Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i...

18
www.iprhelpdesk.eu lipiec 2018 r. 1 Wprowadzenie....................................................................................................... 2 1. Rozumienie kontekstu w programie „Horyzont 2020” ............................................. 2 2. Rozważania związane z kontekstem ..................................................................... 4 2.1. Identyfikacja wcześniej istniejącej wiedzy ...................................................... 5 2.2. Forma identyfikacji kontekstu ....................................................................... 7 2.3. Prawa dostępu do kontekstu ......................................................................... 7 2.4. Ograniczenia udziału w i wykorzystania kontekstu ..........................................10 2.5. Konsekwencje nieprzestrzegania zasad programu „Horyzont 2020” ..................10 3. Identyfikacja kontekstu .....................................................................................10 3.1. W obrębie CA ............................................................................................11 3.2. W osobnej umowie .....................................................................................15 Przydatne dokumenty ...........................................................................................17 1 Niniejszy dokument jest tłumaczeniem oryginalnej wersji w języku angielskim. W wyniku tłumaczenia mogą wystąpić rozbieżności między dokumentem oryginalnym a przetłumaczoną wersją dokumentu, w którym to przypadku treść dokumentu oryginalnego będzie rozstrzygająca. European IPR Helpdesk Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020

Transcript of Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i...

Page 1: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

www.iprhelpdesk.eu

lipiec 2018 r.1

Wprowadzenie ....................................................................................................... 2

1. Rozumienie kontekstu w programie „Horyzont 2020” ............................................. 2

2. Rozważania związane z kontekstem ..................................................................... 4

2.1. Identyfikacja wcześniej istniejącej wiedzy ...................................................... 5

2.2. Forma identyfikacji kontekstu ....................................................................... 7

2.3. Prawa dostępu do kontekstu ......................................................................... 7

2.4. Ograniczenia udziału w i wykorzystania kontekstu ..........................................10

2.5. Konsekwencje nieprzestrzegania zasad programu „Horyzont 2020” ..................10

3. Identyfikacja kontekstu .....................................................................................10

3.1. W obrębie CA ............................................................................................11

3.2. W osobnej umowie .....................................................................................15

Przydatne dokumenty ...........................................................................................17

1 Niniejszy dokument jest tłumaczeniem oryginalnej wersji w języku angielskim. W wyniku

tłumaczenia mogą wystąpić rozbieżności między dokumentem oryginalnym a przetłumaczoną wersją dokumentu, w którym to przypadku treść dokumentu oryginalnego będzie rozstrzygająca.

European IPR Helpdesk

Broszura Informacyjna

Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie

Horizon 2020

Page 2: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

2

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

Wprowadzenie

Ze względu na swój charakter unijne projekty współpracy badawczej, takie jak

„Horyzont 2020”, wymagają wymiany informacji pomiędzy uczestnikami projektu2,

ponieważ kluczową zasadą leżącą u ich podstaw jest rozwój nowej wiedzy przy

wykorzystaniu uprzedniej wiedzy każdego partnera. W związku z niniejszym,

własność intelektualna (IP) odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu projektami

Horyzont 2020.

Definiowanie istniejącej wiedzy, tj. „informacji kontekstowych” partnerów ma

bezpośredni wpływ na skuteczne wykorzystanie wyników, i jest jednym z

pierwszych kroków związanych z zarządzaniem własnością intelektualną, które

należy podjąć w każdym projekcie Horyzont 2020. Uzgodniony opis kontekstu,

który zostanie wykorzystany (i/lub kontekstu, który nie zostanie wykorzystany) w

ramach cyklu życia projektu, pomoże uczestnikom uniknąć ewentualnych sporów

dotyczących własności oraz praw dostępu do kontekstu i wyników.

Niniejsza Broszura Informacyjna ma na celu dostarczenie informacji na temat

zarządzania kontekstem, z naciskiem na sposób definiowania kontekstu w ramach

projektów Horyzont 2020 w różnych przypadkach. Jako punkt odniesienia przyjęto

Modelową Umowę o Udzielenie Dotacji w ramach programu „Horyzont

2020” (AGA) Komisji Europejskiej oraz Modelową Umowę Konsorcjum

DESCA 2020, najczęściej stosowany model umowy konsorcjum.

1. Rozumienie kontekstu w programie „Horyzont 2020”

Przed bardziej szczegółowym omówieniem pojęcia i definicji kontekstu, pomocne

byłoby dokonanie przeglądu terminologii programu „Horyzont 2020” w zakresie

własności intelektualnej w celu ustalenia podstaw dla przyszłych sekcji:

Umowa o przyznanie dotacji (GA): Jest to umowa zawarta między Unią

Europejską (reprezentowaną przez Komisję Europejską lub jedną z jej agencji) a

beneficjentami (reprezentowanymi przez koordynatora), których projektowi

przyznano dotację. Na mocy tej umowy beneficjenci zobowiązują się do

przestrzegania szeregu praw i obowiązków w zamian za środki finansowe

przyznane przez Komisję.

Beneficjenci: Podmioty prawne, inne niż Unia Europejska, które są stronami GA

i tworzą konsorcjum w celu realizacji wybranego projektu. Po podpisaniu GA

wnioskodawcy stają się beneficjentami dotacji i są związani całością warunków

określonych w GA.

Umowa konsorcjum (CA): Jest to umowa wewnętrzna, zawarta między

beneficjentami w celu realizacji projektu. Umowa pozwala beneficjentom na

określenie szczegółowych przepisów administracyjnych i zarządczych (tj. podziału

ról w zakresie praw i obowiązków) niezbędnych do realizacji ich projektu. Niniejsza

2 Termin „uczestnik” używany w niniejszym dokumencie obejmuje zazwyczaj beneficjentów i powiązane strony trzecie (a czasami również inne strony trzecie zaangażowane w działanie).

