Badanie i naprawa elektronicznych elementów sterowania...

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Jerzy Gorgoń

Badanie i naprawa elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów 724[02].Z2.06 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr inż. Tadeusz Ługowski mgr inż. Tomasz Czaj Opracowanie redakcyjne: mgr Jerzy Gorgoń Konsultacja: mgr inż. Jolanta Skoczylas Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 724[02].Z2.06, „Badanie i naprawa elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu elektromechanik pojazdów samochodowych. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy, ochrona przeciwpożarowa i ochrona środowiska podczas wykonywania badań elektronicznych elementów skrzyń biegów 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 8 4.1.3. Ćwiczenia 8 4.1.4. Sprawdzian postępów 9

4.2. Metody diagnozowania elektronicznych elementów skrzyń biegów pojazdu samochodowego 10 4.2.1. Materiał nauczania 10 4.2.2. Pytania sprawdzające 17 4.2.3. Ćwiczenia 17 4.2.4. Sprawdzian postępów 19

4.3. Zasady posługiwania się dokumentacją serwisową przy wykonywaniu pomiarów diagnostycznych 20 4.3.1. Materiał nauczania 20 4.3.2. Pytania sprawdzające 20 4.3.3. Ćwiczenia 21 4.3.4. Sprawdzian postępów 22

4.4. Aparatura diagnostyczna i przyrządy kontrolno-pomiarowe 23 4.4.1. Materiał nauczania 23 4.4.2. Pytania sprawdzające 28 4.4.3. Ćwiczenia 28 4.4.4. Sprawdzian postępów 29

4.5. Oprogramowanie diagnostyczne w układach sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego 30 4.5.1. Materiał nauczania 30 4.5.2. Pytania sprawdzające 32 4.5.3. Ćwiczenia 33 4.5.4. Sprawdzian postępów 34

5. Sprawdzian osiągnięć 35 6. Literatura 40


1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu badania i naprawy elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów w pojazdach samochodowych, a także ułatwi Ci poznanie warunków wykonania tych prac.

W poradniku zamieszczono: 1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. 2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej. 3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do

wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczeń. Przed ćwiczeniami zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania. Po ćwiczeniach zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian postępów, powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.

4. Sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zamieszczona została także karta odpowiedzi.

5. Wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości, dotyczącej tej jednostki modułowej, która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Jednostka modułowa: Organizacja stanowiska pracy do obsługi urządzeń elektrycznych i elektronicznych w pojazdach samochodowych zawarta jest w module 724[02].Z2 „Naprawa urządzeń elektrycznych i elektronicznych” i jest oznaczona na schemacie na stronie 4. Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony środowiska oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.


Schemat układu jednostek modułowych

724[02].Z2

Naprawa urządzeń elektrycznych i elektronicznych

724[02].Z2.02 Badanie i naprawa elementów elektrycznych

i elektronicznych oraz podzespołów w podstawowych obwodach instalacji samochodowej

724[02].Z2.05 Badanie i naprawa elektronicznych elementów zawieszeń

w pojazdach samochodowych (ECAS)

724[02].Z2.03 Badanie i naprawa układów bezpieczeństwa biernego oraz

układów ABS, ASR, ESP i EBD

724[02].Z2.06 Badanie i naprawa elektronicznych elementów

sterowania skrzyń biegów

724[02].Z2.04 Badanie i naprawa elektronicznych elementów układów

zasilania silników z zapłonem iskrowym i samoczynnym

724[02].Z2.07 Badanie i naprawa elektronicznych elementów

klimatyzacji

724[02].Z2.01 Identyfikowanie i przygotowanie aparatury diagnostycznej oraz urządzeń kontrolno-pomiarowych do wykonywania badań

diagnostycznych


2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − posługiwać się dokumentacją techniczną, dokumentacją serwisową, − dobierać materiały stosowane w układach konstrukcyjnych pojazdów samochodowych, − wykonywać prace z zakresu obróbki ręcznej i mechanicznej, − wykonywać połączenia rozłączne i nierozłączne, − rozpoznawać elementy, podzespoły i układy mechaniczne w pojazdach samochodowych, − rozpoznawać materiały i elementy urządzeń elektrycznych i elektronicznych oraz

obwody elektryczne w pojazdach samochodowych, − obliczać i mierzyć parametry obwodów prądu stałego prądu przemiennego, − organizować stanowiska pracy do obsługi urządzeń elektrycznych i elektronicznych

w pojazdach samochodowych, − wykonywać obsługi i konserwacji elementów i podzespołów obwodów pojazdów

samochodowych, – dobrać metody pomiarów i określać rodzaj i zakres pomiarów diagnostycznych

w badanych układach oraz podzespołach elektrycznych i elektronicznych pojazdu samochodowego,

– dobrać przyrządy pomiarowe do pomiarów diagnostycznych określonych zespołów, ich elementów oraz układów elektrycznych i elektronicznych pojazdu samochodowego,

– zastosować programy komputerowe do badań diagnostycznych elementów oraz układów elektrycznych i elektronicznych pojazdu samochodowego,

– podłączać urządzenia diagnostyczne na podstawie schematów ideowych i montażowych, – dokonać pomiarów parametrów urządzeń i podzespołów na podstawie schematu układu

pomiarowego i instrukcji serwisowej, – ocenić stan techniczny urządzeń i podzespołów na podstawie oględzin i pomiarów oraz

dobrać zakres i sposób naprawy, – zlokalizować i usunąć usterki w badanych układach oraz podzespołach elektrycznych

i elektronicznych pojazdu samochodowego w instalacji oświetleniowej oraz w urządzeniach i podzespołach urządzeń kontrolno-sygnalizacyjnych,

– ocenić jakość wykonywanych prac, – sporządzić protokół z wykonanych badań i pomiarów, – zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwporażeniowej oraz

ochrony środowiska podczas badania i naprawy elementów elektrycznych i elektronicznych,

– korzystać z różnych źródeł informacji.


3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – określić rodzaj i zakres pomiarów diagnostycznych w badanych elektronicznych

elementach sterowania skrzyń biegów w pojazdach samochodowych, – dobrać przyrządy pomiarowe do pomiarów diagnostycznych określonych elektronicznych

elementów sterowania skrzyń biegów w pojazdach samochodowych, – posłużyć się dokumentacją serwisową podczas badań diagnostycznych, – zastosować programy komputerowe do badań diagnostycznych elektronicznych

elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego, – sporządzić protokół z wykonanych badań i pomiarów, – zlokalizować usterkę i dokonać naprawy elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu

samochodowego, – zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania badań

i pomiarów.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu

pomiarów i badań 4.1.1. Materiał nauczania

Podczas wykonywania prac obsługowo-naprawczych oraz przy diagnozowaniu

elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego można zatrudnić wyłącznie pracowników przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony środowiska, posiadających aktualne karty zdrowia i zaopatrzonych w odpowiednią odzież i obuwie. Odzież robocza ułatwia pracownikowi wykonywanie czynności pracy w warunkach zagrażających życia lub zdrowia.

