Biebrzański Park Narodowy - OTOP...e-mail: [email protected] Piotr Marczakiewicz...

Biebrzański Park Narodowy Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne

R A P O R T Z BADAŃ WODNICZKI Acrocephalus paludicola

W BIEBRZAŃSKIM PARKU NARODOWYM

W 2008 ROKU

Projekt LIFE05 NAT/PL/000101

„Ochrona wodniczki Acrocephalus paludicola w Polsce i w

Niemczech”

Autorzy opracowania:

Lublin-Osowiec, 2008

Grzegorz Grzywaczewski Katedra Zoologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie ul. Akademicka 13 20-950 Lublin tel. (0-81) 4456770 e-mail: [email protected]

Piotr Marczakiewicz Biebrzański Park Narodowy Osowiec – Twierdza 8 19-110 Goniądz tel. (0-85) 7380802 e-mail: [email protected]

mailto:[email protected]�

G. Grzywaczewski, P. Marczakiewicz. Raport z badań wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku

2

I. WSTĘP

Liczenia wodniczki Acrocephalus paludicola w dolinie Biebrzy rozpoczęto w 1995

roku, natomiast szczególową ocenę liczebności wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim

Parku Narodowym wykonano w latach: 2003, 2005, 2007 i 2008. Liczenia wodniczki od 2005

roku wykonanywane są w ramach projektu LIFE05 NAT/PL/000101 “Ochrona wodniczki

Acrocephalus paludicola w Polsce i w Niemczech”, którego beneficjentem jest Ogólnopol-

skie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP) a partnerem Biebrzański Park Narodowy (BPN).

Wodniczka to gatunek ptaka zagrożony w skali globalnej, dlatego też istnieje koniecz-

ność stałego monitorowania zmian liczebności, określania zagrożeń oraz podejmowanie dzia-

łań czynnej ochrony siedlisk jej występowania. Celem badań wodniczki w 2008 roku w BPN

było:

1. Określenie liczebności i rozmieszczenia wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim

Parku Narodowym.

2. Wykazanie różnic w liczebności wodniczki podczas pierwszych (15V-15VI) i drugich

lęgów (15VI-15VII) na wybranych powierzchniach na Bagnie Ławki w BPN.

3. Ocena zmian liczebności wodniczki w l. 2005-2008 na wybranych powierzchniach

BPN.

4. Określenie wpływu zabiegów czynnej ochrony na Bagnie Ławki na liczebność i roz-

mieszczenie wodniczki.

II. TEREN BADAŃ

Podstawową część badań wykonano na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Naro-

dowym (ryc. 1). Monitoring liczebności wykonano także na wybranych powierzchniach Ba-

senie Środkowym (Centralnym) - na północ od m. Kopytkowo oraz Basenie Północnym

(Górnym) - na południowy-zachód od m. Nowy Lipsk (ryc. 8, 9).

III. METODY BADAŃ

Badania wykonano w okresie 14-29.05.2008 r. i 15-25.06.2008 r., w godzinach 19-

21.30. W liczeniach udział wzięło 64 osoby (zał. 1). Obszar BPN został podzielony na po-


3

wierzchnie (ryc. 1, 2, 3) na których zespół liczący składający się z 5-8 osób wykonywał licze-

nia przemieszczając się tyralierą. W ciągu wieczornej kontroli na różnych powierzchniach

pracowało równolegle 2-5 zespołów. Śpiewające samce wodniczki zaznaczano na mapach

terenowych lub wyznaczano współrzędne geograficzne w GPS. Liczenia wykonywano tylko

na otwartych powierzchniach nieporośniętych krzewami i drzewami, na których możliwe by-

ło spotkanie tego ptaka. W trakcie prowadzonych liczeń wodniczki wykonano mapę cyfrową

w formacie ArcViev, która złączona jest na płycie CD do niniejszego sprawozdania oraz usta-

lono przybliżone współrzędne geogreficzne śpiewających samców wodniczki (załacznik 2, 3).

