Paweł Bartoszczuk

BADANIE POZIOMU I STRUKTURY KOSZTÓW POZYSKANIA WODY DLA ODBIORCÓW MIEJ­

SKICH W POLSCE

1. Elementy metodyki badania kosztów pozyskania wody

1.1 Klasyfikacja kosztów

W analizie i kontroli kosztów własnych ponoszonych przez przedsiębiorstwa stosuje się trzy zasadnicze kryteria po­działu kosztów na (por. pracę [4]):

a) rodzajowe,

b) stanowiskowo-kalkulacyjne,

c) ekonomiczne.

Koszty w układzie rodzajowym (nakłady) obejmują całość kosztów, jakie ponosi przedsiębiorstwo dostarczające wodę odbiorcom. Poziom i struktura tych kosztów informuje, czy pro­dukcja wody jest materiałochłonna, pracochłonna, czy też kapi­tałochłonna (np. w przypadku wysokich kosztów uzdatniania wody). Przyjęta jeszcze w latach 60-tych klasyfikacja kosztów wyodrębnia: płace z narzutami, amortyzację, koszty materiałów, energii oraz pozostałe koszty.

Koszty przedstawione w układzie rodzajowym nie są jed­nak przydatne do przeprowadzania analiz poszczególnych ro­dzajów usług świadczonych przez przedsiębiorstwo, na przy­

83

Badanie poziomu i struktury kosztów pozyskania wody dla odbiorców miejskich...

kład dostawy wody i odprowadzania ścieków ([5]). Oprócz kosztów działalności podstawowej, koszty w układzie rodzajo­wym zawierają bowiem koszty działalności pomocniczej i koszty robót inwestycyjnych.

W celu pozyskania informacji o koszach poszczególnej usługi świadczonej przez przedsiębiorstwo potrzebny jest sta- nowiskowo-kalkulacyjny układ kosztów. Grupuje on koszty wła­sne poszczególnych usług w podziale na elementy, a w razie potrzeby na miejsca ich powstawania. Miejsca powstawania kosztów mogą być wyznaczone według następujących kryte­riów:

- rodzaj wykonywanych usług,

- faza świadczenia danej usługi,

- podział terytorialny jednostek organizacyjnych.

Ilość miejsc ewidencjonowania powstawania kosztów za­leży od wielkości zakładu. Jak podaje Dziembowski w pracy [4], zakłady produkujące powyżej 5 min m3 wody na rok wyod­rębniają 8 miejsc powstawania kosztów:

1. ujęcie wody,

2. uzdatnianie wody,

3. tłoczenie wody,

4. sieć wodociągowa,

5. wodomierze,

6. sieć kanalizacyjna,

7. przepompowywanie ścieków,

84

P.Bartoszczuk Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego nr 53

8. oczyszczanie ścieków.

Jeżeli zakład posiada kilka ujęć wody lub oczyszczalni ścieków następuje dalszy podział miejsc powstawania kosztów według terytorialnie wydzielonych jednostek organizacyjnych.

W zakładach mniejszych o produkcji poniżej 5 min m3 wody na rok wyodrębnia się 4 stanowiska powstawania kosz­tów:

1. produkcja wody,

2. rozdział wody,

3. odprowadzanie ścieków,

4. oczyszczanie ścieków.

W praktyce jednak uproszczony sposób ustalania stano­wisk powstawania kosztów stosuje się i w przedsiębiorstwach większych. Często produkcja i rozdział wody traktowane są jako jedno miejsce powstawania kosztów, por. w pracy [4].

W obrębie stanowiskowo-kalkulacyjnego podziału kosz­tów możemy podzielić je na koszty technologiczne, związane bezpośrednio z wykonywaniem danej usługi oraz ogólne, zwią­zane z kierownictwem i obsługą przedsiębiorstwa.

Koszty technologiczne, będące również kosztami bezpo­średnimi, mają taką samą strukturę jak koszty w układzie rodza­jowym.

