Budowa roślin nasiennych

Opracowała klasa 5a

• Pierwszą funkcją korzeni jest przede wszystkim przytwierdzenie do podłoża. Silnie rozgałęzione korzenie chronią roślinę przed wyrwanie za sprawą wiatru, przesuwania się ziemi oraz wypłukaniem wody .

• Korzeń również pobiera z gleby wodę i sole mineralne. Ilość pobieranej wody zależy od gatunku rośliny, np. kukurydza dziennie pobiera 2l wody, a dąb 570l wody

• Trzecią funkcją jest gromadzenie materiałów zapasowych. Tą funkcje czyni tzw. Korzeń spichrzowy

Budowa korzeni to system korzeniowy. Jeżeli w korzeniach wyróżnia się jeden główny, wtedy jest to system palowy. Główny korzeń w systemie palowym może mieć kształty: burakowate, stożkowate, walcowate i wrzecionowate. Każdy rodzaj ma inny kształt.

Gdy korzenie mają te same długości i grubości jest to system wiązkowy. Ten system jest zbudowany z tych samych korzeni, nie ma tam głównego korzenia.

• Wiązkowy system- występuje między innymi u traw. Wszystkie korzenie są tej samej długości i grubości, dlatego nie ma tu głównego korzenia.

• Palowy system- występuje zazwyczaj u drzew i krzewów. System składa się z długiego i grubego rosnącego w dół korzenia głównego. Od tego korzenia odchodzą mniejsze i znacznie krótsze korzenie boczne.

• Główny korzeń• Boczne korzenie ( ułożone poziomo

lub ukośnie )• Przybyszowe korzenie ( rozwijają się

na nadziemnych i podziemnych pędach, nie w zarodku )

Liść

Liść (po łacinie folium) – organ roślinny, element budowy części osiowej (pędowej) roślin telomowych. Wyrastające z węzłów końcowe elementy rozgałęzień pędu, wyodrębniające się ze względu na funkcję i budowę od łodygi (nie mają np. zdolności do nieprzerwanego wzrostu). Pełnią głównie funkcje odżywcze i z tego powodu mają zwykle dużą powierzchnię umożliwiającą ekspozycję na odpowiednią ilość promieniowania słonecznego. Poza tym liście biorą udział w transpiracji i gutacji oraz wymianie gazowej. Nierzadko liście pełnią także funkcje spichrzowe, czepne, ochronne, obronne i pułapkowe, w takich przypadkach ulegając daleko idącym przystosowaniom w zakresie funkcji i budowy.

Liść składa się z blaszki liściowej, ogonka liściowego i nasady.

U większości roślin lądowych po spodniej stronie liścia znajdują się aparaty szparkowe. Za ich pośrednictwem wyparowuje woda oraz zachodzi wymiana gazowa związana z procesami oddychania i fotosyntezy.

Proces fotosyntezy jest najważniejszą funkcją liści.Odbywa się on dzięki obecności w komórkach liści chlorofilu-zielonego barwnika zdolnego do pochłaniania światła.

Liście mają różną budowę zewnętrzną , dlatego dzielimy je na dwie grupy:a)liście pojedyncze mają jedną blaszkę liściową,b)liście złożone są zbudowane z kilku blaszek.

Budowa liścia: n erw liś c ia

b lasz k ao go ne k

p rzylis tk i

n asa dk a

n erw liś c ia

b lasz k ao go ne k

p rzylis tek

n asa dk a

Przylistek (łac.stipula, ang. stipule) - organ wykształcający się po obu stronach nasady ogonka liściowego lub liścia siedzącego u wielu przedstawicieli roślin okrytonasiennych. Wykształcają się one zwłaszcza u podstawy liści zaopatrywanych przez trzy ślady (luki) liściowe. Powstają z dolnej części zawiązka liściowego (z górnej powstaje zwykle ogonek i blaszka liściowa). Wykształcają się jako zróżnicowane morfologicznie i pełniące rozmaite funkcje organy. Często mają postać liściokształtną i pełnią funkcję asymilacyjną (np. u grochu Lathyrus aphaca), czasem dodatkowo chronią zawiązki i młode liście. Szczególną rolę ochronną pełnią łuskowate przylistki okrywające pąk i chroniące go przed uszkodzeniem (np. w przypadku pąków zimujących). U niektórych roślin (np. u robinii) przylistki wykształcają się jako ciernie, u innych mają postać włosków lub gruczołów.

