BADANIA MORFOLOGICZNE RYB – UMIEJĘTNOŚĆ KORZYSTANIA - PUNKTY KRYTYCZNE

18. 02. 2014 r.

Wielkopolskie Centrum Konferencyjne w Licheniu Starym

1

Katedra Patofizjologii, Weterynarii Sądowej i Administracji, UWM w Olsztynie

J. Szarek1, I. Babińska1, B. Szynaka2, A. Andrzejewska2, K.A. Skibniewska1, J. Guziur1, K. Goryczko3, A. Wiśniewska1, J. Zakrzewski1, J. Koc1, S. Dobosz3,

K.A. Siwicki1, E. Terech-‐Majewska1, E. Strzyżewska1, M. Sidoruk1

2

1Uniwersytet Warmińsko-‐Mazurski w Olsztynie 2Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 3Instytut Rybactwa Śródlądowego im. S. Sakowicza w Olsztynie Zakład Hodowli Ryb Łososiowatych w Rutkach

3

05. 08. 2009 r. _ Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 710/2009 ustanawiające szczegółowe zasady dotyczące ekologicznej produkcji w sektorze akwakultury.

4

02. 11. 2010 r. _ początek badań własnych

www.pstrag.eu

Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 710/2009:

Zgodnie z tym aktem normatywnym „nie zezwala się na używanie takich systemów (systemu recyrkulacji wody – przypisek autorów) w produkcji ekologicznej do czasu uzyskania szerszej wiedzy”.

_ Punkt krytyczny

5

Baza poznawcza -‐ to wnikliwe poznanie •  środowiska chowu pstrąga •  końcowego produktu -‐ efektu chowu: "   ekstensywnego na wodzie przepływowej: OOH, "   intensywnego przy użyciu recyrkulacji wody: RAS.

6

Zmierzają w myśl wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt (OIE) z 2008 r. do zapewnienie rybom:

optymalnych warunków życia, szybkiego wzrostu, dobrej kondycji i zdrowia, dobrej żywotności.

Mają na względzie lepszą pozycję pstrąga tęczowego na rynku. 7

W Polsce istnieją dwie dobrze rozwinięte technologie chowu: "   ekstensywny na wodzie przepływowej: OOH, "   intensywny przy użyciu recyrkulacji wody: RAS. "   Produkcja ryb na terenie UE

jest droższa niż poza nią.

9

Patologia to: ⇛ patofizjologia, czyli fizjologia patologiczna, ⇛ patomorfologia, czyli anatomia patologiczna, ⇛ histopatologia ⇛ i ultrastruktura.

10

Między patofizjologią i patomorfologią istnieje współzależność ze względu na:

związek zachodzący między zaburzeniami

czynnościowymi a zmianami morfologicznymi.

11

Każda trwała zmiana anatomiczna prowadzi do zmian czynnościowych.

Większość długotrwałych zaburzeń czynnościowych znajduje zwykle wyraz w zmianach morfologicznych.

12

Diagnostyka morfologiczna stwierdza: ⇛ zmiany wyrażające się przemianami w budowie

komórki, ⇛ nieprawidłowości wzajemnego układu komórek, ⇛ zmiany zachodzące w istocie międzykomórkowej.

13

Pozwala też często na: określenie czynnika ehologicznego, który wywołał

zmiany chorobowe (bakterie, pasożyty). Są też przypadki,

w których połączenie metody mikroskopowej z barwieniem chemicznym (technika histochemiczna) umożliwia stwierdzenie pojawienia się w komórkach i tkankach rozmaitych substancji, rozróżnienie ich i określenie ich poziomu.

W badaniach własnych dotyczyło to wielocukrów.

14

Korzyści

Baza postępu nauk weterynaryjnych. Pomoc w szerokim rozpoznawaniu odstępstw od norm. Wybór optymalnego chowu i hodowli ryb.

Przyjście z pomocą w pojawieniu się sytuacji krytycznych.

15

Badania makroskopowe pośmiertne diagnozowanie zmian i chorób, patologia komórkowa:

⇛ mikroskopowa, ⇛ ultrastrukturalna.

16

Relacja środowisko – ryba – ocena makroskopowa Dokładna ocena:

⇛ wyglądu narządu ⇛ oglądanie, ⇛ jego konsystencji ⇛ omacywanie, ⇛ jego przekroju ⇛ nacinanie.

17

Relacja środowisko – ryba – ocena makroskopowa Warunki oceny:

⇛ światło słoneczne rozproszone, ⇛ unikanie miejsc silnie nasłonecznionych, ⇛ wieczorem lub nocą -‐ jak najlepsze oświetlenie, np. lampa elektryczna o dużej mocy osłonięta matowym kloszem..

18

Relacja środowisko – ryba – ocena morfologiczna: " Najczęściej dotyczy: ⇛ skrzeli, ⇛ wątroby, ⇛ nerek, ⇛ i śledziony.

19

Relacja środowisko – ryba – ocena morfologiczna: " narzędzie wykorzystywane do oceny

stanu zdrowotnego ryb; " pozwala też na szybkie i łatwe porównanie

zdrowia pstrągów pozyskiwanych z różnych technologii chowu: ⇛ OOH ⇛ RAS

20

Relacja środowisko – ryba – ocena morfologiczna: Stopień intensywności zmian morfologicznych

i ich rozmieszczenie w narządach wskazują na: ⇛ rodzaj bodźca, ⇛ jego siłę działania, ⇛ jego czas trwania.