Elektromechanik powinien być ubrany w kombinezon lub ubiór dwudzielny: kurtka i spodnie z materiałów trwałych i gęstych. Obuwie ochronne powinno być wygodne, wykonane z materiałów trwałych, na podeszwach przeciwślizgowych. Przy pracach związanych z kontrolą lub naprawą elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego pod samochodem powinien używać okularów ochronnych.

W czasie prac elektromechanicznych pomieszczenie powinno być mechanicznie wentylowane. Rura wydechowa pojazdu powinna być podłączona do wyciągu spalin.

Stanowiska pracy powinny być utrzymane w porządku i czystości, podłoga pomieszczenie nie powinna być śliska.

Narzędzia i urządzenia powinny odpowiadać określonym wymaganiom, by pozwalały na bezpieczną pracę, nie mogą być popękane, rozkalibrowane. Narzędzia elektryczne stosowane podczas wykonywania prac powinny być zaopatrzone w izolację ochronną.

Korzystanie z instalacji elektrycznej może odbywać się wówczas, gdy jest sprawna technicznie, gniazda sieciowe nie mogą być popękane, muszą być prawidłowo zamocowane. Urządzenia zasilane prądem elektrycznym muszą być sprawne technicznie. Każda usterka może być przyczyną porażenia prądem.

Oświetlenie kanałów i pomostów powinno być dokonywane za pomocą gazoszczelnych lamp elektrycznych zamontowanych trwale i zasilane prądem zredukowanym za pomocą transformatorów do 24 V. Klosze lamp przenośnych powinny być zabezpieczone przed rozbiciem. Rękojeść lampy powinna być wykonana z materiału izolującego i nie powinna posiadać wyłącznika, zaś kabel powinien być ujęty w mocny, szczelny wąż gumowy.

Warunkiem korzystania z kanału jest porządek w kanale, podłoga czysta, sucha o odpowiedniej przyczepności. Przenośne lampy elektryczne stosowane przy obsłudze i naprawie pojazdów samochodowych, powinny być zasilane prądem zredukowanym o napięciu 24 V.

Pracownicy stacji obsługi i naprawy pojazdów samochodowych powinni stosować się do znaków zakazu i ostrzegawczych Takich jak: znaków zakazu, znaków ostrzegawczych np. o wysokim napięciu, o śliskim podłożu itp.

W pomieszczeniu obsługi i naprawy pojazdów samochodowych musi znajdować się koc gaśniczy oraz gaśnica w miejscu łatwo dostępnym i widocznym.


4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakich pracowników można zatrudniać na stanowiskach obsługi i naprawy

elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych? 2. Jaką odzież roboczą stosuje się na stanowiskach obsługi i naprawy elektronicznych

elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych? 3. Jakiem napięciem może być zasilana lampa przenośna na stanowisku badań

elektromechanicznych? 4. Jakie środki przeciwpożarowe powinny znajdować się w pomieszczeniu obsługi

i naprawy elektromechanicznej oraz elektronicznej pojazdów samochodowych? 5. Jakie zagrożenia mogą wystąpić na stanowisku pomiarów i badań elektronicznych

elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Rozpoznaj warunki, jakim powinny odpowiadać stanowiska do pomiarów i badań elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) obejrzeć film instruktażowy o warunkach, jakim powinny odpowiadać stanowiska

pomiarów i badań elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych,

2) opisać warunki, jakim powinny odpowiadać stanowiska do pomiarów i badań elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych,

3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy: − film instruktażowy o warunkach jakim powinny odpowiadać stanowiska pomiarów

i badań elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych, − zeszyt do ćwiczeń, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Określ zagrożenia, jakie mogą wystąpić na stanowisku pomiarów i badań elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) obejrzeć film instruktażowy o zagrożeniach jakie mogą wystąpić na stanowisku

pomiarów i badań elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych,

2) określ zagrożenia, jakie mogą wystąpić na stanowisku pomiarów i badań elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych,



Wyposażenie stanowiska pracy: − film instruktażowy o zagrożeniach jakie mogą wystąpić na stanowisku pomiarów i badań

elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych, − zeszyt do ćwiczeń, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić, w jakim zakresie powinni być przeszkoleni pracownicy

zatrudnieni na stanowisku obsługowo-naprawczym elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych? ¨ ¨

2) określić, jaką odzież roboczą stosuje się na stanowiskach obsługi i naprawy elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych? ¨ ¨

3) określić, jakiem napięciem może być zasilana lampa przenośna na stanowisku badań elektromechanicznych? ¨ ¨

4) określić, jakie środki przeciwpożarowe powinny znajdować się w pomieszczeniu obsługi i naprawy elektromechanicznej pojazdów samochodowych? ¨ ¨

5) określić zagrożenia, jakie mogą wystąpić na stanowisku pomiarów i badań elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych? ¨ ¨


4.2. Metody diagnozowania elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego

4.2.1. Materiał nauczania

Poznanie metod diagnozowania elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego wymaga poznanie zasady działania układu elektronicznego sterowania skrzyń biegów pojazdu oraz podstawowych jego zespołów.

Ze względu na sposób uzyskania zmiany przełożeń skrzynie biegów dzielimy na: 1. Stopniowe, w których ograniczoną liczbę przełożeń uzyskuje się skokowo. 2. Bezstopniowe, w których liczba przełożeń jest nieograniczona i dokonuje się ona

w sposób ciągły. Stopniowe skrzynie biegów AT (Automatic Transmission) to takie, w których określoną

liczbę przełożeń uzyskuje się za pomocą kół zębatych, które w zależności od oporów jazdy są włączane w czasie ruchu samochodu. Ze względu na sposób zazębiania się stopniowe skrzynie biegów dzielimy na: − z przekładniami zębatymi o osiach stałych (zmiana przełożenia odbywa się przez

przesuwanie kół podczas jazdy samochodu), − z przekładniami zębatymi o osiach obracających się (tzw. przekładnie planetarne-

obiegowe w których zmiana przełożenia odbywa się poprzez zahamowanie i odhamowanie jednego lub kilku systemów obiegowych).

