partnerzy wydania:

BEZPIECZEŃSTWOPOŻAROWE

partnerzy wydania:

WWW.SYSTEMYALARMOWE.COM.PL

paźd

zier

nik

2014

partnerzy wydania:

Wydawca:Redakcja „Systemy alarmowe”02-952 Warszawa, ul. Wiertnicza 65tel.: 22 651 80 00 faks: 22 651 92 00info@systemyalarmowe.com.plwww.systemyalarmowe.com.pl

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe 3

SpiS treści na czym bazować, projektując instalację Sygnalizacji pożarowej Władysław Markowski

kierunki rozwoju w konstrukcji pożarowych czujek dymu. Cz. 1. Jerzy Ciszewski

Owocne cztery pory roku w Schrack Seconet Grzegorz Ćwiek, Schrack Seconet Polska

pOLOn 6000. przełomowa koncepcja centrali SSp o rozproszonej architekturze – Polon-Alfa

pożarowa oferta UTC Fire & Security UTC Fire & Security Polska

Wieloliniowe czujki dymu OSid antidotum na kłopoty projektantów i instalatorów – Beata Idziak, Xtralis UK

inteligentne wykrywanie pożarów w elektrowniach wiatrowych – Honeywell Life Safety

nowe spojrzenie na integrację: SSp i dSO po sieci ip Arpol

Sinorix™ CdT. System gaszenia gazem o stałym wyładowaniu Siemens Infrastructure & Cities Building Technologies

Stałe urządzenia gaśnicze aerozolowe Nuuxe Radioton

aGC Master® Artur Godlewski, AGC Systems

Jeśli gaszenie gazem, to tylko inergen! Anna Błażejczyk, Fire Eater Polska

zasilacze buforowe do SSp serii en54. Cz. 1. Wymagania prawne – Pulsar

dobór kabli w instalacjach SSp. Cz. 1. Edward Skiepko

• Sygnalizacja włamania i napadu • Sygnalizacja pożarowa • Telewizja dozorowa CCTV • Kontrola dostępu

• Biometria • Systemy Zintegrowane• Automatyka Budynkowa• Ochrona danych i informacji

4 6

12 14 17 18 20 22 242628293032

„Systemy alarmowe” – dwumiesięcznik branży security o tematyce:

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe4

partnerzy wydania:

Władysław Markowski

W sierpniu 2013 r. została przyjęta norma ISO 7240-14 [1] o projektowaniu, instalowaniu, odbiorze i utrzymaniu instalacji sygnalizacji pożarowej (ISP). Prace nad normą rozpoczę-ły się na początku 2011 r. i trwały 2,5 roku łącznie z głosowaniami projektów pośred-nich. W komitecie ISO/TC21/SC3 członkami są 23 kraje, w tym 10 z UE, a z pozostałych m.in. USA, Australia, Kanada, Japonia, Chiny. Aby norma w głosowaniu została przyjęta, powinna otrzymać więcej niż 66,66% gło-sów pozytywnych na TAK, przy nie więcej niż 25% głosów na NIE. W pierwszym głosowaniu projekt ISO/DIS nie uzyskał poparcia na are-nie międzynarodowej. Nasz krajowy komitet KT 264 poprzez PKN głosował na NIE, głównie z powodu proponowanego instalowania czu-jek punktowych dymu do wysokości 20 m.W drugim głosowaniu projektu finalnego ISO/FDIS, po uwzględnieniu niektórych uwag komitetów krajowych, został przyjęty. PKN w tym głosowaniu wstrzymał się, aby ostatecznie nie blokować ukazania się nor-my. Negatywne stanowisko naszego KT 264 wynikało z obawy, że przyjęcie postanowień zaproponowanych w normie ISO spowoduje obniżenie poziomu bezpieczeństwa poża-rowego obiektów budowlanych wyposażo-nych w ISP zgodnych z tą normą.

Prace nad podobną normą EN 54-14 w CEN trwają od 2008 r. bez efektu. W trakcie zmie-niono koncepcję i znowu pod uwagę jest bra-na nie norma EN, lecz specyfikacja techniczna EN/TS. Ze względu na brak porozumień wśród krajów UE nie udało się uzgodnić wspólnych wymagań – były plany, aby układ normy dla wszystkich krajów był identyczny, natomiast

konkretne wymagania zostały określone przez poszczególne komitety krajowe. Prowadzi-łoby to do powstania 28 norm o tym samym układzie, lecz o różnych wymaganiach. Na pewno nie ułatwiłoby to swobodnego prze-pływu usług w UE, co było celem ustanowienia wspólnej normy.Na tle nieefektywnej w tym zakresie pracy europejskiego komitetu CEN/TC72 można po-dziwiać skuteczność komitetu ISO/TC21/SC3. Można by więc uznać, że skoro brak normy europejskiej EN, to z powodzeniem można by korzystać z normy międzynarodowej ISO, obejmującej poszczególne fazy powstawania oraz utrzymania ISP. Niestety niezupełnie jest to do przyjęcia. Wydaje się, że autorzy nor-my ISO [1] przeprowadzili jakby kompilację różnych norm, wybierając z nich wymaga-nia i postanowienia pośrednie, które zawarli w projekcie normy ISO. Przykładem może być dopuszczalna wielkość strefy dozorowej, którą w normie ISO określono na 2000 m2. Gdy PKN zaproponował, zgodnie z krajowymi wymoga-mi, zmniejszenie jej do 1600 m2, odpowiedzia-no, że w USA jest dopuszczona 2100 m2. Podobną tematykę co przyjęta norma ISO [1] obejmują znane w Polsce wśród fachowców normy i dokumenty:– specyfikacja techniczna PN-EN/TS 54-14 [2],– norma brytyjska BS 5839-1 [3],– niemieckie wytyczne VdS 2095 [4],– norma amerykańska NFPA 72 [5]. Norma amerykańska jest w sygnalizacji po-żarowej rzadziej powoływana ze względu na inny od europejskiego sposób prezentowania tematu.O ile postanowienia obejmujące fazy instalo-wania, uruchomienia, odbioru i utrzymania

ISP w dokumentach tych oraz w normie ISO są w dużej mierze zbliżone i do przyjęcia, o tyle wytyczne w zakresie projektowania ISP różnią się nieraz bardzo istotnie.Jako przykład, dla nas nie do zaakceptowania, może posłużyć dopuszczalna wysokość instalo-wania czujek dymu. Według standardów euro-pejskich wynosi ona znacznie mniej dla czujek punktowych i liniowych niż dopuszczona przez normę ISO – zob. porównanie w tabelach.Co do maksymalnej wysokości instalowania czujek ciepła – w normie ISO brak konkretnej liczby, jest jedynie informacja, że powyżej 6 m zaleca się instalowanie czujek o pod-wyższonej czułości. Czujki ciepła klasy A1 są najczulsze. Podobna uwaga dotyczy czujek liniowych dymu. Zaleca się, aby powyżej 25 m zastoso-wać czujki o zwiększonej czułości ze względu na rozrzedzenie aerozolu – dymu. Brak jest natomiast informacji o potrzebie instalowa-nia drugiego poziomu czujek liniowych dymu na wysokości pośredniej.

Najistotniejszą różnicą w podejściu do roz-mieszczania czujek w omawianej normie ISO jest przyjęcie zasady stałej odległości a między czujkami, w odróżnieniu od przyjęcia w Euro-pie stałego promienia działania D. Różnicę naj-lepiej widać na przykładzie korytarza (wąskie-go pomieszczenia o szerokości nie większej niż 3 m). Na rysunku podano przykład rozmiesz-czenia czujek w korytarzu wg zasady stałego promienia D. Zgodnie z normą ISO zamiast 2D należy wstawić stałą odległość a. W licz-bach, dla czujek punktowych dymu, odległość między czujkami wyniosłaby 2D = 15 m oraz a = 10,2 m. Oczywiście w obu przypadkach

Na czym bazować projektując iNStalację SygNalizacji pożarowej

5

partnerzy wydania:

należy uwzględnić minimalną dopuszczalną odległość czujki od ściany ≥ 0,5 m. W tym przy-padku zasada stałej odległości jest korzystniej-sza dla czułości ISP.Przyjęcie zasady stałej odległości między czuj-kami w normie ISO upraszcza rozmieszczanie czujek w przypadku stropów pochyłych. Nie-zależnie od stopnia pochyłości, przy rozmiesz-czaniu czujek zawsze przyjmuje się stałe odle-głości a między nimi (w rzucie prostopadłym).

Już z przykładowo opisanych różnic widać, że w projektowaniu ISP nie można bezpośrednio opierać się na normie ISO 7240-14 [1], ponie-waż odmiennie reguluje ona wiele zagadnień, zwłaszcza dotyczących rozmieszczania czujek. Co nie oznacza, że nie warto się z nią zapoznać i wybrać zagadnienia uzupełniające do Specy-

fikacji [2], np. rozmieszczenia czujek przy stro-pach i dachach różnokształtnych, postanowie-nia odnośnie do czujek zasysających. Punkt 13.4 normy ISO stanowi, że odmienne regulacje narodowe mogą zmodyfikować wy-magania wyszczególnione w tej normie – w ta-kim przypadku regulacje narodowe uzyskują pierwszeństwo.

Obecnie, do czasu pojawienia się Normy Eu-ropejskiej lub nowej Specyfikacji Technicznej, najbardziej przydatne do projektowania ISP są Wytyczne SITP [6], które bazują głównie na Specyfikacji [2], rozszerzając ją nie tylko o znaczną część informacyjną, ale również o dodatkowe wymagania krajowe, w tym za-warte w rozporządzeniu Ministra Infrastruk-tury [7]. W stosunku do Specyfikacji, w Wy-

Czujki ciepła punktowe klasy a1

Parametr: CEN/TS 54-14 VdS 2095 BS 5839-1 ISO 7240-14wysokość

instalowania H ≤ 8 m ≤ 7,5 m ≤ 9 m ≤ ? m

promień działania D 5,0 m

3,5 … 4,7 m zależy

od powierzchni dozorowej

5,3 m 5,1 m

odległość między czujkami przy

płaskim stropie a7,0 m 4,9 … 6,6 m 7,5 m 7,2 m

Czujki dymu punktoweParametr: CEN/TS 54-14 VdS 2095 BS 5839-1 ISO 7240-14wysokość

instalowania H ≤ 11 m ≤ 12 m ≤ 10,5 m ≤ 15 m

promień działania D 7,5 m

5,7 … 7,7 m zależy

od powierzchni dozorowej

7,5 m 7,2 m

odległość między czujkami przy

płaskim stropie a10,5 m 8,0 … 10,8 m 10,6 m 10,2 m

Czujki dymu liniowe

Parametr: CEN/TS 54-14 SITP WP-02 VdS 2095 BS 5839-1 ISO 7240-14

wysokość instalowa-

nia H≤ 25 m ≤ 25 m ≤ 16 m ≤ 25 m ≤ 40 m

promień działania D 7,5 m

6 m, gdy H ≤ 6 m6,5 m, gdy H > 6 m

6 m, gdy H ≤ 6 m6,5 m, gdy 6< H ≤12 m

7 m, gdy H > 12 m7,5 m 7,2 m

odległość między

czujkami przy płaskim

stropie a

15 m12 m, gdy H ≤ 6 m13 m, gdy H > 6 m

12 m, gdy H ≤ 6 m13 m, gdy 6< H ≤ 12 m

14 m, gdy H > 12 m15 m 14,4 m

tycznych zmieniono niektóre wymagania, idąc w kierunku ich zaostrzenia, wykorzystując do tego postanowienia przepisów brytyjskich BS 5839-1 [3] lub niemieckich VdS 2095 [4]. Reda-gując część informacyjną, wykorzystano wie-dzę zawartą w referatach wygłaszanych przez specjalistów, głównie CNBOP, SGSP, PSP i ITB podczas odbywających się od wielu lat bran-żowych Ogólnopolskich Warsztatów „Systemy Sygnalizacji Pożarowej ZACISZE”.Autorzy założyli, że Wytyczne SITP powinny stanowić swego rodzaju kompendium wiedzy z zakresu projektowania ISP. Zdecydowano więc o umieszczeniu w nich wielu informacji również na temat podstawowych zagadnień z wykrywania i alarmowania o pożarze. Więk-szość członków zespołu opracowującego Wytyczne SITP była jednocześnie członkami KT 264 ds. SSP przy PKN.

Wytyczne SITP WP-02:2010 to pierwsze tak ob-szerne opracowanie w dziedzinie sygnalizacji pożarowej. Co pewien czas powinny one pod-legać weryfikacji i rozszerzeniu, np. o zasady projektowania instalacji wykorzystującej czujki dymu zasysające. Nakład pierwszej edycji zo-stał wyczerpany – Wytyczne były przekazy-wane uczestnikom prowadzonych przez SITP szkoleń projektantów jako materiał szkolenio-wy. Szkoda, że przedłuża się termin publikacji drugiego, uzupełnionego wydania.

Inwestor, zwłaszcza zagraniczny, może wyma-gać, aby ISP była zaprojektowana wg innych za-sad, np. BS [3], ale to wymagałoby od naszych projektantów ich znajomości. Dlatego tak waż-ne jest, aby w UE jak najszybciej przyjęto ocze-kiwaną przez projektantów Normę Europejską lub Specyfikację Techniczną z zakresu projek-towania ISP.

Literatura:[1] ISO 7240-14:2013 Fire detection and alarm systems –

Part 14: Design, installation, commissioning and service of fire detection and fire alarm systems in and around buildings.

[2] PKN-CEN/TS 54-14:2006 Systemy sygnalizacji pożarowej – Część 14: Wytyczne planowania, projektowania, insta-lowania, odbioru, eksploatacji i konserwacji.

[3] BS 5839-1:2013 Fire detection and fire alarm systems for buildings – Part 1: Code of practice for system design, in-stallation, commissioning and maintenance of systems in non-domestic premises.

[4] VdS 2095:2005-02 (06) Richtlinien für automatische Brandmeldeanlagen – Planung und Einbau.

[5] NFPA 72:2013 National Fire Alarm and Signaling Code[6] SITP WP-02:2010 Wytyczne projektowania instalacji sy-

gnalizacji pożarowej; Stowarzyszenie Inżynierów i Tech-ników Pożarnictwa - Warszawa.

[7] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwiet-nia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2002 nr 75, poz. 690 ze zmianą Dz.U. 2009 nr 56, poz. 461).

Rozmieszczenie czujek w wąskich pomieszczeniach wg Wytycznych [6]

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe6

partnerzy wydania:

Jerzy Ciszewski

Na rozwój konstrukcji czujek zasadniczy wpływ mają: zastosowanie nowych technolo-gii i pogłębione badania. Celem tych prac jest:• zwiększenie czułości czujki na różne zjawi-

ska pożarowe, • poprawienie funkcjonalności pod kątem

uproszczenia obsługi, montażu i serwiso-wania,

oraz najważniejsze • zmniejszenie podatności na czynniki niebę-

dące zjawiskami pożarowymi.Większą czułość systemu można uzyskać, stosując odpowiednie czujki przeznaczone do wykrywania określonego zjawiska pożaro-wego. Szeroko są stosowane punktowe czujki laserowe, systemy zasysające, w których dzięki odseparowaniu układów pomiarowego i de-cyzyjnego od nadzorowanego środowiska można uzyskać czułości sięgające 0,005%/m. Niektóre pożary można więc wykryć z dowol-ną czułością, na dowolnym etapie jego roz-woju. W takim przypadku kłopotliwa staje się jedynie nieoznaczoność miejsca zagrożenia pożarem.Największym problemem jest brak bądź ograniczona odporność czujek na wpływ zjawisk pożaropodobnych i zakłóceń skut-kujących „fałszywymi alarmami”, czyli nieuzasadnionymi z punktu widzenia wy-krywania pożaru zmianami stanu czujek. Próba ograniczenia do minimum tego zja-wiska wymaga stosowania coraz bardziej wyrafinowanych technik identyfikowania oddziaływań różnych czynników na czujkę. W tym celu wykorzystuje się możliwie wiele różnych przebiegów sygnałów odpowiada-jących różnym zjawiskom. Sygnały te repre-zentują jakby reakcję różnych zmysłów czło-

wieka. Im więcej informacji dotyczących danego zjawiska, tym łatwiej je zidentyfi-kować nawet wtedy, gdy jest ono masko-wane innymi zjawiskami. To jest powodem budowy czujek wielodetektorowych, w któ-rych w jednej obudowie zawarto detektory wykorzystujące różne techniki wykrywania zjawisk pożarowych.

Wykorzystanie zmian prądu jonizacji

spoWodoWane obecnością dymuPierwsze czujki pożarowe wykorzystywały zasadę (rys. 1) wykrywania dymu i aerozoli poprzez pomiar zmian prądu jonizacji w ko-morze jonizacyjnej (KJ). W rzeczywistości zasada działania czujki jonizacyjnej jest bardziej skomplikowana. Na przestrzeni lat przeprowadzono różne modyfikacje mające na celu powiększanie ich czułości i jedno-cześnie zwiększanie odporności na wpływ środowiska. Najważniejsze zmiany to:• wprowadzenie drugiej komory odniesienia

umożliwiającej zmniejszenie oddziaływań otoczenia,

• wprowadzenie pojedynczego źródła izoto-powego jonizującego jednocześnie dwie komory,

• opracowanie komory unipolarnej zwiększa-jącej czułość na dym (w porównaniu z ko-morą bipolarną), odporność KJ na zapylenie, pokrycie kurzem źródła jonizującego, na zmiany napięcia zasilania i przepływ powie-trza,

• zastosowanie zamiast komory odniesienia rezystora o dostatecznie dużej rezystancji i w powiązaniu ze specjalną obróbką sy-gnału przez odpowiedni algorytm, reali-zowany przez mikroprocesor – uzyskanie możliwości regulacji czułości i, co najważ-niejsze, kompensację wpływu środowiska.

Przeprowadzono też próby z jonizacją komo-ry za pomocą wysokiego napięcia, ze zmniej-szaniem prądu jonizacji komory i aktywności źródła jonizującego (powodowało to wzrost poziomu szumów).Czujka jonizacyjna dymu jest czujką najbar-dziej uniwersalną – wykrywa praktycznie wszystkie rodzaje pożarów, w których jest emitowany dym.

Jednak:• możliwość wykrywania bardzo szerokiego

spektrum aerozoli może skutkować fałszy-wymi alarmami;

• wpływ środowiska – zmiany ciśnienia, wil-gotności, temperatury i przepływu powie-trza silnie oddziałują na czujkę i w niektórych konstrukcjach mogą powodować fałszywe alarmy.

Daje się zauważyć kres możliwości wprowadza-nia zmian konstrukcyjnych w czujkach joniza-cyjnych. Praktycznie nie można uzyskać dalsze-go wzrostu czułości i dostatecznie skutecznego wyeliminowania fałszywych alarmów.

Wykorzystanie zjaWiska rozpraszania promienioWania

Z teorii opisującej zjawiska optyczne w aero-zolach, wiadomo że światło padające na dro-binę jest tłumione w wyniku istnienia dwóch zjawisk: absorpcji i rozpraszania. Oba te zjawi-ska są wykorzystywane jako zasady działania optycznych czujek dymu.W najprostszych rozważaniach można przy-jąć, że drobina dymu jest kulką o promieniu R, która jest oświetlana światłem o długości fali λ. Jeśli występuje określona koncentracja drobin (kulek), to na wielkość tłumienia wpływa dłu-gość rozpraszanej fali światła, wielkość kulek, a także właściwości optyczne, czyli współczyn-nik tłumienia. W zależności do wartości tych parametrów o tłumieniu będzie decydować po-chłanianie lub rozpraszanie bądź oba zjawiska równocześnie.Czujki dymu optyczne rozproszeniowe dzia-łają na zasadzie pomiaru promieniowania światła rozproszonego przez cząstki aero-zolu, w komorze pomiarowej szczelnej dla światła z otoczenia. Źródłem światła jest przeważnie dioda LED, emitująca światło o długości fali λ. Przed laty, we wczesnych opracowaniach konstruktorzy czujek przyję-li długość fali ok. 900 nm ze względu na fakt, że laboratoria badawcze do pomiaru tłumie-nia natężenia światła (ekstynkcji) w ośrodku stosowały przyrządy wykorzystujące wła-śnie tę długość fali.Natężenie promieniowania rozproszonego w dużym stopniu zależy od stosunku wielkości drobiny aerozolu do długości fali światła oświe-tlającego tę drobinę.

kieruNki rozwoju w koNStrukcji pożarowych czujek dymu cz.1.

