zwierząt. Poza aspektem epidemiologicznym wpływają one również na zwiększenie odorów z fermy. Choć odchody powinny być usuwa-ne co kilka dni, w wielu przypadkach można było zaobserwować, że nie były one usuwane

przypadek kanibalizmu

na fermie w lutrowskich

Rozkładające się zwłoki na fermie w lutrowskich


od długiego czasu. Dodatkowo, zarówno na terenie fermy, jak również poza nią, udoku-mentowano zwłoki młodych zwierząt, które zostały pozostawione na ziemi lub też wyrzu-cone przez płot. Poza terenem fermy kilku-krotnie zaobserwowano i udokumentowano również oskórowane tuszki zwierząt zgroma-dzone nieopodal płotu (zgodnie z przepisami zwłoki zwierząt ubitych jak i padłych należy utylizować w specjalistycznych zakładach). Udokumentowano także wypuszczanie ście-ków z fermy poza jej teren.

Biorąc pod uwagę ogół ferm objętych śledz-twem, opisane powyżej zjawiska wystąpiły na 52% z nich, można zatem powiedzieć, iż złe warunki sanitarne lub problemy tej natury na terenie ferm zwierząt futerkowych lub też w ich bezpośrednim otoczeniu są zjawiskami powszechnymi, jak również realnym proble-mem zarówno od strony dobrostanu zwie-rząt, jak i wpływu na środowisko naturalne w jej pobliżu.

5.7 wnioskiPrzedstawiona analiza statystyczna jasno

pokazuje, że pod względem dobrostanu zwie-rząt warunki na fermach futrzarskich w Pol-sce nie odbiegają znacząco od warunków na fermach w innych krajach, z których dostęp-ne są materiały filmowe. Zaburzenia beha-

wioralne, rany ciała, choroby, zarażenia pa-sożytami, złe warunki sanitarne na fermach oraz w ich bezpośrednim otoczeniu są zja-wiskami powszechnymi w warunkach ferm przemysłowych. Przynajmniej jedno z opisa-nych zjawisk występuje na 100% ferm, które zostały objęte śledztwem, zatem nie znalezio-no fermy, która charakteryzowałaby się od-powiednim stopniem dobrostanu zwierząt. Co więcej, należy nadmienić, iż na terenie wszystkich ferm przynajmniej raz do roku powinna zostać przeprowadzona kontrola weterynaryjna przez odpowiednią jednostkę Powiatowego Inspektoratu Weterynaryjne-go. Wszelkie nieprawidłowości i problemy zostały zatem zaobserwowane na fermach, które takiej kontroli zostały poddane.

Oba te fakty świadczą o tym, że zaobser-wowane zjawiska nie są odosobnionymi przypadkami, które należałoby uznać za od-biegające od normy i wynikające z przeocze-nia jednostek sprawujących nadzór (również według raportu NIK z 2011 roku, 35% kon-trolowanych ferm wykazywało niezgodności z przepisami weterynaryjnymi, dodatkowo stwierdzono liczne nieprawidłowości pod-czas kontroli, w jednym wypadku zaszło po-dejrzenie o popełnieniu przestępstwa przez przedstawiciela Inspektoratu Weterynaryjne-go). Obraz, który się rysuje, świadczy o tym, że mają one raczej charakter strukturalny

ciała oskórowanych norek porzucone w okolicy fermy w wałbrzychu

20 Cena futra

(wszystkie fermy działały zgodnie z prawem) i są nieodłączną częścią składową hodowli zwierząt na futra w warunkach przemysło-wych. Niezależnie od prawodawstwa i jakości przeprowadzonych kontroli istnieje bowiem poważna wątpliwość, czy ze względu na nikły stopień udomowienia mięsożernych zwierząt hodowanych na futra możliwe jest zapewnie-nie im w środowisku fermy warunków odpo-wiadających ich naturalnym potrzebom. Bio-rąc pod uwagę opisane konsekwencje chowu przemysłowego, jak również skalę opisanych zjawisk, należy podejrzewać, że jest to nie-możliwe.

Przykłady śledztw przeprowadzonych na terenie innych krajów, gdzie prawodawstwo przewiduje znacznie wyższe standardy ochro-ny dobrostanu zwierząt, ukazują analogiczną sytuację. Śledztwo przeprowadzone na rze-komo modelowej pod względem dobrostanu zwierząt fermie w Danii pokazuje, iż również tam występują zjawiska podobne do tych

opisanych powyżej. Niezbyt różnią się mate-riały z modelowych ferm w innych krajach, jak i materiały z ferm na terenie Polski, które zostały nagrodzone w konkursach i powinny charakteryzować się w teorii lepszymi warun-kami chowu niż pozostałe fermy.