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 Rys. 1. Przedstawia przekrój 5-biegowej skrzyni ZF Ecomat [8, s. 14]


1 - koło zamachowe silnika, 14 - czujnik prędkości obrotowej wałka wyjściowego, 2 - pokrywa przednia, 15 - hamulec ”F”, 3 - koła zębate napędu pomocniczego, 16 - hamulec ”E”, 4 - zestaw sterujący, 17 - hamulec „D”, 5 - pokrywa doprowadzenia oleju, 18 - sterowanie elektrohydrauliczne, 6 - sprzęgło „A”, 19 - czujnik prędkości obrotowej wałka wejściowego, 7 - sprzęgło „B”, 20 - miska olejowa skrzyni biegów, 8 - sprzęgło „C”, 21 – zwalniacz, 9 - obudowa, 22 - pompa olejowa, 10 - zestaw kół planetarnych „I” 23 - przekładnia hydrokinetyczna, 11 - zestaw kół planetarnych „II” 24 - sprzęgło mostkujące przekładni, 12 - zestaw kół planetarnych „III” 25 - wałek wejściowy. 13 - wałek wyjściowy/na wał napędowy, Bezstopniowe skrzynie biegów (CVT) (skrót pochodzi od angielskiego określenia „Continuously Variable Transmission”, co oznacza bezstopniowo zmienne przełożenie) dzielimy na statyczne i dynamiczne. Przeniesienie napędy realizowane jest za pomocą specjalnego wieloelementowego metalowego paska/łańcucha / pracującego między dwiema parami tarcz stożkowych zwanych wariatorem. Wariator składa się z zespołu tarcz napędzających i zespołu tarcz napędzanych, pomiędzy którymi biegnie łańcuch. W każdym zespole tarcz jedna tarcza może się przesuwać po wałku, co bezstopniowo zmienia czynną średnicę koła pasowego a więc i przełożenie wariatora. Oba zestawy tarcz muszą być przestawiane równocześnie tak, aby łańcuch był wciąż naprężony oraz dociśnięty do tarcz z siłą wystarczającą do przeniesienia napędu. Bezstopniowe skrzynie biegów stosowane są do samochodów osobowych, których silniki osiągają momenty obrotowe do 400 Nm.

Rys. 2. Przekrój skrzyni CVT multitronic 01J Audi [9, s. 9]


Wszystkie nowoczesne automatyczne skrzynie biegów stopniowe jak i bezstopniowe, ze względu na szeroki zakres realizowanych zadań, są sterowanie elektrohydraulicznie. Za sterowanie wszystkimi procesami niezbędnymi do właściwej pracy skrzyń biegów odpowiada system sterowania elektronicznego, który jest połączony magistralą CAN z innymi sterownikami samochodu.

Rys. 3. Sterownik multitronic J217/Audi/umieszczony wewnątrz skrzyni biegów [9, s. 64]

Sterownik elektroniczny jest przykręcony bezpośrednio do sterownika hydraulicznego. Trzy zawory regulacji ciśnienia są połączone stykami bezpośrednio ze sterownikiem, bez pośrednictwa jakichkolwiek przewodów. Do połączenia z instalacją elektryczną samochodu służy złącze 25 stykowe. W sterowniku znajdują się wszystkie czujniki, dzięki czemu w ich obwodach nie ma przewodów i złączy. Ponieważ większość usterek elektrycznych występuje właśnie w przewodach i złączach, to takie rozwiązanie znacznie zwiększa niezawodność pracy układu.


W praktyce będziemy jednak spotykać się częściej z umieszczeniem poszczególnych czujników zamontowanych w obudowie skrzyni biegów na zewnątrz jak i wewnątrz skrzyni, oraz umieszczeniem sterownika skrzyni w kabinie kierowcy lub w przestrzeni pasażerskiej.

Przykładowy zestaw elementów sterowania elektronicznego

Sterownik skrzyni biegów

czujnik hallotronowy prędkości obrotowej - informuje sterownik o chwilowej wartości prędkości obrotowej wałków skrzyni biegów

potencjometr otwarcia przepustnicy

Włącznik kick-down - umieszczony pod pedałem przyspieszenia w chwili jego pełnego wciśnięcia załącza program redukcji biegu na niższy

Pozycjometr /PRND 1234/ - zmiana położenia dźwigni biegów, lub przełącznika powoduje załączenie odpowiedniego programu jak np. jazda w przód, jazda w tył, jazda do przodu z blokowaniem określonego biegu, stan spoczynkowy

Przełącznik sterowany pedałem hamulca – wciśnięcie pedału w zależności od warunków drogowych powoduje zmianę programu sterownika

Czujnik temperatury oleju ATF- wykrywa temperaturę oleju w skrzyni biegów, dzięki czemu sterownik może przyspieszyć lub opóźnić przełączanie biegu i odpowiednio dobrać ciśnienia oleju w układzie hydraulicznym skrzyni


Zestaw elektrozaworów- umieszczony wewnątrz skrzyni biegów, realizuje program wykonawczy sterownika skrzyni biegów. Elektrozawory otwierają lub zamykają w sposób stały lub impulsowy kanały olejowe w sekwencjach przewidzianych dla danego biegu

Przykładowe umieszczenie czujników w skrzyni biegów autobusu Solaris Urbino 12

Rys. 4 Rozmieszczenie czujników na skrzyni VOITH Diwa 845.3E [2, s. 276]

Rys. 5. Rozmieszczenie czujników widok od strony złącza wału napędowego:

1 – nadajnik prędkości, 2 – czujnik prędkości obrotowej wału wyjściowego [2, s. 276]


Rys. 6. Rozmieszczenie czujników widok od strony wlewu oleju: 1 – czujnik prędkości obrotowej turbiny

hydrokinetycznej, 2 – gniazdo przyłącza wiązki VOITH [2, s. 277]

Do metod diagnozowania elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego zalicza się diagnostykę: 1. przy użyciu testera diagnostycznego z oprogramowaniem podłączanego poprzez

centralne gniazdo diagnostyczne lub złącza magistrali CAN. Transmisja danych za pomocą magistrali CAN jest znacznie szybsza niż za pomocą przewodu i gniazda diagnostycznego.

2. przy użyciu komputera osobistego PC /laptop/ podłączonego do sterownika skrzyni biegów poprzez kabel przyłączeniowy, uruchomienie programu diagnostycznego odczytanie pamięci błędów.

3. przy użyciu kontrolnego układu diagnostycznego z kartą programową podłączanego poprzez adapter przyłączeniowy.

Rys. 7. połączenie komputera osobistego PC do układu sterownika skrzyni biegów (Voith) [2, s. 291]


Rys. 8 podłączenie kontrolnego układu diagnostycznego z kartą programową do sterownika skrzyni biegów [8, s. 8]

objaśnienie: 1. kontrolny układ diagnostyczny MOBiDIG 200, 2. złącze diagnostyczne, 3. przewód przyłączeniowy, 4. sterownik skrzyni biegów, 5. 55- biegunowy wtyk wiązki przewodów pojazdu, 15. karta programowa „Plug-In”. 4. Lokalizacja zakłóceń pracy skrzyni biegów za pomocą kasety probierczej.


Rys. 9. zestaw do lokalizacji zakłóceń pracy skrzyni biegów [8, s. 5]

Objaśnienia: 1. kaseta probiercza 2. mostki łączeniowe (55 styk.), 3. wtyk 55 stykowy do sterownika skrzyni biegów, 4. gniazdo 55 stykowe do instalacji pojazdu. 4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie rozróżnia się elementy układu sterującego skrzyń biegów? 2. Jakie główne elementy posiada elektroniczny układ sterowniczy skrzyń biegów? 3. Jakie zadanie spełnia włącznik kick-down w układzie sterującym skrzyń biegów? 4. Jak działa czujnik hallotronowy prędkości obrotowej układu sterującego skrzyń biegów? 5. Jakie zadanie spełnia czujnik temperatury oleju ATF współpracujący z układem

sterującym skrzyń biegów? 6. Jakie wyróżnia się metody diagnozowania elektronicznych elementów skrzyń biegów

pojazdu samochodowego? 7. Gdzie podłącza się układ diagnostyczny do układu sterującego skrzyń biegów? 8. Jak diagnozuje się układ sterujący skrzyń biegów nieposiadający gniazda diagnostycznego? 9. Jak diagnozuje się układ sterujący skrzyń biegów przy użyciu kodu migowego? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykonaj badania układu sterującego skrzyni biegów pojazdu przy użyciu kontrolera diagnostycznego z kartą programową na stanowisku diagnostycznym.



Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) obejrzeć film instruktażowy o diagnozowaniu układu sterującego skrzyni biegów przy

użyciu kontrolera diagnostycznego z kartą programową. 2) wykonaj badania układu sterującego skrzyni biegów pojazdu przy użyciu kontrolera

diagnostycznego z kartą programową na stanowisku diagnostycznym, 3) opisać w zeszycie na temat badania na stanowisku diagnostycznym układu sterującego

skrzyni biegów przy użyciu kontrolera diagnostycznego z kartą programową, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy: − film instruktażowy o diagnozowaniu układu sterującego skrzyni biegów przy użyciu

kontrolera diagnostycznego, − kontroler diagnostyczny z kartą programową podłączany poprzez centralne gniazdo

diagnostyczne, − kontroler układu diagnostycznego z kartą programową podłączanego poprzez adapter

przyłączeniowy, − pojazd ćwiczebny, − zeszyt do ćwiczeń i przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Wykonaj badania układu sterującego skrzyni biegów przy użyciu komputera osobistego PC /laptop/ na stanowisku diagnostycznym.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) obejrzeć film instruktażowy o diagnozowaniu układu sterującego skrzyni biegów przy

użyciu komputera osobistego PC /laptop/. 2) wykonaj badania układu sterującego skrzyni biegów pojazdu przy użyciu komputera

osobistego PC na stanowisku diagnostycznym, 3) opisać w zeszycie na temat badania na stanowisku diagnostycznym układu sterującego

skrzyni biegów przy użyciu komputera osobistego PC , 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy: − film instruktażowy o diagnozowaniu układu sterującego skrzyń biegów przy użyciu

komputera osobistego PC/laptop/, − komputer osobisty PC podłączany poprzez centralne gniazdo diagnostyczne lub złącze

magistrali CAN, − pojazd ćwiczebny, − zeszyt do ćwiczeń i przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6.


Ćwiczenie 3 Wykonaj badania układu sterującego skrzyni biegów pojazdu przy użyciu kodu

migowego.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) obejrzeć film instruktażowy o diagnozowaniu układu sterującego skrzyni biegów

pojazdu przy użyciu kodu migowego. 2) wykonaj badania układu sterującego skrzyni biegów pojazdu przy użyciu kodu

migowego na stanowisku diagnostycznym, 3) opisać w zeszycie na temat badania na stanowisku diagnostycznym układu sterującego

skrzyni biegów przy użyciu kodu migowego, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy: − film instruktażowy o diagnozowaniu układu sterującego skrzyni biegów przy użyciu

kodu błysków, − pojazd ćwiczebny, − zeszyt do ćwiczeń i przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozpoznać elementy układu sterującego skrzyń biegów pojazdu? ¨ ¨ 2) rozpoznać główne elementy elektronicznego układu sterującego

multitronic J217 /Audi/? ¨ ¨ 3) omówić zadania jakie spełnia włącznik kick-down w układzie

sterującym skrzyń biegów? ¨ ¨ 4) omówić, na czym polega samodiagnoza? ¨ ¨ 5) wymienić metody diagnozowania elektronicznych elementów skrzyń

biegów pojazdu samochodowego? ¨ ¨ 6) omówić, jak diagnozuje się układ sterujący skrzyń biegów z gniazdem

diagnostycznym? ¨ ¨ 7) omówić, jak diagnozuje się układ sterujący skrzyń biegów za pomocą

kodów migowych? ¨ ¨ 8) omówić, jak diagnozuje się układ sterujący skrzyń biegów przy użyciu

komputera PC? ¨ ¨


4.3. Zasady posługiwania się dokumentacją serwisową przy wykonywaniu pomiarów diagnostycznych


Dokumentacja serwisowa pełni ważną role w procesie obsługowo-naprawczym pojazdów samochodowych. Do dokumentacji serwisowej zalicza się: 1. książki napraw i obsługi pojazdów samochodowych, 2. instrukcje warsztatowe, 3. katalogi części zamiennych, 4. normy ISO, 5. Polskie Normy, 6. instrukcje obsługi urządzeń diagnostycznych, 7. instrukcje obsługi urządzeń obsługowo-naprawczych itp. Dokumentacja serwisowa może mieć postać wersji drukowanej oraz wersji elektronicznej.

Aby skorzystać z dokumentacji serwisowej należy: 1. zapoznać się z jej rodzajem dostępnym w stacji serwisowej, 2. wybrać instrukcję warsztatową dla danej marki pojazdu, 3. w spisie treści wyszukać zespół pojazdu, z którym elektromechanik chce się zapoznać, 4. na odpowiedniej stronie należy dokładnie przeczytać na temat budowy i zasady działania

wybranego zespołu, 5. następnie zaznajomić się dokładnie z obsługą danego zespołu pojazdu, 6. można uzyskać informację na temat diagnozowania zespołów pojazdów

samochodowych: a) metod diagnozowania elektronicznych elementów zespołu, b) przyrządów diagnostycznych, c) zasad posługiwania się przyrządami diagnostycznymi, d) warunków technicznych wykonywania pomiarów,

7. po uzyskaniu informacji i dokonaniu diagnozy elektromechanik przystępuje do naprawy, 8. przed naprawą należy uzyskać informacje o sposobie naprawy, warunkach technicznych

oraz o koniecznych narzędziach i warunkach technicznych ich użycia, 9. w katalogu części zamiennych dla danego zespołu pojazdu można wyszukać konieczne

części zamienne, zapisać ich numer, 10. po naprawie konieczne jest dokonanie diagnozy stanu technicznego naprawionego

zespołu, 11. sposób i warunki techniczne przeprowadzenie diagnozy zespołu należy wyszukać

w dokumentacji serwisowej dla danego zespołu pojazdu samochodowego. 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaka dokumentacja zalicza się do dokumentacji serwisowej? 2. W jaki sposób należy korzystać z dokumentacji serwisowej? 3. Jakie informacje można uzyskać w dokumentacji serwisowej na temat diagnozowania

zespołów pojazdów samochodowych? 4. Jakie informacje można uzyskać w katalogu części zamiennych?


