Na co BAZY PATENTOWE ?

Magdalena Jackowska

Tylko w Europie każdego roku przedsiębiorcy, organizacje i osoby prywatne wydają około 20

miliardów dolarów na badania wykonane już wcześniej przez kogoś innego. Szacuje się,

że aż 30% wszystkich badań przeprowadzanych na świecie jest dublowanych. Patrząc na te

dane aż trudno uwierzyć, że w dobie Internetu, aż tak dużo pieniędzy jest po prostu

marnowanych. Dlaczego tak się dzieje? Przede wszystkim z powodu braku dostępu do

informacji. Składa się na to zarówno braku świadomości istnienia profesjonalnych baz

danych, jak również nieumiejętność korzystania z profesjonalnych, wyspecjalizowanych

źródeł informacji.

Jednymi z najciekawszych i wszechstronnych choć jednocześnie bardzo wyspecjalizowanych

źródeł informacji biznesowych są patentowe bazy danych. Warto wiedzieć, że aż 80 %

informacji zawartych w dokumentach patentowych nie jest publikowana w żadnym

innym dokumencie.

Co roku z powodu niewykorzystania informacji patentowej ponoszone są ogromne nakłady

finasnowe, osobowe oraz emocjonalne na realizację pomysłów i rozwiązań technologicznych,

które są już znane i opatentowane od lat.

Podstawową funkcją patentowych baz danych jest dostarczanie informacji potrzebnych do

prowadzenia badań naukowych, oraz do wyboru tematyki prac naukowo – badawczych, w

chwili ubiegania się o patent, służą do weryfikacji tego, na ile zgłoszone rozwiązanie jest

prawdziwie twórcze i pomysłowe pozwalając uniknąć rozczarowania. Jednak ich przydatność

jest znacznie szersza. Bazy danych pozwalają na zapoznawanie się z innymi niż własne

rozwiązaniami technicznymi w celu zdobycia wiedzy o renomowanych rozwiązaniach

oraz poszukiwania inspiracji.

Z ich pomocą można poznać szczegółowe rozwiązania techniczne i technologiczne, a nawet

niekiedy zorientować się jakie przedsięwzięcia planują inni np. konkurenci biznesowi. Chcąc

rozwinąć swój dotychczasowy zakres lub formę produkcji przedsiębiorcy z pomocą

patentowych baz danych mogą odnaleźć osobę, która dzięki swojemu wynalazkowi

zrewolucjonizuje ich biznes. Mogą szukać gotowych rozwiązań do zrealizowania swoich

pomysłów na biznes, lub też wykorzystywać zebrane informacje jako kierunkowskaz do

wytyczenia nowych szlaków i kierunków rozwoju firmy czy przedsięwzięcia.

Choć bazy patentowe są w tym zakresie jeszcze niedoceniane, mogą okazać się wyjątkowo

cennym narzędziem nie tylko dla przedsiębiorców, ale również dla inwestorów. Przede

wszystkim mogą oni sprawdzić pomysł, w który zamierzają zainwestować pieniądze. Dzięki

bazom danych inwestor może sprawdzić, czy proponowany mu pomysł faktycznie jest tak

innowacyjny i nowatorski jak przedstawia go jego wynalazca. Mogą też oczywiście

sprawdzić czego w danej dziedzinie do tej pory dokonano, a tym samym czego należy

biznesowo unikać, gdyż może się wiązać z ochroną patentową.

Korzyści z korzystania z patentowych baz danych są ogromne dla każdego, kto chce zgłosić

wynalazek, zainwestować w nową technologię, rozwinąć biznes używając nowych rozwiązań

technicznych. Dzięki informajcom zawartym w patentowych bazach danych można:

• zaoszczędzić pieniądze unikając powielania prac badawczo-rozwojowych;

• zaoszczędzić czas, nakłady pracy i środki finansowe określając realną zdolność patentową

własnych rozwiązań;

• przestrzegać prawa mając pewność, że rozwiązania techniczne nie naruszają praw innych

podmiotów;

• określić wartość wynalazków własnych, oraz wynalazków innych twórców z tej samej

dziedziny;

• zarobić pieniądze wykorzystując rozwiązania, które z powodu wygaśnięcia prawa

wyłącznego mogą być przedmiotem swobodnej gospodarczej eksploatacji lub na które nie

zostało udzielone prawo wyłączne;,

• wyprzedzić konkurencję zdobywając cenne informacje rynkowe na temat działań

innowacyjnych oraz kierunku rozwoju konkurencyjnych firm z branży,

• być na czasie wyszukując, analizując i sprawdzając główne trendy w określonych

dziedzinach techniki, zwłaszcza dotyczące dziedzin ważnych dla interesu publicznego, takich

jak opieka zdrowotna i ochrona środowiska.