Wnioskiem, który się nasuwa, jest zatem fakt, iż z punktu widzenia dobrostanu zwie-rząt jedynym skutecznym rozwiązaniem jest zaniechanie hodowli zwierząt na futra w wa-runkach przemysłowych. Do tego wniosku doszły również po publikacjach materiałów z ferm futrzarskich, rządy takich krajów jak Austria, Chorwacja czy Wielka Brytania, któ-re zdecydowały o całkowitym zakazie hodo-wania zwierząt na futra w administrowanych przez nie krajach, a w Danii został wprowa-dzony zakaz hodowli lisów. W wielu innych krajach można zaobserwować trendy dążące do zaostrzenia prawa lub całkowitych zaka-zów. Analiza materiałów z ferm znajdujących się na terenie Polski pokazuje, że również dla naszego kraju ta droga wydaje się właściwa.


Aby w większym stopniu przybliżyć czy-telnikom i czytelniczkom realia panujące na fermach futrzarskich, oprócz danych staty-stycznych zdecydowaliśmy się zamieścić w ra-porcie także szczegółowe opisy stanu zdrowia zwierząt na kilku fermach, sporządzone na podstawie zgromadzonych materiałów fil-mowych i fotograficznych. Wybraliśmy trzy miejsca: fermę w Karskach (hodowla lisów), Ryczywole (hodowla lisów i jenotów) oraz Modrzewiu (hodowla norek). Poniższe cha-rakterystyki skupiają się głównie na opisie stanu zdrowia zwierząt, jak również na wa-runkach, w których były one utrzymywane.

kaRski (woJewództwo wielkopolskie, powiat ostRowski)

Ferma w Karskach została odwiedzona kil-kukrotnie. Za każdym razem zaobserwowano rażące uchybienia w zakresie stanu zdrowia i dobrostanu zwierząt.

Podczas pierwszej wizyty, w kwietniu 2012 roku, zaobserwowano lisa wykazującego ob-jawy łagodnej stereotypii (poruszanie się po klatce w tę i z powrotem). Dodatkowo, lis ten miał wyraźnie wyliniały ogon z raną u jego podstawy oraz ślady na lewej tylnej łapie, wy-glądające na ślady po ugryzieniu. Znaleziono też zwierzęta z poważnymi uszkodzeniami oczu. Jeden z lisów nie miał w ogóle prawego oka, inny miał jedno oko wyraźnie chore, zaś jeszcze inny miał chorych oboje oczu. Kolejny lis przejawiał objawy zaawansowanej brodaw-czycy. Jednym z drastyczniejszych przypad-ków na fermie był lis nie tylko z wyliniałym ogonem, ale również stosunkowo obszernymi naroślami u jego podstawy. Problemy z ogo-nem miało też kilka innych zwierząt. W przy-padku żadnego z nich nie było widać śladów leczenia. U jednego z młodych (w wieku ok. 3 tygodni) zaobserwowano narośl na przedniej prawej łapie.

chaRakteRystyka stanu zdRowia zwieRząt i waRunków ich utRzymywania na wyBRanych feRmach futRzaRskich w polsce

22 Cena futra

Sytuację na fermie podczas tej wizyty na-leży ocenić jako bardzo złą z racji licznych uszkodzeń ciała zwierząt – ran na ogonie, cho-rych oczu i dziąseł, a także faktu, iż klatki nie były wyposażone w jakiekolwiek urządzenia, które mogłoby choć w najmniejszym stopniu urozmaicić bytowanie zwierząt w klatkach.

Następna wizyta, w lipcu 2012 roku, wyka-zała podobne problemy. Ponownie trafiono na lisa z przypadkiem brodawczycy. Jeden z mło-dych lisów nie miał ucha – prawdopodobnie zostało ono odgryzione przez inne zwierzę z tej samej klatki (młode lisy trzymane były po kilka w jednej klatce). Rana nie była w ża-den sposób opatrzona. Nie było to jedyne zwierzę z taką raną – w innej klatce, w któ-rej znajdowały się dwa lisy, jeden z nich także miał odgryzione ucho. Drugie zwierzę z tej klatki cierpiało na stereotypię, objawiającą się gwałtownym skakaniem po klatce. Objawy stereotypii wykazywał również inny lis, który chodził dookoła klatki. Niektóre dorosłe lisy miały zbyt długie pazury, które z powodu ro-dzaju podłoża (siatka) nie miały na czym się ścierać, oraz przerośnięte poduszki łap.