1.2 Koszty całkowite

Analizując poszczególne miejsca powstawania kosztów dla wodociągu możemy przedstawić koszty całkowite w postaci wzoru:

Badanie poziomu i struktury kosztów pozyskania wody dla odbiorców miejskich...

K — Ps • kz ■+■ Zddn * ksp + Rg • kgp ^ Lp • kg|

gdzie

Ps - ilość wody wtłoczonej do sieci w m3

Zddn - dobowa zdolność produkcyjna urządzeń do produkcji wody

Rs - długość sieci wodociągowej w metrach

Lp - liczba przyrządów pomiarowych w sztukach

kz - jednostkowy koszt zmienny na 1m3 wody wtłoczonej do sieci w zł

ksp - jednostkowy koszt stały produkcji wody

ksr- jednostkowy koszt stały utrzymania urządzeń roz­dzielczych w zł na 1m długości przewodów

ksi - jednostkowy koszt utrzymania urządzeń pomiarowych w zł na 1 przyrząd pomiarowy.

1.3 Koszty jednostkowe

Dzieląc koszt całkowity przez ilość wody (produktu P) zu­żytej przez odbiorców otrzymamy koszt jednostkowy produkcji wody. Biorąc pod uwagę współczynnik strat wody w sieci roz­dzielczej, mss = (Ps - P)/Ps„ współczynnik liczby dni wykorzy­stania zdolności produkcyjnej: S2ddn=Ps/Zddn, współczynnik ob­ciążenia sieci wodociągowej Sr=P/Rs oraz współczynnik inten­sywności obciążenia przyrządów pomiarowych Si=P/Lp. otrzy­mamy następujący wzór wyrażający koszt jednostkowy:

k — kz/(1 -m ss) ksp/ Szddn(1 "HDss) kSf/S r + kS|/S|.

P.Bartoszczuk Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego nr 53

Koszt jednostkowy jest tym niższy im niższe są wskaźniki kosztów zmiennych i stałych opisane w licznikach powyższego wzoru oraz im wyższe są współczynniki wykorzystania urzą­dzeń produkcyjnych, rozdzielczych i przyrządów pomiarowych oraz im niższe są współczynniki strat wody.

Do kosztów stałych zalicza się koszty związane z utrzy­maniem zdolności produkcyjnej zakładu. Bezwzględny udział kosztów zmiennych w koszcie jednostkowym ma charakter stały. Prawidłowością jaką daje się ustalić analizując czynniki wpływające na koszt jednostkowy jest zależność, zgodnie z którą koszt jednostkowy maleje wraz z wielkością produkcji wo­dy. Dzieje się tak dlatego, że koszty stałe rozkładają się wtedy na większą produkcję i wobec tego na 1 m3 dostarczonej wody przypada niższy koszt tzw. stały. Odwrotnie - przy niższej pro­dukcji wody notujemy wyższy koszt jednostkowy, por. rys.1. Na osi poziomej wykresu z rys.1 zaznaczono zakodowane przed­siębiorstwa. Dane dla przedsiębiorstw A1-H1 znaleziono w lite­raturze. Są to przedsiębiorstwa miejskie oprócz przedsiębior­stwa G1 stanowiącego wodociąg wiejski (nie ma wliczonego do kosztów kosztu amortyzacji). Przedsiębiorstwa te pochodzą najczęściej z regionu wielkopolskiego, uzdatniają wodę grunto­wą wykorzystując do tego klasyczną technologię najczęściej z zastosowaniem dwustopniowego pompowania. W przedsię­biorstwach B1, D1, J1, ze względu na bardzo dobrą jakość część wody jest tłoczona bezpośrednio ze studni do sieci. Przedsiębiorstwa A-K należały do grupy średnich i dużych przedsiębiorstw, uzdatniających raczej wodę powierzchniową. Dwa z nich były badane w trakcie wizyt terenowych. Przedsię­biorstwa E, G nie podały kosztów.