W artykule opisano dotychczasowe i niektóre nowe techniki umożliwiające

pomiar wielkości charakterystycznych pożaru (WCHP), a także czynników środowiskowych

zakłócających pracę układów decyzyjnych czujek. Przedstawiono także sposoby identyfikowania

tych zjawisk oraz metody wypracowywania decyzji o alarmowaniu.

7

partnerzy wydania:

im większa drobina rozpraszająca, tym fala padająca jest silniej rozpraszana w kierunku propagacji światła, a więc „do przodu” (rys. 2).Dla stosowanej zwykle długości fali bliskiej pod-czerwieni ok. 0,9 μm drobiny o porównywalnej wielkości rozpraszają promieniowanie z wystar-czającą intensywnością, aby można było to zja-wisko wykorzystać do skutecznego wykrywania aerozolu (dymu). Emisja drobin o takiej wielkości i większych zachodzi w przypadku pożarów bezpłomieniowych oraz rozkładu termicznego. Z tego wynika, że czujka optyczna rozprosze-niowa, wykorzystująca światło w pasmie bliskiej podczerwieni, może mieć problemy z wykrywa-niem niektórych pożarów płomieniowych, cha-rakteryzujących się emisją małych drobin rzędu 0,1 μm. Dotyczy to w szczególności spalania drewna. Było to powodem, że pierwsze optycz-ne czujki rozproszeniowe miały słabe wyniki w teście pożarowym TF1.Zastosowanie źródeł światła emitujących światło w zakresie fioletu, a także poprzez odpowiedni wybór kąta rozproszenia (jest to podyktowane względami konstrukcyjnymi czujki) można decydować o wartości natęże-nia promieniowania rozproszonego na cząstce aerozolu, a także o wielkości cząstek aerozolu, które powinny być wykrywane.

Rys. 3. Rozproszenie na aerozolu testowym

Na rys. 3 pokazano wynik doświadczenia po-legającego na rozpraszaniu promieniowania o dwóch długościach fal λ = 880 nm (podczer-wień) oraz λ = 470 nm (dioda emitująca pro-mieniowanie niebieskie) na drobinach aerozolu parafinowego o dominującej wielkości drobin 0,7 µm. Próby były wykonywane dla dwóch ką-tów rozproszenia. Rozproszenie „do przodu” kąt 120° oraz rozproszenie „do tyłu” kąt 60° [2].

Wykres jest potwierdzeniem wcześniejszych in-formacji:• w przypadku rozproszenia „do tyłu” jest uzy-

skiwany znacznie niższy sygnał niż dla rozpro-szenia „do przodu”;

• dla rozproszenia „do tyłu” różnice w sygnale dla rozproszenia w podczerwieni oraz w świe-tle niebieskim są bardzo małe;

• dla rozproszenia „do przodu” różnice w sy-gnale dla rozproszenia w podczerwieni oraz w świetle niebieskim są duże i łatwo je wyko-rzystać, konstruując czujkę.

W konstrukcjach czujek optycznych rozprosze-niowych są stosowane różne rozwiązania:• zastosowanie jednej diody nadawczej

o np. λ = 880 nm (podczerwień). Kon-figuracja rozmieszczenia detektora umożliwia pomiar promieniowania roz-proszonego „do przodu” (w starszych konstrukcjach).

Rys. 4. Czujka starszej konstrukcji rozproszenie „do przodu”

Układ pomiarowy czujki jest w istocie pro-stym analizatorem będącym w stanie wydzie-lić spośród szerokiego spektrum drobin dro-biny, których wymiary geometryczne są ≥ od długości emitowanego przez diodę nadaw-czą światła. Czujka o takiej zasadzie działania charakteryzuje się wysoką czułością na dymy towarzyszące pożarom bezpłomieniowym. Pożary płomieniowe są wykrywane z mniej-szą czułością.

• zastosowanie jednej diody nadawczej o np. λ = 470 nm (światło niebieskie). Konfiguracja rozmieszczenia detektora umożliwia pomiar promieniowania rozproszonego „do przodu”.

Rys. 5. Rozproszenie do przodu – dioda niebieska

Zmniejszenie długości światła przesuwa gra-nicę wykrywanych drobin w kierunku mniej-szych niż w poprzednim rozwiązaniu. Czujka wykorzystująca taką konfigurację charaktery-zuje się większą (niż konfiguracja na rys. 4) czu-łością na dym o małych drobinach, powstający w czasie pożarów płomieniowych drewna.

• zastosowanie dwóch diod nadawczych emitujących różne długości fali. Konstrukcja detektorów umożliwiająca rozproszenie „do przodu”.

Rys. 6. Różne długości fal. Rozproszenie „do przo-du”

Konfiguracja niestosowana, przywołana jedy-nie ze względów dydaktycznych. Takie same właściwości posiada zoptymalizowana już konfiguracja przedstawiono na rys. 11.

• zastosowanie dwóch diod nadawczych emitujących różne długości fal. Konstrukcja detektorów wykorzystująca rozproszenie „do tyłu” i „do przodu”, została zastosowana w nowych rozwiązaniach czujek [2].

Rys. 7. Dwie długości promieniowania, dwa kąty rozproszenia

Konfiguracja umożliwia pomiar promienio-wania rozproszenia praktycznie w tej samej objętości dymu. Dzięki temu poziom sygnału umożliwiający wykrycie dymu towarzyszą-

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

R_1_2_Ciszewski_rys_arial_CMYK.pdf 1 2014-09-17 18:15:16

rozproszenie do „tyłu” rozproszenie do „przodu”1. Poziom sygnału – mały. Konieczne precyzyjne

układy optyczne, silne wzmocnienie sygnału1. Poziom sygnału – duży. Małe wymagania na

układy optyczne2. Kąt rozproszenia dla dużych i małych drobin 2. Kąt rozproszenia dla dużych cząstek (tlenie)3. Natężenie promieniowania w małym stopniu

zależy od średnicy drobin3. Natężenie promieniowania silnie zależy od

średnicy drobinRys. 2. Zależność parametrów rozproszenia od kąta rozproszenia

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe8

partnerzy wydania:

cego pożarom płomieniowym jest wysoki. Poprzez obsługę tej samej próbki dymu roz-patrywanej czterema różnymi sposobami jednocześnie rodzaj aerozolu można określać poprzez weryfikację charakterystyk. Tym spo-sobem można stwierdzić obecność takiego środowiska jak para wodna czy mgła.

• podobną konfigurację detektorów zastoso-wano w czujkach opisanych w [3].W czujce oprócz dwóch czujników tempera-tury zastosowano dwa detektory optyczne rozproszeniowe (dwa nadajniki – jeden od-biornik), z których jeden dokonuje pomiaru tłumienia promieniowania podczerwonego przez aerozol za pomocą rozproszenia „do przodu”, drugi wykorzystuje rozproszenie promieniowania niebieskiego „do tyłu”.

Rys. 8. Konfiguracja części optycznej czujki

Na rys. 9 pokazano przebieg tłumienia promie-niowania rozproszonego przez parę wodną. Wartości tłumienia dla rozproszenia „do przo-du” są na poziomie ok. 30%/m. Wartości tłu-mienia dla rozproszenia „do tyłu” są znacznie wyższe i wynoszą ok. 45%/m. Zmiany tłumie-nia są bardzo gwałtowne, nie mają charakteru postępującego. Ponadto wobec znaczącego wzrostu temperatury z ok. 20°C do ok. 28°C poziom zagrożenia oceniany przez system de-cyzyjny czujki jest bardzo niski (linia pomarań-czowa, rys. 9). Czujka poddana silnemu oddziaływaniu pary wodnej nie zadeklarowała swojego stanu jako alarm pożarowy. Zjawisko pobudzające detek-tory czujka zakwalifikowała do zjawisk fałszy-wych.Inna jest reakcja czujki w przypadku pożaru tlewnego. Taki przypadek pokazano na rys. 10. Na rys. pokazano przebieg tłumienia pro-

mieniowania rozproszonego przez dym (po-żar tlewny). Wartości tłumienia dla rozprosze-nia „do przodu” zmieniają się od wartości ok. 0,5%/m do 6%/m (do wartości typowej, przy której czujki punktowe rozproszeniowe wykry-wają zagrożenie). Wartości tłumienia dla roz-proszenia „do tyłu” zmieniają się od ok. 1%/m do ok. 8,5%/m. Zmiany tłumienia nie są gwał-towne, mają charakter ciągły, wstępujący. Do-datkowo wobec nieznacznego wzrostu tempe-ratury z ok. 25°C do ok. 27°C (charakterystyczne dla pożaru bezpłomieniowego) poziom zagro-żenia oceniany przez system decyzyjny czujki jest silnie narastający (linia pomarańczowa). Zjawisko pobudzające detektory czujka prawi-dłowo zidentyfikowała jako pożar.

• odmienna konfiguracja układu optycznego została zastosowana w technologii nazwa-nej Dual Ray [6] [7].Jak widać na rys. 11 występują tu dwa syste-my detekcyjne (dwa nadajniki – jeden od-biornik). Oba wykorzystują zjawisko rozpro-szenia „do przodu”. Zastosowane długości fal – ok. 0,5 µm dla światła niebieskiego i ok. 0,9 µm dla podczerwieni.

Rys. 11. Konfiguracja detektorów promieniowania rozproszonego

Zastosowana konfiguracja umożliwia wykrycie małych drobin aerozolu charakterystycznych dla płomieniowych pożarów drewna. System identyfikująco-decyzyjny ma dwa sygnały wykrywające aerozol na podstawie zjawiska rozproszenia.Podobną konstrukcję jak na rys. 11 ma kra-jowa czujka DUT 6046, z tym że zamiast dio-dy nadawczej w pasmie 470 nm ma diodę emitującą światło w paśmie 400 nm. Zasto-sowanie krótszej fali skutkuje możliwością

wykrycia mniejszych drobin aerozolu (dymu) lub wykrywania takich samych małych dro-bin (pożary płomieniowe) z większą czuło-ścią. Konsekwencją jest bardzo wyrównana czułość czujki na różne rodzaje dymu, po-twierdzona wynikami przeprowadzonych testów ogniowych od TF1 do TF9 zgodnie z ISO TS 7240-9.

Z przedstawionych przykładów widać wyraź-nie, że konstruktorzy czujek dążą do uzyskania dostatecznie dużej liczby danych (dotyczą-cych zjawisk pożarowych, pożaropodobnych i środowiska czujki) do obróbki w systemie identyfikująco-decyzyjnym czujki. Wykorzy-stując zjawisko rozpraszania , można uzyskać do czterech sygnałów, zależnych od wielkości drobin mierzonego aerozolu, pozwalających dość dokładnie zidentyfikować oceniane zja-wisko. W przeciwieństwie do systemów wie-losensorowych (multidetektorowych) te różne sygnały są uzyskiwane praktycznie z jednego układu pomiarowego.

Wykorzystanie zjaWiska pochłaniania promienioWania

W większości produkowanych obecnie czu-jek wykorzystujących zjawisko pochłaniania światła (czyli liniowych czujek na światło prze-chodzące) kryterium wykrycia pożaru stanowi tłumienie bądź tłumienie i zmodulowanie (na skutek zmian temperatury nad ogniskiem po-żaru) promieniowania podczerwonego, bie-gnącego między nadajnikiem a odbiornikiem. Detektorem jest pojedyncza fotodioda znajdu-jąca się w ognisku prostego układu optyczne-go. Podstawowe problemy z zastosowaniem czujki liniowej dymu to przede wszystkim:• kłopotliwe osiowanie układu optycznego

czujki,• możliwość wystąpienia „fałszywych alar-

mów” powodowanych ruchem ścian budyn-ku -, wynika to z zastosowania nieruchomej pojedynczej diody odbiorczej, umieszczonej w ognisku soczewki,

• możliwość znieczulenia w przypadku wystę-powania odbicia części promieniowania od ścian i stropów.

Rys. 9. Reakcja detektorów czujki na parę wodną [4] Rys. 10. Reakcja detektorów czujki na pożar tlewny [5]

9

partnerzy wydania:

Istnieją rozwiązania eliminujące poszczególne wady czujki. Doskonałym przykładem rozwią-zania ułatwiającego prawidłowe rozmieszcze-nie reflektora pryzmowego (lustra) jest zasto-sowanie w czujce DOP-6001 [8] precyzyjnego lasera, wskazującego miejsce mocowania go. Ta sama czujka ma inną, bardzo cenną z punk-tu widzenia instalatora właściwość – auto-matycznego doboru mocy promieniowania w zależności od odległości między czujką a re-flektorem.

Odrębnym zagadnieniem jest możliwość budowy czujki liniowej, której właściwości pozwalałyby na identyfikację (przynajmniej częściową) rodzaju drobin tłumiących promie-niowanie między nadajnikiem a odbiornikiem. W takim przypadku system decyzyjny na pod-stawie analizy sygnałów z detektora mógłby eliminować pewne grupy fałszywych alarmów.W najnowszych rozwiązaniach konstrukcyj-nych wykorzystano różnice tłumienia w da-nym ośrodku promieniowania o dwóch róż-nych długościach. Wynikają one z tego, że współczynnik absorpcji zależy od długości fali emitowanego promieniowania.Duże drobiny pyłu, kurzu (w stosunku do długości fali) silnie tłumią promieniowanie w pasmach: podczerwieni 0,9 µm, niebie-skim 0,45 µm, w paśmie UV 350 ... 375 nm. Małe drobiny dymu natomiast (szczegól-nie towarzyszące pożarom płomieniowym) w różnym stopniu tłumią promieniowanie w przytoczonych pasmach. Zjawiska te zilu-strowano na rys. 12.Przeszkoda materialna spowoduje alarm uszkodzeniowy. Wykorzystując to zjawisko

oraz przyjmując jako jedno z kryteriów alarmu nie wartość tłumienia (jak w czujkach jednopa-smowych), ale różnicę w tłumieniu, można uzy-skać odporność czujki na pewną grupę zjawisk pożaropodobnych.Podana zasada działania została zastosowa-na w wysoko zaawansowanej konstrukcyjnie czujce opisanej w [9]. Silniejsze pochłanianie w pasmie UV niż w IR stanowi kryterium alar-mu pożarowego.Nowością, oprócz wykorzystania do detekcji pożaru dwóch pasm promieniowania, jest zastosowanie jako detektora matrycy CMOS. Jak widać na rys. 14 zmiana pochylenia o ±4° ścian z umieszczonymi na nich częściami składowymi czujki powoduje praktycznie takie same zmiany tłumienia obu pasm. Wy-nika to z tego, że detektorem jest matryca CMOS. W przeciwieństwie do czujek z pojedynczą diodą odbiorczą, w których utrata osiowo-ści może spowodować przemieszczenie się ogniska układu optycznego poza strukturę czułą na światło, w czujce plamka przemiesz-cza się w ramach matrycy, której warstwy są czułe odpowiednio na pasmo IR i UV. Nie powoduje to silnych zmian sygnału uży-tecznego. Duże krople deszczu praktycznie w jednakowym stopniu tłumią oba pasma promieniowania. Kryterium alarmu poża-rowego ani uszkodzeniowego nie zostało przekroczone.Dzięki zastosowaniu matrycy CMOS jeden odbiornik może współpracować z kilkoma na-dajnikami obu pasm promieniowania, które mogą być rozmieszczone praktycznie dowol-nie w nadzorowanej przestrzeni. To następ-

na cecha czujki wyraźnie ją odróżniająca od pozostałych czujek liniowych, nadzorujących przestrzeń warstwowo. Matryca jest także wykorzystywana w czasie montażu i serwi-sowania jako element kamery, umożliwiając identyfikowanie na ekranie miejsc rozmiesz-czenia nadajników.

Wykonuje się próby zastosowania zjawiska pochłaniania promieniowania przez drobiny dymu nie tylko w systemach liniowych, ale również w czujkach punktowych. Ze względu na małe wymiary czujki punktowej wartość tłumienia na drodze 25 ... 50 mm jest na tyle mała, że uzyskiwana czułość tak skonstruowa-nej czujki nie jest dostateczna.Rozwiązanie opisane w [11] eliminuje powyż-szy niedostatek.

Rys. 15. Wydłużenie ścieżki tłumienia z wykorzysta-niem pryzmatów

Uzyskano wyrównaną czułość czujki na dym w czasie wykonywania serii pożarów testowych zgodnych z EN 54.

WykryWanie gazuPodstawowym warunkiem wykrycia pożaru przez pożarowe czujki dymu – punktowe,

Rys. 12. Zasada działania czujki liniowej dwupasmowej

Rys. 13. Reakcja układu pomiarowego na dym [10] Rys. 14. Brak reakcji czujki na krople deszczu i ruchy ścian budynku [10].

Fotodetektor

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe10

partnerzy wydania:

liniowe, jonizacyjne i optyczne – jest prze-mieszczenie dymu od źródła pożaru do czuj-ki. Następuje ono przede wszystkim w wy-niku zjawiska unoszenia (konwekcji). Gorące powietrze wraz ze spalinami jest wypierane przez chłodne masy powietrza znajdujące się wokół płonącego paliwa. Jeśli nie ma zakłócającej ten ruch wentylacji, dym roz-przestrzenia się w kierunku stropu w formie odwróconego stożka, a następnie przesuwa się pod stropem do miejsc, gdzie zgodnie z zasadami projektowania powinny być roz-mieszczane czujki.W przypadku początkowej fazy pożaru, gdy ilość emitowanego ciepła jest bardzo mała, a więc gdy zachodzi zjawisko tlenia (ewentu-alnie rozkładu termicznego), dym przemiesz-cza się powoli ku górze. Są przypadki, że sys-temy o najwyższej czułości (D = 0,001%/m) wymagają wręcz specjalnego wymuszone-go ruchu powietrza, aby wyjątkowo powoli wytwarzany dym mógł dotrzeć do ich ustro-ju pomiarowego.

W przeciwieństwie do czujek dymu, wyma-gających przemieszczania dymu pod wpły-wem ciepła pożaru, czujki gazu działają na innej zasadzie. Tlenek węgla, wytwarzany we wczesnej fazie pożaru bez dostępu po-wietrza, rozprzestrzenia się, wykorzystu-jąc zjawisko dyfuzji. Przykładowo zjawisko schładzania przysufitowej warstwy powie-trza nie przeszkadza w wykryciu pożaru na zasadzie detekcji gazu.W tabeli podano wartości koncentracji gazów dla różnych pożarów testowych (pomieszcze-nie o wymiarach 6 m x 9 m x 4 m) [12].

pożar testowy

CO [ppm]

CO2[ppm]

nO2[ppm]

TF1 230 1,6

TF2 50 350 0,14

TF3 300 600 0,04

TF4 15 1500 0,5

TF5 15 2100 0,3

TF6 5 2000 1,7

Z analizy tabeli wynika, że zawartość CO oraz CO2 w spalinach może być znacząca i w związku z tym zasadne jest, aby detek-cji pożaru dokonywać poprzez wykrywanie tych i innych składników spalin. Spośród wielu czujników gazowych (półprzewodni-kowe, elektrochemiczne, termokatalityczne i inne) w najnowszych rozwiązaniach czujek dymu są stosowane jedynie komórki elektro-chemiczne.Budowa komórki jest prosta. Zasadniczo składa się z plastikowej półprzepuszczalnej porowatej membrany i dwóch elektrod zanu-rzonych w elektrolicie (kwas).

