Barbara Bronisława Czarnowska

Kobieta Kawaler

Urodzona 4 grudnia 1810

zmarła 23 października 1891,

przeżywszy lat 81.

Warszawianka, Barbara Bronisława Czarnowska

Pierwsza kobieta-wojskowy w dziejach polskiej regularnej armii.

Podoficer z Pułku Jazdy Sandomierskiej, odznaczona orderem Virtuti Militari i Gwiazdą Wytrwałości.

Bohaterka Powstania Listopadowego 1830 roku.

Rodzice

Rodzina Barbary Bronisławy Czarnowskiej była szlachecka, choć niezamożna.

Jej ojciec to Klemens Czarnowski

a matka to Ewa ze Stokowskich.

Żywe tradycje patriotyczne

Pochodziła ona z rodziny o żywych tradycjach patriotycznych, w której na porządku dziennym były opowieści i wspomnienia czynów legionów polskich, pod sztandarem których walczyli jej dziadowie.

Miała skończone 19 lat

gdy w nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku wybuchło w Warszawie powstanie. Właśnie dokładnie na dzień wcześniej, 28 listopada, przyjechała do Warszawy ze wsi Struga, położonej w pobliskim powiecie błońskim, gdzie jej rodzice dzierżawili niewielki folwark.

Położenie na mapie Polski wsi Struga

Strugi – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w

powiecie sochaczewskim, w gminie Teresin.

Pobyt w stolicy

Wielce urodziwa panna Barbara zatrzymała się w stolicy u serdecznych przyjaciół swoich rodziców, państwa Orłowskich.

Pierwsza noc powstańcza

W kamienicy jej opiekunów zamieszkiwał szef carskiej, tajnej policji, rosyjski pułkownik Zass.

Tej pierwszej nocy powstańczej dom przy Twardej otoczyła kompania wojska polskiego, a kilku żołnierzy przeszukało, natrafiając zresztą na bardzo cenne dokumenty, mieszkanie pułkownika Zassa.

Wojna

Zamiast radosnych zabaw, przyszła pod jej dom wojna,

jak się okazało później, dla tej młodej damy, nie mniej ekscytująca.

Kobiety służące w wojsku polskim

Do Warszawy docierały, powielane także na łamach codziennych gazet, przykłady waleczności kobiet służących w wojsku polskim.

Wiele kobiet chwyciło za oręż, by walczyć o wyzwolenie ojczyzny, choćby wolność tą przyszło okupić życiem.

Zapragnęła i panna Czarnowska wstąpić w szeregi polskiej armii.

Do obozu wojskowego na Pradze

wykradała się z domu swych opiekunów Orłowskich dwa razy.

Za pierwszym razem spotkała kapitana Koncewicza z 1 Pułku Jazdy Augustowskiej, który wszelkimi sposobami próbował odwieść ją od chęci wstąpienia do wojska. A kiedy ta stanowczym głosem odrzekła:

„jeżeli mi pan odradzać nie przestanie, uważać go będę za swego złego ducha! Nie po to tu przybyłam. Chcę wstąpić do wojska i wstąpię!”,

wymyślił podstęp – męskie imię i przebranie.

Po ostrzyżoną i przebraną w męskie odzienie Barbarę

kilka dni po tej rozmowie, przyjechał pod dom na Twardej ordynans i zawiózł do obozu na Pragę.

Panna Czarnowska służyłaby w wojsku jako chłopiec, gdyby zaraz dnia następnego, major Tyszko, pod granatowym mundurem wojskowym z pąsowym kołnierzem i wyłogami oraz rogatywką nie dostrzegł od razu dziewczęcia.

1 Pułk Jazdy Augustowskiej

I na wieczornym apelu, przed frontem całego pułku, ogłosił, iż „Bronisława Czarnowska mianowana została kadetem 1 Pułku Jazdy Augustowskiej”.

Kadet1 Pułku Jazdy Augustowskiej

Tym samym po raz pierwszy w dziejach polskiej służby wojskowej, kobieta jawnie, za zgodą zwierzchności wojskowej, została przyjęta w szeregi regularnej armii.

1 Pułk Jazdy Augustowskiej

1 Pułk Jazdy Augustowskiej - pułk jazdy polskiej doby powstania listopadowego, na etat wojska wszedł 20 stycznia 1831.

Pułk otrzymał 19 krzyży złotych i 19 srebrnych.

Przed walką

Początkowo pełniła obowiązki adiutanta i pracowała w kancelarii pułku wdrażając się do zajęć wojskowych.