OSADZENIE LIŚCIA

• Wyróżnia się liście ogonkowe i siedzące. Zarówno liście ogonkowe jak i bez ogonka, mogą tworzyć przy nasadzie tzw. pochwę liściową. Liście mogą mieć przylistki u nasady lub nie. Zarówno liście siedzące [częściej],jak i ogonkowe [rzadziej] mogą mieć nasadę obejmującą łodygę [też uszkami lub ostrogami], obrastającą zupełnie łodygę lub zbiegającą.

Nasada liścia: a. długoogonkowy, b. bezogonkowy lub siedzący, c. obejmujący łodygę, d. z przylistkami, e. z pochwą liściową

KSZTAŁT LIŚCIA

• Ze względu na kształt liście dzielą się na: nitkowate , szczeciniaste, igłowate, równowąskie, lancetowate, klinowate, trójkątne, rombowate, łopatkowate, jajowate, eliptyczne, okrągłe [ogonek osadzony bocznie], tarczowate [ogonek osadzony centralnie wobec blaszki].

Ze względu na kształt i rodzaj nasady blaszki liściowej wyróżnia się liście nerkowate, sercowate, strzałkowate i oszczepowate. Do określeń kształtu dodaje się często przedrostki precyzujące propozycje do szerokości liścia np. szeroki-, wąsko-, podłużnie [lancetowaty, jajowaty] lub odwrotnie jajowaty.

Podział blaszki liściowej

Ze względu na podział liścia i wykształcanie różnej liczby blaszek liściowych wyróżnia się:

• Liście pojedyncze (proste) – z jedną blaszką liściową. Blaszka ta może być jednak wcinana, lecz wcięcia zwykle nie sięgają centralnej wiązki przewodzącej (nerwu głównego). Liście sieczne, u których wcięcia sięgają nerwu głównego, odróżnić można od złożonych po tym, że odpadają w całości.

• Liście złożone – mają wiele blaszek liściowych osadzonych na wspólnej osi, czyli osadce. Listki opadają osobno. Są charakterystyczne dla niektórych roślin naczyniowych np. paproci.

Blaszki liści złożonych:a. liść trójlistkowy, b. dłoniasto złożony, c. wachlarzowatopalczasty, d. parzystopierzasty, e. nieparzystopierzasty z wąsami, f. podwójnie nieparzystopierzasty

Cykl życia liścia

Liście żyją stosunkowo krótko w stosunku do całej rośliny. Starzenie się i ich opadanie jest elementem ontogenezy.

U bylin liście żyją średnio kilka tygodni (szczególnie krótko – liście młodociane). U drzew liściastych zrzucających liście na zimę liście żyją przez kilka miesięcy.

U krzewów zimozielonych długość życia liści wynosi od 1 do 3 lat. U drzew iglastych (sosny, świerka) liście utrzymują się przez 2 do 6 lat, u araukarii żyją do 15 lat. Najdłużej żyją liście welwiczji przedziwnej, nigdy nie zrzucane żyją wraz z całą rośliną ok. 1000 lat.

Rozwój liścia: A - zawiązek liścia, B - różnicowanie na górną (1) i dolną (2) część liścia, C - powstanie zawiązków poszczególnych części liścia: 3 - listek szczytowy, 4abc - listki boczne, 5 - ogonek z pochwą, D - liść dorosły

Funkcje i modyfikacje liści

1. Liście jako organ fotosyntezujący:Najczęściej spotykana funkcja liści związana jest z ich rolą w wykorzystywaniu energii świetlnej w procesie fotosyntezy. W tym celu liść pochłania energię świetlną, pobiera dwutlenek węgla i odprowadza asymilaty.

2. Liście biorące udział w rozmnażaniu:Zmodyfikowane liście odgrywają kluczową rolę w rozmnażaniu genetycznym roślin, bowiem to właśnie one tworzą kwiat (listki okwiatu, pręciki i słupki). U niektórych gatunków (np. wilczomieczy, w szczególności u gwiazdy betlejemskiej) rolę powabni dla zwierząt zapylających pełnią liście przykwiatowe (twory takie nazywane są liśćmi wabiącymi).