Dzięki dynamicznemu rozwojowi technik teleinformatycznych badana patentowe i

towarzyszące im działania zmieniły swoją postać. Kluczową rolę odgrywają dziś bazy danych

wraz z narzędziami udostępniania i wyszukiwania informacji przez sieć Internetu.

Paradoksalnie, narzędzia te, które zazwyczaj ułatwiają wiele procesów, automatyzują je, w

przypadku wyszukania odpowiedniego dokumentu zdecydowanie komplikują proces.

Umiejętność skutecznego poruszania się w świecie baz danych i to nie tylko urzędów

patentowych, jest dziś bezwzględnym warunkiem dbałości o dorobek swoich pomysłów,

badań, kreatywności.

Światowe sieci komputerowe tworzą także ogromne możliwości analiz dotyczących ocen

opłacalności lokowania własnych patentów na rynkach innych krajów. To ogromna

szansa którą warto wykorzystać.

I. Czym jest badanie patentowe?

Badanie patentowe jest analizą mającą na celu wyszukanie w bazach patentowych

dokumentów, które są podobne do badanego wynalazku lub pomysłu na wynalazek.

II. Co to jest wynalazek?

Wynalazkiem może być każde rozwiązanie techniczne przyjmujące postać przedmiotu,

produktu, wytworu, sposobu wytwarzania, sposobu łączenia, który jest nowy, posiada

poziom wynalazczy i nadaje się do przemysłowego stosowania.

Wynalazek jest nowy, wtedy gdy nie jest on częścią stanu techniki – chodzi o tzw. nowość

światową. Do stanu techniki należy wszystko co zostało kiedykolwiek i gdziekolwiek

opublikowane i ujawnione. Jeżeli publikacja ujawniająca część naszego wynalazku znajduje

się na przykład w bibliotece w jednym z krajów Azji i ekspert urzędu patentowego, który

bada nasz wynalazek, odnajdzie tę publikację, może ją przeciwstawić naszemu wynalazkowi.

Należy pamiętać, że wszystkie publikacje przedstawiające zbliżone i podobne do naszego

wynalazku rozwiązania, które zostały opublikowane gdziekolwiek na świecie mogą zostać

przeciwstawione: dotyczy to publikacji w czasopismach naukowych, prezentacji na

konferencjach naukowych, katalogów handlowych. Również każde użycie wynalazku w

obrocie handlowym stanowi ujawnienie wynalazku. Przeciwstawiony może zostać nawet

anonimowy artykuł – ważna jest dla urzędu treść tego artykułu i data jego ujawnienia,

dotyczy to również informacji zawartych w Internecie.

Ogłaszając swoje wyniki naukowe lub przedstawiając swój wynalazek na stronie internetowej

należy pamiętać, że jeżeli zostanie on ujawniony zanim zostanie dokonane zgłoszenie

wynalazku, spowoduje to bezpowrotną utratę cech nowości i w konsekwencji utratę

zdolności patentowej rozwiązania.

Kolejnym kryterium, jakie wynalazek musi spełniać to jest poziom wynalazczy. Uważa się, że

wynalazek jest nieoczywisty, jeśli nie wynika on dla znawcy, fachowca z danej dziedziny w

sposób oczywisty z połączenia na przykład dwóch różnych znanych rozwiązań. Jest to jedno z

najtrudniejszych kryteriów wynalazku. Łatwiej wynalazek uznaje się za nowy, niż za

posiadający poziom wynalazczy. W doktrynie polskiej panuje pogląd, że w przypadku oceny

nieoczywistości rozwiązania należy brać pod uwagę każdy publikowany dokument w świetle

dostępnej wiedzy, a także całą wiedzę ogólną dostępną dla specjalisty na dzień przed

zgłoszeniem wynalazku. W tym kontekście należy rozważyć, czy przy rozpatrywaniu

problemu technicznego specjalista znający najbliższy stan techniki miałby możliwość dość do

zastrzeganego rozwiązania bez dokonań twórczych, tzn. w sposób zawodowy i rutynowy (du

Vall, 2008).