Page 3: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

3

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

umowa nie może być sprzeczne lub niezgodna z postanowieniami GA oraz z

zasadami uczestnictwa (RfP) określonymi przez Komisję. Unia Europejska nie jest

stroną CA.

Koordynator: Koordynatorem jest beneficjent, który spełnia rolę centralnego

punktu kontaktowego dla Komisji i reprezentuje konsorcjum przed Komisją.

Umowa o dotację zostaje zawarta pomiędzy Unią Europejską a koordynatorem.

Ogólna struktura projektów w ramach programu „Horyzont 2020” (zilustrowana)

Czym jest kontekst?

Zgodnie z AGA, kontekst definiuje się jako „wszelkie dane, know-how lub

informacje - niezależnie od ich formy lub charakteru (materialne lub

niematerialne), w tym wszelkie prawa, takie jak prawa własności intelektualnej

- które:

a) są w posiadaniu beneficjentów przed przystąpieniem do umowy [o

udzielenie dotacji], oraz

b) są konieczne do realizacji działania lub wykorzystania jego wyników”.

W związku z niniejszym, kontekst programu „Horyzont 2020” może mieć formę

informacji, wynalazków, baz danych, rzeczowych aktywów trwałych, jak również

praw własności intelektualnej, będących (wspólnie lub nie) własnością lub też

będących w posiadaniu na podstawie umowy, takiej jak umowa licencyjna lub

porozumienie o transferze materiału, przed zawarciem umowy o udzielenie dotacji.

Kontekst obejmuje również wszelkie informacje w posiadaniu pozostałych części

organizacji beneficjenta (np. aktywa IP uniwersytetu, w przypadku gdy wydział

fizyki tego uniwersytetu jest jednym z beneficjentów konsorcjum) potrzebne do

przeprowadzenia działania lub do wykorzystania wyników.

Istnieją dwa główne elementy, które należy wziąć pod uwagę przy okazji kontekstu

programu „Horyzont 2020”:

Page 4: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

4

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

Identyfikacja kontekstu jako takiego: Nazwy aktywów, które każda ze

stron wnosi do konsorcjum w celu pomyślnej realizacji i wykorzystania

projektu. Krok ten należy podjąć po „samoocenie uprzedniej wiedzy” i po

uzgodnieniu „tego, co jest potrzebne” dla projektu z innymi partnerami.

Zasady i obowiązki dotyczące praw dostępu: Mimo, że podlegają one

wewnętrznemu zarządowi w ramach konsorcjum, istnieją zasady i

obowiązki3 wyznaczone przez Komisję Europejską w zakresie praw dostępu

do istniejącej wiedzy w celu płynnej kontynuacji cyklu życia projektu4.

Kluczowe elementy zarządzania kontekstem w programie „Horizon 2020”

2. Rozważania związane z kontekstem

W programie „Horyzont 2020” beneficjenci muszą na piśmie określić i uzgodnić,

co stanowi kontekst ich projektów. Dlatego też, przed podjęciem jakichkolwiek

dalszych kroków, wnioskodawcy powinni przedyskutować i uzgodnić:

identyfikację uprzedniej wiedzy i podjąć decyzję o tym, co jest "potrzebne"

do realizacji projektu,

formę identyfikacji kontekstu,

zakres praw dostępu do kontekstu,

ograniczenia dotyczące udziałów i wykorzystania ich kontekstu (jeśli

dotyczy).

3 Dalsze informacje na temat zasad i obowiązków dotyczących praw dostępu do istniejącej wiedzy znajdują się w sekcji 2.3. 4 Komisja Europejska określa również zasady i obowiązki dotyczące praw dostępu do wyników (nowej wiedzy), która jest kolejnym kluczowym elementem zarządzania własnością intelektualną w ramach programu „Horyzont 2020”. Jako że niniejsze informacje wykraczają poza zakres niniejszej Broszury Informacyjnej, w celu uzyskania dalszych informacji na temat wskazanych zasad zapoznaj się z Broszurą Informacyjną European IPR Helpdesk „Planu wykorzystania i upowszechniania wyników w ramach programu Horizont 2020” oraz ze specjalnym Przewodnikiem „IP Przewodnik po kwestiach własności intelektualnej w programie ‘Horizon 2020’”.

Page 5: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

5

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

2.1. Identyfikacja wcześniej istniejącej wiedzy

Projekty oparte na współpracy, np. większość projektów badawczo-rozwojowych

w ramach programu „Horyzont 2020”, realizowane są w grupie partnerów

posiadających specjalistyczną wiedzę w swojej dziedzinie działalności. Jednakże w

rozumieniu programu „Horyzont 2020” nie cała wiedza specjalistyczna, tj. wiedza

uprzednia, wchodzi w zakres kontekstu, ponieważ musi ona dotyczyć jedynie

informacji istotnych dla projektu.

Przed osiągnięciem porozumienia z partnerami, każdy uczestnik powinien

wcześniej ocenić (dokonać samooceny) czy jego wcześniejsza wiedza jest istotna,

a następnie omówić z innymi beneficjentami korzyści płynące z wcześniejszej

wiedzy każdego z partnerów dla realizacji projektu i osiągnięcia rezultatów. Po

osiągnięciu zgody, uprzednia wiedza może zostać uznana za kontekst projektu.

Wnioskodawcy mogą mieć trudności z ustaleniem wszystkich informacji, które

mogą (lub nie) być istotne dla projektu przed jego rozpoczęciem. Na przykład,

przedsiębiorstwa posiadające duży portfel własności intelektualnej mogą mieć

trudności z identyfikacją odpowiednich wartości niematerialnych, bądź też małe

przedsiębiorstwa mogą nie być świadome wszystkich posiadanych aktywów.