Jak widać z rys.1, powyżej 25 min m3/rok koszty jednost­kowe (liczone na m3 wody sprzedanej) maleją. W jednym przy­padku obserwuje się większy wzrost kosztu (przedsiębiorstwo I). Można to tłumaczyć uzdatnianiem przez to przedsiębiorstwo wody gruntowej, co przy dużej produkcji wody wymaga dużych

Badanie poziomu i struktury kosztów pozyskania wody dla odbiorców miejskich.

Rys.1 Jednostkowy koszt produkcji wody w zł/m3 i produkcja wody w min m3/rok. Źródło: opracowanie własne na podstawie literatury.

8 8

P.Bartoszczuk Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego nr 53

nakładów na poszczególne studnie i jest mniej opłacalne niż uzdatnianie wody powierzchniowej.

Prawidłowość objaśniona na rys.1 ma znaczący wpływ na zniekształcenie realacji: opłaty za wodę - zużycie wody przez odbiorców. Otóż przeciętny odbiorca miejski dąży do obniżenia opłaty za pobieraną wodę i w tym celu instaluje wodomierz oraz zmniejsza dobowe zużycie wody. Przyjmując, że liczba odbior­ców wody w ciągu roku niewiele się zmienia można założyć, że oszczędność wody przez pojedynczych mieszkańców prowadzi do zmniejszenia poboru wody w skali miasta oraz kraju (w ostatnich latach przemysł również zmniejszył zużycie wody). Mniejsze zużycie wody oznacza mniejszą sprzedaż oraz mniej­szą produkcję wody przez przedsiębiorstwa, co prowadzi do wzrostu kosztów jednostkowych wody dostarczanej do odbior­ców. Wzrost kosztów jednostkowych implikuje z kolei podwyż­szenie taryfy za wodę. Taryfa ta ustalana jest administracyjnie przez gminy. I chociaż zużycie wody przez przeciętnego miesz­kańca maleje, wzrost taryfy jest na tyle znaczący, że opłaty za wodę wnoszone przez odbiorców miejskich rosną. W ten spo­sób odbiorca oszczędzający wodę jest niejako karany. Ten paradoks wynika głównie z monopolistycznej pozycji producen­ta i dostarczyciela wody oraz przez to, że opłata za wodę nie jest ustalana zgodnie z popytem i podażą tego rzadkiego w polskich warunkach dobra.

I tak np. w pracy [6] badano wpływ instalacji wodomierzy na zużycie wody. Badania przeprowadzono w miastach o średniej wielkości. Podany przykład dotyczy właśnie takiego miasta - Głogowa. Badania opisane w [1] dotyczyły osiedli mieszkaniowych w pełni wyposażonych w wodomierze, za­mieszkałych przez 50000 mieszkańców, czyli przez 65% ogól­nej liczby mieszkańców Głogowa. Badania obejmowały okres przed rozpoczęciem montowania wodomierzy w budynkach mieszkalnych do jednego roku po zakończeniu instalacji. W sumie badania objęły okres 1990-1995.

89

Badanie poziomu i struktury kosztów pozyskania wody dla odbiorców miejskich...

Rys.2 Zmiany opłat za wodę po zmniejszeniu dobowego zu­życia przez przeciętnego mieszkańca.

Rys. 2 uświadamia dwa fakty: 1) zużycie wody maleje wraz z instalacją wodomierzy, 2) opłaty za wodę wzrastają.

2. Struktura kosztów w przeciętnym mieście wojewódzkim

W przeciętnym mieście wojewódzkim (dobrym przykła­dem jest miasto Lublin) przedsiębiorstwo charakteryzuje się ponad 50% udziałem kosztów materialnych, w których 25% stanowią koszty amortyzacji a 15% koszty energii. Opłaty za środowisko i podatki stanowią 10% kosztów, por. [6], Wynagro­dzenia stanowią 27% całości kosztów a odpisy od wynagrodzeń 12%. Koszty materialne stanowią 50% ogółu kosztów.