Ryc. 1. Rozmieszczenie powierzchni liczeń wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim

Parku Narodowym 2008 roku (█ – powierzchnie liczeń, ▬ - lasy, ▬ - rzeki i rowy)


4

Ryc. 2. Rozmieszczenie powierzchni liczeń wodniczki w Basenie Środkowym (Centralnym) w

Biebrzańskim Parku Narodowym w 2008 roku (█ – powierzchnie liczeń, ▬ - lasy, ▬

- rzeki i rowy)

Ryc. 3. Powierzchnia liczeń wodniczki w Basenie Północnym (Górnym) w Biebrzańskim Parku

Narodowym w 2008 roku (█ – powierzchnie liczeń, ▬ - lasy, ▬ - rzeki i rowy)


5

IV. WYNIKI

1. Określenie liczebności i rozmieszczenia wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzań-

skim Parku Narodowym w 2008 r.

W trakcie badań stwierdzono występowanie 1610 śpiewających samców wodniczki

na Bagnie Ławki. Rozmieszczenie śpiewających samców na badanej powierzchni było niere-

gularne. Najliczniej samce występowały na – jeszcze – otwartej części Bagna Ławki znajdu-

jącej się pomiędzy „Carską Drogą” a Biebrzą, gdzie stwierdzono prawie 70% stwierdzonych

samców wodniczki na tym terenie (ryc. 4)

Ryc. 4. Rozmieszczenie wodniczki na Bagnie Ławki w Biebrzańskim Parku Narodowym

2008 roku ( – śpiewające samce wodniczki, ▬ - lasy i zakrzewienia, ▬ - rzeki i

rowy)


6

2. Wykazanie różnic w liczebności podczas pierwszych (15V-15VI) i drugich lęgów

(15VI-15VII) wodniczki na wybranych powierzchniach na Bagnie Ławki w BPN

W roku 2008, wykonano 5 liczeń monitoringowych na powierzchniach „Batalionowa”

(4 liczenia) i „Przy Batalionowej” (1 liczenie), gdzie stwierdzono następujące liczebności

śpiewających samców wodniczki (tab. 1):

- powierzchnia próbna „Batalionowa”: 34 ♂♂ (15.05.2008 r.), 50 ♂♂

(20.05.2008 r.), 47 ♂♂ (21.05.2008 r.), 42 ♂♂ (19.06.2008 r.),

- powierzchnia próbna „Przy Batalionowej” 50 ♂♂ (16.05.2008 r.).

Tab. 1. Wyniki powtórnych liczeń śpiewających samców wodniczki Acrocephalus paludicola

na wybranych powierzchniach w roku 2005, 2007 i 2008 w Basenie Południowym BPN

Nazwa powierzchni data liczenia liczebność ♂♂

„Batalionowa” 15.05.2008 34

18.05.2007 33-32

20.05.2008 50

21.05.2008 47

23.05.2005 41

28.05.2003 38

29.05.2005 34-36

10.06.2007 25

25.06.2005 62-63

16.06.2007 48

19.06.2008 42

01.07.2005 47

01.07.2005 45

„Przy Batalionowej” 14.05.2007 48-49

16.05.2008 50

16.06.2007 33

23.05.2005 86

30.05.2003 46

25.06.2005 72-73

2.07.2005 82


7

Na podstawie prowadzonych obserwacji od 2003 roku, można zauważyć różnice w li-

czebności śpiewających samców podczas pierwszych (15V-15VI) i drugich lęgów (15VI-

15VII) wodniczki. Istnieją statystycznie istotne różnice w ilości śpiewających samców wod-

niczki (tab. 1, ryc. 5) podczas pierwszych (15V-15VI) i drugich lęgów (15VI-15VII) na po-

wierzchni „Batalionowa” (Test U Mann-Withneya, z = 4.33, N1=7, N2=6, p<0,001). Stwier-

dzone fakty sugerują ze optymalnie liczenia wodniczki na tym terenie należy przeprowadzać

w terminach 18-30 V i 16-30VI (ryc. 5), a wyniki liczeń podczas drugich lęgów będą wyższe.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

18.05

.2007

20.05

.2008

21.05

.2008

23.05

.2005

28.05

.2003

29.05

.2005

10.06

.2007

16.06

.2007

19.06

.2008

25.06

.2005

01.07

.2005

01.07

.2005

liczb

a śp

iew

ając

ych

sam

ców

Ryc. 5. Porównanie wyników wieloletnich liczeń wodniczki Acrocephalus paludicola na po-

wierzchni próbnej „Batalionowa” w na Bagnie Ławki w Basenie Południowym w Bie-

brzańskim Parku Narodowym w l. 2003-2008 (▌- 2003 r.,▌- 2005 r., ▌- 2007 r., ▌-

2008 r.,)

3. Monitoring liczebności wodniczki w l. 2005-2008 na wybranych powierzchniach

BPN

W trakcie badań na powierzchni (ryc. 1) objętej liczeniami na Bagnie Ławki w BPN,

stwierdzono występowanie 1610 śpiewających samców wodniczki (♂♂) w 2008 roku, 1332

♂♂ w 2007 r., 2017 ♂♂w 2005 r. (tab. 2, ryc. 4, 5, 6, 7).