Dlatego też, bardzo pomocne w takich przypadkach może być przeprowadzenie

analizy due diligence w zakresie własności intelektualnej.

Analiza due diligence w zakresie własności intelektualnej5 jest szczególnym

rodzajem audytu w zakresie własności intelektualnej, koncentrującym się na

identyfikacji i ocenie istniejących zasobów własności intelektualnej

przedsiębiorstwa. Przed rozpoczęciem negocjacji z przyszłymi partnerami,

wnioskodawcy mogą wykonać niniejszą analizę w celu:

stworzenia listy aktywów IP: inwentaryzacja IP,

określenia własności aktywów, które mogą wejść w skład

kontekstu: ustalenie, kto jest właścicielem aktywów związanych z

własnością intelektualną. Istnieje kilka możliwości, jeśli chodzi o reżim

własności kontekstu:

(i) beneficjent może być właściciel aktywa,

(ii) beneficjent może być jednym z współwłaścicieli6 lub

5 W celu uzyskania dalszych informacji na temat analizy due diligence w zakresie własności intelektualnej i audytu praw własności intelektualnej można znaleźć w Broszurach Informacyjnych European IPR Helpdesk „Analiza due diligence w zakresie własności intelektualnej: ocena wartości i ryzyka związanego z wartościami niematerialnymi i prawnymi” oraz „Audytu praw własności

intelektualnej: Odkrywanie potencjału Twojej firmy”. 6 W przypadku gdy jeden z beneficjentów chce włączyć do kontekstu aktywo własności intelektualnej, którego jest współwłaścicielem, pozostali współwłaściciele powinni wyrazić zgodę na warunki wykorzystania niniejszego aktywa własności intelektualnej w ramach kontekstu projektu (tj. warunki

Page 6: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

6

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

(iii) aktywo może być własnością strony trzeciej, ale beneficjent ma prawo

do jego użytkowania (np. jako licencjobiorca)7,

sprawdzenia ograniczeń w użytkowaniu (jeśli istnieją): sprawdzenie,

czy istnieją umowne lub prawne ograniczenia8 w użytkowaniu aktywów IP,

określenia istotności aktywów: decyzja, które aktywa należące do

kontekstu są „potrzebne” innym beneficjentom do realizacji ich zadań

projektowych oraz przy wykorzystywaniu własnych wyników projektu,

sprawdzenia, czy należy zastosować jakiekolwiek środki ochrony

IP: zastosowanie dostępnych środków ochrony IP w odniesieniu do

aktywów IP należących do listy aktywów IP. Poniższa tabela przedstawia

różne dostępne środki ochrony IP dla każdego składnika aktywów IP:

Aktywa IP Własność intelektualna

Wynalazki Patenty9, tajemnice

handlowe10

Właściwości estetyczne wzornictwa

przemysłowego Wzory11

Znaki wyróżniające, marki Znaki towarowe12

Know-how Tajemnice handlowe

Programy komputerowe Prawa autorskie, patenty13

Dzieła literackie, artystyczne i naukowe Prawo autorskie

wykorzystania aktywa własności intelektualnej będącego współwłasnością w działalności badawczej

- np. w projekcie „Horyzont 2020” – w formie umowy dotyczącej współwłasności). 7 W przypadkach, w których beneficjent nie jest właścicielem kontekstu, konieczne będzie uzyskanie zgody właściciela (właścicieli) na wykorzystanie danego aktywa IP w ramach kontekstu. Jeżeli umowa licencyjna nie zawiera żadnych postanowień w tym zakresie, odrębna umowa pomiędzy licencjodawcą a licencjobiorcą (który wykorzysta licencjonowany aktywo w ramach kontekstu) może zostać zawarta. W takich przypadkach należy uzgodnić wszystkie warunki, w tym kto poza licencjobiorcą może korzystać z tego aktywa w ramach projektu (innymi słowy, czy licencjobiorca ma

prawo do udzielania sublicencji w celu przyznania praw dostępu), warunki korzystania, czas trwania korzystania itp. 8 Patrz punkt 2.4 niniejszej Broszury Informacyjnej. 9 W niektórych krajach wynalazki są również chronione jako wzory użytkowe, zwane również „małymi patentami” lub „patentami innowacyjnymi”. W celu uzyskania dalszych informacji na temat patentów zapoznaj się ze IPR Charts European IPR Helpdesk dotyczącymi patentów. 10 W celu uzyskania dalszych informacji na temat tajemnic handlowych zapoznaj się z Broszurą Informacyjną European IPR Helpdesk „Tajemnica przedsiębiorstwa: Narzędzie sprzyjające

konkurencyjności”. 11 W celu uzyskania dalszych informacji na temat wzorów zapoznaj się z IPR Charts European IPR Helpdesk dotyczącymi wzorów. 12 W celu uzyskania dalszych informacji na temat znaków towarowych zapoznaj się z IPR Charts European IPR Helpdesk dotyczącymi znaków towarowych. 13 W Europie oprogramowanie podlega zazwyczaj ochronie prawa autorskiego; programy komputerowe jako takie nie mają zdolności patentowej. Więcej informacji na ten temat dostępnych jest tutaj. W celu uzyskania dalszych informacji na temat praw autorskich zapoznaj się z Broszurą Informacyjną European IPR Helpdesk „Podstawowe informacje w zakresie praw autorskich”.

Page 7: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

7

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

2.2. Forma identyfikacji kontekstu

Zgodnie z zasadami programu „Horyzont 2020” beneficjenci muszą uzgodnić na

piśmie kontekst projektu, jest to tak zwane „porozumienie w sprawie kontekstu”.

Zasady nie rozstrzygają o rodzaju umowy, pod warunkiem, że jest to umowa na

piśmie.