90

P.Bartoszczuk Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego nr 53

ia rc rty za ą a

le n e rg a

□ pozostałe materialne□ podatki i środowisko

■ wyracfoctenia

iocfcisy

Rys.3 Struktura kosztów przedsiębiorstwa w Lublinie

Za koszty zmienne uznaje się w tym przedsiębiorstwie (pozyskującym wodę podziemną) koszty energii (12%) i opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska (4%).

3. Koszty ujmowania wody powierzchniowej i podziemnej

Rozróżniamy ujęcia wody powierzchniowej, infiltrowanej i podziemnej. W przypadku ujęć powierzchniowych i infiltrowa­nych woda pobierana jest z rzek lub jezior. Przy ujęciu infiltra­cyjnym woda powierzchniowa przesączana jest przez warstwę wodoprzepuszczalną, a następnie czerpana jest za pomocą

91

Badanie poziomu i struktury kosztów pozyskania wody dla odbiorców miejskich...

urządzeń podobnych do stosowanych w ujęciach wody pod­ziemnej. O wyborze źródła wody decyduje wydajność i zasoby źródła wody, własności wody, odległość źródła wody od tere­nów jej użytkowania . O wyborze źródła wody decyduje więc jej jakość, a także czynniki ekonomiczne.

Dla zaopatrzenia w wodę dużych miast stosuje się wody powierzchniowe, natomiast dla małych miast wody podziemne. Wynika to z ograniczonych zasobów wód podziemnych, jak również z ogromnych możliwości czerpania dużych ilości wód powierzchniowych. Od tej zasady stosowane są czasem pewne wyjątki. Np., w niektórych dużych miastach stosuje się oba wa­rianty pozyskiwania wody. Wybór rodzaju ujęcia pociąga za sobą zmianę struktury kosztów uzdatniania i transportu wody.

Również konkretne warunki terenowe mogą być przyczy­ną dużych różnic między przeciętnymi a rzeczywistymi warto­ściami kosztów. W tej sytuacji podstawowym parametrem wpływającym na koszty jest wydajność ujęcia wody. Im większa jest wydajność ujęcia tym niższy jest koszt jego eksploatacji.

Ujęcia wody podziemnej składają się z kilku studni. Wy­dajność jednej studni jest bowiem zbyt niska aby zaspokoić potrzeby miasta. Na koszty ujęć wody wpływają przede wszystkim warunki hydrogeologiczne. Wraz ze wzrostem ilości niezbędnych studzien wzrastają koszty ich budowy.

Zagadnienie kosztów budowy i eksploatacji ujęć wody podziemnej nie zostało do tej pory szczegółowo poznane. Dla­tego też nie można dokładnie określić, jaki wpływ będzie mieć zwiększenie produkcji wody na koszty eksploatacji ujęć.

Problem kosztów uzdatniania wody występuje nie tylko dla stosowanego wariantu ujęć powierzchniowych. Przy wybo­rze podziemnych źródeł wody wymagane jest nieraz instalo­wanie skomplikowanych i kosztownych stacji uzdatniania.

P.Bartoszczuk Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego nr 53

Najtańsze pod względem eksploatacji są stacje uzdat­niania wody podziemnej. Stacje uzdatniania wody powierzch­niowej są droższe, przy czym koszty eksploatacji wzrastają wraz ze wzrostem zanieczyszczenia wód powierzchniowych. Warunki stosowalności stacji podziemnych sa jednak ograni­czone. Czynniki te decydują że w większych miastach dla ujęć wody podziemnej zamiast budowania dużej liczby studni stosu­je się jedno ujęcie wody powierzchmiowej albo stosuje się oby­dwa warianty ujęć. W związku z tym, w kolejnym etapie badań próbowano określić, jak rodzaj ujmowanej wody wpłynie na kształtowanie się kosztów jej uzdatniania. Sytuację przedsta­wiono na rysunku 4.

Dane dotyczące ilości wody z ujęć podziemnych i powierzch­niowych uzyskano z miast liczących powyżej 100 i 200 tys. mieszkańców.

Koszty przeliczone zostały na 1m3 dostaw wody (sprzedaży) aby mocje porównywać w różnych zakładach.