8

Ryc. 4. Rozmieszczenie wodniczki Acrocephalus paludicola na Bagnie Ławki w Biebrzań-

skim Parku Narodowym 2008 roku ( – śpiewające samce wodniczki, ▬ - lasy, ▬ -

rzeki i rowy)


skim Parku Narodowym 2007 roku ( – śpiewające samce wodniczki, ▬ - lasy, ▬ -

rzeki i rowy)


9


skim Parku Narodowym 2005 roku ( – śpiewające samce wodniczki, ▬ - lasy, ▬ - rzeki i rowy)

W porównaniu z liczebnością w 2003 roku, w roku 2008 nastąpił nastąpił nieznaczny

wzrost liczebności populacji śpiewających samców o 8%. W porównaniu z rokiem 2007, w

2008 roku, zanotowano zwiększenie się liczby samców o 23%.

Tab. 2. Porównanie liczebności wodniczki Acrocephalus paludicola na Bagnie Ławki w Bie-

brzańskim Parku Narodowym w l. 2005-2007

Rok obszar liczeń liczebność [♂♂] różnice w liczebności 2003 Basen Południowy – Bagno Ławki 1520 2005 Basen Południowy – Bagno Ławki 2017 l. 2003 i 2005

↑ wzrost 33% 2007 Basen Południowy – Bagno Ławki 1332 l. 2005 i 2007

↓ spadek 34% 2008 Basen Południowy – Bagno Ławki 1642 l. 2007 i 2008

↑ wzrost 23% l. 2003 i 2008 ↑ wzrost 8%

W ciągu 10-12 lat, od kiedy prowadzone są liczenia wodniczki, liczebnośc zmienia się

w granicach 20-30%. Pomimo tego liczebnośc wydaje się utrzymywać na - w miarę – stałym

poziomie 2100-2300 (maksymalnie 2700) ♂♂. Stałość liczebności populacji, wskazują porówny-


10

walne wynki jakie uzyskano z lata: 1995, 1997 – 2062 ♂♂ i 2007 - 2136 ♂♂. Różnce w liczebności

na przestrzeni 10-12 lat wyniosła tylko 6% (tab. 3, ryc. 7).

Tab. 3. Porównanie liczebności wodniczki Acrocephalus paludicola w Biebrzańskim Parku

Narodowym w l. 1995-2007

Rok obszar liczeń liczebność [♂♂] różnice w liczebności 1995 i 1997 cały obszar BPN 2062

2003 cały obszar BPN 2710 l. 1995, 1997 i 2003 ↑ wzrost 31%

2007 cały obszar BPN 2136 l. 2003 i 2007 ↓ spadek 21% l. 1995, 1997 i 2007 ↑ wzrost 6%

2062

2710

2136

1520

2017

1332

1642

1000

1500

2000

2500

1995 i 1997 r. 2003 r. 2005 r. 2007 r. 2008 r.

liczb

a śpi

ewjąc

ych s

amcó

w [n

]

BPN Bagno Ławki

Ryc. 7. Zmiany liczebności wodniczki w Biebrzańskim Parku Narodowym (▬▬) i na Bagnie

Ławki (▬▬) w l. 1995-2007

Poza tym, wykonano liczenia na powierzchniach próbnych w Basenie Środkowym i

Górnym BPN. Liczebność wodniczek w Basenie Środkowym (powierzchnia na północ od m.

Kopytkowo) w 2008 roku wyniosła 53 ♂♂, a 2007 roku 66 ♂♂ (ryc. 8).