Wnioskodawcy mają zatem swobodę wyboru rodzaju tejże pisemnej umowy, na

przykład może być ona zawarta w ramach CA - zazwyczaj w załączniku - lub jako

odrębna umowa. Może mieć ona formę tabeli, wykazu zawierającego wyłącznie

uwzględniony kontekst (wykaz pozytywny), wykazu zawierającego zarówno

uwzględniony, jak i wykluczony kontekst (wykaz pozytywny/negatywny) lub

wykazu wykluczonego kontekstu (wykaz negatywny)14. Przykłady podano w sekcji

3.

2.3. Prawa dostępu do kontekstu

Termin „prawa dostępu” oznacza prawa do korzystania z wiedzy na warunkach

uzgodnionych przez beneficjentów. Z perspektywy kontekstu, w ramach programu

„Horyzont 2020”, beneficjenci muszą upewnić się, że kontekst niezbędny do

sprawnego przebiegu projektu jest dostępny dla innych beneficjentów projektu.

W ramach programu „Horyzont 2020” istnieją dwa rodzaje praw dostępu dla

beneficjentów: (1) prawa dostępu do kontekstu oraz (2) prawa dostępu do

wyników.

O skorzystanie z prawa dostępu do kontekstu należy wystąpić na piśmie

(„wniosek o dostęp”). Wniosek ten może zostać złożony, na przykład, za

pośrednictwem wiadomości e-mail, w ramach CA lub w osobnym porozumieniu (tj.

w ramach umowy o ustalenie kontekstu), w którym określone są również warunki

i zasady wskazane poniżej.

Prawa dostępu do kontekstu dla innych beneficjentów mogą zostać przyznane na

etapie realizacji projektu oraz na etapie eksploatacji, jako że wykorzystanie

wyników może również wymagać dostępu do istniejącej wiedzy innych

beneficjentów.

2.3.1. Prawa dostępu innych beneficjentów na etapie realizacji15

Beneficjenci projektu w ramach „Horyzont 2020” muszą nieodpłatnie udostępniać

sobie nawzajem swój kontekst, w przypadku gdy jest to konieczne do realizacji ich

zadań w trakcie realizacji projektu. Można jednak odstąpić od tej zasady, gdy:

przed podpisaniem GA beneficjent poinformował pozostałych beneficjentów,

że dostęp do jego kontekstu podlega prawnym ograniczeniom lub

14 W celu uzyskania dalszych informacji i przykładów definicji kontekstu można znaleźć w sekcji 3 niniejszej Broszury Informacyjnej. 15 Regulowane na mocy art. 25.2 umowy o udzielenie dotacji.

Page 8: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

8

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

wyjątkom16 (np. licencja wyłączna wykluczająca przyznanie praw dostępu

stronom trzecim), lub

inni beneficjenci zgadzają się, przed podpisaniem GA, że prawa dostępu

do określonego aktywa należącego do kontekstu nie będą nieodpłatne. W

takim przypadku beneficjenci muszą zdecydować o metodzie obliczania

opłaty za dostęp.

Przed przystąpieniem do GA (lub natychmiast po uzgodnieniu dodatkowego

kontekstu) beneficjenci muszą poinformować pozostałych o ewentualnych

ograniczeniach lub wyjątkach od praw dostępu do kontekstu oraz uzgodnić warunki

finansowe, jeżeli nie chcą, aby prawa dostępu były bezpłatne.

2.3.2. Prawa dostępu innych beneficjentów w fazie eksploatacji17

Beneficjenci projektów w ramach programu „Horyzont 2020” muszą zapewnić

wzajemny dostęp do swojego kontekstu, który jest niezbędny do wykorzystania

ich wyników na sprawiedliwych i rozsądnych warunkach. Można jednak

odstąpić od tej zasady, jeżeli przed podpisaniem GA beneficjent poinformuje

pozostałych beneficjentów, że dostęp do jego kontekstu podlega prawnym

ograniczeniom lub wyjątkom18.

Należy zauważyć, że sprawiedliwe i rozsądne warunki obejmują również warunki

nieodpłatne.

Wnioski o dostęp mogą być składane do roku po zakończeniu okresu realizacji

projektu, chyba że uzgodniono inaczej.

Podsumowanie zasad dostępu do kontekstu w ramach programu „Horyzont

2020”

Realizacja zadań Wykorzystywanie wyników

Zasada domyślna Nieodpłatnie Uczciwe i rozsądne warunki (w

tym nieodpłatne)

Wyjątki od reguły

domyślnej

Możliwe,

a. jeżeli istnieją

prawne/umowne

ograniczenia wykluczające

dostęp innych osób i jeżeli

beneficjenci zostali o nich

poinformowani przed

podpisaniem GA, lub

b. jeżeli warunki finansowe

zostały uzgodnione przez

właściwych beneficjentów

przed podpisaniem GA.

Możliwe,

jeżeli istnieją prawne/umowne

ograniczenia wykluczające

dostęp innych osób i jeżeli

beneficjenci zostali o nich

poinformowani przed

podpisaniem GA.

16 Patrz punkt 2.4 niniejszej Broszury Informacyjnej. 17 Regulowane na mocy art. 25.3 umowy o udzielenie dotacji. 18 Patrz punkt 2.4 niniejszej Broszury Informacyjnej.

Page 9: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

9

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

Jak i kiedy złożyć

wniosek o dostęp Jeżeli potrzeba, na piśmie.

Na piśmie, do jednego roku po

zakończeniu okresu realizacji

projektu, chyba że inaczej

postanowiono w CA.

Zrzeczenie się praw

dostępu Możliwe, jeśli zostało to uzgodnione i potwierdzone na piśmie.

Sublicencje praw

dostępu Nie jest to możliwe (chyba że uzgodniono inaczej).