W przypadku wynalazków chemicznych, farmaceutycznych jest możliwość uzyskania patentu

na nowe zastosowanie znanej substancji. Na przykład znana jest substancja stosowana do

leczenia schorzeń kardiologicznych, a kolejne badania stwierdziły, że ta sama substancja

może być stosowana również do leczenia zmian reumatycznych. Wtedy mamy do czynienia z

nowym zastosowaniem znanej substancji.

Jeżeli urząd patentowy uzna, że dany wynalazek spełnia wszystkie kryteria patentowalności,

przyznaje patent. Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty zgłoszenia wynalazku do

ochrony. Ochrona przyznawana przez patent, jest ochroną terytorialną, ograniczoną do

obszaru na który wniesiono o ochronę.

Przykład: wynalazek zgłoszony w Polsce, na który następnie Urząd Patentowy RP (dalej: UP

RP) przyznał patent, chroniony jest tylko na terytorium Polski. Uprawniony z patentu

polskiego może zakazać w Polsce osobie trzeciej, nie mającej jego zgody, korzystać z jego

rozwiązania, wytwarzać, używać, oferować, wprowadzać do obrotu lub importować dla tych

celów produktów będących przedmiotem wynalazku lub produktów otrzymanych bezpośrednio

sposobem chronionym patentem. Jednak poza granicami Polski każda osoba trzecia może

wykorzystywać rozwiązanie zawarte w polskim patencie bez zgody uprawnionego z

polskiego patentu. Nie może jedynie wprowadzać przedmiotu wynalazku do obrotu w Polsce.

III. Co zawierają bazy danych?

Patentowe bazy danych zawierają dokumenty patentowe czyli opublikowane lub

udostępnione do publicznego wglądu opisy zgłoszeniowe wynalazków, wzorów użytkowych i

wzorów przemysłowych, a także opisy patentowe wynalazków, dodatkowe świadectwa

ochronne na produkty lecznicze i środki ochrony roślin, opisy ochronne wzorów użytkowych,

wzorów zdobniczych i wzorów przemysłowych..

Dokumenty te przedstawiają rozwiązania techniczne, które przynajmniej w opinii

zgłaszających są nowymi, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego

stosowania. Zbiory te zawierają więc bezkonkurencyjny zakres wiedzy technicznej, choć

różny w poszczególnych jej dziedzinach.

Z dokumentu patentowego można ustalić wszystkie użyteczne informacje dotyczące

wynalazku jak i właściciela praw do patentu: dane właściciela prawa wyłącznego, datę

zgłoszenia tj. datę obowiązywania prawa oraz informacje o kraju lub krajach, w których

obowiązuje prawo wyłączne.

Jednak poza użytecznością informacji, największą zaletą patentowych baz danych jest

aktualność informacji. Dane o rozwiązaniach technicznych publikowane w literaturze

technicznej zazwyczaj są opóźnione o 2-3 lata od momentu ich odkrycia.

Natomiast patentowe bazy danych udostępniają te informacje natychmiast po ogłoszeniu o

udzielonych prawach wyłącznych w oficjalnym wydawnictwie urzędu patentowego. W

przypadku nowych zgłoszeń patentowych następuje to zazwyczaj po upływie 18 miesięcy od

daty zgłoszenia wynalazku w urzędzie patentowym lub, jeśli zastrzeżone zostało

pierwszeństwo, od daty pierwszeństwa. Zgłoszenie patentowe może też zostać opublikowane

przed upływem wyżej wymienionego okresu, ale tylko na wniosek zgłaszającego. Wtedy

może się zdarzyć tak, że zgłoszenie patentowe zostanie ujawnione do 12 miesięcy od daty

zgłoszenia.

Dodatkowo bazy danych zawierają informacje o stanie prawnym w zakresie ochrony

przemysłowej danego rozwiązania.