Obrona Warszawy 6 – 7.09.1831 roku brała już udział w obronie

Warszawy w I dywizji jazdy gen. Jagmina, w skład której wchodził

I Pułk Jazdy Augustowskiej.

Epilog powstania - czyli szturm i zdobycie Warszawy

przez wojska rosyjskie

Atak ten rozpoczął się

7 września 1831 r. Pierwsza dywizja, w której składzie był pułk Augustowski, ustawiła się w linię bojową między rogatkami: jerozolimską a wolską. Pułk Czarnowskiej znalazł się bliżej rogatki jerozolimskiej.

Walka

Czarnowska, stojąca jak zawsze w pierwszym szeregu, tak mówi o tej chwili:

„krew nie drgnęła we mnie, stałam jak mur, choć nad głową moją kule armatnie świstały”.

Walka

Koń Czarnowskiej, ugodzony pociskiem w łopatkę, przykląkł a ona sama spadła na ziemię.

Cofnęła się w aleje Jerozolimskie, uprosiła o nowego rumaka i szablę. I ruszyła w bój.

W tym czasie jazda polska złamała linę przeciwnika i szła szybko naprzód.

Podchorąży Czarnowska

Pułk Augustowski był stale wystawiony na starcia z nieprzyjacielem.

W każdej z takich akcji podchorąży Czarnowska brała udział i zawsze w pierwszym szeregu, przykładem zagrzewając do walki innych żołnierzy.

Pod Sierpcem

We wrześniu 1831 r. pod Sierpcem miała miejsce potyczka między oddziałami powstańczymi a wojskami rosyjskimi, w której Polacy zadali dotkliwe straty wrogowi. Wyróżniła się wówczas Barbara Czarnowska.

Walka

Gdy zmęczony i wygłodzony polski pułk zaatakowany został przez doborowy oddział rosyjski panna Barbara rzuciła się w sam środek nieprzyjaciela, czym w szeregach wywołała taki entuzjazm, że Polacy, zadawszy przeciwnikowi duże straty, zmusili do ucieczki jazdę rosyjską.

Męstwo

Podczas jednego z ataków wroga, gdy dojrzała z boku nieprzyjacielską jazdę krzyknęła:

„W lewo zwrot! Za mną! Naprzód”! Pierwsza rzuciła się w sam środek

nieprzyjacielski, wywołując taki entuzjazm wśród rodaków, że mimo zmęczenia ludzi i koni, mimo przeważającej liczby nieprzyjaciół wroga odparto, zmuszając go do ucieczki i zadając duże straty.

Virtuti Militari

Za czyn ten, kilka dni później, na postoju w Sierpcu otrzymała z rąk gen. M. Rybińskiego srebrny krzyż wojskowy (krzyż zasługi wojskowej Virtuti Militari)

i stopień podoficera 1 Pułku Jazdy Sandomierskiej.

(dokument nr 3472, wydany w Świebodzinie 3 października 1831 r).

Order Virtuti Militari

Order jest "nagrodą czynów wybitnego męstwa i odwagi, dokonanych w boju i połączonych z poświęceniem się dla dobra Ojczyzny”.

Zdarzenie z jej udziałem z Serocka

Kiedy polski oddział zaatakowany przez kałmuków zaczął uciekać, to Czarnowska wyrwała szablę i poprowadziła zwycięską szarżę na nieprzyjaciela. Odznaczona została też Gwiazdą Wytrwałości, nadaną jej przez ostatni, przed upadkiem Powstania Listopadowego, sejm Joachima Lelewela w Zakroczymiu, a wręczenie miało miejsce na ratuszu w Płocku.

Gwiazda Wytrwałości (Gwiazda Zakroczymska)

Polskie powstańcze odznaczenie honorowe o randze orderu.

Wyróżnienie "dla tych co za sprawę narodową do ostatniej kropli krwi walczyli i do końca wytrwali pod jej sztandarami”.

Zwolnienie ze służby wojskowej

Na ostatniej radzie wojennej w Świebodzinie rozwiązano polską armię i uchwalono, że reszta wojska odda broń Prusakom.

Czarnowska, jak wszyscy inni, otrzymała 4 października 1831 r. dymisję, czyli zwolnienie ze służby wojskowej nr 9915.

Nazajutrz wojsko przekroczyło granicę pod Szulcowem i złożyło broń w Brodnicy.

Był to widok rozpaczliwy i smutny i jak wspomina Czarnowska: „żołnierze łamali swe pałasze i wołali całym głosem: Ach! Sprzedali nas! Sprzedali”!

Męstwo

Czarnowska budziła podziw swym męstwem wśród pruskich generałów.