2.3.3. Prawa dostępu podmiotów powiązanych i stron trzecich19

W ramach programu „Horyzont 2020”, „podmiot powiązany” oznacza każdy

podmiot prawny, którym jest

pod bezpośrednią lub pośrednią kontrolą20 uczestnika, lub

pod tą samą bezpośrednią lub pośrednią kontrolą co uczestnik, lub

bezpośrednio lub pośrednio kontroluje uczestnika.

O ile CA nie stanowi inaczej, prawa dostępu do kontekstu muszą być również

przyznane podmiotom powiązanym mającym siedzibę w państwie członkowskim

UE lub państwie stowarzyszonym, w przypadku gdy jest to konieczne do

wykorzystania wyników uzyskanych przez beneficjentów, z którymi te podmioty są

powiązane.

Prawa dostępu podmiotów powiązanych powinny być przyznane na sprawiedliwych

i rozsądnych warunkach.

Niniejsza zasada GA znajduje zastosowanie w przypadku gdy CA nie zawiera

postanowień o prawach dostępu podmiotów powiązanych (tj. prawa dostępu

przyznawane są na sprawiedliwych i rozsądnych warunkach podmiotom

powiązanym, o ile nie istnieją ograniczenia prawne lub umowne21). Z drugiej

strony, beneficjenci mogą w ogóle nie przyznać żadnych praw dostępu podmiotom

powiązanym, jeżeli jest to wyraźnie określone w CA.

W kontekście praw dostępu stron trzecich do transgranicznego dostępu do

infrastruktury badawczej, AGA stanowi, że dostawca dostępu musi zapewnić

użytkownikom nieodpłatny dostęp do kontekstu niezbędnego do realizacji

działania. Jeśli istnieją jakiekolwiek ograniczenia lub wyjątki, dostawca dostępu

musi jak najszybciej poinformować o tym użytkowników.

19 Regulowane na mocy art. 25.4 i 25.5 umowy o udzielenie dotacji. 20 W celu uzyskania dalszych informacji na temat tego, co uznaje się za „kontrolę” proszę sprawdzić art. 8 ust. 2 zasad uczestnictwa w programie „Horizont 2020”. 21 Patrz punkt 2.4 niniejszej Broszury Informacyjnej.

Page 10: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

10

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

2.4. Ograniczenia udziału w i wykorzystania kontekstu

Zdecydowanie zaleca się, aby w trakcie definiowania i omawiania praw dostępu do

kontekstu beneficjenci dokonali sprawdzenia możliwych ograniczeń, które mogą

zapobiec udostępnianiu i wykorzystywaniu kontekstu. Ograniczenia takie mogą

wynikać z ograniczeń prawnych lub zobowiązań umownych.

Na przykład, przyznanie praw dostępu do określonego kontekstu może być

niemożliwe, w przypadku gdy dotyczy on know-how w zakresie zastosowań

wojskowych, a wykorzystanie należących do niniejszego kontekstu informacji

przez innych beneficjentów z innych krajów jest ograniczone przez władze

państwowe kraju właściciela relewantnego kontekstu (tj. ograniczenie prawne).

Podobnie, wykorzystanie patentu udzielonego na podstawie licencji wyłącznej

przez beneficjentów innych niż licencjobiorca może nie być możliwe ze względu na

ograniczenia umowne.

Beneficjenci muszą uprzednio (przed podpisaniem GA) dokonać sprawdzenia

niniejszych ograniczeń/wyjątków i wzajemnie się poinformować, jako że prawa

dostępu do istniejącej wiedzy nie mogą zostać ograniczone po podpisaniu GA.

2.5. Konsekwencje nieprzestrzegania zasad programu „Horyzont 2020”

W sytuacji gdy beneficjent naruszy którykolwiek ze swoich obowiązków związanych

z kontekstem, dotacja może zostać zmniejszona proporcjonalnie do wagi błędów,

nieprawidłowości, nadużyć finansowych, bądź naruszenia obowiązków. Takie

zmniejszenie może nastąpić po tym jak udział beneficjenta został zakończony, w

chwili wypłaty salda lub nawet po wypłacie salda.

3. Identyfikacja kontekstu

Ponieważ zasady programu „Horyzont 2020” zobowiązują uczestników do

określenia i uzgodnienia kontekstu projektu, zdecydowanie zaleca się

wnioskodawcom programu „Horyzont 2020”, aby w trakcie negocjacji partnerzy

konsorcjum określili swoje konteksty i włączyli przepisy wewnątrz-konsorcjalne do

swoich CA22.

Identyfikacji kontekstu można dokonać albo w ramach CA lub też w odrębnej

umowie w formie wykazu pozytywnego, wykazu pozytywno-negatywnego lub

wykazu negatywnego, w dowolnym formacie.

Zaleca się, aby uczestnicy w pełni wypełnili swoje listy kontekstu, nie

pozostawiając ich pustych, nie stwarzając tym samym możliwości na błędną

interpretację, nawet jeśli nie zostaną przyznane żadne prawa dostępu. W takim

przypadku zaleca się, aby uczestnicy zawarli w CA wyraźnie stwierdzenie, że „nie

przyznaje się beneficjentom żadnych praw dostępu do jakichkolwiek aktywów IP

posiadanych przez [Beneficjenta-1]”.

22 W celu uzyskania dalszych informacji na temat tego, jak przygotować projekt umowy konsorcjum, zapoznaj się Przewodnikiem European IPR Helpdesk „Własność intelektualna i umowy”.