4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Opisz zasady badania układu sterującego skrzyni biegów autobusu miejskiego na podstawie „Instrukcji warsztatowej” – dokumentacji serwisowej autobusu.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać w „Instrukcji warsztatowej” autobusu miejskiego o badaniach układu

sterującego skrzyni biegów pojazdu (np. autobusu Solaris), 2) rozpoznać na podstawie „Instrukcji warsztatowej” rodzaj badań i pomiarów układu

sterującego skrzyni biegów pojazdu, 3) opisać w zeszycie badanie układu sterującego skrzyni biegów autobusu na podstawie

„Instrukcji warsztatowej” pojazdu, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy: − instrukcja warsztatowa autobusu miejskiego z katalogiem części zamiennych, − zeszyt do ćwiczeń, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Przy pomocy instrukcji serwisowej dokonaj identyfikacji usterki na podstawie otrzymanych wyników diagnostycznych układu sterującego skrzyni biegów pojazdu.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) obejrzeć film instruktażowy o diagnozowaniu układu sterującego skrzyni biegów pojazdu, 2) wykonać badania układu sterującego skrzyni biegów pojazdu na stanowisku

diagnostycznym, 3) opisać w zeszycie zidentyfikowane usterki układu sterującego skrzyni biegów pojazdu na

podstawie otrzymanych wyników diagnostycznych, 4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy: − film instruktażowy o diagnozowaniu układu sterującego skrzyni biegów pojazdu, − instrukcja serwisowa pojazdu, − pojazd ćwiczebny, − zeszyt do ćwiczeń i przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6.


4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić rodzaje dokumentacji serwisowej pojazdu samochodowego? ¨ ¨ 2) określić zasady posługiwania się dokumentacją serwisową pojazdu? ¨ ¨ 3) opisać, jakie informacje można uzyskać z dokumentacji serwisowej

pojazdu samochodowego? ¨ ¨ 4) opisać, jakie informacje można uzyskać z katalogu części zamiennych

pojazdu samochodowego? ¨ ¨


4.4. Aparatura diagnostyczna i przyrządy kontrolno-pomiarowe 4.4.1.Materiał nauczania

Diagnostyka elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego realizowana jest przy użyciu: 1. kontrolera diagnostycznego z kartą programową podłączanego poprzez centralne gniazdo

diagnostyczne rys. 8, 2. kontrolnego układu diagnostycznego przy użyciu komputera osobistego PC /laptop/

podłączonego do sterownika skrzyni biegów poprzez kabel przyłączeniowy rys. 7, 3. kodu migowego wywołanego w procesie diagnostycznym.

Układ diagnostyczny elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów za pomocą kontrolera diagnostycznego z kartą programową składa się z szeregu części składowych opisanych na rys. 8. Obsługa kontrolnego układu diagnostycznego dokonywana jest za pomocą przycisków na ścianie czołowej przyrządu

Rys. 10. kontroler diagnostyczny MOBiDIG 200 ECOMAT EST 18

12 - włącznik, 13 - wyświetlacz, 14 - klawiatura heksadecymalna, 15 - karta „Plug-In” [8, s. 12]

Kontroler diagnostyczny MOBiDIG należy do urządzeń diagnostycznych skrzyń biegów firmy ZF. Urządzeniem tym diagnozujemy układy sterowania których złącze odpowiada normie ISO 9141. Kontroler diagnostyczny MOBiDIG umożliwia: − dwukierunkową transmisję danych poprzez przewód łączący, − niezbędną dla urządzeń sterujących szybkość transmisji danych, − diagnozowanie tj. wyświetlanie identyfikatorów urządzeń sterujących, − odczytywanie i wyświetlanie pamięci błędów, − kasowanie pamięci błędów, − wyświetlanie wewnętrznych danych urządzeń sterujących.


Podłączenie MOBiDIG 200 do instalacji pojazdu: 1. Zabezpieczyć samochód przed niezamierzonym przetoczeniem się /włączyć hamulec

postojowy/. 2. Ustawić skrzynię biegów w położenie neutralne /wcisnąć przycisk N/. 3. Wyłączyć silnik i zapłon. 4. Podłączyć MOBiDIG 200 (1) za pomocą wtyczki (2) do odgałęzienia (3) wiązki

przewodów pojazdu (5) rys. 8. 5. Włączyć zapłon oraz MOBiDIG 200 układ gotowy do pracy.

Uwaga: Nieprzestrzeganie tych zasad może w pewnych warunkach prowadzić do zagrożenia życia lub zdrowia osób wykonujący prace i uszkodzenia elementów elektronicznych sterowania skrzyni biegów Funkcja klawiszy zależy od instrukcji ukazujących się na wyświetlaczu, czynności

dalszego postępowania zawiera instrukcja użytkowania MOBiDIG 200 z kartą „Plug-In”.


Diagnostyka układu sterowania skrzyń biegów przy użyciu komputera osobistego PC /laptop/ skrzynia biegów VOITH DIWA.3 stosowana w autobusach Solaris Urbino 12

Przed przystąpieniem do wyszukiwania błędów konieczne jest wykonanie następujących czynności: − Przyłączenie komputera typu PC do sterownika skrzyni poprzez właściwy kabel

przyłączeniowy − Uruchomienie programu diagnostycznego. − Uruchomienie komunikacji PC – sterownik. − Odczytanie pamięci błędów (funkcja B) i ponowne uruchomienie elementów

niesprawnych (funkcje C, D, I, J, M, lub N). Dzięki temu można sprawdzić czy błąd ma charakter incydentalny czy permanentny. Zasady postępowania przy wyszukiwaniu błędów:

1. Jeżeli nie ma wyraźnych poleceń, zapłon podczas pomiarów powinien być wyłączony.


2. Połączenie wtyk sterownik – kabel 1, lub sterownik – kabel 2 powinno być za pośrednictwem złącza szeregowego (ISO 9141, CAN) rys 6. System diagnozy oparty na komputerze PC oferuje możliwości diagnozowania usterek zarówno stacjonarnie jak i podczas jazdy. Program diagnozy Voith DIAGNOSIS posiada graficzny interfejs do komunikacji z użytkownikiem i symboliczne opisane menu. Program jest instalowany na PC z dyskietki uruchamiany poleceniem diag po otwarciu katalogu C:/VOITH.DIA. Wszystkie funkcje wykonywane są bądź samoczynnie bądź uruchamiane ręcznie z menu. Diagnostyka elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów za pomocą kodu

migowego. Metodą tą możemy odczytać informacje zawarte w pamięci błędów wykorzystując kod

błyskowy przekazywany przez lampkę oświetlającą przełącznika klawiszowego lub specjalną lampkę kontrolną pojazdu (jeżeli taka jest zainstalowana). Odczytana liczba porządkowa jest przyporządkowana określonemu błędowi.

Przykład:

Obiekt błędu: przekaźnik sterownika

Skrót nazwy obiektu: dS.

Numer błędu: 342

By odczytać listę błędów należy najpierw włączyć zapłon a następnie zewrzeć przewód L

z masą na przeciąg 2 - 10 sek. Jeżeli w pamięci przechowywane są liczne błędy po pierwszym zwarciu odczytana

zostanie informacja o najbardziej aktualnym. Po ponownym zwarciu na 2 - 10 s. przewodu L z masą nastąpi odczyt kolejnego błędu.

