A N N A L E S A C A D E M I A E M E D I C A E S T E T I N E N S I SR O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E

2011, 57, 1, 45–48

ANNA HAJDUK, MARIA KORZONEK, KRZYSZTOF PRZYBYCIEŃ¹, SŁAWOMIR ERTMAŃSKI², JOLANTA STOLAREK

BADANIE DEPRESYJNOŚCI SKALĄ DEPRESJI BECKA U PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI RYTMU SERCA

STUDY OF DEPRESSIVENESS WITH BECK DEPRESSION INVENTORY IN PATIENTS WITH CARDIAC ARRHYTHMIAS

Samodzielna Pracownia Pielęgniarstwa Klinicznego Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie ul. Żołnierska 48, 71 ‑210 Szczecin

Kierownik: dr n. med. Anna Hajduk

¹ Klinika Kardiologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinieal. Powstańców Wlkp. 72, 70 ‑111 Szczecin

Kierownik: prof. dr hab. n. med. Zdzisława Kornacewicz ‑Jach

² Zakład Genetyki Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinieal. Powstańców Wlkp. 72, 70 ‑111 Szczecin

Kierownik: prof. dr hab. n. med. Jan Lubiński

Summary

Introduction: Atrial fibrillation belongs to the group of supraventricular arrhythmias. The episode begins with anxiety about the loss of health or life. Anxiety is accom‑panied by depressive disorders.

The aim of this work was to study the intensity of depres‑sion in patients with atrial fibrillation.

Material and methods: We used Beck Depression Inven‑tory in 52 patients with atrial fibrillation hospitalized at the Department of Internal Medicine of the Poviat Hospital in Białogard. Correlations between the intensity of depression and age, gender, and education level were determined.

Results: The intensity of depression depended on age, gender, and education level. Mild depression was more com‑mon in women, moderate in men, and was very severe in 2 women. Patients between the age of 61 and 80 years and with incomplete primary and vocational education presented with all forms of depression.

Conclusions: The intensity of depression correlates with episodes of atrial fibrillation and depends on such factors as age, gender, and education level (p < 0.05). Effective therapy of atrial fibrillation may help reduce the intensity of depression.

K e y w o r d s: atrial flutter – depression rate.

Streszczenie

Wstęp: Migotanie przedsionków należy do arytmii nad‑komorowych. W momencie wystąpienia epizodu migotania choremu towarzyszy lęk z powodu obawy o utratę zdrowia i życia. Równolegle z lękiem występują zaburzenia depresyjne.

Celem pracy była analiza nasilenia depresji u pacjentów z migotaniem przedsionków.

Materiał i metody: Przebadano skalą depresji Becka 52 pacjentów z migotaniem przedsionków przebywających na Oddziale Wewnętrznym Szpitala Powiatowego w Bia‑łogardzie. Zbadano zależność wzrostu nasilenia depresji od takich czynników, jak wiek, płeć i wykształcenie.

Wyniki: Nasilenie zaburzeń depresyjnych jest zależne od wieku, płci i wykształcenia. Jako depresja łagodna czę‑ściej dotyczyła kobiet, umiarkowana mężczyzn, a postać bardzo ciężka wystąpiła u 2 kobiet. Wszystkie postacie depresji dotyczyły chorych w wieku 61–80 lat z wykształ‑ceniem niepełnym podstawowym i zawodowym.

Wnioski: Występuje zależność pomiędzy nasileniem depresji a wystąpieniem migotania przedsionków i jest zależne od takich czynników jak wiek, płeć i wykształcenie (p < 0,05). Skuteczna terapia migotania przedsionków może przyczynić się do obniżenia poziomu depresji u chorych.

H a s ł a: migotanie przedsionków – depresja.

46 ANNA HAJDUK, MARIA KORZONEK, KRZYSZTOF PRZYBYCIEŃ I WSP.

Wstęp

Depresja to zaburzenie psychiczne występujące w prze‑biegu chorób afektywnych, w których dominuje obniżenie nastroju. Depresja bardzo często dotyczy lub jest jednym z objawów chorób somatycznych [1, 2].