Page 11: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

11

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

Elementy identyfikacji kontekstu (ilustracja)

3.1. W obrębie CA

Wnioskodawcy mogą zdecydować się na opisanie kwestii związanych z ich

kontekstem w dedykowanej sekcji CA (np. „obowiązki stron związane z

kontekstem”). Niniejszy proces identyfikacji powinien być przeprowadzony

po wewnętrznej ocenie wcześniej istniejącej wiedzy23, po sprawdzeniu

następujących kwestii:

które informacje kontekstowe mają być włączone (lub wykluczone) do

projektu,

wyjaśnieniu i zdefiniowaniu własności, oraz

możliwych ograniczeń praw dostępu.

Na przykład, obejmująca niniejsze kwestie tabela może zostać sporządzona w

następujący sposób i włączona do CA.

Kontekst Posiadacz

kontekstu

Prawa dostępu -

szczególne

ograniczenia i/lub

warunki wdrożenia

(art. 25.2)

Prawa dostępu -

szczególne

ograniczenia i/lub

warunki

wykonywania

(Artykuł 25.3)

Tutaj nazwij

kontekst

Podaj nazwisko

właściciela(-i)

lub posiadacza(-

y) istniejącego

kontekstu (np.

licencjobiorcy)

Należy oświadczyć,

czy istnieją

jakiekolwiek

ograniczenia dla

beneficjentów na

etapie realizacji (zob.

pkt 2.3.1)

Należy oświadczyć, czy

istnieją jakiekolwiek

ograniczenia dla

beneficjentów na etapie

eksploatacji (zob. pkt

2.3.2)

23 Patrz sekcja 2.1.

Page 12: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

12

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

Przykład 1: Wykaz pozytywna w formie tabeli w ramach CA24

Przed wprowadzeniem tabeli do CA, należy zawrzeć klauzulę „kontekst włączony”

w CA, odsyłającą do tabeli kontekstu w załączniku:

24 Niniejsza ilustracja ta ma charakter wyłącznie informacyjny i nie zawiera wszystkich elementów

„obowiązków beneficjentów związanych z kontekstem” w sposób wyczerpujący. W celu uzyskania pełnego wzoru CA zapoznaj się z Modelową Umową Konsorcjum DESCA 2020 tutaj.

Kontekst włączony:

W Załączniku 1 Strony określiły i uzgodniły Kontekst Projektu oraz, w stosownych

przypadkach, poinformowały się nawzajem, że dostęp do konkretnych elementów Kontekstu

podlega prawnym/umownym ograniczeniom lub wyjątkom.

Nic co nie zostało zawarte w Załączniku 1, nie jest przedmiotem zobowiązań dotyczących

praw dostępu do Kontekstu.

Każda ze Stron może w trakcie realizacji Projektu dodać nowe należące do niej elementy

Kontekstu do Załącznika 1 w formie pisemnego zawiadomienia skierowanego do pozostałych

Stron. W przypadku gdy jedna ze stron chce zmienić lub wycofać należące do niej elementy

Kontekstu zawarte w Załączniku 1, konieczne jest zgoda Walnego Zgromadzenia Członków.

Załącznik-1:

Niniejszym określa się i uzgadnia poniższy Kontekst dla Projektu. Szczególne ograniczenia

i/lub warunki zostały wymienione poniżej:

Kontekst Właściciel

kontekstu

Prawa Dostępu -

szczególne

ograniczenia i/lub

warunki wdrożenia

(art. 25.2)

Prawa Dostępu

- szczególne

ograniczenia

i/lub warunki

wykonywania

(Artykuł 25.3)

DE Patent

nr 123456, tytuł [...]

wniosek złożony dnia

7 stycznia 2010 r.

Beneficjent-1 Bez opłat dla wszystkich beneficjentów

Patent europejski

nr 123456, tytuł [...]

wniosek złożony dnia

25 marca 2012 r.

Strona trzecia

X, wyłączny

licencjobiorca:

Beneficjent-2

Mogą być wykorzystywane wyłącznie

przez Beneficjenta-2 jako licencjobiorcę

wyłącznego. Nie mogą być

wykorzystywane przez pozostałych

beneficjentów.

Baza danych [...] Beneficjent-1

Mogą być

wykorzystywane

wyłącznie przez

Beneficjenta-1. Brak

praw dostępu dla

pozostałych

beneficjentów.

Mogą być

wykorzystywane

przez

Beneficjenta-2

tylko w Hiszpanii,

przez

Beneficjenta-3

tylko we Francji.

Page 13: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

13

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

Alternatywnie, strony mogą również nie udostępniać sobie wzajemnie swojego

kontekstu. W takim przypadku, można zawrzeć poniższe oświadczenie w CA:

Przykład 2: Wykaz pozytywny/negatywny w formie listy w ramach CA

Strony mogą preferować wskazanie aktyw IP które zostają włączone, poprzez ich

wyliczenie i wskazanie praw dostępu, które zapewniają (wykaz pozytywny).

Podobnie jak w przypadku list pozytywnych, w celu zapewnienia przejrzystości,

uczestnicy mogą również dodać „to, co jest wyłączone z projektu”26.

Co można wykluczyć (wykaz negatywny):

kontekst odnoszący się do personelu i/lub wydziałów, które nie są

bezpośrednio zaangażowane w projekt,

kontekst odnoszący się do innych projektów, w związku z prawami osób

trzecich (takich jak licencje wyłączne),

kontekst który został stworzony lub uzyskany przez personel bezpośrednio

zaangażowany w projekt, ale który nie jest związane z planem pracy, celami

i zadaniami projektu,

kontekst który nie został wyraźnie wymieniony/dodany w wykazie

pozytywnym.