3. Liście jako organ obronny:Liście roślin zagrożonych żerowaniem roślinożerców wykształcają często przystosowania chroniące roślinę przed zgryzaniem. Poza obroną chemiczną, skutecznym sposobem utrudnienia dostępu drobnym bezkręgowcą do miękkich tkanek jest pokrycie liścia gęstymi włoskami (częste zwłaszcza na młodych liściach) lub grubą warstwą kutykuli. Na krawędzi blaszki wykształcać się mogą kolce lub całe liście mogą ulegać przekształceniu w ciernie.

Funkcje i modyfikacje liści

4. Liście chwytające i trawiące pożywienie:Liście pułapkowe występują u roślin owadożernych i służą do chwytania i trawienia pokarmu zwierzęcego. W reakcji na bodziec mechaniczny włoski gruczołowate na liściu pułapkowym rosiczki naginają się ku źródłu podrażnienia. Liście pułapkowe muchołówki i aldrowandy wykonują ruchy sejsmonastyczne umożliwiające schwytanie drobnych zwierząt.

Funkcje i modyfikacje liści

5. Liście podporowe:U niektórych pnączy liście pełnią ważną funkcję mechaniczną umożliwiając wspinanie się po innych roślinach. Ogonki liściowe lub liście częściowo lub w całości przekształcone w wąs czepny owijają się wokół podpór ułatwiając roślinie wyścig o dostęp do światła.

6. Liście spichrzowe:Najczęściej wyspecjalizowane liście spichrzowe gromadzą substancje zapasowe lub wodę (tak jest na przykład u cebuli i aloesu). Specyficzny spichlerz tworzą liście rośliny Dischidia rafflesiana – wyrastają one na kształt worków, w których mrówki tworzą swe gniazda.

Ciekawostki o liściach

• Największe liście na świecie mają palmy rafie z wysp archipelagu Maskarenów na Oceanie Indyjskim i z południowej Ameryki i Afryki. Ich pierzasto podzielone liście osiągają niemal 20 metrów długości. Największe liście o blaszce niepodzielonej ma wśród roślin lądowych alokazja ze stanu Sarawak w Malezj, które mogą osiągnąć 9-11m wysokości i 3-4m szerokości. Dużą powierzchnię osiągają także liście spokrewnionej z naszymi grzybieniami wiktorii królewskiej. Jej pływające liście przekraczają 3 metry średnicy i mogą unieść na swojej powierzchni ciężar człowieka.

• Powierzchnia wszystkich liści na 100-letnim buku (25m wysokości, korona zacieniająca 150m²) wynosi ok. 1200m². Powierzchnia chloroplastów stanowi ok. 18000m², co oznacza, że powierzchnia pochłaniająca światło jest 120 razy większa od zajmowanej przez roślinę. Z kolei na 1 ha lucerny powierzchnia liści osiąga 80-90 ha.

Ciekawe- zdjęcia

Liść pułapkowy dzbanecznika

Liść pułapkowy muchołówki

Ciekawe- zdjęcia

Wąs czepny Blaszka asymilacyjna liścia z unerwieniem pierzastym

Duże przylistki wierzby śląskiej

Ciekawe- zdjęcia

Na liściu wiktorii królewskiej

Kokornak mandżurski

Ciekawe- zdjęcia

Gunnera brazylijska

Budowa łodygi:Budowa łodygi:

Zewnętrzna część łodygi pokryta jest skórką o komórkach ściśleprzylegających do siebie i pozbawionych chloroplastów. Komórki skórkiwytwarzają włoski pełniące funkcje ochronne. W skórce znajdują sięaparaty szparkowe uczestniczące w wymianie gazowej. Pod skórkąwystępuje tkanka miękiszowa (kora pierwotna) oraz wiązki przewodzące.Wiązki przewodzące złożone są z części łykowej i części drzewnej,

nosząwięc nazwę wiązek łykodrzewnych. U roślin dwuliściennych, między częścią łykową wiązki, a jej częścią naczyniową, występuje tkanka

twórczazwana miazgą. Dzięki działalności miazgi roślina ma możliwośćprzyrastać na grubość. Wiązkę taką nazywamy wiązką przewodzącąotwartą. Jeżeli w wiązkach przewodzących między łykiem, a drewnem

niema miazgi, mówimy o wiązkach przewodzących zamkniętych.