Badania na całym świecie dowodzą, że w ciągu całego życia na depresje choruje ok. 10% populacji, przy czym 25% epizodów depresji trwa krócej niż 1 miesiąc, a 50% ustępuje przed upływem 3 miesięcy. Depresja ma skłon‑ność do nawrotów, uważa się, że 75% zachoruje ponownie w ciągu 2 lat [1, 3].

Pewne grupy społeczne są bardziej podatne na depresję. Udowodniono, że jeżeli ktoś w rodzinie cierpiał na depresję, to prawdopodobieństwo, że pojawi się ona u innych człon‑ków rodziny, wzrasta 2 ‑krotnie w porównaniu z rodzinami, gdzie nie było w ogóle depresji [1, 2].

Nasilenie objawów depresji jest indywidualne dla każ‑dego chorego, a przyczyniać się do tego mogą zarówno cechy osobowości chorych, jak i zmiany organiczne w ośrodko‑wym układnie nerwowym [1, 3, 4].

W depresji obok głównego objawu obniżenia podstawo‑wego nastroju u chorego można zauważyć także: złe samo‑poczucie, poczucie ciągłego zmęczenia, niską samoocenę, apatię i anhedonię. Chorzy, mimo iż wykonują prawidłowo czynności życia codziennego, to nie czerpią z tego zadowo‑lenia. Samemu obniżeniu nastroju towarzyszy drażliwość, wzmożone napięcie emocjonalne, zaburzenia snu. W dys‑tymii, do której zalicza się depresyjne zaburzenia osobo‑wości, nerwicę depresyjną, depresję nerwicową i depresję lękową przewlekłą, występuje lęk wolnopłynący, za to bar‑dzo rzadko zdarza się lęk napadowy [1, 5].

Zaburzenia rytmu serca z dominującym wśród nich migotaniem przedsionków (AF) dotyczą ok. 1% populacji.

Migotanie przedsionków jest nadkomorową arytmią, która cechuje się nieskoordynowaną aktywacją przedsion‑ków prowadzącą do upośledzenia ich aktywności mecha‑nicznej. Poprzez objawy towarzyszące migotaniu przedsion‑ków, takie jak osłabienie, zmniejszenie tolerancji wysiłku fizycznego, wielomocz, zawroty głowy, kołatanie serca, pogarsza się jakość życia chorego oraz znacznie wzrasta prawdopodobieństwo powikłań zakrzepowo ‑zatorowych, niewydolności serca i kardiomiopatii [6].

W praktyce klinicznej AF odpowiada za ok. ⅓ hospi‑talizacji z powodu zaburzeń rytmu serca. Umieralność wśród osób z migotaniem przedsionków jest prawie dwa razy większa niż u osób z prawidłowym, zatokowym ryt‑mem serca.

W ostatnich latach częstość hospitalizacji z powodu migotania przedsionków wzrosła o 66% z powodu starzenia się populacji, wzrostu częstości występowania przewlekłych chorób serca, lepszej diagnostyki dostępnej w lecznictwie ambulatoryjnym oraz szeregu innych czynników.

Lęk i zaburzenia depresyjne występującą wspólnie jako odpowiedź na sytuację zagrażającą zdrowiu i życiu w chwili epizodu migotania przedsionków [2, 7].

Celem pracy była analiza nasilenia depresji u pacjen‑tów z migotaniem przedsionków od takich czynników, jak płeć, wiek i wykształcenie.

Materiał i metody

Badania przeprowadzono w grupie 52 chorych (28 kobiet i 24 mężczyzn) w wieku 23–82 lat hospitalizowanych na Oddziale Wewnętrznym Szpitala Powiatowego w Bia‑łogardzie z powodu napadowego migotania przedsionków.

Wystąpienie depresji badano za pomocą skali depresji Becka. Skala depresji Becka to skala samooceny głębo‑kości depresji. Składa się ona z 21 grup stwierdzeń A–W, w każdej grupie są stwierdzenia punktowane w kolejności 0, 1, 2, 3. Ocena dotyczy ostatniej doby minionego tygodnia lub minionego miesiąca [8, 9].