Dokumentacja z wizyty 3 dni później poka-zała, że nie zostały podjęte żadne kroki w celu opatrzenia odgryzionego ucha. Sfotografowano również apatycznego lisa o poszarpanej i nie-zdrowo wyglądającej sierści. Ponadto, miał on zaczerwienione prawe oko, w lewym natomiast znajdowała się biała wydzielina mogąca wskazy-wać na wczesne stadium nosówki.

Miesiąc później, w sierpniu 2012 roku, sy-tuacja nadal nie uległa poprawie. Lis wciąż cierpiał na coraz bardziej zaawansowaną bro-dawczycę. Inny miał chore prawe oko, wypeł-nione wydzieliną. Kolejny lis, młody (przeby-wał jeszcze w klatce dla młodych z domkiem), miał chorych oboje oczu – prawego prawie nie otwierał, co przypuszczalnie jest kolej-nym przykładem zachorowania na nosówkę. Odkryto też lisa z dużą, otwartą raną na lewej tylnej łapie oraz lisa z raną na boku.

Dwa tygodnie później stan lisa cierpiącego na brodawczycę bardzo się pogorszył – naro-śla na dziąsłach rozrosły się do tego stopnia, że całkowicie uniemożliwiły zwierzęciu zamyka-nie pyska. Sfotografowano również lisa z nie-opatrzoną raną na boku i lisa z chorym okiem (prawdopodobnie ten sam, co przy poprzedniej wizycie). Nie poprawił się stan sierści lisa, u któ-rego zanotowano jej zły stan poprzednim razem. Problemem nadal były za długie pazury oraz przerośnięte poduszki łap. Rana na boku, sfoto-grafowana poprzednio, zabliźniła się. W jednej z klatek znaleziono bardzo mocno zardzewiały pojemnik na wodę.

Ostatnia wizyta na fermie miała miejsce na koniec sierpnia 2012 roku. Jeden z lisów miał wówczas bardzo dużą ranę na lewej tylnej łapie.

Podczas każdej z 6 opisanych wizyt zwie-rzęta na fermie cierpiały z powodu różnego rodzaju ran oraz uszkodzeń i deformacji ciała. Niektóre z nich (np. brodawczyca) z biegiem czasu rozwijały się, a podczas kolejnych wizyt nie było widać żadnych śladów ich leczenia.


Ryczywół (woJewództwo wielkopolski, powiat oBoRnicki)

Fermę lisów i jenotów w Ryczywole odwie-dzono we wrześniu 2011 roku. Podobnie jak w Karskach, tutaj również udokumentowano liczne i drastyczne przypadki chorób i ran.

U przynajmniej jednego lisa występowała stereotypia – lis próbował kopać w podłodze z siatki. Kopanie nor jest naturalną potrze-bą tych zwierząt, której w żaden sposób nie mogą zaspokoić w warunkach fermowych. Kolejnych przynajmniej pięć lisów kręciło się w kółko i miotało po klatkach tak niewiel-kich, że mogło zrobić w nich najwyżej dwa kroki. Jeden z nich miał w całości odgryzio-ny ogon, inny blizny na boku. Również co najmniej dwa jenoty cierpiały na stereotypię (chodzenie po klatce od ściany do ściany).

U przynajmniej jednego zwierzęcia zaob-serwowano widoczną z daleka brodawczycę, zaawansowaną do tego stopnia, że nie mogło ono w ogóle zamykać pyska. Jeden z lisów miał ślad po ugryzieniu na prawym uchu, lewe natomiast było oklapnięte w nienatu-ralny sposób. Sfotografowano rozległą ranę na lewej tylnej łapie jednego ze zwierząt oraz zmętnienie rogówki oka u innego. Lis cierpią-cy z jej powodu znajdował się w klatce, która w drucianej podłodze miała ostre, wystające pręty.

Podobnie jak w innych miejscach, również tutaj większość lisów (oprócz tych miotają-cych się po klatkach z powodu stereotypii) była osowiała, apatyczna i przestraszona. Nie-które chowały się jak najbliżej tyłu klatek, inne wspinały się pionowo po ich prętach i trwały nieruchomo w tej pozycji.

W kilku klatkach znajdowały się odcho-dy zwierząt, duża ich ilość zalegała również

pod klatkami. Teren wokół klatek wyglądał na niesprzątany przynajmniej od kilku tygo-dniu. Po terenie fermy chodził wolno kucyk; nigdzie nie natrafiono na pokarm czy wodę dla niego.