Ze względu na brak szczegółowych danych z r. 1994 o ilości wody powierzchniowej w całkowitej uzdatnianej wodzie przyjęto, że relacja wody powierzchniowej do ogółu uzdat­nianej wody pozostała w r. 1994 na niezmienionym poziomie (z r. 1993). Różnice dla wodociągu poznańskiego wynosiły 1%. Sytuację przedstawiono na rysunkach 4 oraz 5. Choć współ­czynnik R2 dopasowania danych empirycznych do danych teo­retycznych wyznaczonych za pomocą trendu wykładniczego lub liniowego jest niski, powyższe dwa wykresy wyraźnie ujawniają wzrost kosztu jednostkowego wraz ze wzrostem udziału wody powierzchniowej w całkowitej ilości uzdatnianej wody.

93

B adanie poziom u i struktury kosztów pozyskania w ody dla o d b io rcó w m ie jsk ich ...

+ S e r ia l--------Wykł. (Serial)

Rys.4 Koszty jednostkowe w zależności od ilości wody powierzchniowej dla różnych wodociągów w latach 1993 - 1994. Trend wykładniczy.

P.Bartoszczuk Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego nr 53

Rys.5 Koszty jednostkowe w zależności od ilości wody po­wierzchniowej dla różnych wodociągów w latach 1993- 1994. Trend liniowy.

4. Jednostkowy koszt sprzedaży wody a majątek trwały przedsiębiorstwa

Dzieląc koszt jednostkowy produkcji wody przez wartość majątku trwałego przedsiębiorstwa można wyeliminować różni­ce w technologiach produkcji wody. Zależności między kosztem jednostkowym przypadającym na jednostkę majątku trwałego a wielkością sprzedaży wody przedstawiają wykresy z rys. 6 i 7.

95

Badanie poziomu i struktury kosztów pozyskania wody dla odbiorców miejskich...

O

TS*' r a > 3

E £

" > <

$ ’ reT

o E00 N

*o COc~ a

E_o>

' N

N( /)O

60 --

50 -

40

30 *

20

10

0

i♦ * :*

50

y = 351,6x'1,1303 R2 = 0,8552

100 150 200

s p r z e d a ż w 1993r. w m in m 3

♦ kosztjednostkowy na jednostkę majątku trwałego trend potęgowy

Rys.6 Koszt jednostkowy odniesiony do jednostki majątku trwałego w zależności od sprzedaży w roku 1993. Trend potęgowy.

Skonstruowano także podobny trend potęgowy (rys.7). W obu przypadkach otrzymano dość wysoki współczynnik R2. Prezentowane linie wykresów różnią się od linii zamieszczonej na rys. 1, ale charakter zależności jest niezmienny: koszt jed­nostkowy obniża się gdy wzrasta produkcja wody.

9 6

P.Bartoszczuk Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego nr 53

Rys.7 Koszt jednostkowy odniesiony do jednostki majątku trwałego w zależności od sprzedaży w latach 1993-94. Trend potęgowy.

Kolejny wykres prezentuje zmianę kosztu jednostkowego ze zmianą produkcji wody, oddzielnie dla ujęć wody po­wierzchniowej i wody podziemnej.

Tendencja do zmiany kosztów wraz ze zwiększeniem się udziału wody powierzchniowej w ujmowanej wodzie jest słabo widoczna, to linia trendu wskazuje na malejący koszt wraz ze zwiększającym się udziałem wody powierzchniowej.

97

Badanie poziomu i struktury kosztów pozyskania wody dla odbiorców miejskich...

koszty jednostkowe ujmowania i uzdatniania wódpowierzchniowych i podzie ♦ koszt jednostkowy

wody podziemnej

0,6 t .M koszt jednostkowy

wodypow ierzchniowej Potęga (koszt

K = (J.byo/0 -I------------------ t------------------1------------------ 10 20000000 40000000 60000000

jednostkowy wody podziemnej)

p ro d u k c ja m 3

Potęga (koszt jednostkowy wody pow ierzchniowej)

Rys.8 Koszty jednostkowe w przeliczeniu na jednostkę majątku trwałego przedsiębiorstwa i produkcja.