Ocena skali depresji Becka: 0–11 – bez depresji, –12–26 – łagodna depresja, –27–49 – umiarkowanie ciężka depresja, –50–63 – bardzo ciężka depresja. –Testowanie statystyczne przeprowadzono testem zgod‑

ności χ2, zależność pomiędzy zmiennymi obliczono współ‑czynnikiem kontyngencji Pearsona.

Wyniki

Zależność wystąpienia depresji od płci u pacjentów z migotaniem przedsionków przedstawiono w tabeli 1.

Łagodna depresja występowała częściej u kobiet, a depresja umiarkowana w zdecydowanej ilości dotyczyła mężczyzn. Natomiast bardzo ciężka depresja dotyczyła tylko kobiet, ale w badanej grupie stwierdzono ją jedynie w 2 przypadkach.

Zależność wystąpienia depresji od wieku u pacjentów z migotaniem przedsionków przedstawiono w tabeli 2.

Umiarkowana depresja występuje głownie u pacjen‑tów w przedziale wiekowym 61–80 lat. Natomiast bardzo

T a b e l a 1. Zależność depresji od płci

T a b l e 1. Correlation between depression and gender

PłećGender

Bez depresji

No depression

Łagodna depresja

Mild depression

Umiarko‑wana

depresjaModerate depression

Bardzo ciężka

depresjaVery severe depression

KobietyWomen 15 8 3 2

MężczyźniMen 15 1 8 0

RazemTotal 30 9 11 2

χ² pPearson 9,465488215 0,002093737

BADANIE DEPRESYJNOŚCI SKALĄ DEPRESJI BECKA U PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI RYTMU SERCA 47

ciężka depresja została stwierdzona tylko u 2 pacjentów w przedziale wiekowym 41–60 i 61–80.

Zależność wystąpienia depresji od wykształcenia u pacjentów z migotaniem przedsionków przedstawiono w tabeli 3.

Depresja w stopniu łagodnym dotyka ludzi ze średnim wykształceniem, natomiast depresja umiarkowana występuje głównie u pacjentów z wykształceniem niepełnym podsta‑wowym i zawodowym, a częściowo ze średnim.

Dyskusja

Problem depresji w dzisiejszych czasach jest bardzo aktualny, coraz to nowsze badania dowodzą o wzroście występowania depresji w populacji ogólnej. Wiadomo także, że depresja występuje w przebiegu wielu chorób soma‑tycznych, wpływając na ich przebieg i rokowanie. Choroby somatyczne są również odpowiedzialne za występowanie zaburzeń depresyjnych. Objawy depresji często współist‑nieją z zaburzeniami lękowymi.

Piotrowicz i wsp. [10] przeprowadzili badania, których celem było oszacowanie częstości depresji u osób z choro‑bami układu sercowo ‑naczyniowego. Badaniem objęto 4256 pacjentów w przedziale wieku 18–65 lat, posługując się skalą

T a b e l a 2. Zależność depresji od wieku

T a b l e 2. Correlation between depression and age

WiekAge

Bez depresji

No depression

Łagodna depresja

Mild depression

Umiarko‑wana

depresjaModerate depression

Bardzo ciężka

depresjaVery severe depression

20–40 5 3 0 041–60 18 2 2 161–80 7 3 9 1> 80 0 1 0 0

χ² pPearson 33,8724682 0,000000006

T a b e l a 3. Zależność depresji od wykształcenia

T a b l e 3. Correlation between depression and education level

WykształcenieEducation

Bez depresjiNo depression

Łagodna depresjaMild depression

Umiarkowana depresjaModerate depression

Bardzo ciężka depresjaVery severe depression

RazemTotal

Niepełne podstawoweIncomplete primary 1 1 4 1 7

PodstawowePrimary 1 2 1 0 4

ZawodoweVocational 8 2 4 0 14

ŚrednieSecondary 14 3 2 0 19

WyższeUniversity 6 1 0 1 8

χ² pPearson 23,48841169 0,000001257

depresji Becka. Wyniki wykazały współistnienie depresji najczęściej z chorobą wieńcową – 12% pacjentów, przy czym jednocześnie u 2,6% osób występowały dolegliwości kardiologiczne stanowiące maskę depresji.