Rys. 16. Zasada działania komórki elektrochemicznej

Tlenek węgla CO dyfunduje poprzez plasti-kową membranę i jest utleniany na anodzie pokrytej platyną (katalizator) zgodnie z wyra-żeniem:2CO +2H2 O –> 2CO2 +4H+ +4e-Z kolei na katodzie tlen z powietrza jest redu-kowany zgodnie z regułą:2O2 +4H+ +4e- –> 2H2 OJony (H+) poprzez elektrolit docierają do ka-tody będącej elektrodą zliczającą, natomiast elektrony (e-) docierają do tej elektrody po-przez zamknięty obwód zewnętrzny (w na-szym przypadku mikroamperomierzem). Kom-binacja prądu jonowego oraz elektronowego jest proporcjonalna do koncentracji CO. Czu-łość komórki elektrochemicznej jest na pozio-mie 0,1 μA/ ppm CO.Do wykrywania CO w czujkach pożarowych są stosowane także bardziej wyrafinowane rozwiązania wykorzystujące komórki trzyelek-trodowe. Dzięki temu można uzyskać wyższe rozdzielczości, szybsze czasy odpowiedzi (mniejszą stałą czasową) i krótki czas stabiliza-cji po włączeniu zasilania.

Podstawowe właściwości komórek elektroche-micznych:• czujnik elektrochemiczny działa selektyw-

nie w przeciwieństwie do czujników pół-przewodnikowych oraz temperaturowych (pellistorów),

• umożliwiają wykrywanie gazów w małych koncentracjach,

• czas eksploatacji od roku do pięciu lat, mają więc krótki czas „życia”,

• jak dla wszystkich urządzeń elektrochemicz-nych występuje silna zależność sygnału od temperatury – jej wpływ może być kompen-sowany elektronicznie,

• ograniczony zakres temperatur pracy –10°C ... +40°C. Ta właściwość jest często widocz-na w katalogach czujek. Czujka optyczna rozproszeniowa przeważnie ma zakres tem-peratur pracy –20°C ... +55°C. Jednak często czujka optyczna tego samego szeregu, uzu-pełniona o komórkę elektrochemiczną, ma zakres temperatur pracy –10°C ... +50°C,

• pomiary stężenia nie zależą od wilgotności powietrza,

• dobra stabilność długoterminowa,• ograniczenie „żywotności” komórek w przy-

padku pracy w atmosferze o bardzo małej wilgotności,

• bardzo duży rozrzut parametrów miedzy po-szczególnymi egzemplarzami, co wymusza selekcję oraz kompensację różnic w pamięci kontrolera.

Detektory CO są zwykle wykorzystywane w wielosensorowych (multidetektorowych) czujkach dymu.

Multidetektory wykorzystujące funkcje algebra-iczne i techniki sztucznej inteligencji będą tema-tem kolejnej części artykułu, która ukaże się na łamach nr 6/2014.

Literatura[1] PN-EN 54-7:2004 Systemy sygnalizacji pożarowej. Czujki

dymu. Czujki punktowe działające z wykorzystaniem światła rozproszonego, światła przechodzącego oraz jonizacji.

[2] A. Riemer, H. Politze, T. Krippendorf Novar Gmb HAUBE 04 .13 Internationale Konferenz Uber Automatische Brandentdeckung PROCEEDING 14-16 September 2004 in Duisburg.

[3] Siemens OOH740, OOHC740 Automatic fire detectors. Technical Manual. A6V10305793 - 09.11.2011

[4] Wydruk z komory testowej dla czujki OOH740 firmy Siemens para_120417_114410 - 27.08.2012.

[5] Wydruk z komory testowej dla czujki OOH740 firmy Siemens smol_120417_133047 - 27.08.2012.

[6] Kostecki K., BOSCH Innowacyjne czujki z technologią Dual Ray, „Zabezpieczenia” nr 6/2010.

[7] Bosch Informacja techniczna. Systemy sygnalizacji po-żaru FAP-420/FAH-420. Automatyczne czujki pożarowe do sieci LSN improved. 2010 T6281372427/Cur:pl-PL, V5, 28 Jul 2010.

[8] Polon-Alfa, Instrukcja instalowania i konserwacji IK-E343-001.

[9] Linear Smoke Detector OSID ESSER by Honeywell D800000.G0 02/2011.

[10] Obłój A., Wykrywanie pożaru w dużych przestrzeniach, czyli czujki liniowe przyszłości. nr 2/2012.

[11] Meenakshi Gupta, Ravi Shankar, R K Rajora and J C Kapoor. Centre for Fire, Explosives & Environment Safety. Delhi - 110054. Internationale Konferenz Uber Automatische Brandentdeckung PROCE-EDING 14-16 September 2004 in Duisburg, Germa-ny, str. 700.

[12] Linden O. Messungen im VdS Brandraum. BUGH Wup-pertal, 10/98.

[13] Advanced Fire Detection Using Multi-signature Alarm Algorithms Daniel T.Gottuk, Michelle, J. Peatross, Ri-chard J. Roby, and Craig L. Beyler Hughes Associates, Inc, Baltimore, Maryland USA.

[14] www.ai.c-labtech.net/sn/pod_prakt.html[15] Hertz J., Krogh A., Palmer R., Wstęp do teorii obliczeń

neuronowych, WNT, Warszawa 1995.[16] Ciszewski J., Elementy systemu sygnalizacji pożarowej.

Optyczne czujki dymu. „Ochrona Mienia i Informacji” nr 6/2007.

[17] Ciszewski J., Elementy systemu sygnalizacji pożarowej. Optyczna czujka liniowa. „Ochrona Mienia i Informacji” nr 4/2008.

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe12

partnerzy wydania:

Grzegorz ĆwiekSchrack Seconet Polskaul. Domaniewska 44a, bud. Platinium V, 02-672 Warszawatel. 22 33 00 620 - 623 fax. 22 33 00 624warszawa@ schrack-seconet.plwww.schrack-seconet.pl

Przed wielu laty wakacje były czasem odpo-czynku i spowolnienia w działalności niemal ca-łego rynku systemów bezpieczeństwa. Latem trudno było rozmawiać o nowościach w branży, bo te były prezentowane na imprezach targo-wych wczesną wiosną – w kraju lub późną jesie-nią – za granicą. Pozostały czas przeznaczaliśmy na codzienną pracę i mało kto na co dzień inte-resował się kierunkami rozwoju rynku. Od kilku lat sytuacja wygląda zgoła inaczej.Firma Schrack Seconet Polska już od dawna jest zaangażowana w kilka bardzo poważnych projektów rozwojowych, zarówno w kraju, jak

i we współpracy z firmą macierzystą w Au-strii. Obie ścieżki rozwoju są ze sobą spójne i w perspektywie mają przynieść synergicz-ny efekt w postaci kompleksowego zestawu najwyższej jakości narzędzi służących zapew-nieniu bezpieczeństwa pożarowego różnego rodzaju obiektom, zgodnie z wymaganiami międzynarodowymi i krajowymi.Niezależnie od pory roku liczba nowych roz-wiązań i zagadnień, którymi się zajmujemy, jest coraz większa, a o efekcie „wakacji” nie myślimy już teraz inaczej niż w kategoriach dawnej, prawie zapomnianej historii. Właści-

owocNe cztery pory roku w Schrack SecoNet

W zakresie innowacji w Schrack Seconet dzieje się wyjątkowo dużo. Wdrożenia nowych

produktów są planowane już na jesień tego roku oraz zimę i wiosnę 2015 r.

13

partnerzy wydania:

wie to podczas wakacji powstaje i jest wdra-żanych najwięcej nowych idei rozwoju firmy czy poszczególnych produktów. Ładna po-goda dodaje energii tak bardzo potrzebnej do pracy kreatywnej i myślenia w stylu out of the box. Efektem są wdrożenia nowych produktów, planowane na jesień tego roku i zimę oraz wiosnę roku 2015. Tak zwany rollout-plan obejmuje co prawda rozwój produktów na pięć do dziesięciu lat naprzód, ale skupimy się na krótszym okresie. Inaczej przez najbliższe lata nie moglibyśmy co kilka tygodni zaskaki-wać rynku, a lubimy to robić...

Wyższa jakość i spraWniejsza organizacja

działalności 2014/2015Jesienią zintensyfikujemy wdrażany pilotażo-wo i od kilkunastu miesięcy stopniowo roz-wijany program jakościowy Schrack Seconet. Oznacza to jeszcze lepszy kontakt producen-ta z rynkiem, użytkownikami systemów oraz partnerami.Doskonałym rozwiązaniem w komunikacji między systemem a użytkownikiem są wdra-żane przez nas obecnie kolejne, nowe na-rzędzia zdalnego dostępu do systemu (prze-badane pod kątem bezpieczeństwa w sieci oraz niezawodności działania), a także pakiet oprogramowania mobilnego. Dzięki niemu zarówno użytkownik, jak i serwisant mogą być informowani o stanie systemu w czasie rzeczywistym, a także prowadzić lub koordy-nować akcję serwisową. Tak unikatowe roz-wiązanie na rynku da użytkownikowi – w spo-sób ciągły i niezależny od firmy serwisującej – szansę nadzorowania stanu pracy swoich urządzeń i weryfikowania ich zachowania na co dzień.Wysoka jakość to nie tylko sprawne urzą-dzenia. Ważną kwestią jest także tzw. czyn-nik ludzki. Z tego właśnie względu dokona-my również oceny i ponownej kwalifikacji współpracujących z nami partnerów. Obec-nie każda z grup partnerskich (Partnerzy Handlowi, Autoryzowani i Autoryzowani – Wiodący) podlega co dwa lata audytowi i ocenie pod względem spełnienia wymo-gów producenta co do jakości działalności w grupie partnerów w Polsce. Firmy bardzo chętnie poddają się weryfika-cji producenta, ponieważ pomaga to w co-dziennej działalności na rynku. Wczesną wiosną przyszłego roku z pewnością opu-blikujemy dane firm w każdej z grup. Obec-nie na naszej stronie internetowej można znaleźć nie tylko nazwy współpracujących z producentem firm, ale także sprawdzić aktualność certyfikatów zarówno dla przed-siębiorstwa, jak i wydanych dla poszcze-gólnych inżynierów, wdrażających systemy w Polsce. Latem w organizacji Schrack Seconet Polska pojawiło się nowe biuro regionalne w kra-kowie. Dyrektorem i jednocześnie odpowie-

dzialnym za kluczowe kontakty w regionie został Jacek Figarski. Spodziewamy się wielu imprez szkoleniowych i prezentacji osiągnięć biura w Krakowie.

szkolenia, Warsztaty, prezentacje

Najbardziej znaną, organizowaną przez nas w Polsce imprezą o charakterze edukacyjnym jest już trzecia edycja dwudniowych Ogólno-polskich dni zintegrowanych Systemów Bezpieczeństwa. W spotkaniu tym uczest-niczy co roku ponad 450 osób. To najbardziej merytoryczna i zorientowana na aspekty praktyczne impreza szkoleniowa w branży. Odbycie szkoleń obejmujących cały zakres oferty produktowej Schrack Seconet jest możliwe w biurze warszawskim i oddziałach lokalnych. Firma posiada mocne zaplecze wsparcia technicznego i wysoko wykwalifiko-wanych specjalistów. Zakres prowadzonych przez Schrack Seconet szkoleń powiększa się każdego roku. Kadra szkoleniowa firmy zaprasza do współpracy specjalistów innych dziedzin pokrewnych, a także reprezentantów współpracujących z nami firm, uczelni wyższych itp.Ważnym wydarzeniem, przy okazji procesu recertyfikacji firm partnerskich, jest obligato-ryjne doszkolenie specjalistów w zakresie nowości sprzętowych i programowych. Dzięki temu użytkownicy systemów mają pewność, że specjaliści uruchamiający systemy produkcji Schrack Seconet mają aktualną wiedzę i po-sługują się najnowszym oprogramowaniem narzędziowym.

noWości produktoWeW zakresie innowacji produktowych dzieje się wyjątkowo dużo. Jednym z ważniejszych wydarzeń jest zapowiadane od dawna wpro-wadzenie nowego oprogramowania kon-figuracyjnego do central Integral IP, tym razem w wersji 8.X. Aplikacja Configurator będzie zaprezentowana jako nowe narzędzie, wraz ze wspierającymi ją zdjęciami urządzeń (przy programowaniu) oraz jeszcze wygod-niejszym interfejsem użytkownika, opartym na zestawie okien dialogowych.

Oprogramowanie narzędziowe Schrack Se-conet (Application Center) stanowi dzisiaj sztandarowy wyróżnik systemu Integral IP na tle produktów konkurencyjnych. W wer-sji 8.X system będzie pozwalał nie tylko na tworzenie wysoko zaawansowanych zależ-ności logicznych między jego elementami – dodatkowo specjalna funkcja testowania definicji Boole’a umożliwi tworzenie symu-lacji zadziałania układów wejścia/wyjścia oraz współpracy urządzeń zaangażowanych w scenariusz pożarowy. Testowanie stanów logicznych urządzeń, ustawionych czasów opóźnień i wyzwolenia jest niezwykle po-mocnym zestawem cech nowego oprogra-mowania Integral IP. Zimą 2015 r. udostęp-

nimy polską wersję językową tego pakietu oprogramowania.

Ciekawym elementem, wymaganym przez wie-lu inwestorów np. w obiektach handlowych, jest nowe gniazdo czujki CUBUS MTD 533X z wbudowanym pierścieniem sygnalizującym jej zadziałanie. Pozwala zaobserwować zadzia-łanie czujki pożarowej z dużej odległości, nieza-leżnie od kąta patrzenia obserwatora.Użytkowników z pewnością zainteresują także nowe liniowe czujki ciepła – w wersji z kablem sensorycznym i układem hydrau-licznym, a także system zasysający do mniej-szych obiektów (kolejna wersja systemu ASD535).Wczesną wiosną 2015 r. wprowadzimy też ko-lejne elementy certyfikowanego zintegro-wanego systemu bezpieczeństwa. Już podczas naszej październikowej impre-zy w 2013 r. zaprezentowaliśmy prototyp zaawansowanego sterownika o roboczej nazwie ST-C stosowanego do sterowania i zarządzania urządzeniami ppoż. oraz inte-gracji innych systemów. W tym roku, również podczas Ogólnopolskich Dni zaprezentujemy wersje uproszczoną oraz rozbudowaną o ko-lejne elementy systemu z towarzyszącym osprzętem. Prezentowany system będą tworzyć: plat-forma informatyczna do zarządzania bez-pieczeństwem pożarowym oraz jej rozbu-dowana wersja przeznaczona do integracji systemów bezpieczeństwa; sterowniki urzą-dzeń technicznych i ppoż. (w różnych wer-sjach) oraz centrale sygnalizacji pożarowej integral ip (w różnych wersjach), będące jednocześnie centralami sterującymi urzą-dzeniami przeciwpożarowymi: Integral IP MX, Integral IP CX, Integral IP BX. Elementy tego kompleksowego centrum bezpieczeństwa pożarowego są dowolnie programowane i realizują funkcje bezpie-czeństwa zgodnie z przyjętymi założeniami i scenariuszem pożarowym zabezpieczanego obiektu. Współpracują przy tym bezpośred-nio (certyfikowane połączenie cyfrowe) z re-dundantnym systemem wykrywania zagro-żeń i sterowania Integral IP.Konfiguracja i zakres funkcji integracji (ste-rowanie, nadzorowanie, zarządzanie) mogą być programowane oddzielnie dla każdego z elementów składowych systemu (centrale, sterowniki, platforma informatyczna) i dosto-sowywane do indywidualnych, bardzo roz-budowanych wymagań bezpieczeństwa dla każdego rodzaju obiektu.

Wprowadzenie do oferty takich elementów systemu będzie przełomem na rynku sygna-lizacji pożarowej. Dzięki temu kierunkowi rozwoju Schrack Seconet będzie jedynym producentem na rynku oferującym nie tylko najwyższej jakości system wykrywania zagro-żeń, ale także sterowania oraz nadzorowania elementów automatyki pożarowej.

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe14

partnerzy wydania:

Polon-Alfapolonalfa@polon-alfa.pl www.polon-alfa.pl

POLON 6000 to najnowszy i najnowocześniej-szy system sygnalizacji pożarowej Polon-Alfa.Jego innowacyjność dała impuls do opracowa-nia nowych elementów (liniowych) instalowa-nych w pętlach dozorowych centrali: czujek, sygnalizatorów i elementów wejścia-wyjścia, znacznie poszerzających możliwości funkcjo-nalne systemu: detekcyjne, alarmowe oraz kontrolno-sterujące.Nowy szereg urządzeń liniowych, przypisa-nych do systemu POLON 6000, jest sygnowany

ogólnym oznaczeniem 6000. Ich wspólnymi cechami są m.in. dodane funkcje wewnętrznej pamięci zdarzeń (od tego momentu oprócz pamiętnika zdarzeń zaimplementowanego w samej centrali będzie też dostępna pamięć zdarzeń zapisywana w każdym pojedynczym elemencie) i funkcja łatwej lokalizacji elemen-tu w pętli (w przypadku czujek aktywowana magnesem, który wystarczy przyłożyć do obu-dowy; dla pozostałych elementów za pomocą przycisków wbudowanych w element).

Oprócz elementów nowego szeregu 6000 w centralach POLON 6000 będzie można użyć te z szeregu 4000, w których zaimplementowa-no nowe oprogramowanie (informacja o kom-patybilnych elementach serii 4000 w rozdziale na końcu artykułu).Komunikacja między centralą systemu POLON 6000 a elementami odbywa się za pośrednic-twem adresowalnej, dwuprzewodowej pętli dozorowej. Unikatowy, w pełni cyfrowy proto-kół komunikacyjny umożliwia przekazywanie

poloN 6000 przełomowa koNcepcja ceNtrali SygNalizacji pożarowej o rozproSzoNej architekturze

elemeNty wSpółpracującew SyStemie z ceNtralą

W numerze 2/2014 omówiono ogólną filozofię najnowszego systemu sygnalizacji

pożarowej POLON 6000 oraz moduły funkcjonalne centrali. Poniżej przedstawiono elementy systemu POLON 6000 pracujące w pętlach dozorowych cen-trali: najnowsze czujki, sygnalizatory i elementy

kontrolno-sterujące.

15

partnerzy wydania:

dowolnych informacji z centrali do elementu i z elementu do centrali, np. ocenę stanu oto-czenia (zadymienia, temperatury), tendencję jego zmiany oraz aktualną wartość analogową parametru pożarowego.Mikroprocesor sterujący pracą elementów kontroluje poprawność działania ich pod-stawowych układów i w razie stwierdzenia nieprawidłowości przekazuje stosowne infor-macje do centrali. Wszystkie elementy mają wbudowane izolatory zwarć.Programowanie adresów w elementach i wy-branych trybów pracy odbywa się z centrali. Ze względu na małe prądy dozorowania elemen-tów (np. w czujkach punktowych 150 μA, w li-niowej 300 μA) w pętlach dozorowych może pracować ich bardzo duża liczba.

dtc-6046 – WielosensoroWa czujka dymu, ciepła i tlenku Węgla

Czujka dymu, ciepła i tlenku węgla DTC-6046 wykrywa początkowe stadium pożaru, poczy-nając od bezpłomieniowego, podczas którego najpierw może pojawić się dym i tlenek węgla, a następnie wzrosnąć temperatura. Nadaje się do ochrony ludzi, a więc pomieszczeń, w któ-rych całodobowo przebywają ludzie: hotele, domy pomocy społecznej, internaty itp.Czujka charakteryzuje się znaczną odporno-ścią na wpływy środowiska, np. ruch powie-trza i zmiany ciśnienia. Zastosowanie podwój-nego układu detekcji dymu oraz podwójnego układu detekcji ciepła zapewnia podwyższo-ną odporność na fałszywe alarmy spowodo-wane np. przez parę wodną i pył, zachowując jednocześnie małe rozmiary i wysoką estety-kę czujki.

Czujkę można programować na wiele trybów działania, które umożliwiają użytkownikowi optymalne jej dostosowanie do pracy w okre-ślonym środowisku, np. można ustawić działanie współzależne sensorów (dwóch dymu IR i UV, dwóch ciepła i sensora CO), niezależne poszcze-gólnych sensorów, sumę dowolnych sensorów oraz działanie w koincydencji przynajmniej dwóch sensorów. Czujka DTC-6046 wykrywa wszystkie pożary testowe od TF1 do TF9.

dut-6046 – WielosensoroWa czujka dymu i ciepła

Czujka dymu i ciepła DUT-6046 wykrywa po-czątkowe stadium rozwoju pożaru, podczas którego pojawia się dym i (lub) następuje wzrost temperatury. Charakteryzuje się znacz-

ną odpornością na warunki środowiskowe – ruch powietrza i zmiany ciśnienia. Podwójny układu detekcji dymu (w zakresie IR i UV) oraz podwójny układu detekcji ciepła zapewniają podwyższoną odporność na fałszywe alarmy spowodowane np. przez parę wodną i pył. Jest to czujka powszechnego zastosowania.