Długość czasu trwania błysków w kodzie błyskowym − rozpoczęcie nadawania informacji o błędach po zwarciu przewodu L 3 s. − długość trwania błysku 0,5 s. − przerwa między błyskami sygnalizującymi jedną cyfrę kodu błędów 1 s. − przerwa między grupami błysków sygnalizującymi jednostki, dziesiątki i setki − kodu błędów 3 s. − przerwy między kolejnymi powtórzeniami informacji o kodzie bieżącego błędu 3 s. Przykład kodu błyskowego dla numeru błędu 342 (przekaźnik sterownika dS)


Kod błyskowy rozpoczyna przekazywanie informacji począwszy od pierwszej cyfry numeru błędu (setek), następnie pokazuje cyfrę dziesiątek i jedności. Jeśli po zwarciu przewodu L w pamięci błędów nie znajduje się żaden błąd, lampka kontrolna zgaśnie na przeciąg 9 s. a następnie ponownie się zapali. Stan ten służy do rozróżnienia pomiędzy: „brak błędów” a „zwarcie przewodu L nie doszło do skutku”. Jeżeli czas zwarcia (2 - 10 s) nie został dotrzymany lampka kontrolna nie wykaże żadnej reakcji. Kasowanie zawartości pamięci błędów przy pomocy przewodu L Zawartość pamięci błędów może zostać skasowana w następujący sposób: − Przewód L zewrzeć z masą przed włączeniem zapłonu, − Włączyć zapłon, − Przytrzymać przewód L w zwarciu z masą przez 2 - 10 s, − Przewód L rozewrzeć (odłączyć od masy), − Pozostawić włączony zapłon przez minimum 30 s.

Tabela 1. błędów dla kodu migowego Obiekt błędu Skrót nazwy Kod

błędu Czujnik poziomu oleju Prędkość wału wejściowego Prędkość wału wyjściowego Prędkość turbiny Czujnik temperatury oleju Sprzęgło wejściowe Sprzęgło przyłączeniowe Sprzęgło 4. biegu Hamulec pompy Hamulec retardera (mały tłok)

OELSTAND N1 N2 N3 TEMP EK DK SK PB RBK

210 221 222 223 224 331 332 333 334 335


Hamulec turbiny Ciśnienie zaworu przekładni Ciśnienie zaworu przekładni Hamulec retardera (duży tłok) Rezerwa Przekaźnik sterownika Przekaźnik retardera Przekaźnik nadajnika prędkości obrotowej Przekaźnik światła cofania Oświetlenie przełącznika klawiszowego Przekaźnik hamulca przystankowego Przekaźnik wskaźnika luzu Zasilanie nadajnika siły hamowania Blokada rozruchu Redukcja momentu silnika Centralna lampka kontrolna Lampka kontrolna temperatury oleju Nożny nadajnik siły hamowania Ręczny nadajnik siły hamowania Nadajnik obciążenia silnika Przełącznik klawiszowy Resetowanie sterownika Procesor nadzorujący sterownika Wyjście częstotliwościowe Napięcie zasilania CAN – bus Kontrola redukcji momentu silnika

TB WP WR RBG REAO ds. dW dN Dr TL dHSB dNEUTR +FB+HB MOGA MMR ZW TOEL FB1, FB2, FB3 HBA, HBB, HBC wg schematu el. D, N, R VDKR +UBATT MMR_CTRL

336 337 338 339 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 358 359 361 362 363 364 391 4521 465 481 493 494

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaka aparatura diagnostyczna stosowana jest do badania elektronicznych elementów

sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego? 2. Jakie części składowe należą do układu diagnostycznego elektronicznych elementów

sterowania skrzyń biegów pojazdu? 3. Jak uzyskuje się kody migowe do diagnostyki elektronicznych elementów sterowania

skrzyń biegów pojazdu samochodowego? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Rozpoznaj urządzenia diagnostyczne do badań elektronicznych elementów sterowania pracą skrzyń biegów pojazdu samochodowego.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać w literaturze na temat urządzeń diagnostycznych do badań elektronicznych

elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego, 2) rozpoznać urządzenia diagnostyczne do badań elektronicznych elementów sterowania

skrzyń biegów pojazdu samochodowego,


3) napisać w zeszycie na temat urządzeń diagnostycznych do badań elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego,


Wyposażenie stanowiska pracy: − urządzenia diagnostyczne do badań elektronicznych elementów sterowania skrzyń

biegów pojazdu samochodowego, − instrukcja warsztatowa autobusu miejskiego z elektronicznymi sterowania elementami

skrzyń biegów, − zeszyt do ćwiczeń, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Opisz proces uzyskiwania kodów migowych w czasie badań diagnostycznych elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać w literaturze na temat uzyskiwania kodów migowych w czasie badań

diagnostycznych elektronicznych elementów zawieszeń pojazdu. 2) opisz proces uzyskiwania kodów migowych w czasie badań diagnostycznych

elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu. 3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy: − instrukcja warsztatowa autobusu miejskiego z elektronicznymi elementami sterowania

skrzyń biegów, − zeszyt do ćwiczeń, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić aparaturę diagnostyczną stosowaną do badania

elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego? ¨ ¨

2) wymienić części składowe należące do układu diagnostycznego elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu? ¨ ¨

3) omówić, jak uzyskuje się kody migowe do diagnostyki elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego? ¨ ¨


4.5. Oprogramowanie diagnostyczne w układach elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów pojazdu samochodowego


Diagnostyczny układ kontrolny wymaga programu diagnostycznego do diagnostyki układów elektronicznych sterowania skrzyń biegów pojazdów samochodowych. Takie oprogramowanie wprowadzone jest do karty programowej „Plug-In”. Przegląd menu karty programowej przedstawia „instrukcja użytkowania MOBiDIG 200 z kartą „Plug-In” firmy ZF.

Innym rozwiązaniem jest zastosowanie nowej generacji testerów diagnostycznych Firmy Volkswagen VAS 5051 które za pomocą magistrali CAN umożliwiają bardzo szybką diagnozę sterownika i stanu skrzyni biegów. Dzięki temu znacznie poprawione zostało odtwarzanie usterek i poszukiwanie usterek, szczególnie usterek występujących sporadycznie.

W efekcie trwałego umieszczenia sterownika w skrzyni biegów stworzono możliwość uaktualniania jego oprogramowania bez wymiany sterownika. Dotychczas nie było możliwości programowania pamięci EEPROM bez jej wymontowania ze sterownika, dlatego też usterki takie wymagały wymiany sterownika, obecnie sterowniki mają pamięć typu Flash EEPROM (elektroniczna pamięć kasowalna i programowalna). Ta pamięć może być programowana w stanie zamontowanym. Czynność ta nazywa się „programowaniem Flash” lub „programowaniem Update”.