Przeprowadzone badania własne potwierdziły tezę wzrostu występowania depresji w chorobie somatycznej – na przykładzie migotania przedsionków. Wbrew ogólnej opinii, że depresja częściej dotyczy kobiet, badania wła‑sne wykazały, że u chorych z migotaniem przedsionków nasilenie depresji w przeważającym procencie dotyczy mężczyzn.

Przedział wiekowy jest także zróżnicowany, depresja łagodna wystąpiła w przedziałach 20–40 i 61–80 lat, umiar‑kowana dotyczyła przedziału 61–80 lat, a ciężka ujawniła się tylko w 2 przypadkach spośród badanej grupy chorych.

Wzrost nasilenia był zależny od wykształcenia i tak depresja umiarkowana dotyczyła głównie badanych z wykształceniem niepełnym podstawowym i zawodowym, a depresja łagodna z wykształceniem średnim.

Badania pacjentów z migotaniem przedsionków prze‑prowadzone były na małej grupie osób, dlatego zachodzi konieczność przeprowadzenia dalszych badań, obejmując większą ilość osób i porównania ich z grupą kontrolną.

Wnioski

Występuje zależność pomiędzy nasileniem depresji 1. a wystąpieniem migotania przedsionków i jest zależne od ta‑kich czynników jak wiek, płeć i wykształcenie (p < 0,05).

Skuteczna terapia migotania przedsionków może 2. przyczynić się do obniżenia poziomu depresji u chorych.

Piśmiennictwo

Bilikiewicz A., Pużyński S., Rybakowski J., Wciórski J1. .: Psychiatria. T. 2. Wyd. Med. Urban α Partner, Wrocław 2002. Krzyżanowski J2. .: Depresja. Wyd. Medyk, Warszawa 2002.

48 ANNA HAJDUK, MARIA KORZONEK, KRZYSZTOF PRZYBYCIEŃ I WSP.

Hallstrom C., McClure N3. .: Depresja. Odpowiedzi na pytania. Urban α Partner, Wrocław 2007. Papolos D.F., Papolos J4. .: Przezwyciężyć depresję. Podręcznik dla pacjentów i ich rodzin. Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2002. Aleksandrowicz J.W5. .: Psychopatologia zaburzeń nerwicowych i osobo‑wości. Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002. Opolski G., Torbicki A6. .: Migotanie przedsionków. Wyd. Med. Uran α Partner, Wrocław 2000. Tylka J7. .: Depresja u kobiet. Terapia. 2004, 12 (3), 49–52. Beck A.T., Ward C.H., Mendelson M., Mock J., Erbaugh J8. .: An inventory for measuring depression. Arch Gen Psychiatry. 1961, 4, 561–571. Paradowski T., Jernajczyk W9. .: Inwentarz depresji Beck’a w ocenie nastroju osób zdrowych i chorych na choroby afektywne (ocena pilo‑tażowa). Psychiatr Pol. 1977, 11 (4), 417–424. Piotrowicz R., Potocka J., Araszkiewicz A., Wojnar M., Nowacka‑10.

‑Pawlaczyk D.: Depresja jako problem kardiologiczny w praktyce lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Folia Cardiol. 2003, 10 (2), 16–24.

Komentarz

Autorzy wspominają o jakości życia pacjentów, z któ‑rymi związana jest depresja i migotanie przedsionków. To ważne, że tematyka zostaje podjęta w tym artykule. Jakość życia pacjentów jest bardzo związana z jakością ich relacji rodzinnych oraz z satysfakcją w kontakcie z perso‑nelem medycznym. Wszystkie artykuły podejmujące pro‑blematykę jakości relacji oraz komunikacji z lekarzami i pacjentami zasługują na uwagę.

Ciekawe jest także spostrzeżenie, że w tym przypadku depresja dotyka częściej mężczyzn. Obala to stereotyp, że to kobiet częściej dotyka ta przypadłość.

dr hab. n. hum., prof. PUM Aleksandra Żukrowska