Środek łodygi:Środek łodygi:

Drewniana łodyga:Drewniana łodyga:

Łodyga zielona:Łodyga zielona:

(co oznaczają dane numery znajduje się na następnej stronie)

Środek łodygi:Środek łodygi:

Przekrój przez łodygę:

1 - rdzeń,

2 - protoksylem,

3 - drewno (ksylem),

4 - łyko,

5 - sklerenchyma,

6 - kora pierwotna,

7 - epiderma

Oznaczenia numerów:Oznaczenia numerów:

Wszystkie opisane wyżej łodygi można uznać za typowe dlareprezentowanych przez nie grup roślin. U niektórych jednak roślinpewne części łodygi zostają mniej lub więcej zmodyfikowane, często wzwiązku ze specjalizacją ich w organy spichrzowe. Jednym z najlepszychprzykładów łodygi służącej głównie do magazynowania substancjizapasowych jest bulwa ziemniaczana, która pod względemanatomicznym wyraźnie różni się od nadziemnej części łodygiwegetatywnej. Podczas, gdy łodyga nadziemna wydłuża się normalnie wczasie rozwoju, w bulwie międzywęźla pozostają krótkie, ale ich rozrostwszerz zwiększa znacznie ilość tkanki parenchymatyczne j. Siady liściowestanowią istotną część systemu waskularnego w łodydze nadziemnej.System ten ma dzięki temu zmienną strukturę, uzależnioną od położenia liści. W bulwie system waskularny jest morfologicznie bardziej jednolity, ponieważ ślady łuskowatych liści wspierających pachwinowe pączki sąbardzo małe.

Opis łodygi:Opis łodygi:

• Owoc (łac. fructus) − w znaczeniu botanicznym występujący u okrytozalążkowych organ powstający z zalążni słupka i ewentualnie dna kwiatowego zawierający w swym wnętrzu nasiona, osłaniający je i ułatwiający rozsiewanie.

• Owoce mięsiste (soczyste) – to owoce zamknięte, niepękające, o soczystej owocni.

• Są zasobne w cukry, kwasy organiczne i witaminy. Czasem zawierają też białko, skrobię i tłuszcz.

• Owoce te są jadalne.

• Rozsiewane są zwykle przez zwierzęta, które zjadają je ze względu na soczystą owocnię.

• Owocnia ulega strawieniu, natomiast nasiona przechodzą przez przewód pokarmowy bez utraty zdolności do rozsiewu.

Owoce mięsiste dzielą się na:

pestkowce

jagody

Pestkowce - o zewnętrznej części owocni mięsistej, a wewnętrznej zdrewniałej, tworzącej

pestkę

Przykłady:ŚliwaMorelaBrzoskwiniaWiśniaCzereśnia

Jagoda- o całej owocni soczystej

Przykłady: Porzeczka Borówka Pomidor Ogórek

Anatomia• Owocnia (perykarp) - powstaje z zalążni

słupka, jest zbudowana z trzech warstw:

• egzokarp - warstwa zewnętrzna, tkanka okrywająca owocu,

• mezokarp - środkowa warstwa, może być soczysta (zbudowana z miękiszu), jak u pestkowca albo sucha i twarda jak w strąkach.

Anatomia 2 • endokarp - wewnętrzna warstwa owocni,

tworząca ściany komory nasiennej. Może być błoniasta i cienka jak w strąkach grochu, grubsza i skórzasta jak w jabłku lub zdrewniała w pestce śliwy.

• Nasiona - powstają w wyniku rozwoju zapłodnionych zalążków.

Owoce w zależności od ich ilości

• Owoc pojedynczy: Powstaje z jednej zalążni . Może być suchy np. orzech leszczyny , strąk fasoli , lub mięsisty np. pestkowiec czereśni , jagoda pomidora.

• Owoc zbiorowy powstaje z wielu zalążni słupków jednego kwiatu np. owoce poziomki i maliny.

Źródła• 1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Liść

• 2. http://portalwiedzy.onet.pl/39310,,,,liscie,haslo.html

• 3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Przylistek

• 4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Liść_pułapkowy

• 5. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wąs_czepny

• 6. http://fakty.interia.pl/galerie/fakty/na-lisciach-wiktorii-krolewskiej/zdjecie/duze,1326003

• 7. http://www.ziarenko.net/nasiona/48-kokornak-mandzurski-aristolochia-manshuriensis.html

• 8. http://galeria.swiatkwiatow.pl/zdjecie/gunnera-brazylijska,9119,862.html

• 9. http://wikipedia.org/wiki/Owoc

• 10.www.google grafika.pl

• 11.książka „ Tajemniece Przyrody”