Czujka ma cztery podstawowe tryby pracy, które umożliwiają użytkownikowi optymalne dopasowanie jej do pracy w określonym śro-dowisku:• współzależna praca dwóch detektorów

dymu i dwóch ciepła,• współzależna praca dwóch detektorów

dymu,• praca jako czujka ciepła w klasie A1R,• niezależna praca dwóch detektorów dymu

i ciepła.Czujka DUT-6046 jest zdolna wykrywać wszystkie pożary testowe od TF1 do TF9.

tun-6046 – uniWersalna czujka ciepłaCzujka ciepła TUN-6046 jest przeznaczona do wykrywania zagrożenia pożarowego w po-mieszczeniach, w których w pierwszej fazie może rozwinąć się pożar płomieniowy i na-stąpić szybki przyrost temperatury lub tem-peratura może przekroczyć określony niebez-pieczny poziom. Ma zastosowanie tam, gdzie nie mogą być stosowane czujki dymu, np. ze względu na duże zapylenie lub występują zja-wiska pożaropodobne, m.in. dym od przypale-nia potraw w kuchni.TUN-6046 jest czujką uniwersalną, którą można z poziomu centrali programować na działanie nadmiarowe lub różniczkowo--nadmiarowe, a także zmieniać jej klasę, dostosowując ją do konkretnych warunków pracy (minimalna i maksymalna temperatu-ra) panujących w zabezpieczanym pomiesz-czeniu podczas ich użytkowania. Możliwy jest wybór jednej z ośmiu klas: A1, A2, B, A2S, BS, A1R, A2R lub BR zgodnie z polską normą PN-EN 54-5.

dop-6001 – adresoWalna linioWa czujka dymu

Czujka dymu DOP-6001 jest przeznaczona do wykrywania dymu powstającego w naj-wcześniejszym stadium rozwoju pożaru. Na-daje się zwłaszcza do ochrony pomieszczeń dużych, w których należałoby zastosować dużą liczbę punktowych czujek dymu, lub ze względu na strop (np. zabytkowy) umiesz-czenie czujek punktowych byłoby niewska-

zane. Pracuje na liniach/pętlach dozorowych central systemu POLON 6000 oraz na liniach central POLON 4000. Czujka znajduje się w sprzedaży już od lutego 2012 r. i cieszy się wśród instalatorów niesłabnącą popularno-ścią.Czujka DOP-6001 ma wbudowane układy automatycznej kompensacji zabrudzenia własnego układu optycznego i kompensacji wpływu warunków otoczenia powodujące, iż zachowuje stałą czułość i zdolność do wy-krywania zagrożenia pożarowego w długim czasie. Przy pewnym poziomie zabrudzenia zgłasza stan uszkodzenia, oznaczający ko-nieczność podjęcia prac serwisowych i jej oczyszczenia.Czujki mają zintegrowany nadajnik i odbiornik w jednej obudowie i współpracują z umiesz-czonym naprzeciwko reflektorem pryzmo-wym lub zespołem reflektorów.

Wybrane parametry:

Zasięg pracy z reflektorem E39 - R8 5 ... 50 m

Zasięg pracy z zespołem reflektorów 50 ... 100 m

Progi czułości (do wyboru) 18%, 30%, 50%

Temperatura pracy -25°C ... 55°CLiczba czujek

w pętli adresowalnej do 64

Wymiary czujki 128 x 79 x 84 mm

adresoWalne elementy kontrolno-sterujące

szeregu eks-6000Elementy kontrolno-sterujące (tzw. elementy wejścia-wyjścia) szeregu EKS-6000 są prze-znaczone do uruchamiania za pośrednictwem styków przekaźników na sygnał z centrali urządzeń przeciwpożarowych i alarmowych. Umożliwiają kontrolowanie sprawności stero-wanych urządzeń i poprawności ich zadziała-nia po wysterowaniu. Mogą też kontrolować stany dowolnych urządzeń, niezwiązanych z ich wysterowaniem.Elementy kontrolno-sterujące szeregu EKS-6000 są dostępne w następujących odmianach konfiguracyjnych:• EKS-6040 wyposażony w cztery niskonapię-

ciowe wejścia kontrolne,• EKS-6004 wyposażony w cztery wyjścia ste-

rujące przekaźnikowe,

DTC-6046

DUT-6046

DOP-6001

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe16

partnerzy wydania:

• EKS-6022 wyposażony w dwa wejścia ni-skonapięciowe i 2 wyjścia,

• EKS-6044 wyposażony w 4 wejścia niskona-pięciowe i 4 wyjścia,

• EKS-6202 wyposażony w 2 wejścia wysoko-napięciowe i 2 wyjścia,

• EKS-6400 wyposażony w 4 wejścia wysoko-napięciowe.

Elementy szeregu EKS-6000 mogą pracować wyłącznie w adresowalnych liniach/pętlach dozorowych central sygnalizacji pożarowej systemu POLON 6000. Ich działanie może być programowane i polega na wyborze:• rodzaju pracy wyjścia sterującego (wyłą-

czone, wysterowanie ciągłe, impulsowe, cykliczne, cykliczne skończone),

• możliwości nadzorowania ciągłości prze-wodu podłączonego do wyjścia sterujące-go (kontrola wyłączona, włączona),

• stanu bezpiecznego wyjścia sterującego – funkcja fail safe (stan bez zmiany, wyjście niewysterowane, wysterowane),

• funkcji, jaką spełnia wejście (kontrolne, alar-mowe),

• sposobu działania wejścia niskonapięcio-wego (NO, NC) lub wejścia wysokonapię-ciowego (napięcie – dozór, brak napięcia – aktywny),

• czasów: opóźnienia wysterowania, wyste-rowania, opóźnienia kasowania, kasowania.

Wybrane parametry:

Obciążalność styków przekaźnika NO/NC 2 A/250 V AC

Napięcie zasilania stero-wanego urządzenia

6 ... 220 V DC, 230 VAC

Opóźnienie zadziałania przekaźnika maks. 1270 s

Stan bezpieczny wyjścia sterującego

bez zmiany, wysterowany, niewysterowany

Temperatura pracy -40°C ... 85°CSzczelność obudowy IP 66

adresoWalne sygnalizatory tonoWe i tonoWo-głosoWe

szeregu saW-6000Adresowalne sygnalizatory akustyczne SAW-6000 są przeznaczone do akustycz-nego sygnalizowania pożaru wewnątrz

pomieszczeń w sposób tonowy (SAW-6001) lub tonowo-głosowy (SAW-6006). Mogą pracować wyłącznie w adresowalnych li-niach/pętlach dozorowych central sygna-lizacji pożarowej systemów POLON 6000 i POLON 4000.Są załączane na polecenie wysyłane przez centralę po spełnieniu zaprogramowanych kryteriów zadziałania, np. po wykryciu po-żaru w wybranej strefie dozorowej, alarmu ogólnego w centrali itp.Sygnalizatory SAW-6000 do poprawnej pracy wymagają jednoczesnej obecności dwóch napięć zasilania:- z linii dozorowej,- z wewnętrznej baterii alkalicznej 6LR61 lub zewnętrznego zasilacza.Obecność źródeł zasilania jest kontrolo-wana, a ich niesprawność – sygnalizowana przez współpracującą centralę i żółte diody LED w sygnalizatorach. Poziom emitowane-go dźwięku nie zmienia się w zależności od sposobu jego zasilania. Istnieje możliwość wyboru jednego z trzech poziomów głośno-ści sygnalizatorów.Kodowanie adresu sygnalizatorów odbywa się automatycznie z centrali: kod adresowy jest zapisywany w ich nieulotnej pamięci. Sygnalizatory są wyposażone w wewnętrzne izolatory zwarć.Sygnalizator SAW-6006 w stanie alarmo-wania odtwarza jedną z sekwencji ostrze-gawczych (sygnał ostrzegawczy – cisza – komunikat głosowy – cisza) wybranych podczas konfigurowania oraz cyklicznie miga czerwonymi diodami LED. Można wy-

brać spośród 16 standardowych sekwencji ostrzegawczych, a także indywidualnie za-programować własne sekwencje za pomo-cą dedykowanego oprogramowania. Jeżeli komunikat głosowy nie zostanie ustawiony, sekwencja będzie się składała tylko z sygna-łu ostrzegawczego.Sygnalizator SAW-6001 nie ma możliwo-ści programowania głosowych sekwencji ostrzegawczych.

pozostałe elementy W systemie polon 6000

Oprócz opisanych najnowszych elementów w systemie POLON 6000 będzie również pra-cowała część elementów liniowych szeregu 4000, wyposażonych w najnowsze oprogra-mowanie dedykowane do współpracy z cen-tralami POLON 6000 w protokole 6000. Elementy te wyszczególniono w tabeli:

Typ elementu nazwa elementu

DOR-4046 optyczna czujka dymu

DIO-4046 jonizacyjna czujka dymu

DPR-4046 wielosensorowa czujka dymu i płomienia

DOT-4046 wielosensorowa czujka dymu i ciepła

DUR-4046 uniwersalna czujka dymu

DUR-4047 uniwersalna radiowa czujka dymu

ACR-4001 adapter czujek radiowych

ADC-4001M adapter linii konwencjonalnej

SAL-4001 sygnalizator akustyczny

ROP-4001M ręczny ostrzegacz pożarowy

ROP-4001MH ręczny ostrzegacz pożarowy zewnętrzny

Jako element adresowalny linii dozorowej centrali POLON 6000 może pracować, podob-nie jak w systemie POLON 4000, uniwersalna centrala sterująca UCS 6000.Będzie możliwe wpięcie do modułów linio-wych central POLON 6000 linii dozorowych z dotychczasowymi elementami serii 4000, z zachowaniem takich samych cech funkcjo-nalnych jak w dotychczasowym systemie PO-LON 4000. Dzięki temu będzie można łatwo i bezproblemowo rozbudowywać istniejące instalacje, w których do tej pory używano cen-tral systemu POLON 4000 (w takiej sytuacji wy-starczy przepiąć dotychczasowe linie bez żad-nych zmian funkcjonalnych i programowych do nowej centrali POLON 6000).

Errata do artykułu z nr. 2/2014Ostatnie niedokończone zdanie na str. 53 po-winno brzmieć:Informacje te mogą być również przekazywa-ne w formie raportów o stanie systemu za po-średnictwem sieci Ethernet.

EKS-6000

SAW-6000Wybrane parametry:

Napięcie pracy z linii dozorowej 16,5 ... 24,6 V

Napięcie pracy z zasilacza zewnętrznego 9,6 ... 30,0 V

Czas pracy z baterii 6LR61:- w stanie dozorowania 2 do 5 lat

- w stanie sygnalizowania min 3hPoziom natężenia dźwięku do 103 dB

Temperatura pracy -25°C ... 55°CWymiary (z gniazdem) Ø 115 x 70 mm

partnerzy wydania:

UTC Fire & Security Polska Sp. z o.o.ul. Sadowa 8, 80-771 Gdańsktel.: (58) 301-38-31, 760-64-80faks: (58) 301-14-36www.utcfireandsecurity.com

systemy aritechWśród systemów adresowalnych na uwagę zasługują analogowe cen-trale serii aritech Fp dostępne na rynku od wielu lat. Mają one kon-strukcję modułową, co umożliwia ich bezproblemową rozbudowę o dodatkowe moduły pętli, wyjść, wskaźników strefowych LED, kart sieciowych i drukarkę. Umożliwiają nadzór do 8 pętli, na których mogą pracować urządzenia pętlowe jednej z dwóch serii, różniące się obsłu-giwanym protokołem komunikacyjnym:• seria 2000 – umożliwia zdefiniowanie do 128 adresów na jednej pętli,• seria 950 / 990 – umożliwia zdefiniowanie do 126 adresów na jednej

pętli (czujki serii 950 zostały zastąpione nową serią 990, są natomiast oferowane pozostałe urządzenia serii 950).

Drugą godną polecenia rodziną central adresowalnych jest seria ari-tech 2X. Centrale te są od niedawna produkowane w polsce w naj-nowocześniejszej technologii, charakteryzują się prostotą obsługi i programowania. Obsługują do czterech pętli, na których mogą pra-cować wspomniane wcześniej urządzenia pętlowe, połączenie cen-tral w sieć pozwala natomiast zrealizować spójny system obsługujący do 256 pętli. Centrale wyposażono w różne interfejsy do komunikacji i podłączenia urządzeń zewnętrznych (RS232, USB, Ethernet). Są rów-nież dostępne opcjonalne moduły; karta wejść/wyjść, wskaźniki stre-fowe LED, moduły pętli i drukarka, które umożliwiają jej rozbudowę oraz zwiększenie funkcjonalności.

pożarowa oferta utc fire & Security

Seria Aritech 2X

Edwards EST-3

Czujka liniowa FD310 Czujka zasysajaca FHSD8100

system edWardS eST-3Do największych obiektów, które wymagają złożonych scenariuszy pożarowych, UTC Fire & Security proponuje centrale wielofunkcyjne marki Edwards. System edwards eST-3, dostępny u autoryzowanych partnerów firmy, pozwala obsłużyć obiekty wielobudynkowe, rozległe. Oprócz detekcji i alarmowania system EST-3 – jako jedyny na rynku – ma także zinte-growany dźwiękowy system ostrzegawczy zgodny z normą EN 54-16, co sprawia, że jest on szczególnie przydatny w obiektach wymaga-jących ewakuacji wieloetapowej.

System sygnalizacji pożarowej uzupełniają liniowe czujki dymu – konwencjonalne i adresowalne o zasięgu do 50 m oraz do 100 m, w tym najnowsza czujka FD310 ze zintegrowanym laserem ułatwiają-cym strojenie.

Kolejną grupą urządzeń detekcyjnych w ofercie firmy UTC Fire & Secu-rity są czujki zasysające. Charakteryzują się wysoką czułością i bardzo dobrze sprawdzają się w pomieszczeniach o ograniczonym dostępie. W skład rodziny czujek zasysających FHSD8000 wchodzą czujniki jed-no-, dwu- oraz czterorurowe, o maksymalnej długości pojedynczej rury próbkującej wynoszącej 100 m. Dostępne są modele z panelem obsługi LCD i zintegrowanym modułem komunikacyjnym, umożliwia-jącym połączenie do 127 jednostek.

Systemy sygnalizacji pożarowej produkowane przez firmę UTC Fire & Security są dostępne na rynku polskim od wielu lat. Marki takie jak Aritech czy Edwards są znane fachowcom od zabezpieczeń przeciwpożarowych. Firma oferuje zarówno proste systemy konwencjonalne, jak i bardziej zaawansowane systemy adresowalne, umożliwiające pracę wielu central w sieci oraz nadzór tysięcy czujek. Ofertę uzupełniają czujki liniowe, czujki płomienia, systemy zasysające, zasilacze i akcesoria serwisowe.

17

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe18

partnerzy wydania:

Beata IdziakRegionalny Dyrektor Sprzedaży CEE Xtralis UK Ltdb.idziak@xtralis.comtel.: +48 608 619 167www.xtralis.com

jak działają czujki osid?Odbiorniki

Odbiorniki czujek OSID mają wbudowaną matrycę CMOS, która odpowiada za lokaliza-cję, śledzenie i rejestrację sygnałów emito-wanych przez nadajniki. Nadajniki wysyłają indywidualną dla każdego z nich sekwencję impulsów UV i IR, a odbiorniki rejestrują je jako wzorzec, co powoduje, iż odbiornik nie reaguje na inne źródła promieniowania. Od-biorniki występują w trzech rodzajach różnią-cych się polem widzenia: 100, 450 i 900 oraz zasięgiem – minimalny to 6 m, maksymalny 150 m. Odbiorniki szerokokątne 450 i 900 mogą współpracować z wieloma nadajnikami (maksymalnie siedmioma).

NadajnikiNadajniki emitują dwie fale o różnych często-tliwościach: UV i IR. Wykorzystanie dwóch fal umożliwia rozpoznawanie wielkości wykry-wanych cząstek. Promieniowanie ultrafiole-towe, o krótszej fali, jest silnie rozpraszane przez cząstki o różnej wielkości, natomiast na promieniowanie podczerwone, o dłuższej

fali, mocniej oddziałują tylko większe cząstki. OSID mierzy zmiany poziomów i stosunku dwóch sygnałów: ultrafioletowego i podczer-wonego, gdzie fala krótsza UV jest tłumiona silniej niż fala dłuższa IR. Ta różnica w tłumie-niu UV i IR jest dla czujki OSID kryterium alar-mu pożarowego. Jednakowe tłumienie fal UV i IR nie jest dla czujek OSID równoznaczne ze zjawiskiem pożaru, co pokazano na rys. 2.

Odbiorniki i nadajniki czujki OSID można in-stalować w pozycji zarówno poziomej, jak i pionowej. Zakres regulacji kąta osi układu optycznego w poziomie wynosi ±60°, nato-miast w pionie jest to ±15°, przy czym dopusz-czalna niedokładność ustawienia to ok. ±2°. Odbiorniki i nadajniki mogą być zainstalowa-ne na różnych wysokościach. Właściwe funk-cjonowanie układu jest jedynie uwarunkowa-ne tym, iż nadajnik musi znajdować się w polu widzenia odbiornika. Można wybrać jedną z dwóch koncepcji ochrony, optymalną dla danego pomieszczenia lub obiektu: • jeden odbiornik współpracujący kilkoma nadajni-kami (do 7) • jeden odbiornik współpracujący z jednym nadajnikiem. Układ wielonadajniko-wy czujek OSID umożliwia przestrzenne wy-krywanie dymu w płaszczyźnie 3D.Odbiorniki OSID reagują na fale emitowane przez nadajniki, które docierają do obiekty-

wu, co oznacza, że efektywne pole widzenia dla odbiornika mogłoby być teoretycznie ograniczone do wielkości zainstalowanej w nim soczewki. Ze względu na to, że de-tektory mogą ulegać lekkim przesunięciom spowodowanym ruchami budynków, wi-bracjami oraz innymi uwarunkowaniami mającymi wpływ na zaburzenia ścieżki transmisji, dla detektorów OSID minimalna przestrzeń dla toru transmisji wolna od ja-kichkolwiek elementów zakłócających musi mieć przekrój minimum 15 cm (rys. 3).

wieloliNiowe czujki dymu oSid aNtidotum Na kłopoty projektaNtów i iNStalatorów

Xtralis™ od ponad 25 lat jest czołowym producentem innowacyj-

nych rozwiązań w dziedzinie wykrywania dymu, w tym w bardzo wczesnej fazie rozwoju

(VESDA, ICAM), gazów (ECO) oraz zagrożenia bezpie-czeństwa (ADPRO). Te zaawansowane technologicznie

produkty zapewniają niezawodność i precyzję wykrywania zagrożeń.

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom rynku, Xtralis opracował cieszącą się dużą popularnością, wie-

loliniową czujkę dymu OSID® (Open-area Smoke Imaging Detector) – rys.1. Rys. 1.

nadajnikdym

pył

przeszkoda

IR

UV

odbiornik

Rys. 2. Wykorzystanie dwóch fal (UV i IR) umożliwia rozpoznawanie wielkości

wykrywanych cząstek

19

partnerzy wydania:

gdzie czujki osid spraWdzają się niezaWodnie?