„Ja sama, gdy się zastanawiam, to nie pojmuję mojej odwagi. „Ten entuzjazm był wyższym ponad wszystko. Ja tak kochałam ojczyznę jak samego Boga” – wspominała.

Życie osobiste

W 1836 r. wyszła za mąż za wdowca Kazimierza Zakrzewskiego właściciela majątku we wsi Żaby pod Błoniem.

W 1841 r. owdowiała.

Życie osobiste

Z drugim mężem, Stanisławem Żbikowskim, wróciła do Warszawy.

Nabyła na Starym Mieście,

w 1841 r., narożną, wąską, kamienicę „Pod Lwem” noszącą numer 21. Obecnie Rynek 13

Zachowała nazwisko Czarnowska.

Reszta jej życia

Bliska była i dobrze znana wszystkim mieszkańcom Starówki, ponieważ reszta jej życia, oprócz wychowywania dzieci, upłynęła na dobroczynności. Kochała ją młodzież ucząca się i wszelka nędza ze Starego Miasta, za skromność i opiekę, jaką nad nim roztaczała, że pomagała w każdej potrzebie, ale też za jej życie, niezwykłe, pełne szczerego poświęcenia dla ojczyzny.

Pamiętnik

Barbara Czarnowska pod koniec życia napisała mały pamiętnik, zaledwie kilka kartek, skreślonych ręką, mającą niemalże lat 80, w którym opisuje swą służbę wojskową. Piękne świadectwo tamtych czasów, przepełnione miłością do ojczyzny.

Jej pogrzeb stał się staromiejską manifestacją

Na Jej pogrzeb 26 października 1891 r. do katedry Św. Jana przybyło mnóstwo mieszkańców Starego Miasta i towarzyszyło pochodowi żałobnemu na Cmentarz Powązkowski, (kwatera 29, rząd 3).

W kilka lat później stanął tu skromny sarkofag kamienny.

Sarkofag kamienny

Napis na grobie brzmi: Barbara Czarnowska, I voto Zakrzewska, II voto Żbikowska b. podchorąży Wojsk Polskich, ozdobiona Krzyżem Virtuti Militari, ( zm. 1891 r.), która była kadetem I Pułku Jazdy Augustowskiej.

Cmentarz Powązkowski, (kwatera 29, rząd 3).

ALEJA CHWAŁY POWSTANIA LISTOPADOWEGO

Wzdłuż ul. Traczy powstaje Aleja Chwały w postaci głazów z tablicami pamiątkowymi. Pierwsze kamienie położono w 1999.

Dotychczas odsłonięto 33 tablice m.in. Emilii Plater, Józefiny Rostowskiej, Barbary Bronisławy Czarnowskiej, Klaudyny z Działdowskich Potockiej, Emilii Szczanieckiej – tablica o numerze 24.

Kamień pamięci kobiet w powstaniu

W 2005 roku krewni bohaterki, m.in.

Ryszard Czarnowski, odsłonili kamień jej

pamięci pod Olszynką Grochowską

w ALEI CHWAŁY

Rada i Zarząd Dzielnicy Praga Południe m.st. Warszawy Krąg Pamięci Narodowej 27 listopad 2005 r.

Lokalizacja Alei Chwały

Losy Barbary Bronisławy Czarnowskiej w literaturze

Książka ta oddaje hołd kobietom uczestniczącym w powstaniu listopadowym, które dosłownie sercem i orężem starały się walczyć za ojczyznę.

Źródła

http://www.warszawa.pl/Encyklopedia_Warszawy/Historia/Dzieje_miasta/Warszawa_1795-1914/65,3439,2,1,0,0-Kobieta_Kawaler.html

http://pl.wikipedia.org/wiki/1_Pu%C5%82k_Jazdy_Sandomierskiej http://www.stankiewicze.com/obrazy/vm10.jpg http://pl.wikipedia.org/wiki/Gwiazda_Wytrwa%C5%82o%C5%9Bci http://pl.wikipedia.org/wiki/1_Pu%C5%82k_Jazdy_Augustowskiej http://www.sierpc.com.pl/historia.php?strona=sierpc_w_xix_w..html http://www.powiat.sierpc.pl/side.php?id=35 http://www.antykwariat-mit.pl/

Sercem_i_orezem_ojczyznie_sluzyly__Wawrzykowska_Wierciochowa_Dioniza-2926.html

http://klasa11.webd.pl/main/chwala.html http://www.twoja-praga.pl/praga/pomniki/1165.html http://pl.wikipedia.org/wiki/Obrona_Warszawy_(1831)