Na podstawie małej ilości danych trudno ustalić, jak zmieniają się koszty, chociaż widoczna staje się tendencja do spadku kosztów wraz ze zwiększeniem się produkcji wody.

Z badań wynika, że większe miasta mają kilka ujęć wody z których pobierana jest różna woda i do której uzdatniania sto­sowana jest różna technologia.

Zasoby wodociągów i kanalizacji w Polsce zostały osza­cowane w ramach Założeń Polityki Komunalnej Państwa jako zdekapitalizowane w 50%, por. w [2]. Wysoki stopień zużycia (umorzenia) majątku sięgający 45-80% występuje w około 1/3 miast średnich i dużych, a jeszcze liczniej w małych miastach, por. [3]. Niższa jest wielkość potencjału urządzeń centralnych w stosunku do zasięgu sieci.

98

P.Bartoszczuk Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego nr 53

Rys.7 Koszt jednostkowy odniesiony do jednostki majątku trwałego w zależności od sprzedaży w latach 1993-94. Trend potęgowy.

Kolejny wykres prezentuje zmianę kosztu jednostkowego ze zmianą produkcji wody, oddzielnie dla ujęć wody po­wierzchniowej i wody podziemnej.

Tendencja do zmiany kosztów wraz ze zwiększeniem się udziału wody powierzchniowej w ujmowanej wodzie jest słabo widoczna, to linia trendu wskazuje na malejący koszt wraz ze zwiększającym się udziałem wody powierzchniowej.

97

Badanie poziomu i struktury kosztów pozyskania wody dla odbiorców miejskich...

koszty jednostkowe ujmowania i uzdatniania wódpowierzchniowych i podzie ♦ koszt jednostkowy

wody podziemnej

0,6 T- ^ koszt jednostkowy wody

O-2 jy = 321,54x̂ a37?------ _° '1 " R2 = 0,8937

M

ym 1 .sgzsK-0 0927 R2 = 0,1061

Wpow ierzchniowej Potęga (kosztjednostkowy wody podziemnej)

0 2000000020000000 40000000 60000000

p r o d u k c ja m 3

Potęga (koszt jednostkowy wody pow ierzchniow ej)

Rys.8 Koszty jednostkowe w przeliczeniu na jednostkę majątku trwałego przedsiębiorstwa i produkcja.

Na podstawie małej ilości danych trudno ustalić, jak zmieniają się koszty, chociaż widoczna staje się tendencja do spadku kosztów wraz ze zwiększeniem się produkcji wody.

Z badań wynika, że większe miasta mają kilka ujęć wody z których pobierana jest różna woda i do której uzdatniania sto­sowana jest różna technologia.

Zasoby wodociągów i kanalizacji w Polsce zostały osza­cowane w ramach Założeń Polityki Komunalnej Państwa jako zdekapitalizowane w 50%, por. w [2]. Wysoki stopień zużycia (umorzenia) majątku sięgający 45-80% występuje w około 1/3 miast średnich i dużych, a jeszcze liczniej w małych miastach, por. [3], Niższa jest wielkość potencjału urządzeń centralnych w stosunku do zasięgu sieci.

98

P.Bartoszczuk Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego nr 53

5. Wnioski

Wyniki badań wskazują na zmniejszanie się jednostko­wych kosztów pozyskania wody wraz ze wzrostem produkcji wody oraz większym udziałem wody powierzchniowej w uzdat­nianej wodzie. Należałoby porównywać wodociągi ujmujące taki sam rodzaj wody oraz stosujące podobną technologię. W litera­turze przedmiotu brak jest danych dotyczących kształtowania się kosztów uzdatniania wody podziemnej, por. w [7],

BIBLIOGRAFIA

[1] Bagieński J., Stodulski J., Wpływ instalacji wodomierzy mieszkaniowych na zużycie wody w budynkach, w „Zaopatrzenie Miast i Wsi w wodę”, Materiały konferencyjne, Poznań 1996, tom III