Przebieg programowania flash Do programowania flash potrzebny jast tester VAS 5051 z nowym oprogramowaniem

Update-CD 12 oraz aktualna płyta flash-CD. Po umieszczeniu aktualnej płyty CD i wejściu w funkcję diagnozy elektroniki skrzyni biegów tester rozpoznaje na podstawie identyfikacji sterownika, czy dany sterownik daje się zaprogramować. Jeżeli tak jest, pojawia się w wyborze funkcji diagnozy opcja „aktualizacja oprogramowanie” po wyborze tej funkcji czynność programowania zostaje uruchomiona. Ponieważ podczas programowania zostaje przerwana wymiana danych w magistrali CAN, dochodzi do wprowadzenia usterek do pamięci sterowników objętych siecią magistrali CAN. Po programowaniu pamięci usterek wszystkich sterowników muszą zostać skasowane

Rys. 11. Widok ekranu testera VAS 5051 podczas identyfikacji sterownika [9, zeszyt 284, str. 46]


Rys. 12. Widok ekranu testera VAS 5051 funkcji diagnozy opcja „aktualizacja oprogramowanie”

[9, zeszyt 284, str. 46] Na płytach flash CD znajdują się dane i programy dla przebiegu programu i wersje aktualizacji oprogramowania.

Diagnostyka układu sterowania skrzyń biegów przy użyciu komputera osobistego PC /laptop/ skrzynia biegów VOITH DIWA.3 stosowana w autobusach Solaris Urbino 12.

Uruchamianie programu pojawia się na ekranie komputera menu główne z następującymi funkcjami podstawowymi.

Rys. 13. Funkcje podstawowe: A, B, H [3, str. 16]


A – odczytanie danych identyfikacyjnych skrzyni biegów B – odczytanie błędów H – kasowanie błędów

Program sterownika sprawdza cyklicznie wszystkie peryferia skrzyni biegów i zwraca

wynik testu do sterownika. Jeżeli zostaną stwierdzone jakiekolwiek błędy, program zapamiętuje ten stan wraz z rodzajem i miejscem powstania błędu oraz wszystkimi okolicznościami. Ponadto w specjalnym liczniku notowana jest częstość występowania błędu, co pozwala na ocenę czy jest to błąd występujący sporadycznie czy też pojawił się wielokrotnie. Pamięć błędów pozwala na zapisanie do 20 kolejno pojawiających się błędów w/g zasady FIFO tj. po przekroczeniu stanu 20 błędów usuwane są z pamięci zapisane najwcześniej. Pamięć błędów może być kasowana przy pomocy programu diagnostycznego.

Czytanie danych wsadowych G Umożliwia odczytanie danych zawartych w RAM, EPROM, EEPROM Testowanie zaworów magnetycznych i przekaźników O Umożliwia sprawdzenie stanu zaworów bez ich wymontowania oraz jaki jest stan

elektryczny przekaźników czy np. nastąpiło przerwanie lub zwarcie połączenia elektrycznego Badanie układów zewnętrznych przekładni: C, D, I, J, M, N Umożliwia sprawdzenie stanu elementów sterujących skrzyni: C – testowanie klawiszowego włącznika zakresów jazdy, D – testowanie nadajnika obciążenia, I – testowanie ręcznej dźwigni zwalniacza, J – testowanie pedału hamulca,

M – testowanie czujników /nadajników/ prędkości obrotowej n1, n2, n3 i i czujnika temperatury oleju,

N – testowanie wejść cyfrowych. Badanie podczas jazdy autobusu: P, Q

P – stan zaworów magnetycznych, Q – odczytanie danych z sensorów.

Diagnostyka przełączania biegów: E, F, K, L

E – rejestracja protokołu przełączeń, F – rejestracja protokołu hamowania, K – odczytanie protokołu, L – kasowanie danych protokołu.

Funkcja R jest w programie niedostępna Szczegółowy zakres diagnozy skrzyni biegów opisany jest w instrukcji VOITH

wyszukiwanie błędów w przekładni DIWA.3 G 1417. 4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. W jakim celu stosuje kartę programową w diagnostyce układów elektronicznych skrzyń

biegów pojazdów samochodowych? 2. Jakie wielkości sprawdza kontrolny układ diagnostyczny skrzyń biegów pojazdu z kartą

programową?


3. Czy można z pamięci sterownika wykasować usterki wyeliminowane w czasie naprawy, a zapamiętane przez układ?

4. Czy układem diagnostycznym z kartą programową można dokonywać pomiarów takich, jakie mierzy miernik uniwersalny?

4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Opisz zakres pomiarowy układu diagnostycznego z kartą pomiarową do diagnostyki układów elektronicznych sterowania pracą skrzyń biegów pojazdów samochodowych.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać w literaturze na temat pomiarów układem diagnostycznym z kartą pomiarową

do diagnostyki układów elektronicznych sterowania pracą skrzyń biegów pojazdów samochodowych,

2) opisać zakres pomiarowy układu diagnostycznego z kartą pomiarową do diagnostyki układów elektronicznych skrzyń biegów pojazdów samochodowych,

3) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − instrukcja warsztatowa autobusu miejskiego z elektronicznymi elementami skrzyń

biegów, − zeszyt do ćwiczeń i przybory do pisania. Ćwiczenie 2

Opisz zakres pomiarowy układu sterującego skrzyni biegów pojazdu przy użyciu komputera osobistego PC/laptop/ na stanowisku diagnostycznym.

Wskazówki do realizacji Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać w literaturze na temat pomiarów układu sterującego skrzyni biegów pojazdu

przy użyciu komputera osobistego PC/laptop/ do diagnostyki układów elektronicznych sterowania pracą skrzyń biegów pojazdów samochodowych,

2) opisać zakres pomiarowy układu układu sterującego skrzyni biegów pojazdu przy użyciu komputera osobistego PC/laptop/ do diagnostyki układów elektronicznych sterowania pracą skrzyń biegów pojazdów samochodowych,

3) zaprezentować efekty swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się: − pokaz z objaśnieniem, − ćwiczenia praktyczne.



pracą skrzyń biegów, − zeszyt do ćwiczeń, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 3

Przy pomocy oprogramowania diagnostycznego odczytaj poprawność działania układu elektronicznego automatycznej skrzyni biegów.


Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać w literaturze na temat pomiarów diagnostycznych układów elektronicznych

skrzyń biegów pojazdów samochodowych, 2) opisać zakres pomiarowy diagnostyki układów elektronicznych sterowania pracą skrzyń

biegów pojazdów samochodowych, 3) odczytać wartości pamięci błędów i poprawność działania układu sterującego skrzyń

biegów, 4) zaprezentować efekty swojej pracy.


pracą skrzyń biegów, − tester diagnostyczny, − zeszyt do ćwiczeń, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. 4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) przedstawić, w jakim celu stosuje kartę programową w diagnostyce

układów elektronicznych skrzyń biegów pojazdów? ¨ ¨ 2) określić, jakie wielkości sprawdza kontrolny układ diagnostyczny

skrzyń biegów pojazdu z kartą programową? ¨ ¨ 3) przedstawić, czy można w pamięci sterownika skasować usterki

wyeliminowane w czasie naprawy, a zapamiętane przez układ? ¨ ¨ 4) przedstawić, czy układem diagnostycznym z kartą programową można

dokonywać pomiarów takich, jakie mierzy miernik uniwersalny? ¨ ¨


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru. 5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt. 6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane

są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna: wybierz ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za poprawną.

8. Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których zadania 1÷17, oznaczone jako Część I, są z poziomu podstawowego, natomiast zadania 18÷20 są z poziomu ponadpodstawowego – Część II. Zadania te mogą przysporzyć Ci trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe.

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 12. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 13. Po rozwiązaniu testu sprawdź, czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI. 14. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia! ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Na stanowiskach obsługi i naprawy elektronicznych elementów sterowania skrzyń

biegów pojazdów można zatrudnić pracowników a. nie posiadających aktualnej karty zdrowia. b. przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. c. przeszkolonych tylko w zakresie ochrony środowiska. d. nie przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy ale posiadających

aktualną kartę zdrowia. 2. Przenośna lampa elektryczna w stacji obsługi pojazdów może być zasilana prądem

o napięciu a) zredukowanym do 24 V. b) zredukowanym do 50 V. c) zredukowanym do 110 V. d) 230 V.

3. W pomieszczeniu obsługi i naprawy elektronicznych elementów sterowania skrzyń

biegów pojazdów powinny znajdować się a) tylko koc gaśniczy. b) piasek do gaszenia pożaru.. c) gaśnica i koc gaśniczy. d) woda do gaszenia pożaru.


4. Ubiór elektromechanika to a) dres. b) tylko spodnie robocze, kurtka własna pracownika. c) tylko kurtka robocza, spodnie własne pracownika. d) kombinezon.

5. Tester diagnostyczny to

a) urządzenie służące do regulacji pracy skrzyni biegów. b) urządzenie diagnostyczne do kontroli pracy sterowników, odpytania pamięci

sterowników, kasowania błędów. c) urządzenie służące do pomiarów obciążenia pojazdu. d) urządzenie do kontroli ciśnienia przekładni hydrokinetycznej.

6. Mikroprocesor jest wbudowany w

a) czujnik przemieszczenia. b) elektroniczny układ sterujący. c) zawór elektromagnetyczny. d) zawór powietrzny.

7. Włącznik kick-down- umieszczony jest

a) pod pedałem przyspieszenia. b) pod pedałem hamulca. c) w sterowniku skrzyni biegów. d) na tablicy wskaźników w kabinie kierowcy.

8. Czujnik prędkości obrotowej wału skrzyni biegów jest

a) rezystorem półprzewodnikowym. b) przetwornikiem hallotronowym. c) elementem pomiarowym tensometrycznym. d) Sterownikiem cyfrowym.

9. Kontroler diagnostyczny podłącza się do

a) elektronicznego układu sterującego. b) gniazda zasilania. c) akumulatora. d) gniazda zapalniczki.

10. Kody migowe otrzymuje się po podłączeniu

a) kontrolera diagnostycznego. b) kontrolnego układu diagnostycznego. c) przewodu L przez 2-10 sekundy z masą. d) lampy stroboskopowej.

11. Komputer osobisty PC/laptop/ podłącza się do

a) Lampy stroboskopowej. b) gniazda diagnostycznego. c) gniazda zapalniczki. d) akumulatora.


12. Aby prawidłowo skorzystać z dokumentacji serwisowej należy w pierwszej kolejności a) przejrzeć katalog części zamiennych pojazdu. b) zapoznać się z rodzajem dokumentacji serwisowej dostępnym w stacji serwisowej,

wybrać instrukcję warsztatową dla danej marki pojazdu. c) przejrzeć instrukcje obsługi urządzeń diagnostycznych. d) przejrzeć instrukcje obsługi urządzeń obsługowo-naprawczych.

13. Zasady posługiwania się przyrządem diagnostycznym zawiera

a) Polskie Normy. b) normy ISO. c) instrukcja warsztatowa. d) katalog części zamiennych.

14. Metody diagnozowania danego zespołu pojazdu zawarte są w

a) instrukcji obsługi urządzeń obsługowo-naprawczych. b) instrukcji warsztatowej danego pojazdu. c) katalogu części zamiennych. d) książce obsługi danego pojazdu.

15. Badanie elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów wykonuje się przy użyciu

a) sterownika kontrolnego. b) lampy stroboskopowej. c) diagnoskopu uniwersalnego. d) testera diagnostycznego.

16. Badanie elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów polega na

a) sprawdzeniu pracy silnika pojazdu. b) sprawdzeniu stanu instalacji elektrycznej. c) badaniu charakterystyki ruchowej pojazdu. d) odpytaniu pamięci sterownika, usunięciu błędów, sprawdzeniu przyczyn błędów.

17. Kod migowego występuje, jeżeli przewód L jest połączony z masą przez

a) przez 0,1 do 0,3 sekundy. b) przez 0,3 do 0,5 sekundy. c) przez 1 do 1,5 sekundy. d) przez 2-10 sekundy.

18. Celem zastosowania karty programowej jest

a) wprowadzenie programu diagnostycznego do diagnostycznego układu kontrolnego. b) uzyskanie kodu migowego. c) wprowadzenie programu diagnostycznego do diagnoskopu uniwersalnego. d) wprowadzenie programu diagnostycznego do testera diagnostycznego.

19. Pamięć EEPROM pozwala na

a) wprowadzenie programu diagnostycznego do diagnostycznego układu kontrolnego. b) wyszukanie w programie określonych części składowych układu sterującego

i sprawdzenie ich działania. c) zachowanie danych w pamięci nielotnych które nie powinny być utracone po

odłączeniu akumulatora. d) uzyskanie kodu migowego.


20. Programowanie flash ma za zadanie a) diagnozowanie usterek systemu. b) wprowadzenia do pamięci danych zmieniających wersję oprogramowania

sterowników. c) wymianę sterownika skrzyni biegów. d) kasowanie z pamięci usterek.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko ……………………………………………………………..………………….. Badanie i naprawa elektronicznych elementów sterowania skrzyń biegów Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d

Razem:


6. LITERATURA 1. Elektroniczne sterowanie skrzynką biegów EGS. Technika samochodowa BOSCH

WKiŁ Warszawa 2005 2. Instrukcja warsztatowa autobusu miejskiego Solaris URBINO 3. Instrukcja serwisowa VOITH. Wyszukiwanie błędów przekładni DIWA.3 G 1417 4. Merkisz J., Mazurek S.: Pokładowe systemy diagnostyczne pojazdów samochodowych

WKiŁ Warszawa 2003 5. Opis techniczny skrzyni biegów VOITH G1373 6. Praca zbiorowa: Czujniki w pojazdach samochodowych. Informatory. WKŁ, Warszawa

2004 7. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz.1650). 8. System diagnostyczny ZF Instrukcja użytkowania MOBiDIG 200 z kartą „Plug-In” 9. Zeszyty serwisowe AUDI nr 228, 283, 284

Badanie i naprawa elektronicznych elementów sterowania...

Documents

Transcript of Badanie i naprawa elektronicznych elementów sterowania...