Jedną z najczęstszych przyczyn wadliwego działania czujek liniowych dymu są ruchy i odkształcenia budynków. Przy zastosowa-niu detektorów OSID problem ten nie istnie-je. Biorąc pod uwagę obszar pola widzenia odbiornika (10°, 45° i 90°) uzyskany dzięki za-stosowanie matrycy CMOS, budynek musiał-by się wychylić o kilka stopni, aby nastąpiła utrata komunikacji z nadajnikiem. Ponadto w halach produkcyjnych czy hanga-rach lotniczych dochodzi kwestia drgań kon-strukcji, a także czasowe przesłonięcia pola widzenia czujek (przez suwnice, wjeżdżający samolot itp.), które czujki liniowe interpre-tują jako osłabienie sygnału, czyli alarm po-żarowy. OSID-y są w pełni odporne na takie zjawiska zwodnicze. Drgania nie powodują utraty komunikacji pomiędzy nadajnikiem a odbiornikiem, natomiast całkowite prze-słonięcie któregoś z nich może powodować zgłoszenie awarii, ale nigdy nie będzie to alarm pożarowy.Tłumienie sygnału, które standardowe linio-we czujki interpretują jako pożar, może być również spowodowane dużym zapyleniem (cementownie, stolarnie, młyny) lub zanie-czyszczeniem powietrza dużymi cząstkami

(włóknami z cięcia tkanin, papieru, tytoniu). W przypadku OSID-a zanieczyszczenia za-warte w powietrzu nie wywołują alarmów. Jedynie odpowiednia różnica w sile tłumie-nia fal UV i IR emitowanych przez nadajnik (charakterystyczna dla cząstek dymu) jest klasyfikowana przez detektor jako alarm po-żarowy. Nierzadko poważnym wyzwaniem dla pro-jektanta systemu sygnalizacji pożarowej staje się dostosowanie rozwiązań techno-logicznych do skomplikowanej architektury chronionego obiektu. Duże przestrzenie w nowoczesnych obiektach miewają niere-gularne plany. W takich pomieszczeniach, jak hale koncertowe, kina, w których centralną częścią jest scena, a siedzenia są montowane promieniście na wznoszącej się w kierunku ścian podłodze, wyzwaniem jest zaprojekto-wanie niezawodnej detekcji pożaru.Dzięki dużej elastyczności w możliwościach montażu (pionowy, poziomy, nadajnik i od-biornik na różnych wysokościach), dużemu zakresowi regulacji kąta osi układu optyczne-go, a także zastosowaniu przestrzennego wy-krywania dymu w płaszczyźnie 3D detektory OSID są idealnym rozwiązaniem do tego typu obiektów. Jedyny warunek do spełnienia w takich przypadkach polega na takim roz-

mieszczeniu nadajników, aby sygnały UV i IR swobodnie docierały do odbiorników (rys. 4).Poważnym ograniczeniem w stosowaniu linio-wych czujek dymu z lustrami pryzmatycznymi w obiektach wielkokubaturowych są podciągi konstrukcyjne. Powodują one zakłócenia pra-cy czujek liniowych, stając się źródłem odbić promienia powracającego do czujki. Tłumie-nie sygnału emitowanego przez nadajnik przez przeszkody konstrukcyjne nierzadko jest źródłem fałszywych alarmów. W przypadku OSID-a przestrzeń wolna od elementów zakłó-cających dla toru transmisji fal UV i IR emitowa-nych przez nadajniki w kierunku odbiorników wymaga zaledwie przekroju minimum 15 cm. W związku z tym dla wielu projektantów lub instalatorów technologia ta może być znako-mitym rozwiązaniem w sytuacjach, gdy prze-strzeń, którą należy zabezpieczyć, jest ograni-czona z powodów konstrukcyjnych.Ponieważ odbiorniki czujki OSID rejestrują jedynie indywidualne dla każdego nadajnika sekwencje fal UV i IR, odbiornik nie reaguje na inne źródła promieniowania. Tym sposobem został wyeliminowany kolejny poważny pro-blem występujący do tej pory przy instalacji czujek liniowych dymu. Są to wszelkiego ro-dzaju refleksy i odbicia będące źródłem fał-szywych alarmów (rys. 5).

podsumoWanieDetektory OSID w wielu przypadkach mogą stanowić dla projektantów lub instalato-rów jedyny, optymalny sposób na zapew-nienie ochrony przeciwpożarowej obiek-tów. Elastyczność konfiguracyjna systemu OSID daje duże możliwości w projektowa-niu nawet najbardziej skomplikowanych ar-chitektonicznie pomieszczeń. Odporność czujek na trudne warunki środowiskowe znacznie rozszerza ich możliwości aplika-cyjne. Większość ograniczeń w stosowaniu standardowych metod detekcji dymu prze-staje być aktualna w przypadku korzysta-nia z wieloliniowego systemu wykrywania dymu OSID.

Rys. 4. Detektory OSID są idealnym rozwiązaniem do ochrony ppoż. obiektów o skomplikowanej archi-tekturze

Rys. 3. Przestrzeń dla toru transmisji wolna od elementów zakłócających musi mieć przekrój minimum 15 cm

Rys. 5. Odbiorniki czujki OSID rejestrują jedynie indywidualne

dla każdego nadajnika sekwencje fal UV i IR

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe20

partnerzy wydania:

Tomasz RaczyńskiHoneywell Life SafetyPrzedstawicielstwo w Polsce ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa tel.: 22 313 09 70 ; faks: 22 313 09 79 hls-poland@honeywell.com www.hls-poland.com

rozWój energetyki WiatroWejZe względu na globalne ocieplenie, ograni-czone zasoby paliw kopalnych oraz na coraz bardziej rozwijającą się dziedzinę związaną z odnawialnymi źródłami energii, ilość gene-rowanej energii wiatrowej wzrosła w ostatnich 20 latach. Coraz więcej państw docenia zna-czenie energii odnawialnej, która w przypadku elektrowni wiatrowych przekształca prędkość przepływu powietrza na energię elektryczną za pośrednictwem wiatraków.Europa jest największym na świecie regionem, na którym zainstalowano elektrownie wiatro-we. Kolejne miejsca zajmują Azja i Ameryka Północna. Energia wiatrowa jest ważnym mo-torem napędowym gospodarki.

ochrona ppoż. Systemy zarządzania zainstalowane wewnątrz elektrowni wiatrowych są oferowane inwesto-rom głównie w celu zapobiegania uszkodze-niom mechanicznym. W tym kontekście stan elektrowni wiatrowej jest stale lub regularnie kontrolowany przez pomiar i analizę kluczo-wych elementów oraz podzespołów. System przekazuje przetworzone dane, aby odpo-wiednie służby odłączyły urządzenia w przy-padku awarii lub w celu zminimalizowania szkód powstałych w wyniku uszkodzenia.Jednak system nie jest w stanie ani wykryć po-żaru, ani go ugasić. Większość elektrowni wiatro-wych nie posiada systemów sygnalizacji pożaro-wej, więc kapitał zainwestowany w te obiekty nie jest zabezpieczony przed zniszczeniem.

niedocenianie ryzykaRyzyko wystąpienia zagrożenia pożarowego w elektrowniach wiatrowych było dotychczas mocno zaniżone. Tymczasem główne ele-

menty elektrowni są umieszczone w ciasnej gondoli, na minimalnej przestrzeni, są to np. koła zębate, generatory, transformatory, ele-menty hamujące, szafy elektryczne wewnątrz otoczone obudowami z tworzyw sztucznych w bezpośrednim sąsiedztwie olejów i smarów wykorzystywanych do smarowania elementów mechanicznych. Ponadto gęsto upakowane zespoły przewodów, a także środki do czysz-czenia materiałów są zazwyczaj niewłaściwie przechowywane.Inne podstawowe ryzyko to brak personelu obsługującego elektrownię na miejscu oraz częsty brak zdalnego połączenia z centralnymi systemami zarządzania.

typoWe przyczyny Wybuchu pożaruNajczęstszymi przyczynami wybuchu poża-ru w elektrowniach wiatrowych są: uderzenia piorunów, wadliwe instalacje odgromowe, przegrzanie elektroniki spowodowane prze-ciążeniem lub zwarciem, uszkodzenie maszy-ny z powodu zmęczenia materiału, dodatkowe zagrożenie, np. od nagrzewania się hamulca bezpieczeństwa. To w głównej mierze prowa-dzi do powstania ogniska pożarowego.Innym istotnym czynnikiem ryzyka jest wyso-kość konstrukcji elektrowni wiatrowych. Ten-dencja wzrostowa utrzymywała się na rynku przez ostatnich kilka lat. Natomiast standar-dowe drabiny straży pożarnych mają zwykle wysokość roboczą 20 do 40 m i nie mogą być wykorzystane do gaszenia ognia na szczycie elektrowni wiatrowej lub palącego się wirnika. Zdarza się również, iż straż pożarna często nie ma dokładnych informacji na temat lokalizacji tych obiektów, zwłaszcza że mogą być one dość odległe i trudno dostępne, co znacznie wydłuża czas reakcji.

Pożary w elektrowni wiatrowej stanowią dla inwestora ogromny problem. Zazwyczaj musi on spisać obiekt całkowicie na straty. W przypadku niewielkich pożarów dodatko-wym zagrożeniem może być bardzo długi czas dostawy części zamiennych. Inwestorzy nie powinni ryzykować dalszej utraty repu-tacji, zwłaszcza że energetyka wiatrowa jest już krytykowana w wielu regionach świata ze względu na hałas, ich wpływ na faunę i nisz-czenie krajobrazu.

koncepcja ochrony ppoż. Ryzyko wystąpienia pożaru można zminimali-zować, jeżeli pomyślimy o wykorzystaniu od-powiedniej koncepcji ochrony i zainstalowaniu systemu sygnalizacji pożarowej. Stowarzysze-nie Ubezpieczycieli Niemieckich (GDV Gesam-tverband der Deutschen Versicherungswirtschaft e.V.) oraz GL Germanischer Lloyd publikują wy-tyczne dla systemów sygnalizacji pożarowej zainstalowanych w elektrowniach wiatrowych. Publikacje są efektem wzrostu liczby pożarów w ostatnich latach, ale i ich znacznego spadku dzięki wykorzystaniu ochrony pożarowej elek-trowni.Koncepcja ochrony dla elektrowni wiatrowych została opublikowana jako dokument „VdS 3523” w 2008 r. Wytyczne są obowiązkowe dla nowo budowanych elektrowni. W przypadku już istniejących zaleca się dostosowanie stan-dardów zgodnie z tymi wytycznymi. Wytycz-na z Vds 3523 Rozpoznanie i gaszenie pożaru odróżnia monitorowanie obszaru od moni-torowania instalacji w elektrowniach wiatro-wych.Monitorowanie obszaru to monitorowanie gondoli i części wieży, w której znajduje się „technologia” elektrowni wiatrowej, jak rów-

iNteligeNtNe wykrywaNie pożarów w elektrowNiach wiatrowych

Do niezawodnego i wczesnego wykrywania pożaru lub w celu wyeliminowania fałszywych alarmów w elek-trowniach wiatrowych są wykorzystywane inteligentne czujki wielodetektorowe – zwłaszcza te, których czujniki są odpowiedzialne za wykrywanie dymu i ciepła oraz są odporne na zakłócenia elektromagnetyczne. Czujki serii IQ8 Esser by Honeywell udowodniły swoją skuteczność w tych ekstremalnych warunkach.

21

partnerzy wydania:

nież zewnętrznych stacji transformatorowych i podstacji. Uzupełnieniem ochrony obszaru jest monitorowanie instalacji, czyli urządzeń i części, które znajdują się w obudowach lub są całkowicie zamknięte.Zarówno do monitoringu obszaru, jak i instala-cji najbardziej odpowiednim zabezpieczeniem są punktowe czujki dymu. Wytyczna pomaga dobrać odpowiednią grupę czujek pożaro-wych do zastosowań w elektrowniach wiatro-wych.

System sygnalizacji pożarowej w turbinach wiatrowych jest przydatny, gdyż:• umożliwia przekazywanie alarmów pożaro-

wych i sygnałów do centrum monitorowa-nia lub bezpośrednio do straży pożarnej,

• umożliwia wyłączenie elektrowni wiatro-wej, całkowicie odseparowuje ją od sieci energetycznej,

• uruchamia wyzwolenie systemu gaśnicze-go dla ochrony obszaru i instalacji.

ekstremalne Warunki pracy dla sspZmienne, niesprzyjające warunki środowi-skowe panujące w elektrowniach wiatrowych bywają bezwzględne dla prawidłowego dzia-łania czujek pożarowych. To bardzo wymaga-jące środowisko. Na pracę czujek ma wpływ wiele czynników:• zmiany temperatury, • trwała zmiana wymiany powietrza,• silne/regularne wibracje wywołane przez ło-

patki wirnika,• kurz i spaliny,• wysokość montażu,• wysoki poziom wilgotności powietrza,

zwłaszcza w elektrowniach morskich i nad-morskich.

Warunki środowiskowe są monitorowane au-tomatycznie wewnątrz gondoli, ale nie zawsze jest to standardem. Ze względu na szybko zmieniające się warunki atmosferyczne, np. intensywne działanie promieni słonecznych, może dojść do kondensacji powietrza w kabi-nie maszyny. W takim środowisku czujki poża-rowe muszą być w stanie rozpoznać zagroże-nie pożarowe od fałszywego alarmu.

inteligentne WykryWanie pożaruDo niezawodnego i wczesnego wykrywania pożaru lub w celu wyeliminowania fałszywych alarmów w elektrowniach wiatrowych są wy-korzystywane inteligentne czujki wielode-tektorowe – zwłaszcza te, których czujniki są odpowiedzialne za wykrywanie dymu i ciepła oraz są odporne na zakłócenia elektromagne-tyczne. Czujki serii IQ8 Esser by Honeywell udo-wodniły swoją skuteczność w tych ekstremal-nych warunkach. IQ8 O2T jest czujką zdolną do wczesnego wykrywania pożaru i odporną na fałszywe alarmy. Zastosowano w niej dwa sensory optyczne o różnych kątach rozprosze-nia, co zapewnia stabilną pracę w najbardziej niekorzystnych warunkach oraz termoróżnicz-kowy i termomaksymalny sensor temperatury, który wspomaga działanie czujki przy pożarach bezpłomieniowych, nie ograniczając zasięgu działania.Opatentowany mulitisensor optyczno-optycz-no-temperaturowy zapewnia spełnienie te-stów FT1-TF9. Największą zaletą O2T jest algo-rytm inteligentnego porównywania sygnałów z dwóch różnych sensorów optycznych. Na tej podstawie, poprzez cyfrowe algorytmy filtru-jące, O2T uzyskuje najwyższą odporność na fałszywe alarmy, takie jak wzbudzanie od pary wodnej, kurzu czy też pyłu.

Dodatkowym elementem dla czujek punk-towych może być ekran EMC, który stanowi opcjonalne wyposażanie gniazd czujek serii IQ8. Jego zastosowanie jest wskazane dla czu-jek narażonych na wystąpienie pola elektroma-gnetycznego, jakim niewątpliwie są elektrow-nie wiatrowe, a szczególnnie ciasne gondole.Ten rodzaj inteligentnej czujki pożarowej IQ8 O2T wielokrotnie sprawdził się w zastoso-waniach praktycznych, np. w najwyższej na świecie elektrowni wiatrowej w Laasow (Niem-cy, południowa Brandenburgia). Budowa tego obiektu została zakończona we wrześniu 2006 r. Jest on uważany za prototyp przybrzeż-nych farm wiatrowych na Morzu Północnym.Energia wyprodukowana – tj. 2,5 MW – może być dostarczona do około 1400 czteroosobo-wych gospodarstw domowych. Dzięki wysoko-ści piasty 160 m i wirnika o długości 90 m wiatrak ma całkowitą wysokość 250 m. Dla porównania: drugi najwyższy kościół w Niemczech, katedra w Kolonii, ma 157,38 m wysokości.W celu zabezpieczenia systemem sygnalizacji pożarowej w elektrowni Laasow FL2500 zainsta-lowano następujące elementy: sześć czujek serii IQ8O2T, system zasysający, dwie czujki liniowe ciepła oraz system sterowania gaszeniem 8010.

Doświadczenie pokazuje, że zagrożenie poża-rowe może powstać w każdej chwili, a szkody mogą być bardzo poważne. Systemy sygnali-zacji pożarowej wyposażone w inteligentne czujki pożarowe dla takich elektrowni są więc koniecznością. Biorąc pod uwagę czas eksploatacji elektrow-ni, można powiedzieć, iż decyzja o zainstalo-waniu systemu staje się kluczowa dla inwe-storów, ma bowiem przełożenie na koszty i bezpieczeństwo dalszej eksploatacji.

GDV/GL wytyczne ochrony przeciwpożarowej dla elektrowni wiatrowych wg VdS 3523

Elektrownia wiatrowa FL2500 o mocy 2,5 MW w Laasow, Niemcy

Centrala Esser by Honeywell 8010 Stałych Urządzeń Gaśniczych wewnątrz elektrowni Lassow, Niemcy

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe22

partnerzy wydania:

Arpolul. Kajki 1, 60-545 Poznańul. Bydgoska 6, 30-056 Krakówul. Czorsztyńska 10A, 01-410 Warszawainfo@arpol.pl www.arpol.pl

interfejs ip fpa – praesideoJak najszybsza ewakuacja osób z zagrożone-go budynku lub obszaru jest zadaniem prio-rytetowym w przypadku każdego pożaru. Rozwiązanie opracowane przez firmę Bosch pozwala skrócić jej czas, zwiększając jedno-cześnie bezpieczeństwo osób. Połączenie dwóch systemów dzięki możliwości moni-torowania stało się także bezpieczniejsze. Nowy interfejs umożliwia także optymaliza-cję kosztów.

Firma Bosch zwiększyła skuteczność systemu sygnalizacji pożarowej, łącząc go za pomocą sieci IP z dźwiękowym systemem ostrzegaw-czym emitującym polecenia ewakuacyjne kierowane do osób znajdujących się w zagro-żonej strefie. Nowe rozwiązanie umożliwia wykorzystanie dwukierunkowego połączenia między tymi systemami. Centrala sygnalizacji pożarowej i system ewakuacyjny są połączone za pomocą sieci Ethernet. Takie połączenie ma wiele zalet.

Po pierwsze, wykorzystuje typowe elemen-ty sieci IP, dzięki czemu nie trzeba stosować dodatkowych modułów i skomplikowanego okablowania, a to z kolei oznacza mniejsze koszty oraz krótszy czas wykonania instalacji. Nawet w przypadku ewentualnej moderniza-cji czy dalszej rozbudowy systemu ponowne okablowanie elementów nie jest konieczne. Najnowsza wersja modułowej centrali sy-gnalizacji pożarowej FPA 5000 eliminuje ryzyko błędnego okablowania, które wystę-

Nowe SpojrzeNie Na iNtegrację: SSP i DSO po Sieci ip

Nowy interfejs IP pozwala w prosty sposób zintegrować centrale sygnalizacji pożarowej firmy Bosch z systemem Praesideo.

Połączenie pomiędzy dwoma systemami jest elastyczne i trwałe. Pojedyncze monitorowane połączenie może też aktywować

wszystkie zaprogramowane strefy głosowe.

Wymiana danych nie wymaga stosowania dodatkowych urządzeń. W przypadku rozbudowy czy zmian w scenariuszu pożarowym

nie ma też potrzeby dokonywania zmian sprzętowych systemu.