Przed wprowadzeniem wykazu do CA należy zawrzeć klauzulę „kontekstu

włączonego i kontekstu wykluczonego” w CA, odsyłającej do listy kontekstu w

załączniku:

25 Umowa o zachowaniu poufności (NDA) jest umową, z której strony korzystają, gdy chcą ujawnić informacje i pomysły w sposób poufny, ustanawiając obowiązki odbiorcy (tj. osoby prawnej, której informacje są ujawniane) do nieujawniania informacji i pomysłów stronom trzecim. W celu uzyskania dalszych informacji na temat NDA zapoznaj się z Broszurą Informacyjną European IPR Helpdesk „Umowy o zachowaniu poufności: narzędzie biznesowe”. 26 Możliwe jest również zawarcie wyłącznie listy negatywnej: np. „całość kontekstu potrzebna do realizacji projektu z wyjątkiem XYZ”.

Wyniki kliniczne dla

zastosowania [...],

licencjonowane od

strony trzeciej Y

Osoba trzecia Y,

licencjobiorca:

Beneficjent-3

Ujawnione w ramach

NDA25, wszelkie

ujawnienia lub

wykorzystanie

wymaga zachowania

zasad poufności

zatwierdzonych przez

stronę trzecią Y i

Beneficjenta-3

Wykluczone

Żadne dane, know-how lub informacje [Beneficjenta-1] nie będą potrzebne innej

Stronie do realizacji Projektu (Artykuł 25.2 Umowy o udzielenie dotacji) lub

wykorzystania wyników tej drugiej Strony (Artykuł 25.3 Umowy o udzielenie dotacji).

Page 14: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

14

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

Kontekst włączony:

Strony określiły i uzgodniły Kontekst Projektu, którego wykaz znajduje się w Załączniku

1. O ile nie wskazano inaczej, Kontekst jest udostępniany Stronom nieodpłatnie.

Każda ze Stron może w trakcie realizacji projektu dodać nowe należące do niej elementy

Kontekstu do Załącznika 1 w drodze pisemnego zawiadomienia skierowanego do

pozostałych Stron. W przypadku gdy jedna ze Stron chce zmienić lub wycofać należące

do niej elementy Kontekstu zawarte w Załączniku 1, konieczne jest zgoda Walnego

Zgromadzenia Członków.

Kontekst Wykluczony:

Kontekst wykluczony dla projektu jest określony, uzgodniony i wyliczony w Załączniku

2. Nie przyznaje się żadnych praw dostępu do niniejszych elementów.

Załącznik-1: Kontekst włączony

Prawa dostępu do Kontekstu należące do Stron:

Beneficjent-1:

- Patent europejski nr 123456 tytuł [...] wniosek złożony dnia 30 grudnia 2005 r.

- Przedkliniczne badania biokompatybilności dla [...]

Beneficjent-2:

- Patent europejski nr 234567 tytuł [...] wniosek złożony dnia 26 kwietnia 2011 r.

- Europejskie zgłoszenie patentowe nr 3456788 tytuł [...] złożone dnia 4 lipca 2016 r.

Beneficjent-3:

- Podłoża białkowe argininy

Beneficjent-3 przyznaje nieodpłatne prawa dostępu do powyższego kontekstu wyłącznie

Beneficjentowi-1 w celu realizacji jego zadań w ramach działania. Odrębna umowa o

zachowaniu poufności (NDA) zostanie zawarta w ciągu miesiąca od podpisania umowy o

przyznanie dotacji. Pozostali Beneficjenci nie mają dostępu do niniejszego Kontekstu.

Beneficjent-4:

- Baza danych klientów [...]

Wszyscy beneficjenci mają prawo dostępu do powyższego kontekstu jedynie w celu

korzystania z wyników w zamian za 0,5% ich udziału w budżecie projektu. Każdy

beneficjent, występujący z wnioskiem o dostęp do powyższego kontekstu, powinien

poinformować Beneficjenta-4 na piśmie z miesięcznym wyprzedzeniem. Odrębna umowa

w sprawie warunków dostępu do niniejszego Kontekstu zostanie zawarta w ciągu 2

tygodni od otrzymania wniosku o dostęp.

Page 15: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

15

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

3.2. W osobnej umowie

Strony mogą zdecydować się na określenie kontekstu w odrębnym porozumieniu

(„porozumienie w sprawie kontekstu”) zamiast zdefiniowania kontekstu w CA. W

takim przypadku zdecydowanie zaleca się, aby strony wspomniały o niniejszej

odrębnej umowie w CA (tj. poprzez odesłanie do tej umowy lub, jeśli nie została

ona jeszcze zawarta, o wskazanie ram czasowych jej zawarcia ).

Porozumienie w sprawie kontekstu musi zawierać wszystkie wyjaśnione powyżej

elementy (identyfikacja kontekstu, właściciele, prawa dostępu, warunki praw

dostępu) w celu uwzględnienia wszystkich zasad i obowiązków dotyczących

kontekstu określonych przez Komisję Europejską.

Załącznik-2: Kontekst wykluczony

Wszelki kontekst wytworzony przez pracowników lub badaczy Beneficjenta-1,

Beneficjenta-2, Beneficjenta-3 i Beneficjenta-4 nie będących osobami zaangażowanymi

w Projekt jest wyłączony z zakresu Praw Dostępu. Strona inna niż właściciel nie jest

uprawniona do inżynierii wstecznej żadnego spośród elementów Kontekstu zawartego

w Umowie Konsorcjum.

Ponadto,

Beneficjent-1 wyraźnie wyklucza przyznanie Praw Dostępu do:

- Nieopublikowanego niemieckiego zgłoszenie patentowego nr 456789 złożonego dnia

12 sierpnia 2017 r.

Beneficjent-3 wyraźnie wyklucza przyznanie praw dostępu do:

- „Podłoży białkowych Argininy" dla wszystkich Beneficjentów z wyjątkiem Beneficjenta-

1 na etapie wdrażania projektu. Odrębna umowa o zachowaniu poufności (NDA)

zostanie zawarta w ciągu 1 miesiąca od podpisania umowy o udzielenie dotacji.