W Ryczywole udokumentowano również zwłoki lisa znajdujące się w jednej z klatek. Musiały leżeć w niej już od jakiegoś czasu, ponieważ inne lisy z tej samej klatki zdążyły wywlec jego wnętrzności, co stworzyło dość makabryczny widok. Można więc mówić o przypadku kanibalizmu na tej fermie.

modRzewie (woJewództwo zachodniopomoRskie, powiat Goleniowski)

Ferma norek w Modrzewiu została odwie-dzona w sierpniu 2012 roku. Podobnie jak w poprzednich miejscach, również na niej udokumentowano szereg przypadków cho-rób u zwierząt.

Na fermie przebywało wiele rannych norek (rany czasami posmarowane były zielono-niebieską substancją). Niektóre norki mia-ły odgryzione części ogonów lub rany u ich podstawy. W pewnym miejscu przy klatkach znajdowała się kartka z napisem „Pogryzio-ne”, co sugeruje, iż problem z agresją zwierząt wobec siebie był bardzo poważny.

24 Cena futra

W jednej z klatek znajdowała się norka w stanie agonalnym. Praktycznie nie wstawa-ła, miała poważne rany na całym ciele (m.in. na głowie, pysku, bokach, a także ogonie) i pogryzione uszy. Na nagraniu widać, jak wygryza lub wylizuje sobie te rany. Z powo-du zamknięcia w jednej klatce z dwiema in-nymi norkami była stale narażona na agresję z ich strony. Na filmie zarejestrowano sytu-ację, kiedy to jedna z nich rzuciła się na chorą norkę i gryzła ją. Po bójce pojawiły się u cho-rej norki kolejne rany, szczególnie na ogonie. Wcześniej dwie pozostałe norki z tej klatki były agresywne także wobec siebie.

Napotkano ponadto inną norkę ze śladami po ugryzieniach na uszach oraz kilka norek ze świeżymi, licznymi ugryzieniami na całym ciele. Jednej norce na fermie w jakiś sposób udało się wyjść z klatki; chodziła wolno po te-renie.

Część klatek była zabrudzona resztkami karmy i sierścią, poza tym na podłożu pod klatkami znajdowały się duże ilości nieczy-stości.

Wszystkie norki trzymane były w klatkach po kilka (ok. 5-6) zwierząt, co w połączeniu z monotonnym otoczeniem i stresem prowa-

dziło do aktów agresji, konsekwencją których były liczne obrażenia.

We wszystkich trzech opisanych miejscach, a także w wielu innych, które zostały odwie-dzone podczas śledztwa, udokumentowano podobne problemy: stereotypię, apatię, oraz różnego rodzaju uszkodzenia i deformacje ciała. Przyczyną ich powstawania jest całko-wite nieprzystosowanie zwierząt takich jak norki amerykańskie, lisy polarne i pospolite oraz jenoty do życia na fermie, w warunkach stałego zamknięcia na małej powierzchni i skupienia dużej ilości zwierząt na małym terenie. O problemie tym piszą Kuźniewicz

i Filistowicz30: „te gatunki (…) [m.in. norki, lisy pospolite, lisy polarne], jako nie w pełni udomowione, podlegają głównie stresowi na skutek przebywania w nieodpowiednich po-mieszczeniach, często zbyt małych i ubogo wyposażonych. (…) Norki są zwierzętami niespokojnymi i z tego powodu mogą być czę-sto w stanie chronicznego stresu, co prowadzi do różnorodnych anomalii i niepożądanych objawów, takich jak: a) samouszkodzenie cia-ła; b) występowanie obrażeń zewnętrznych i wewnętrznych; c) występowanie zakłóceń w rozmnażaniu; d) zwiększona śmiertelność młodzieży; e) występowanie dużej podatności

30 Por. Kuźniewicz J., Filistowicz A., Chów i hodowla zwierząt futerkowych, Wrocław 1999, s. 35-36


na choroby; f) niespokojne zachowanie się; g) zmniejszenie żywotności zwierząt.” Aby zara-dzić tym problemom, autorzy zalecają utrzy-mywać zwierzęta w klatkach nie pojedynczo, a grupowo, dzięki czemu rzekomo mogłyby one zaspokajać swoje potrzeby społeczne. Ma-teriały filmowe i fotograficzne dowodzą jed-

nak, że opisywane patologie dotyczą zarówno zwierząt trzymanych w klatkach pojedynczo, jak i grupowo (w tym przypadku często poja-wia się agresja), a także zwierząt trzymanych w klatkach większych niż nakazuje to Rozpo-rządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2010 roku.

26 Cena futra

www.antyfutRo..pl

www.faceBook.com/antyfutRo

http://www.faceBook.com/otwaRteklatki

www.otwaRteklatki.pl

Cena Futra - Raport

Documents

Transcript of Cena Futra - Raport