23

partnerzy wydania:

powało w starszych systemach opartych na kilku połączeniach kablowych i modułach sterujących. Dużą zaletą takiego rozwiązania jest to, że połączenie jest monitorowane. Przy za-stosowaniu skutecznych procedur diagno-stycznych można kontrolować zarówno stan, jak i jakość połączenia. Wszelkie awa-rie są natychmiast sygnalizowane na panelu centrali.

interfejs centrali sygnalizacji pożaroWej fpa 5000 spełnia Wymogi

norm en 54-2,en-54-4, en-54-16, e 60489 oraz iso 7240-16

Zintegrowane systemy sygnalizacji poża-rowej i DSO firmy Bosch mogą być adapto-wane na potrzeby firm i instytucji dowolnej wielkości – od małych sklepów, szkół i biur, po bardzo duże obiekty. W przypadku mniej-szych instalacji dźwiękowy system ostrze-gawczy Plena można połączyć z modułową centralą sygnalizacji pożarowej z serii 1200 lub 5000 za pomocą elastycznego interfej-su RS-232. W przypadku średnich i dużych instalacji centrale SSP są połączone z sys-temem nagłośnieniowym i ostrzegawczym Praesideo za pośrednictwem inteligentnego interfejsu IP. Oba systemy można również podłączyć do systemu automatyki budynkowej za pośred-nictwem protokołu OPC lub poprzez zestaw SDK.System może pracować w sieci, jest więc ide-alnym rozwiązaniem również w dużych in-stalacjach wykorzystujących wiele połączeń w takich obiektach, jak wieżowce, kompleksy

przemysłowe, galerie, hotele czy lotniska. Zo-stał zaprojektowany w sposób umożliwiający rozbudowę o inne elementy i urządzenia pe-ryferyjne.

dWa systemy, jedno rozWiązanie, jedna marka

Zamiast łączyć ze sobą kilka systemów róż-nych producentów, można zastosować goto-we, zintegrowane rozwiązanie. Spełnia ono wszystkie niezbędne funkcje: od wykrycia za-grożenia, poprzez inicjowanie akcji gaśniczej, po zarządzanie ewakuacją. Czujki pożarowe w adresowalnym systemie sygnalizacji pożarowej firmy Bosch dokład-nie wskazują miejsce wystąpienia zagroże-nia, a dzięki technologii DualRay są odporne na fałszywe alarmy. Urządzenia dodatkowe, takie jak sygnalizatory akustyczne, optyczne i akustyczno-głosowe, mogą być używane do sygnalizacji różnego rodzaju zdarzeń. Jednostka centralna systemu może automa-tycznie, dzięki modułom sterującym, powia-damiać straż pożarną i wysyłać po IP sygnał do centrali Praesideo o nadaniu komunikatów głosowych związanych z ewakuacją. Dodat-kowe ostrzeżenia zawierające specjalnie przy-gotowane komunikaty posłużą do powiada-miania lokalnych służb bezpieczeństwa. Centrala sygnalizacji pożarowej z serii FPA-1200 jest przeznaczona do ochrony małych obiektów i obsługuje do 254 urządzeń pe-ryferyjnych. Do zabezpieczania dużych obiektów jest stosowany system sieciowy z modułową centralą sygnalizacji pożaro-wej serii FPA-5000, który może obsłużyć do 32 tys. urządzeń peryferyjnych. Zapro-

jektowany od nowa pod kątem ergonomii intuicyjny interfejs użytkownika oraz duży, jasny, kolorowy wyświetlacz dotykowy, za-pewniają wygodną szybką i bezpieczną ob-sługę za pomocą menu oraz pełen przegląd stanu.Wbudowany w kontrolerze dodatkowy port ethernetowy służy do programowania cen-trali oraz przyłączenia systemu zarządzania budynkiem, ale przede wszystkim umożliwia pracę w sieci central i klawiatur wyniesionych. Możliwe topologie połączeń sieciowych za-leżą od wybranego typu połączenia. Zarów-no interfejs CAN, jak i Ethernet pozwalają na utworzenie magistrali, magistrali redundant-nej oraz pętli. Sieciowanie central po Etherne-cie umożliwia ponadto tworzenie topologii gwiazdy. W obrębie jednej sieci można mie-szać różne technologie połączeń i interfej-sów.Firma Bosch oferuje zatem bezpieczne, no-woczesne rozwiązanie, obejmujące zarówno niezawodną sygnalizację pożarową, jak i za-awansowany dźwiękowy system ostrzegaw-czy, które może znaleźć zastosowanie we wszelkiego rodzaju obiektach.

Bosch to nowatorska firma o globalnym zasię-gu. Kompleksowa oferta oraz wysokiej jakości rozwiązania Bosch Security Systems w zakre-sie zabezpieczeń i komunikacji uwzględniają indywidualne wymagania projektowe i wyko-nawcze. W skład oferty wchodzą systemy telewizji do-zorowej, kontroli dostępu, alarmowe, sygnali-zacji pożarowej, nagłośnieniowe, kongresowe oraz tłumaczeń symultanicznych.

Rys.1. Elastyczne interfejsy do zastosowania w każdym projekcie

1) FPA-1200 2) FPA-5000 3) Praesideo 4) Plena VA

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe24

partnerzy wydania:

Siemens Sp. z o.o.Sektor Infrastructure & Cities Building Technologiesul. Żupnicza 1103-821 Warszawatel.: +48 22 870 87 00;03; tel. bezpośr.:+48 22 870 87 79www.buildingtechnologies.siemens.pl

trochę historiiWkrótce po przyjęciu w 1987 r. porozumie-nia międzynarodowego w sprawie substan-cji zubożających warstwę ozonową, zwane-go Protokołem Montrealskim, do którego przystąpiło 160 państw, wprowadzono ob-ostrzenia w stosowaniu halonowych środ-ków gaszących. Intensywne poszukiwania zamienników przyniosły zastosowanie m.in. środków chemicznych z rodziny fluorowę-glowodorów (HFC). Nie przyczyniają się one wprawdzie do niszczenia warstwy ozono-wej, mają jednak wpływ na powstawanie efektu cieplarnianego (GWP), a także długo utrzymują się w atmosferze (ALT). Tych wad nie ma m.in. inny środek chemiczny, pro-dukowany przez firmę 3M™ – Novec™ 1230; i gazy naturalne używane w procesach ga-szenia: azot, argon, dwutlenek węgla i ich mieszaniny.Siemens w czasie ponadstuletniej aktywno-ści w dziedzinie systemów gaszenia zawsze znajdował się w czołówce firm prowadzących badania w tym zakresie. W ich wyniku wdro-żone zostały systemy gaszenia wykorzystu-jące zarówno środki chemiczne (HFC 227ea, Novec1230), środki naturalne (azot, argon, CO2), połączenie wody i gazu (azotu), jak i mgła wodna, pod wspólną nazwą Sinorix. W 2004 r. Siemens wprowadził na rynek sys-tem Sinorix CDT, którego istotnym elemen-tem, decydującym o jego innowacyjności, był opatentowany przez firmę zawór regulujący ciśnienie wyzwalanego gazu i utrzymujący jego wartość, a tym samym ilość wyrzucane-go gazu, na stałym poziomie.

istotne cechy sinorix cdtDzięki wspomnianemu zaworowi regulujące-mu w systemie mogą być zastosowane z jednej strony pojemniki gazu pod dużym ciśnieniem 200-300 barów, z drugiej zaś dostosowana do relatywnie niskiego ciśnienia instalacja rurowa rozprowadzająca gaz. Pozostają więc zacho-wane zalety instalacji wysokociśnieniowej po-zwalające na ograniczenie do minimum liczby pojemników niezbędnych w procesie gasze-nia, a jednocześnie nie ma potrzeby używania rur wytrzymałych na wysokie ciśnienia. Po-nadto wyeliminowanie nadmiernego wzrostu ciśnienia podczas wyładowania gazu poprzez dysze oznacza redukcję poziomu hałasu towa-rzyszącego temu procesowi i, co równie istot-ne, zmniejsza się oddziaływanie powstałego nadciśnienia na konstrukcję pomieszczenia. To ostatnie pozwala na zastosowanie klap odcią-żających o powierzchni zredukowanej nawet do 70% w porównaniu z systemami wysokoci-śnieniowymi. Elementem umożliwiającym uzyskanie wy-mienionych cech jest zawór VFR 300 S,pokazany na rys. 1. Składa się on z trzech głównych części:• złącza redukcyjnego (1), którego dolna

część ze standardowym, stożkowym gwin-tem jest wkręcana do butli,

• obudowy wyposażonej w:– dwa porty (5) do podłączenia elementów

usuwalnych pod ciśnieniem, – wylot gazu o regulowanym ciśnieniu (2),

wykorzystywany do sterowania baterią bu-tli (slave) lub do podłączenia ciśnieniowego czujnika wyzwolenia,

techNologia cichego gaSzeNia SyStem gaSzeNia gazem o Stałym wyładowaNiu SiNorix™ cdt Sinorix CDT (Constant Discharge Technology) – system gaszenia gazem, wykorzystujący gazy obojętne azot lub argon – zapewnia w trakcie procesu gaszenia stałe wyładowanie gazu o obniżonym ciśnieniu. Korzyści wynikające ze stosowania tego systemu to zmniejszenie kosztu systemu rur rozprowadzających, redukcja klap odciążających, zmniejszenie hałasu towa-rzyszącego wyładowaniu. Ponadto korzystanie ze specjalnych dysz Sinorix Silent Nozzles, charakteryzujących się obniżonym poziomem dźwięku powstającego w czasie wyrzutu środka gaszącego, sprawia, że jest on szczególnie przydatny w ochronie centrów przetwarzania danych, w których są sosowane wrażliwe na hałas twarde dyski.

– wylot wyzwolonego gazu (3) do pod-łączenia przewodu elastycznego G 3/4” (połączenie z instalacją rurową systemu lub kolektorem),

– standardowy port M24x1.5 Siemens (4) do podłączenia aktywatora pneumatyczne-go/ręcznego, elektromagnetycznego lub pirotechnicznego,

– zawór ustalający ciśnienie 100 bar – wylot zaworu (6),

– dysk bezpieczeństwa (7),• tłoczka poruszającego się wewnątrz obu-

dowy, umożliwiającego otwarcie zaworu.Działanie zaworu zilustrowano na rysunkach 2a i 2b.

Na rys. 3 przedstawiono poziomy ciśnienia gazu regulowanego zaworem VFR 300 S w cza-sie jego normalnej pracy, a także w stanie nie-drożności i otwarcia rurociągu. Dla porówna-nia pokazano przebieg ciśnienia w systemie, w którym jego regulacja nie jest dokonywana.

zastosoWanie systemu sinorix cdt do ochrony pomieszczeń

przetWarzania danychPrzepływ środka gaszącego przez dysze sys-temów gaszenia gazem powoduje powsta-nie dźwięku o poziomie, który może prze-kroczyć nawet 130 dB. Dotyczy to zarówno środków chemicznych, jak i gazów natural-nych. Badania prowadzone już od 2009 r. dowodzą, że taki poziom hałasu może po-wodować uszkodzenia dysków twardych znajdujących się w chronionych pomiesz-czeniach. Istotną kwestią jest więc podję-cie odpowiednich działań zmierzających do jego obniżenia. A są to: odpowiednie ukierunkowanie wyrzutu środka gaszącego (eliminacja powstania dodatkowych źródeł dźwięku), poprawa akustyki pomieszczenia (redukcja czasu pogłosu), i przede wszyst-kim zastosowanie dysz o odpowiedniej

25

partnerzy wydania:

konstrukcji oraz elementów redukujących współczynnik przepływu. Dwa ostatnie, naj-istotniejsze czynniki znalazły odzwierciedle-nie w konstrukcji systemu Sinorix CDT. Jak wykazują badania, zastosowanie technologii CDT umożliwia obniżenie poziomu hałasu do 8 dB w porównaniu z systemami wysoko-ciśnieniowymi. Dysze o specjalnej konstruk-cji – Sinorix Silent Nozzle pozwalają na dal-sze jego zmniejszenie o 12-20 dB. Zastosowanie cichych dysz w modułowych (jednobutlowych) systemach Sinorix Com-pact, stosujących środek gaszący Novec 1230, opisywaliśmy w numerze 3/2014 SA. Jest on przeznaczony do pomieszczeń o małej kuba-turze (do 130 m³). W odróżnieniu od niego Si-norix CDT znajduje zastosowanie w ochronie pomieszczeń średnich i dużych (systemy wie-lobutlowe, w tym również wielosektorowe).Konstrukcja dysz Sinorix Silent Nozzles, sto-sowanych zarówno w przypadku środka

chemicznego, jak i azotu opiera się na tej samej zasadzie, choć w przypadku Sinorix Compact dodatkowym czynnikiem, który musi być brany pod uwagę, jest zapewnienie pełnej zmiany stanu skupienia substancji ga-szącej z ciekłej na gazową. Zasada ta dotyczy linearnej konstrukcji roz-praszacza powodującego płynny przepływ gazu (w przypadku systemu CDT) oraz cie-czy i gazu (system Compact) przez rzędy otworów o względnie niewielkiej średnicy. Umożliwiają one rozprowadzenie środka w przestrzeni chronionej ze skutecznością taką, jak w przypadku dysz konwencjonal-nych. W tym rozwiązaniu ochronie patento-wej podlega linearna konstrukcja dyszy. Dodatkowym czynnikiem ułatwiającym unik-nięcie problemów, które może powodować generowany dźwięk, jest to, że wyładowanie i towarzyszący mu dźwięk mają ściśle określo-ną charakterystykę kierunkową.

Siemens produkuje trzy typy dysz Sinorix Si-lent Nozzles: SDN–S, SDN–M, SDN-L, różniące się masą wyrzucanego środka w jednostce czasu oraz geometrią wyrzutu (rys. 4). Dane techniczne dysz podano w tabeli.

Rys. 1. Zawór VFR 300 S

Rys. 2a. Zawór zamkniętyNa tłoczek zaworu oddziałuje ciśnienie gazu znaj-dującego się w butli oraz sprężyna zaworu. Siła wy-padkowa utrzymuje zawór w pozycji zamkniętej.

Rys. 2b. Zawór otwartyZadziałanie aktywatora i spowodowane tym pojawie-nie się w górnej przestrzeni tłoczka zaworu ciśnienia gazu równego ciśnieniu panującemu w butli powodu-je jego otwarcie. Ciśnienia powyżej i poniżej tłoczka są zrównoważone. Ciśnienie wyjściowe podlega regulacji w wyniku działania sprężyny regulacyjnej.

Rys. 3. Ciśnienie na wyjściu zaworu regulacyjnego

SDN–S SDN–M SDN-L

Cecha Sdn - S Sdn - M Sdn - Lgwint G1”

materiał mosiądz (CuZn39Pb3)zakres

średnic otworów

3,0 ... 8,6mm

8,8 ... 15,4 mm

15,6 ... 20,0 mm

przekrój wynikowy

7 ... 58 mm²

61 ... 186 mm²

191 ... 314 mm²

długość całkowita 552 mm 652 mm 752 mm

masa 2,25 kg 2,40 kg 2,55 kgśrodek

gaszący azot, argon

ciśnienie nominalne 100 bar

Rys. 4. Ciche dysze Sinorix Silent Nozzles, geometria wyrzutu środka gaszącego

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe26

partnerzy wydania:

Nuuxe Radioton Sp. z o.o.ul. Olszańska 5, 31-513 Krakówtel.: 12 393 58 00, 393 58 01faks: 12 393 58 02gaszenie@nuuxe.comwww.radioton.pl; www.nuuxe.com

Szczególnie ważny dla projektantów jest aspekt poprawnego doboru odpowiednich generatorów aerozolu. Przy projektowaniu in-stalacji należy zwrócić szczególną uwagę, czy zastosowany środek gaśniczy aerozolowy po-siada badania dla wszystkich wspomnianych grup pożarowych. W przypadku niepotwier-dzenia przez jednostkę certyfikującą takiego badania odpowiednim wpisem do certyfikatu może okazać się, że zaprojektowane genera-tory aerozolu nie będą spełniały wymogów gaszenia lub będą spełniały je w ograniczo-ny sposób. Aerozolowe SUG dystrybuowane przez firmę Nuuxe jako jedyne w Polsce mają

certyfikaty wydane zarówno przez polskie, jak i międzynarodowe jednostki certyfikujące, w tym UL Underwriters Laboratories wydany w USA dla grup pożarowych A, B, C i F.Aerozol gaśniczy to oprócz gazów obojętnych najczęściej stosowany środek zabezpieczenia w sytuacjach, gdy nie zdają egzaminu instala-cje wodne. Skondensowany aerozol jest środ-kiem gaśniczym z tej samej grupy co halony i zastępujące je gazy fluorowęglowodorowe, a także proszki gaśnicze. Mechanizm gaszenia polega na hamowaniu reakcji zachodzących w płomieniu. W świetle najnowszych kodyfikacji prawnych1) SUG aerozolowe są doskonałą alternatywną dla F-gazów, które są bardzo silnymi gazami cieplarnianymi i znacząco przyczyniają się do zmian klimatycznych. W związku z ratyfiko-waniem przez Polskę protokołu z Kioto Unia Europejska nakazała w formie dyrektywy2) wprowadzenie przepisów wykonawczych w sprawie użytkowania i obrotu F-gazami. Główne elementy dokumentu sprowadzają się do faktu, iż wykorzystanie F-gazów (w tym tak popularnych, jak FM200 czy FE-36)2 zostanie zabronione, najpierw częściowo, a następnie całkowicie. Rozporządzenie ma zacząć obo-wiązywać od 1 stycznia 2015 r.Główne założenia rozporządzenia obejmują nałożenie opłat, oznakowanie3) i obligatoryjną kontrolę F-gazów wprowadzanych na rynek oraz w istniejących stacjonarnych i ruchomych urządzeniach czy systemach ochrony prze-

ciwpożarowej. Wpłynie to znacząco na wzrost kosztów instalacji i późniejszej eksploatacji dla inwestora.

aerozole gaśnicze skutecznie gaszą pożary z grup a, B, C i F oraz urządzenia elektrycz-ne znajdujące się pod napięciem. Pożary z grupy A budzą w tym przypadku wiele pytań i wątpliwości. Jedną z nich jest obawa, czy po ugaszeniu elementów płonących elementy żarzące nie ulegną ponownemu zapłonowi. Faktem jest, że w przypadku pożarów grupy A jedynym pewnym środkiem gaśniczym są środki i technologie gaśnicze wykorzystujące wodę. Wszystkie pozostałe gaszą drewno tylko powierzchniowo.Skondensowany aerozol gaśniczy jest dielek-trykiem, dlatego SUG aerozolowe można sto-sować do gaszenia urządzeń elektrycznych znajdujących się pod napięciem (potwierdzają to badania przeprowadzone w Laboratorium Wysokich Napięć Instytutu Energetyki). SUG aerozolowe nie wymagają uszczelniania zabezpieczanych pomieszczeń i stosowania klap odprężających, co stanowi ich ogromną zaletę w porównaniu z systemami gazowymi. Aerozol ma ciężar właściwy zbliżony do powie-trza i jest ciepły w chwili wyrzutu, dzięki czemu długotrwale utrzymuje stężenie gaśnicze w ca-łej objętości pomieszczenia. Ponieważ przyrost ciśnienia przy wypełnianiu gaszonej kubatury jest niewielki, nie ma konieczności wyposażanie pomieszczeń w klapy odprężające.

Stałe urządzeNia gaśNicze aerozolowe NajważNiejSze fakty

Aerozolowe SUG stanowią generację bardzo efektywnych środków stosowanych

do gaszenia wszystkich grup pożarów, z wyjątkiem grupy pożarowej D. Wykonano wiele wdrożeń

z ich zastosowaniem, a skuteczność gaszenia została wielokrotnie potwierdzona,gdy zapobiegły ogromnym

stratom powstającym w wyniku pożaru. Prawidłowo zaprojektowana, wykonana i serwisowana instalacja

pozwala skutecznie ugasić pożary ze wszystkich grup pożarowych A, B, C i F.

27

partnerzy wydania:

kolejną zaletą SUG aerozolowych jest brak zniszczeń oraz zanieczyszczeń gaszonych urządzeń i pomieszczeń. Aerozol bez dodat-ku wody nie ma ODCZYNU (pH jest ujemnym logarytmem ze stężenia jonów wodorowych), dlatego nie powoduje korozji.Podczas akcji gaśniczej z użyciem SUG aero-zolowych urządzenia wentylacyjne i klima-tyzacyjne muszą zostać wyłączone. Chodzi o utrzymanie stężenia gaśniczego aerozolu w gaszonym pomieszczeniu.SUG aerozolowe są preferowane do gaszenia urządzeń elektrycznych, (stacje trafo, tunele kablowe), komputerowych (serwerownie) oraz do zabezpieczenia obiektów zabytkowych,

starodruków oraz innych zbiorów wymagają-cych konserwacji materiałów papierniczych. ich stosowanie jest w pełni bezpieczne dla ludzi i środowiska (atest PZH).SUG aerozolowe posiadają liczne certyfikaty wydane przez czołowe jednostki zertyfikują-ce na świecie i w Polsce. Ponieważ nie zostały wymienione w obwieszczeniu Ministra Infra-struktury4), zatem nie podlegają certyfikacji obowiązkowej. Art. 6 pkt 3 ustawy o systemie oceny zgodności5), w związku z art. 111 ustawy z 20 kwietnia 2004 r.6) dopuszcza jednak doko-nanie dobrowolnej oceny zgodności. Taki też SUG aerozolowe otrzymały w Polsce wydany przez CNBOP (numer).