Patentowe bazy danych zawierają następujące dokumenty:

• zgłoszenia wynalazków, wzorów użytkowych, znaków towarowych będące w trakcie

rozpatrywania ich zdolności ochronnej;

• Zgłoszenia które w wyniku decyzji negatywnych, bądź niedopełnienia formalności

proceduralnych (np. wniesienie odpowiednich opłat) nie otrzymały ochrony patentem

(dostępne są w postaci pierwotnego zgłoszenia patentowego);

• patenty, prawa ochronne i znaki towarowe w mocy,

• wzory przemysłowe i wzory zdobnicze,

• oznaczenia geograficzne.

Do kiedy patent przyznaje wyłączność na korzystanie z rozwiązania zawartego w

uzyskanym patencie i od kiedy można korzystać z rozwiązań zawartych w patentach?

Decyzja o przyznaniu patentu jest decyzją warunkową – tym warunkiem jest wniesienie

opłaty urzędowej: za utrzymanie w mocy ochrony wynalazku od daty zgłoszenia wynalazku

w urzędzie patentowym aż do daty wydania decyzji oraz za publikację. Następnie co roku

uprawniony z patentu jest zobowiązany, o ile jest zainteresowany utrzymaniem patentu w

mocy, do wnoszenia opłaty urzędowej za kolejny okres ochrony swojego patentu. Jeżeli

uprawniony z patentu zrezygnuje z wnoszenia opłat urzędowych za utrzymanie patentu w

mocy albo upłynął już okres 20 lat od daty zgłoszenia lub z powodu innych okoliczności

patent wygasa, a przedmiot patentu wchodzi w zakres wiedzy powszechnej i może być

swobodnie wykorzystywany. Co więcej uznano, „że imitacja takich osiągnięć, które stały się już częścią wiedzy

powszechnej, nie może być zakwalifikowana jako czyn nieuczciwej konkurencji i stanowi

jedynie dozwolone dostosowanie się przedsiębiorcy do aktualnego poziomu rozwoju

gospodarczego.” (Ewa Nowińska, 2008)

Co można wyczytać z informacji patentowej?

- Czy istnieją jakieś inne, alternatywne rozwiązania wynalazku a jeśli tak, to w jaki sposób do

niego nawiązują;

- Czy rozwiązanie będące przedmiotem zgłoszenia może być użyteczne jeżeli chodzi o

unowocześnienie już istniejącego produktu lub wytworzenie produktu całkiem nowego?

- Czy opracowywane rozwiązanie może pomóc w osiągnięciu przewagi konkurencyjnej na

danym rynku?

- Czy istnieją potencjalni licencjobiorcy lub inwestorzy, którzy pomogliby we wprowadzeniu

produktu na rynek?

- Czy inne przedsiębiorstwa konkurencyjne mogą opracować podobne rozwiązanie i jak to

wpłynie na wartość i możliwość stosowania zgłoszonego rozwiązania?

IV. Kto może być zainteresowany przeprowadzeniem badania patentowego?

Istnieje wiele powodów, dla których przeprowadza się badanie patentowe. Na przykład:

- twórca chciałby sprawdzić, zanim dokona zgłoszenia wynalazku w urzędzie patentowym i

poniesie związane z tym koszty, czy to co wymyślił nie zostało już zgłoszone do ochrony –

wtedy mamy do czynienia z badaniem patentowym w celu ustalenia nowości rozwiązania.

- firma chciałaby wprowadzać produkt, ale nie chce naruszać praw osób trzecich, dlatego jest

zainteresowana sprawdzeniem, czy dany produkt został zgłoszony lub opatentowany na rzecz

innej firmy np. w Polsce - wtedy mamy do czynienia z badaniem patentowym na czystość

patentową.

- firma X wytwarza jakiś produkt i została pozwana przez firmę Y, że narusza jej patent. Jako

strategię obrony swojego produktu firma X postanawia przeprowadzić badanie patentowe w

celu wyszukania dokumentów mogących wskazywać na to, że patent został przyznany spółce

Y z naruszeniem zasad patentowalności (czyli wynalazek nie był nowy lub był oczywisty) –

wtedy mamy do czynienia z badaniem patentowym w celu wyszukania dokumentów

podważających ważność patentu,

- naukowiec, który chciałby uzyskać listę najnowszych zgłoszeń patentowych w swojej

dziedzinie, które mogłyby mu pomóc w jego dalszej pracy naukowej – wtedy mamy do

czynienia z badaniem stanu techniki