Page 16: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

16

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

Należy pamiętać, że sporządzenie umowy wymaga wysokiego poziomu wiedzy

prawniczej. Dlatego też zdecydowanie zaleca się skorzystanie z profesjonalnej

pomocy przy sporządzaniu umów z uwzględnieniem szczególnych okoliczności

każdej sprawy27.

27 Przed skontaktowaniem się z ekspertem w zakresie własności intelektualnej możesz się zapoznać

z Przewodnikiem European IPR Helpdesk „Jak znaleźć odpowiedniego specjalistę w zakresie”.

Page 17: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

17

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

Przydatne dokumenty

Zobacz także:

Broszura Informacyjna „Analiza due diligence w zakresie własności

intelektualnej: ocena wartości i ryzyka związanego z wartościami

niematerialnymi i prawnymi”, dostępna w języku angielskim.

Broszura Informacyjna „Audytu praw własności intelektualnej: Odkrywanie

potencjału Twojej firmy”

Broszura Informacyjna „Tajemnice przedsiębiorstwa: narzędzie sprzyjające

konkurencyjności”

Broszura Informacyjna „Podstawowe informacje o prawach autorskich”

Broszura Informacyjna „Umowy o zachowaniu poufności: narzędzie

biznesowe”

Przewodnik „Your Przewodnik po kwestiach własności intelektualnej w

programie Horizont 2020”

Przewodnik „Własność intelektualna i umowy”

Przewodnik „Jak znaleźć odpowiedniego specjalistę w zakresie WI”

European IPR Helpdesk IPR Charts patentów, znaków towarowych i

wzorów

„Horyzont 2020” - wzór umowy o udzielenie dotacji z komentarzem (AGA),

Komisja Europejska

Zasady uczestnictwa w programie „Horizon 2020”, Komisja Europejska

Wzór Umowy Konsorcjum DESCA 2020

Page 18: Broszura Informacyjna - IPR-Helpdesk · 2019. 2. 12. · Broszura Informacyjna Jak zdefiniować i zarządzać kontekstem w programie Horizon 2020. 2 European IPR Helpdesk u Wprowadzenie

18

European IPR Helpdesk www.iprhelpdesk.eu

SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI

Odpowiedzi na pytania lub porady dotyczące własności intelektualnej:

European IPR Helpdesk

c/o infeurope S.A.

62, rue Charles Martel

L-2134, Luksemburg

Mail: [email protected]

Telefon: +352 25 22 33 - 333

Faks: +352 25 22 33 – 334

O EUROPEAN IPR HELPDESK

European IPR Helpdesk ma na celu podniesienie świadomości na temat własności intelektualnej (IP) i praw

własności intelektualnej (IPR) poprzez informacje, bezpośrednie porady i szkolenia z tego zakresu dla obecnych

i potencjalnych uczestników projektów finansowanych przez UE. Dodatkowo, European IPR Helpdesk dostarcza

wsparcia w zakresie własności intelektualnej dla małych i średnich przedsiębiorstw negocjujących lub

wnioskujących o projekty w ramach współpracy międzynarodowej, szczególnie współpracując z Enterprise Europe

Network. Wszystkie usługi są bezpłatne.

Serwis telefoniczny: Serwis telefoniczny udziela odpowiedzi na pytania z zakresu własności intelektualnej do

trzech dni roboczych. Kontakt poprzez rejestrację na stronie www.iprhelpdesk.eu, telefon lub faks.

Strona internetowa: Na stronie można znaleźć obszerne informacje i pomocne dokumenty na temat różnych

aspektów własności intelektualnej i jej zarządzania, zwłaszcza w zakresie specyficznych kwestii związanych z

własnością intelektualną w kontekście programów badawczych UE.

Newsletter i Biuletyn: W ramach tej usługi można śledzić najnowsze wiadomości w temacie własności

intelektualnej i przeczytać artykuły ekspertów oraz studia przypadków, subskrybując biuletyn i newsletter.

Trening: W ramach European IPR Helpdesk zaprojektowano katalog szkoleń składający się z dziewięciu różnych

modułów. Osoby zainteresowane zaplanowaniem sesji szkoleniowej proszone są o mail na adres

[email protected].

WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI

European IPR Helpdesk to projekt finansowany ze środków programu ramowego Unii Europejskiej w zakresie

badań naukowych i innowacji "Horyzont 2020" na podstawie umowy o udzielenie dotacji (Grant Agreement) nr

641474. Projekt jest zarządzany przez Agencję Wykonawczą ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EASME) oraz

przy wsparciu Departamentu Generalnego Komisji Europejskiej ds. rynku wewnętrznego, przemysłu,

przedsiębiorczości i MŚP. Pomimo tego, że niniejszy dokument został sporządzony przy użyciu wsparcia

finansowego Unii Europejskiej, jego zawartość nie powinna być uważana za oficjalne stanowisko EASME lub

Komisji Europejskiej.

Ani EASME, ani Komisja Europejska, ani żadna z osób reprezentujących EASME lub Komisję Europejską, nie jest

odpowiedzialna za skutki wykorzystania zawartości niniejszego dokumentu. Pomimo starań w celu zapewnienia

wysokiego poziomu usług, European IPR Helpdesk nie gwarantuje poprawności ani kompletności zawartości

niniejszej broszury informacyjnej. Członkowie konsorcjum European IPR Helpdesk nie są odpowiedzialni i nie

mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za skutki użytkowania zawartości niniejszej broszury informacyjnej.

Wsparcie udzielone przez European IPR Helpdesk nie powinno być uważane za poradę prawną ani doradztwo.

© Unia Europejska (2018)

©istockphoto.com/Dave White