[2] Błaszczyk-Nowakowska A., Błaszczyk P., Kryteria i zasadypodejmowania modernizacji wodociągów i kanaliza­cji, „Modernizacja komunalnych wodociągów i kana- lizacji-aspekty finansowe, organizacyjne i tech­niczne”, materiały konferencyjne, Warszawa 1996

[3] Czechowicz M., Modernizacja na tle gospodarki majątkiemtrwałym w komunalnych wodociągach i kanalizacji, w „Modernizacja komunalnych wodociągów i ka- nalizacji-aspekty finansowe, organizacyjne i tech­niczne”, materiały konferencyjne, Warszawa 1996

99

Badanie poziomu i struktury kosztów pozyskania wody dla odbiorców miejskich...

[4] Dziembowski Z., Ekonomika Przedsiębiorstwa Komunalne­go, PWE, Warszawa 1983

[5] Dziembowski Z., Koszty dostawy wody i odprowadzania ścieków oraz możliwości ich kształtowania w przed­siębiorstwie wodociągów i kanalizacji w: "Opłaty za wodę i ścieki w gminie-polityka taryfowa", Warsza­wa 1995

[6] Fijałka T. i in., Uwagi dotyczące opłat za wodę i ścieki w świetle doświadczeń Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Lublinie: Konferencja "Opłaty za wodę i ścieki w gminie-polityka taryfo­wa", Warszawa 1995

[7] Heidrich Roman, Miejska gospodarka wodna na tle pro- problemu aglomeracji i deglomeracji jednostek komunalnych, Instytut Gospodarki Komunalnej, 1969.

100

P.Bartoszczuk Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego nr 53

5. Wnioski

Wyniki badań wskazują na zmniejszanie się jednostko­wych kosztów pozyskania wody wraz ze wzrostem produkcji wody oraz większym udziałem wody powierzchniowej w uzdat­nianej wodzie. Należałoby porównywać wodociągi ujmujące taki sam rodzaj wody oraz stosujące podobną technologię. W litera­turze przedmiotu brak jest danych dotyczących kształtowania się kosztów uzdatniania wody podziemnej, por. w [7],

BIBLIOGRAFIA

[1] Bagieński J., Stodulski J., Wpływ instalacji wodomierzy mieszkaniowych na zużycie wody w budynkach, w „Zaopatrzenie Miast i Wsi w wodę”, Materiały konferencyjne, Poznań 1996, tom III

[2] Błaszczyk-Nowakowska A., Błaszczyk P., Kryteria i zasadypodejmowania modernizacji wodociągów i kanaliza­cji, „Modernizacja komunalnych wodociągów i kana- lizacji-aspekty finansowe, organizacyjne i tech­niczne", materiały konferencyjne, Warszawa 1996

[3] Czechowicz M., Modernizacja na tle gospodarki majątkiemtrwałym w komunalnych wodociągach i kanalizacji, w „Modernizacja komunalnych wodociągów i ka- nalizacji-aspekty finansowe, organizacyjne i tech­niczne”, materiały konferencyjne, Warszawa 1996

99

Badanie poziomu i struktury kosztów pozyskania wody dla odbiorców miejskich...

[4] Dziembowski Z., Ekonomika Przedsiębiorstwa Komunalne­go, PWE, Warszawa 1983

[5] Dziembowski Z., Koszty dostawy wody i odprowadzania ścieków oraz możliwości ich kształtowania w przed­siębiorstwie wodociągów i kanalizacji w: "Opłaty za wodę i ścieki w gminie-polityka taryfowa", Warsza­wa 1995

[6] Fijałka T. i in., Uwagi dotyczące opłat za wodę i ścieki w świetle doświadczeń Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Lublinie: Konferencja "Opłaty za wodę i ścieki w gminie-polityka taryfo­wa", Warszawa 1995

[7] Heidrich Roman, Miejska gospodarka wodna na tle pro- problemu aglomeracji i deglomeracji jednostek komunalnych, Instytut Gospodarki Komunalnej, 1969.

100