__________1) Ministerstwo Ochrony Środowiska – nr 13248 Projekt założeń do projektu ustawy o niektórych fluorowanych gazach

cieplarnianych.2) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 842/2006 z 17 maja 2006 r. w sprawie niektórych fluorowa-

nych gazów cieplarnianych (Dz.U. UE L 161 z 14.06.2006, str. 1).3) Rozporządzenie Komisji Europejskiej (KE) nr 1493/2007 z 17 grudnia 2007 r. w sprawie sprawozdań, które muszą składać

producenci, importerzy i eksporterzy czynników HFC.4) Obwieszczenie Ministra Infrastruktury z dnia 5 lipca 2004 r. w sprawie wytycznych do europejskich aprobat technicz-

nych, wraz z zakresem przedmiotowym tych mandatów. 5) Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz.U. 2002 nr 166 poz. 1360).6) Ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczpospolitą

Polską członkostwa w Unii Europejskiej (Dz.U. nr 96, poz. 959).

dla przypomnienia

Podział pożarów ze względu na materiał palny wg PN-EN 2:1998 ze zmianą PN-EN 2:1998/A1:2006

(grupy E brak, została pominięta, aby nie wprowadzać w błąd, gdyż wcześniej były różne podejścia do tematu pożarów urzą-dzeń elektrycznych)

Grupa pożaru Materiał palny

Amateriały stałe, zwykle pocho-dzenia organicznego, których

spalanie zachodzi z tworzeniem się żarzących się węgli

B ciecze i materiały topiące sięC gazyD metale

F tłuszcze i oleje w urządzeniach kuchennych

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe28

partnerzy wydania:

Artur GodlewskiAGC Systems Sp. z o.o.tel.: +48 (22) 464 82 86poczta@agcsystems.plwww.agcsystems.pl

aparat gaśniczy agc master®Firma AGC Systems oferuje aparat gaśniczy AGC Master® przeznaczony do automatycz-nej detekcji dymu i gaszenia pożarów w sza-fach: • teleinformatycznych • telekomuni-kacyjnych • sterowniczych (elektrycznych) • technicznych wyposażonych w sprzęt elektroniczny i elektryczny. Urządzenie wy-konano w formie panelu 19” o wysokości 3U przystosowanego do wbudowania jako naj-wyższy panel w szafie. Aparat gaśniczy AGC Master® jest w stanie w ciągu 10 s od wykrycia pożaru w szczel-nej szafie uruchomić gaszenie oraz prze-kazać sygnał o zagrożeniu pożarowym do zewnętrznych urządzeń monitorujących (takich jak budynkowa instalacja sygnaliza-cji pożarowej, BMS i inne systemy monito-rujące).Wyposażenie:• butla ze środkiem gaśniczym HFC 236fa,• elektrozawór, presostat, dysza, mano-

metr,• centrala sygnalizacji pożarowej i sterowa-

nia gaszeniem,• zestaw czujek wykrywających dym,• przycisk START GASZENIA• funkcja wykluczenia ewentualnych fał-

szywych alarmów.AGC Master® to idealne rozwiązanie do stosowania w pomieszczeniach, w których montaż stałych urządzeń gaśniczych (SUG) jest zbyt drogi lub trudny do wykonania. To także dodatkowe indywidualne zabez-pieczenie szczególnie cennych obszarów, strategicznych miejsc działalności firmy (bardzo wczesne wykrywanie pożaru i ga-szenie w szafie). Aparat gaśniczy AGC Master® stanowi w peł-ni samodzielne urządzenie. Zarówno mon-taż, jak i uruchomienie panelu są łatwe.

szafy teleinformatyczne Wyposażone W zespół

automatyki doszczelniającej z systemem gaszenia

Aparaty gaśnicze AGC mogą poprawnie pra-cować tylko w szczelnych szafach. W związku z tym firma AGC Systems opracowała specjalny system doszczelniający szafy teleinformatycz-ne, który umożliwia uzyskanie i utrzymanie właściwego stężenia środka gaśniczego przy zastosowaniu aparatów gaśniczych AGC.

agc maSter®

Rys. Główne elementy składowe automatycznego systemu gaszenia i doszczelnienia

przepustnica z siłownikiem

panelwentylacyjny

aparat gasni-czy AGC Master

szafa o IP40

przepustnica z siłownikiem

Gwarantowane bezpieczeństwo przeciwpożarowe w serwerowniach i pomieszczeniach technicznych!

Zastosowane szafy muszą mieć szczelność IP40 lub większą. We wszystkich szafach te-leinformatycznych, technicznych, elektrycz-nych itp. mamy najczęściej dwie płaszczyzny, które są potencjalnymi powierzchniami wpro-wadzającymi nieszczelność – w podłodze szafy znajduje się otwór, przez który jest za-sysane zimne powietrze do chłodzenia szafy, natomiast w jej dachu panel wentylatora lub perforowana płyta zaślepiająca. W trakcie ak-cji gaśniczej środek gaśniczy z łatwością wy-dostanie się poprzez te otwory na zewnątrz szafy, w efekcie nie dojdzie do skutecznego gaszenia pożaru z powodu niedostatecznej ilości środka (stężenie gaśnicze środka w ku-baturze szafy będzie zbyt małe, aby ugasić pożar).W związku z tym zastosowano dwie przepust-nice przeciwpożarowe, zamontowane na da-chu i w podłodze szafy, które w trakcie akcji gaśniczej zamkną się i doszczelnią obie płasz-czyzny (rys.). Każda z przepustnic szczelnie dotyka do płaszczyzny daszku i podłogi, a po zamknięciu się piór przepustnicy szafa tworzy w całości szczelną kubaturę, w której środek gaśniczy pozostanie i przy właściwym stęże-niu doprowadzi do ugaszenia pożaru. Obie przepustnice są wyposażone w siłowni-ki elektryczne, których otwieraniem i zamy-kaniem steruje aparat gaśniczy AGC Master®. Przy normalnej pracy szafy pióra w obu prze-pustnicach są otwarte, zapewniając właściwy przepływ powietrza przez szafę. Jednakże w momencie pojawienia się pożaru i zadzia-łania AGC Master® (obie czujki w aparacie zgłaszają pożar), urządzenie wysyła sygnał do siłowników z poleceniem zamknięcia piór przepustnicy. Pióra zamykają się w ciągu 15 s. Po zakończeniu akcji gaśniczej i zresetowaniu systemu ponownie się otworzą, przywracając przepływ powietrza przez szafę.

Wniosek: doszczelnienie powierzchni daszku i podłogi za pomocą przepustnic oraz zastoso-wanie szafy o szczelności IP40 zapewnia w trak-cie akcji gaśniczej, z wykorzystaniem aparatu gaśniczego AGC Master®, wystarczającą szczel-ność chronionej szafy, a w efekcie właściwe stę-żenie gaśnicze środka gaśniczego. Również przepusty kablowe powinny być od-powiednio szczelne, aby nie spowodować ob-niżenia szczelności szafy. Kable można wpro-wadzać do szafy praktycznie przez każdą jej płaszczyznę. W tym celu należy zastosować znane dławice typu PG o różnych średnicach bądź też uszczelnienia za pomocą specjalnych tworzyw. Dławice lub odpowiednie uszczelki na kable są montowane do specjalnej płytki, całość montuje się do przygotowanych otwo-rów w danej płaszczyźnie szafy.

29

partnerzy wydania:

Anna BłażejczykFire Eater Polska Sp. z o.o.ul. Zielona 52, 05-500 Piasecznoe-mail: info@fire-eater.plwww.fire-eater.com

stałe urządzenia gaśnicze inergen – fire eater

Zabezpieczenie przeciwpożarowe centrów obliczeniowych i innych pomieszczeń to, oprócz wyboru odpowiedniego systemu de-tekcji pożaru, także wybór właściwego syste-mu gaśniczego. Niektóre związki chemiczne, wcześniej powszechnie stosowane i chwa-lone, zostały wycofane. Technologia gazów obojętnych, w tym najbezpieczniejszego pośród nich – Inergenu jest rozwijana od lat. Pionierzy, którzy wprowadzili Inergen do ob-rotu, z satysfakcją obserwują trend ekspansji zarówno gazów obojętnych, jednorodnych, jak i mieszanin.

Inergen należy do najnowocześniejszych sys-temów gaśniczych. Jest bezpieczny dla sprzę-tu, środowiska i ludzi, dlatego jest jednym z najczęściej używanych skutecznych środ-ków gaszących pożary. Gaśnicze działanie Inergenu polega na redukowaniu tlenu w po-mieszczeniu z 21% objętości do 14% i poniżej – pożar jest gaszony, a ludzie mogą oddychać. Dzieje się tak dlatego, że Inergen zawiera poszczególne komponenty środowiska natu-ralnego, takie jak gaz szlachetny argon, azot oraz minimalną ilość dwutlenku węgla. Stę-żenie tego ostatniego składnika w procesie gaszenia powoduje możliwość głębszego od-dychania, co gwarantuje zasilanie organizmu w tlen.

dlaczego inergen?Do podstawowych zalet zalicza się dużą sku-teczność systemu przy równoczesnej ela-styczności pod kątem projektowania, a także

bezpieczeństwo ludzi przy projektowanych stężeniach, bezpieczeństwo środowiska – czego nie można powiedzieć o środkach che-micznych. Brak wywoływania mikrokorozji, szkodliwych substancji w połączeniu z dymem czy poża-rem są cechami, które istotnie wpływają na bezpieczeństwo chronionych materiałów i urządzeń. Inergen – Fire Eater nie powoduje zamglenia w pomieszczeniu w trakcie wyzwalania, ma re-latywnie niską cenę środka gaśniczego, nie po-zostawia pozostałości po gaszeniu (aerozole). Dopuszczony w normie NFPA 2001 dłuższy czas wyzwolenia Inergenu nawet do 120 s świadczy o jego elastyczności i zarazem możliwości płynnego, spokojniejszego wy-pływu. Przy takiej swobodzie projektowania instalacji połączonej z użyciem tłumików fali akustycznej system zapewnia najbardziej bezpieczny proces wypływu, czego nie moż-na powiedzieć o systemach bez takich moż-liwości. System wielostrefowy, który może znacząco obniżyć koszty instalacji zabezpieczającej większą liczbę pomieszczeń, ma prostą budo-wę, co gwarantuje niezawodność i minimalne ryzyko popełnienia błędów podczas monta-żu. Prosty montaż lub demontaż, możliwość szybkiej wymiany, łatwy pomiar ciśnienia sprawiają, że jest to rozwiązanie stosunkowo tanie i nieskomplikowane.

ochrona ludzi, sprzętu i pomieszczeń

Główne miejsca, w których są stosowane in-stalacje gaśnicze Inergen, to m.in. pomiesz-czenia komputerowe, laboratoria, archiwa, rozdzielnie elektryczne, magazyny zbiorów nośników danych, obiekty muzealne. Działanie Inergenu testowano na ludziach – jest on bezpieczny dla człowieka. Ponadto ciężar właściwy Inergenu jest zbliżony do cię-żaru powietrza, co pozwala utrzymać stęże-nie gaśnicze w chronionych obszarach przez długi czas. Archiwa i muzea korzystają z długich czasów utrzymania stężeń gaśniczych, gdyż w ten sposób skutecznie unika się pożarów z żarze-niem materiału.

działanie systemuSzybkość skutecznej akcji gaszenia jest ści-śle związana z właściwym doborem systemu detekcji pożaru i czasem przygotowania po-mieszczenia do gaszenia. Tak szybko, jak au-tomatyczne detektory wykryją rozprzestrze-niający się pożar, centrala sterująca włącza sygnalizatory akustyczne i wizualne sygnały ostrzegawcze. Po upływie krótkiego czasu zwłoki na przygotowanie do wyzwolenia sy-gnał z centrali uruchamia zawór elektroma-gnetyczny, wyzwalając zestaw gaśniczy do chronionego pomieszczenia. Każdorazowo układ hydrauliczny z rurociąga-mi i dyszami jest kalkulowany nie na podsta-wie założeń, ale za pomocą profesjonalnych programów obliczeniowych, których po-prawność sprawdzano podczas wielu testów wyzwalania i pomiarów stężeń.

System gaśniczy Inergen to coraz bardziej popularny i coraz częściej wybierany środek gaśniczy. Jest skuteczny, a przy tym nie wy-wołuje skutków ubocznych. Producent systemu – Fire Eater – przeprowa-dza testy rzeczywistego wyzwalania gazu, które potwierdzają przedstawione cechy i właściwości.

jeśli gaSzeNie gazem, to tylko iNergeN!

Główne miejsca, w których są stosowane instalacje Gaśnicze inerGen, to m.in. pomieszczenia

komputerowe, laboratoria, archiwa, rozdzielnie elektryczne, maGazyny zbiorów nośników danych, obiekty

muzealne.

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe30

partnerzy wydania:

Pulsar Sp. j.Siedlec 150, 32-744 Łapczycabiuro@pulsar.plwww.pulsar.pl

Zasilacze do systemów sygnalizacji pożaro-wej oraz systemów rozprzestrzeniania dymu i ciepła muszą zostać zaprojektowane zgod-nie z wymogami norm i regulacji prawnych:• PN-EN 54-4:2001/A2:2007 Systemy sygnali-

zacji pożarowej,• PN-EN 12101-10:2007 Systemy kontroli roz-

przestrzeniania dymu i ciepła, • rozp. MSWiA pkt. 12.2 z 20.06.2007 (Dz.U.

nr 143 poz. 1002) ze zm. z 27.04.2010).Ponadto zgodnie z rozporządzeniem MSWiA z 27 kwietnia 2010 r. urządzenia służące za-pewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia muszą pozytywnie przejść proces dopuszczenia do użytkowania, potwierdzony odpowiednim świadectwem. Dopuszczenie może zostać wydane dopiero po uprzednim ustaleniu, że poziom bezpieczeństwa wyrobu nie jest niż-

szy od określonego w Polskich Normach lub wymaganiach techniczno-użytkowych.Wszystkie te wymagania i wytyczne wiążą się z przeprowadzeniem skomplikowanych ba-dań przez akredytowane laboratorium – za-silacze są poddawane badaniom funkcjonal-nym, środowiskowym czy kompatybilności elektromagnetycznej. Ponadto producent musi przejść pozytywnie zakładową kontrolę produkcji ZKP przeprowadzoną przez zespół audytorów oceniających sposób prowadze-nia dokumentacji oraz organizację w zakła-dzie produkcyjnym.

Uwieńczeniem spełnienia wszystkich tych wymagań jest otrzymanie certyfikatu stałości właściwości użytkowych oraz świadectwa do-puszczenia. Zasilacze serii EN54 – RED POWER pozytywnie przeszły taki proces zgodnie z 2. klasą środowiskową.W zależności od modelu dostarczają do od-biornika ciągły prąd IMAXb w zakresie od 2 do 7 A. Norma definiuje prądy IMAXa i IMAXb na-stępująco: IMAXa – maksymalny prąd obciążenia w stanie dozorowania, IMAXb – maksymalny krótkotrwały prąd wyjścio-wy niezbędny np. przy aktywowaniu systemu kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła.

Seria eN54zaSilacze buforowe do SyStemów ppoż.

cz. 1. wymagaNia prawNe

Zasilacze współpracują z akumulatorami kwasowymi żelowymi typu SLA od 17 do 42 Ah, gwarantując długi czas podtrzymania systemu podczas braku głównego źródła za-silania. Zgodnie z wymogiem norm zasilacze mają dwa niezależnie zabezpieczone wyjścia zasilania AUX1 i AUX2. Zasilacze nowej serii współpracują z dodat-kowymi modułami w formie listew bezpiecz-nikowych EN54-LB4 i EN54-LB8, które umoż-liwiają zwielokrotnienie liczby niezależnie zabezpieczonych wyjść odpowiednio do 4 i 8. Takie rozwiązanie pozwoli uniknąć awarii ca-łego systemu, gdyby nastąpiło uszkodzenie (zwarcie na linii) któregokolwiek z dołączo-nych dodatkowych odbiorników.Zgodnie z rozporządzeniem MSWiA z 20.06.2007 pkt 12.2 zasilacze zawierają rów-nież układ sygnalizacji wysokiej rezystancji wewnętrznej baterii i przyłączonych do niej elementów obwodu (przewody, bezpiecznik itp.). Jest to istotne, ponieważ nawet w spraw-nie działającym systemie z czasem zużyciu ulegają przyłączone akumulatory. Dlatego też zasilacz musi zasygnalizować taką sytu-ację odpowiednim sygnałem alarmowym na wyjściu awarii zbiorczej, którego obecność jest wymagana przez normę.Analizując przytoczone normy, można za-uważyć, jak duży nacisk jest kładziony na odpowiednie monitorowanie obwodów za-silania rezerwowego, a więc na baterie aku-mulatorów. Z pewnością ma to duży wpływ na to, że zasilacze do systemów przeciwpoża-rowych są wyposażone w układy automatyki mikroprocesorowej.

Zasilacze buforowe do systemów przeciwpożarowych stanowią ważne

ogniwo w prawidłowo zaprojektowanej instalacji. Powinny zapewniać odpowiednie

zasilanie urządzeń ze źródła zasilania zarówno głównego, jak i rezerwowego.

Firma Pulsar wprowadziła na rynek certyfiko-wane zasilacze serii EN54 przeznaczone do

takich instalacji.

31

RED POWER

Prąd wyjściowy (praca chwilowa Imax b)

2A* 3A* 5A* 7A*

Mie

jsce

na

akum

ulat

or 2×17Ah EN54-2A17 EN54-3A17 EN54-5A17 EN54-7A17

2×28Ah - EN54-3A28 EN54-5A28 EN54-7A28

2×40Ah - - EN54-5A40 EN54-7A40

*dokładne wydajności prądowe uwzględniające prąd ładowania akumulatora znajdują się w kartach katalogowychZasilacze dostępne są także w wersji z graficznym wyświetlaczem LCD z dodatkowymi funkcjami

1438

Certyfikat zgodności CNBOP Nr 1438-CPR-0385Świadectwo dopuszczenia CNBOP Nr 2174/2014

LAT GWARANCJI

5

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe32

partnerzy wydania:

Edward Skiepko

dobór kabli w iNStalacjach SSp cz. 1

Podstawowa zasada projektowania okablo-wania opiera się na prawidłowym doborze poszczególnych typów kabli do konkretnych zastosowań. Należy uwzględnić trzy czynniki związane z ich eksploatacją:• stan nienormalnej pracy – urządzenie nie

spełnia swojego zadania, nie ma zagrożenia i nie jest ono wykorzystywane;

• stan pracy normalnej – występuje zagroże-nie (pożar, awaria lub inne), warunki pracy są ekstremalne, temperatura może sięgać kilkuset stopni, a elementy budowlane tracą wytrzymałość; mimo tak trudnych warun-ków urządzenia przeciwpożarowe muszą działać prawidłowo;

• panujące warunki środowiskowe i zagroże-nia związane np. z przepięciami, prowadze-niem kabli w strefach zagrożonych wybu-chem czy na zewnątrz budynku.

Konstrukcja urządzeń ppoż. z reguły nie jest przystosowana do funkcjonowania w warun-kach pożaru. Aby zapewnić ich działanie, nale-ży rozważyć kilka czynników łącznie:• wydzielenie pożarowe urządzeń – ma na

celu zapewnienie funkcjonowania syste-mów nieodpornych na działanie wysokiej temperatury (np. centrale ISP i DSO, zasila-cze, pompy);

• zastosowanie odpowiednich kabli – general-ną zasadą jest stosowanie kabli dobranych do warunków pracy, jeżeli musimy zagwa-rantować ciągłość dostaw energii i przekazu sygnału w warunkach pożaru – stosujemy zespoły kablowe (kable + systemy mocowań wg DIN 4102:12);

• jeżeli dana instalacja ppoż. ma funkcjono-wać do momentu wykrycia pożaru, stosuje się kable uniepalnione bądź bezhalogenowe z dopuszczeniami do stosowania w ochronie ppoż.;

• jeżeli instalacja będzie narażona na szkodliwe działanie warunków środowiskowych, stosu-jemy kable żelowe odporne na wilgoć i UV;

• odpowiednie kable, które nie będą powo-dowały dodatkowych zagrożeń, stosujemy w strefach zagrożenia wybuchem.