11

Ryc. 8. Monitoring liczebności i zmian rozmieszczenia wodniczki Acrocephalus paludicola

na powierzchni próbnej w Basenie Środkowym (na północ od m. Kopytkowo) BPN w latach 2007-2008 ( - 2008 r., ■ – 2007 r., ▬ - lasy, ▬ - rzeki i rowy, ▬ - gra-nica BPN)

Liczebność wodniczek w Basenie Górnym (powierzchnia na południowy-zachód od

m. Nowy Lipsk) w 2008 roku wyniosła 14 ♂♂, a 2007 roku 24 ♂♂ (ryc. 9).

Ryc. 9. Monitoring liczebności i zmian rozmieszczenia wodniczki Acrocephalus paludicola

na powierzchni próbnej w Basenie Górnym (na południowy-zachód od m. Nowy

Lipsk) BPN w latach 2007-2008 ( - 2008 r., ■ – 2007 r., ▬ - lasy, ▬ - rzeki i ro-

wy, ▬ - granica BPN)


12

4. Określenie wpływu zabiegów czynnej ochrony na Bagnie Ławki na liczebność i

rozmieszczenie wodniczki.

Ze względu na krótki okres ropoczętego minitoringu wodniczki, trudno obiektywnie

ocenić wpływ zabiegów czynnej ochrony. Ważnym jest jednak by koszenia wykonywano w

taki sposób, by wykaszać krzewy, trzcinę lub wiechlinę, natomiast nie uszkadzać kęp turzyc,

które są miejscem rozrodu wodniczki. Ponieważ wykaszanie na większą skale rozpoczęto w

2007 roku, dlatego też istnieje konieczność dalszego monitorowania zmian liczebności wod-

niczki, a wyniki uzyskane w kolejnych latach pozwolą rzetelnie ocenić wpływ działań czyn-

nej ochrony siedlisk wodniczki.

Jedynym wnioskiem, jaki się da wyciągnąć po pierwszym sezonie koszenia jest to, że

koszenie za pomocą kombajnu na bazie ratraka jest dużo przyjaźniejsze wodniczce, niż ko-

szenie za pomocą ciągników z podwójnymi kołami.


13

Załączniki

Załącznik. 1. Lista uczestników liczeń wodniczki w Biebrzańskim Parku Narodowym w

2008s r.

L.p. imię nazwisko

1. Anna Aftyka

2. Sylwester Aftyka

3. Beata Barszcz

4. Przemysław Bierdziński

5. Michał Budka

6. Paweł Ciechoński

7. Szymon Cios

8. Natalia Ciosmak

9. Paulina Cwynar

10. Grzegorz Denejka

11. Piotr Dombrowski

12. Anna Drozd

13. Przemysław Dzida

14. Emilia Grzędzicka

15. Grzegorz Grzywaczewski

16. Waldemar Gustaw

17. Krzysztof Henel

18. Agata Janczura

19. Marta Kamińska

20. Piotr Karpiński

21. Iwona Kołtun

22. Andrzej Kośmicki

23. Monika Kowal

24. Aleksandra Krawczyk

25. Piotr Królikowski

26. Jarosław Krzesiński

27. Krzysztof Kus

28. Mirosław Kus

29. Kalina Łapińska

30. Marcin Łyś

31. Magdalena Małkowska

32. Piotr Marczakieweicz

33. Piotr Marzec

L.p. imię nazwisko

34. Marcin Matynia

35. Michael Moors

36. Karolina Moroń

37. Łukasz Nawicki

38. Bartłomiej Nowak

39. Agata Nowogrodzka

40. Agata Olinkiewicz

41. Justyna Orłowska

42. Magdalena Pastuszak

43. Grzegorz Pinkowicz

44. Edyta Podmokła

45. Marta Poręba

46. Gerard Potakiewicz

47. Agnieszka Prokop

48. Stanisław Rubaj

49. Ewa Rudzińska

50. Weronika Sirant

51. Agata Sito

52. Geerten Smeenh

53. Rafał Szczęch

54. Magdalena Tomoń

55. Jelle van Dyk

56. Kamil Włosek

57. Bernadetta Wołczuk

58. Maciej Woźny

59. Agnieszka Wrona

60. Katarzyna Zagraba

61. Maciej Zajdel

62. Sławomir Zaklika

63. Agnieszka Zinkiewicz

64. Olga Żarska

Biebrzański Park Narodowy - OTOP...e-mail: [email protected] Piotr Marczakiewicz...

Documents

Transcript of Biebrzański Park Narodowy - OTOP...e-mail: [email protected] Piotr Marczakiewicz...