Dobierając kable, oprócz ich parametrów elek-trycznych i obciążalności, należy uwzględnić warunki środowiskowe. Kable powinny być dopasowane do rodzaju i parametrów urzą-dzeń do nich podłączonych, a także miejsca zainstalowania i potencjalnych skutków, jakie może spowodować ich uszkodzenie. Istotne są także warunki panujące w otoczeniu insta-lacji, czyli potencjalne narażenia zewnętrzne. W zależności od warunków i wpływów ze-wnętrznych dobiera się odpowiednio wykona-ne (z odpowiedniego materiału) izolacje kabli. Sami producenci oferują i zalecają pewne roz-wiązania dostosowane do konkretnych wa-runków środowiskowych, sposobu układania i przeznaczenia.Warto zatem, przed zaprojektowaniem i wy-konaniem instalacji, sprawdzić i zapoznać się z rozwiązaniami oferowanymi przez produ-centa. Trudno jednoznacznie określić, które

warunki eksploatacyjne są szkodliwe dla danej instalacji, ponieważ to, co dla jednego rodza-ju izolacji przewodu jest dopuszczalne, inną może doprowadzić do zniszczenia. Właściwie dobrane kable są bardziej trwałe, nie stanowią zagrożenia, a ich izolacja nie ulega tak szyb-kiemu uszkodzeniu, więc ryzyko pożaru jest mniejsze. Należy także pamiętać, żeby – podczas re-montów czy zmiany przeznaczenia budynków i pomieszczeń – uwzględnić rzeczywiste za-grożenia i tak zaprojektować, zmodernizować i wykonać instalację, by była dostosowana do panujących tam warunków.

rodzaje kabli W instalacjach sspPrzy wyborze poszczególnych typów kabli należy, oprócz wymagań formalnoprawnych, trzeba uwzględnić warunki, w jakich będą pra-cowały. Szczególnie dotyczy to kabli:• narażonych na wpływ warunków atmosfe-

rycznych,• stosowanych w strefach zagrożonych wybu-

chem,• o podwyższonej odporności na działanie

ognia, stosowanych np. w przestrzeniach przeznaczonych do wentylacji,

• ognioodpornych ze zintegrowaną funkcjo-nalnością w warunkach pożaru, tzw. kabli ognioodpornych – zespołów kablowych,

• działających na zasadzie zaniku napięcia.Rozważając zastosowanie zespołów kablo-wych, należy wiedzieć, które systemy mogą pracować po wykryciu pożaru, a także jakie skutki będzie miała awaria zasilania tych urzą-dzeń. Pod określeniem „awaria zasilania” nale-ży rozumieć zarówno zanik napięcia zasilania, jak i ewentualne zwarcia linii zasilającej spo-wodowane uszkodzeniem przewodów, uszko-

W instalacjach sygnalizacji pożarowej kable łączą ze sobą

poszczególne elementy systemu, tworząc obwody sygnałowe i elektryczne umożliwiające

przekaz sygnału i zasilanie. Obwody te przekazują informację od elementu, który wykrył pożar, do cen-trali sygnalizacji pożarowej (CSP), sterują funkcjami

wykonawczymi oraz monitorują pracę i położenie urządzeń sterowanych. W praktyce wymiana

informacji w systemie odbywa się cały czas.

33

partnerzy wydania:

dzeniem elementów zainstalowanych na linii oraz zadziałaniem zainstalowanych zabezpie-czeń. W praktyce częściej dochodzi do zwarcia żył przewodów zasilających niż ich przerwania. W aspekcie zasilania i monitorowania urządzeń należy brać pod uwagę założenia algorytmu sterowań – awaria kabli może skutkować do-datkowymi stratami, np. związanymi z brakiem sygnału potwierdzenia, że dane urządzenie zo-stało uruchomione. Przykładem może być ste-rowanie uruchomieniem wentylacji nadciśnie-niowej dopiero po otrzymaniu potwierdzenia, że uruchomiły się klapy odciążające. Gdyby takiej informacji nie otrzymano, uruchomienie wentylacji mogłoby spowodować uszkodze-nie przewodów wentylacji.Funkcjonowanie instalacji SSP jest oparte na trzech rodzajach obwodów:• obwody dozorowe – odpowiadają za wykry-

cie i przekazanie informacji do systemu, z któ-rymi współpracują. Są to np. linie dozorowe czujek czy ręcznych ostrzegaczy pożarowych.

Ich zadaniem jest wykrycie zdarzenia i poin-formowanie o tym obsługi (bądź systemu nadrzędnego); po tym ich działanie może zo-stać przerwane, dalszą rolę przejmuje system nadrzędny, a następnie człowiek;

• obwody funkcjonujące na zasadzie podania napięcia zasilania do tych układów – są to obwody sterujące, alarmowe, sygnalizacyj-ne, klapy oddymiające i odcinające, a także zasilające (np. pompy, wentylatory, windy pożarowe);

• obwody uruchamiane po zaniku napięcia za-silania – np. zwolnienie drzwi w systemie KD realizowane na zasadzie przerwania zasilania zwory lub rygla rewersyjnego, sterowanie za-mknięciem klap odcinających wyposażonych w siłowniki sprężynowe, zamknięcie drzwi i bram pożarowych.

klasyfikacja kabliPrzedstawione na rys. 1 rodzaje kabli mają oznaczenia identyfikujące (np. FE, PH, E), ozna-

Kable w instalacjach przeciwpożarowych

Kable funkcjonującedo czasu powstania pożaru

Kable funkcjonujące w warunkach pożaru

Kable w obszarach specjalnych

Kable uniepalnionew symbolu występuje mała litera „n”

- Yn, Xn, yn

indeks tlenowy nie mniejszy niż 29%Kable instalacyjne

- YnTKSY- YnTKSYekw- YnTKSXekw

Kable bezhalogenowe – w symbolu występuje litera „H” np. HTKSH

indeks tlenowy nie mniejszy niż 35%Kable bezhalogenowe

- HTKSH- HTKSHekw

Kable bezpieczeństwa – PH30; PH90; E30; E90; FE180

Kable parowe bezhalogenowe ognioodporne – podtrzymujące

funkcje kablaHTKSH PH90, HTKSHekw PH90

Przewody instalacyjneognioodporne 300/500 V– podtrzymujące funkcje

HDGs FE180 PH90/E30-E90300/500 V; HLGs FE180 PH90/E30-E90

Kable elektroenergetyczneognioodporne 0,6/1 kV –podtrzymujące funkcje –

NHXH FE180 PH90/E90 0,6/1 kV;NHXCH FE180 PH90/E90 0,6/1 kV;(N)HXH FE180 PH90/E90 0,6/1 kV;(N)HXCH FE180 PH90/E90 0,6/1 kV

Kable na zewnątrz budynkuXzKAXw, XzKAXwekw

Kable w strefach ExIB-YSL(St)Y-OZ 2 x 1 mm2

300/500 V

Rys. 1. Podział i przykłady kabli w instalacjach ppoż. w zależności od przeznaczenia i funkcji instalacji

Rys. 2. Sposób wyznaczania maks. rezystancji kabla; Ra – rezystancja liczona od zacisku „A”, Rb – rezystancja liczona od zacisku „B”

czające metody badawcze, wg których zostały przebadane. Kabel o danej klasyfikacji może znajdować różne zastosowanie. Generalnie oznaczenie kabli w zakresie odporności na działanie ognia uwzględnia metodę badaw-czą, wg której została potwierdzona ich ognio-odporność:klasyfikacja Fe – oznacza podwyższoną trwa-łość izolacji na działanie wysokiej temperatury. Taki kabel można stosować tam, gdzie nie jest wymagana ciągłość dostaw energii i przekazu sygnału w warunkach pożaru, a jedynie trzeba zapewnić podwyższoną odporność obwodu na działanie wysokiej temperatury. Kable te nie biorą udziału w pożarze, zatem można je stosować, np. w przestrzeniach międzysufito-wych i międzypodłogowych wykorzystywa-nych do wentylacji.klasyfikacja pH – oznacza podtrzymanie funkcji zapewnienia dostawy energii w wyso-kiej temperaturze samego kabla. Mają zastoso-wania podobne do kabli FE. Kable PH nie mają zdefiniowanych systemów mocowań, zatem są odporne na działanie wysokiej temperatury, ale ich funkcjonowanie w czasie pożaru może być ograniczone tam, gdzie następują drgania, przemieszczenia kabli i instalacji. Nie gwaran-tują ciągłości dostawy energii i przekazu sy-gnału w warunkach pożaru.klasyfikacja e – oznacza podtrzymanie funkcji kabla wraz z systemem mocowań, elementami łączeniowymi i rozdzielczymi w warunkach pożaru. Kable E zapewniają funkcjonowanie instalacji w warunkach pożaru, ciągłość do-staw energii i przekazu sygnału. Instalacja taka nie podlega wyłączeniu przeciwpożarowym wyłącznikiem prądu, może wymagać zabez-pieczenia przed działaniem wody, chyba że zastosowano kable z tą funkcją, potwierdzoną osobnym badaniem.

parametry elektryczne i transmisyjne

Oprócz parametrów związanych z funkcjonal-nością i możliwościami poszczególnych syste-mów, na etapie projektowania należy zwrócić uwagę na wartości graniczne pętli dozorowych, dotyczące poszczególnych systemów – rezy-stancję i pojemność kabla w pętli dozorowej. Te dwa parametry często decydują o długości pętli dozorowej. Zdarza się, że długość przyjęta do obliczenia rezystancji różni się od długości, któ-rą przyjmujemy do obliczeń pojemności kabla.

Określanie rezystancji kablaRezystancja żyły [Ω/km] jest mierzona prądem stałym. Jej wartość zależy od rezystywności materiału przewodowego – miedzi w przy-padku kabli stosowanych w instalacjach ppoż. – i od przekroju poprzecznego żyły. Rezystan-cja żyły ma bezpośredni wpływ na tłumienie sygnału i spadki napięć. Do obliczania rezystancji kabla (R) w instala-cjach ppoż. przyjmuje się rezystancję całej dłu-

wydanie specjalnebezpieczeństwo pożarowe34

partnerzy wydania:

gości żył, odpowiada ona rezystancji obu żył kabla.

R = L x R’

R’ =

C’s = C’p

C’s = 1,8 x C’p

Cs = (X + X1 + X2 + Xn) x C’s

ρ x 2000D

0,0178 [ ] x 2000 m

D = π ( )d2

2

R’ = = 70,8

Ωm [ ]Ω

km2( ) x 3,14160,8 mm2

(1)

gdzie:R – rezystancja kabla [Ω]L – długość kabla (obu żył) [km]R’ – rezystancja jednostkowa kabla na

km [Ω/km]Rezystancja jednostkowa jest podawana w tabelach; dla miedzi można ją obliczyć ze wzoru:

R = L x R’

R’ =

C’s = C’p

C’s = 1,8 x C’p

Cs = (X + X1 + X2 + Xn) x C’s

ρ x 2000D

0,0178 [ ] x 2000 m

D = π ( )d2

2

R’ = = 70,8

Ωm [ ]Ω

km2( ) x 3,14160,8 mm2

(2)

gdzie:ρ – rezystywność miedzi 0,0178 Ω/m2000 – zmiana jednostek: [km] na [m]

(obie żyły kabla o długości 1 km)D – przekrój kabla w [mm2]

Rezystancja kabla każdej z obu pętli jest liczona do najdalszej czujki. Do obliczeń przyjmuje się największą wartość R.

Jeżeli maksymalna długość linii czujek wynosi np. 3300 m, należy pamiętać, że może ona ulec zmianie, ponieważ za-równo rezystancja, jak i pojemność ka-bla zależą od typu zastosowanego kabla i wymagają uwzględnienia podczas pla-nowania.Przekrój kabla D można obliczyć, znając średnicę żyły przewodu d.

R = L x R’

R’ =

C’s = C’p

C’s = 1,8 x C’p

Cs = (X + X1 + X2 + Xn) x C’s

ρ x 2000D

0,0178 [ ] x 2000 m

D = π ( )d2

2

R’ = = 70,8

Ωm [ ]Ω

km2( ) x 3,14160,8 mm2

(3)

Przykład obliczania R’ dla kabla miedzia-nego o średnicy 0,8 mm:

R = L x R’

R’ =

C’s = C’p

C’s = 1,8 x C’p

Cs = (X + X1 + X2 + Xn) x C’s

ρ x 2000D

0,0178 [ ] x 2000 m

D = π ( )d2

2

R’ = = 70,8

Ωm [ ]Ω

km2( ) x 3,14160,8 mm2

(4)

[1] Rozp. Min. Infrastruktury z 21 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz. 690, z późn. zm.).[2] Rozp. MSWiA w sprawie ochrony ppoż. budynków innych obiektów budowlanych i terenów z 7 czerwca 2010 r. (Dz.U. nr109 poz. 719).[3] PKN-CEN/TS 54-14 Systemy sygnalizacji pożarowej. Część 14. Wytycz-ne planowania, projektowania, instalowania, odbioru, eksploatacji i kon-serwacji.[4] Wytyczne SITP WP-02: 2010 Instalacje sygnalizacji pożarowej. Projek-towanie. 2011[5] E. Skiepko: Instalacje przeciwpożarowe, DW „Medium”, Warszawa 2009[6] E. Skiepko: Wymagania w zakresie prowadzenia tras kablowych – referat na konf. „Ochrona ppoż. w obiektach budowlanych. Instalacje elektryczne, wentylacyjne i gaśnicze – projektowanie, montaż, eksplo-atacja” maj 2014.[7] Katalogi firm: Baks, Niedax, Merawex, Technokabel.[8] DIN 4102-12 Zachowanie się materiałów i elementów budowlanych pod wpływem ognia. Podtrzymywanie funkcji urządzeń w czasie pożaru. Wymagania i badania.[9] E. Skiepko: Ciągłość dostawy energii i przekazu sygnału w warunkach pożaru – referat na konf. SITP Zakopane, marzec 2014.[10] Wytyczne projektowania SSP firmy Siemens.

o o oM S

Linia sygnalizatorów systemu SSP

Pojedynczy sygnalizator SSP(brakkonieczno ci stosowania puszekprzy czeniowych)

Sygnalizatory instalowane w p tli dozorowej

Po czenie central SSP - E30/E90

Po czenie central CSP i DSO,jezeli znajduj si w róznychpomieszczeniach - E30

Monitorowanie pracy systemu oddymiania E0

zasilanie sygnalizatorówalarmowych - E30

zasilanie centraliSSP - E30

zasilanie zasilacza - E30/E90

zasilanie sygnalizatorówalarmowych - E30

zasilanie sygnalizatorówalarmowych - E30

p tla dozorowa w obszarzenienadzorowanym SSP - E30

p tla dozorowa w obszarzenadzorowanym SSP - E0

zasilanie centrali SSP - E30

monitorowanie pracy urzdzen wykonawczych -cecha E0 lub E30/E90, jesli potwierdzenie ich

zadzialania wymusza uruchomienie innych urzadzen

sterowanie praca urzdzen wykonawczych -klap, central oddymiania, urzadzen

gasniczych - cecha E30/E90

po czenie CSP z urz dzeniemmonitorowania alarmu E0 iwyniesionym polem obs ugi -E0/E30

po czenie CSP z CSP-COD -sterowanie - cecha - E90

po czenie z CSP ze sta ymurz dzeniem ga niczym - E30/90

Oznaczenia:- kabel bez odporno ci ogniowej- zespó kablowy (kabel 24VDC+system mocowa ) E30/E90- zespó kablowy (kabel 230V+system mocowa ) E30/E90

- elementy detekcyjne: czujki i przyciski

- modu steruj cy "S", monitoruj cy "M", liniowy sterowniksygnalizatorów "MS"

- sygnalizator alarmowy z puszk przy czeniow

o o

S M MS

CSP-M/S - centrala sygnalizacji po arowej Master/SlaveUTA - urz dzenie transmisji alarmówCSP-SUG - centrala sieciowa sta ych urz dze ga niczych

pracuj ca w sieci z CSPCSP-COD - centrala oddymiania pracuj ca w sieci z CSPCSP-CSK - centrala sterowania klapami w sieci z CSP"E" - oznacza zespó kablowy - kabel ognioodporny + systemmocowa

RozdzielniaPo arowa

Obwodybezpiecze stwa

WZL - obwodyu ytkowe

PWP

Kabl

owa

sie

rozd

ziel

cza

Z cze

Kabel od z acza g ównego do rozdzielni - E90 +zabezpieczenie przed dzia aniem wody

Pomieszczenia stanowi ceoddzielne strefy po arowewydzielone w klasie REIlub rozdzielnie w wykonaniuE30/E90

Pomieszczenia stanowi ceoddzieln stref po arowwydzielone w klasie REIlub rozdzielnia w wykonaniuE30/E90

M

monitorowanie pracyzasilacza - E0

CSP- COD

CSP- SUG

CSP- CSK

Ciągłość procesów biznesowych wielu przedsiębiorstw zależy od bezpieczeństwa przechowywanych danych oraz posiadanej wiedzy. Z tego też powodu sprawą najwyższej wagi jest zabez-pieczenie przeciwpożarowe serwerowni i centrów przetwarza-nia danych. Idealnym systemem służącym do ochrony takich obiektów jest Sinorix™ Compact. W jego skład wchodzą ele-menty detekcji pożaru, gaszenia, alarmowania i sterowania. Sinorix™ Compact skutecznie zabezpiecza pomieszczenia ze sprzętem elektronicznym i elektrycznym o kubaturze do 132m³.

answers for infrastructure and cities.

www.siemens.com/sinorix

Dzięki unikatowej i zoptymalizowanej konstrukcji, ten kompletny system zabezpieczenia przeciwpożarowego jest łatwo i szybko instalowany oraz prosty w konserwacji. Obudowa systemu za-wiera: zasysającą czujkę dymu, cichą dyszę Sinorix Silent Nozzle, element alarmowania, sygnalizator świetlny oraz butlę ze środkiem gaszącym Novec™ 1230 firmy 3M™ ze wszystkimi ele-mentami podłączonymi do centrali detekcji pożaru i gaszenia XC10. Korzyści wynikające z zastosowania Sinorix™ Compact to szybka i pewna detekcja, bezpieczny, o niskim poziomie hałasu proces gaszenia, jak również łatwe zastosowanie skutecznych sterowań.

Sinorix Compact ‒ prosty, unikatowy, kompletny system zabezpieczeń przeciwpożarowych.Ochrona sprzętu elektronicznego przez system zawierający wszystkie niezbędne elementy detekcji pożaru, gaszenia, alarmowania i sterowania.

Siemens Sp. z o.o.Sektor Infrastructure & CitiesBuilding Technologieswww.buildingtechnologies.siemens.plul. Żupnicza 11, 03-821 Warszawatel.: +48 22 870 87 00; 03Fax: +48 22 870 87 77tel.bezpośr.: +48 22 870 87 79

INTEGRAL

Integral over IP – systemy sygnalizacji pożarowej przyszłości.Szybkie i bezpieczne przekazywanie informacji o stanach systemowych do wszystkich odbiorców niezależnie od lokalizacji.Możliwość reakcji na zdarzenia w czasie rzeczywistym. Najwyższy poziom bezpieczeństwa i elastyczność dziękizastosowaniu systemu Integral IP wraz z rozwiązaniami do zdalnego zarządzania i nadzoru.

SCHRACK SECONET Polska Sp. z o. o., PL-02-672 Warszawa, ul. Domaniewska 44a, bud. Platinium V,Tel. +48 22 3300620-623, warszawa@schrack-seconet.pl, www.schrack-seconet.com.