21

Relacja środowisko – ryba – ocena morfologiczna: " Wskazanie lokalizacji zmian morfologicznych:

" w pobliżu naczyń krwionośnych: ⇛ czynniki środowiskowe,

" z dala od naczyń krwionośnych: ⇛ czynniki wewnątrzpochodne.

22

www.arturtabor.pl

⇛ Przeprowadzono ocenę makroskopową pstrągów o masie ciała: 350 g – 500 g (A) 501 g – 850 g (B) ⇛ Ryby pozyskiwano:

w maju i w czerwcu w październiku i w listopadzie z 6 gospodarstw rybackich w latach 2010-‐2012: 3 -‐ OOH

3 -‐ RAS

23

⇛ Ocena makroskopowa zewnętrzna pstrągów:

sporadycznie: skóra i łuski -‐ otarcia skrzela -‐ bladość

-‐ drobne ogniska martwicy

-‐ przekrwienie

24 24

25 25

OOH

RAS

26 26

Wątrobę należy odpowiednio odsłonić do badania makroskopowego

Pstrąg tęczowy – asortyment M, chów OOH: przygotowany do badania wątroby w jej naturalnym położeniu.

⇛ Ocena makroskopowa wątroby: sporadycznie: przekrwienie -‐ częściej B wybroczyny -‐ częściej RAS zwyrodnienie miąższowe stłuszczenie zwykłe – częściej u B drobne ogniska martwicy

27

28

OOH

RAS

29

OOH

RAS

30

OOH

RAS

Punkty krytyczne

⇛ OCENA MAKROSKOPOWA WĄTROBY JAKO WSKAŹNIK STANU ZDROWIA PSTRĄGA TĘCZOWEGO W ŚWIETLE BADAŃ WŁASNYCH J. Szarek, I. Babińska, E. Strzyżewska, K.A. Skibniewska, J. Zakrzewski, J. Guziur, B. Szynaka, A. Wiśniewska, S. Dobosz, K. Dublan, J. Koc, M. Sidoruk PRZEGLĄD RYBACKI, 2013, 5: 28-‐32.

31

Po lewej -‐ Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment M, chów OOH: cechy makroskopowe o znamionach fizjologicznych.

Po prawej -‐ Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment M, chów RAS: cechy makroskopowe o znamionach fizjologicznych.

32

Po lewej -‐ Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment D, chów RAS: cechy makroskopowe o znamionach fizjologicznych.

Po prawej -‐ Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment D, chów OOH: cechy makroskopowe zwyrodnienia miąższowego i przekrwienia.

33

Po lewej -‐ Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment M, chów OOH: cechy makroskopowe stłuszczenia zwykłego małego stopnia.

Po prawej -‐ Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment D, chów RAS: cechy makroskopowe stłuszczenia zwykłego małego stopnia.

34

Po lewej -‐ Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment M, chów OOH: cechy makroskopowe stłuszczenia zwykłego znacznego stopnia.

Po prawej -‐ Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment M, chów RAS: cechy makroskopowe stłuszczenia zwykłego znacznego stopnia.

Punkty krytyczne

Po lewej -‐ Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment D, chów OOH: cechy makroskopowe stłuszczenia zwykłego znacznego stopnia i punkcikowatych wybroczyn.

Po prawej -‐ Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment M, chów RAS: cechy makroskopowe stłuszczenia zwykłego małego stopnia i punkcikowatych wybroczyn.

Punkty krytyczne

⇛ Ocena makroskopowa śledziony i nerek:

sporadycznie: przekrwienie -‐ częściej B

wybroczyny -‐ śledziona obrzęk -‐ śledziona zaburzenia rozwojowe -‐ śledziona

37

38

OOH

⇛ Makroskopowe zaburzenia w krążeniu miały charakter sporadycznych odstępstw od normy, aczkolwiek częściej je odnotowywano w porównaniu do innych zmian.

39

⇛ Badania statystyczne zmiany makroskopowe stwierdzone u pstrągów

nie były znamienne dla badanych technologii chowu (OOH i RAS) ani też dla ryb pochodzących z danego gospodarstwa rybackiego; statystycznie istotnie częściej występowały u pstrągów B w porównaniu z rybami A.

40

⇛ Wykazano badaniem makroskopowym brak znamion patognomonicznych u pstrągów tęczowych wskazujących na występowanie chorób.

41

⇛ Sporadycznie: zmiany wsteczne,

zaburzenia w krążeniu, zmiany postępowe.

42

43

Rodzaj zmian mikroskopowych

Rodzaj technologii chowu OOH RAS

1 1 2

masa ciała ryb w gramach masa ciała ryb w gramach masa ciała ryb w gramach

350 – 500 501 – 800 350 - 500 501 - 800 350 - 500 501 - 800

martwica 0 1 0 1 0 0 zwyrodnienie tłuszczowe 0 0 1 1 0 1

zwyrodnienie miąższowe 2 3 4 5 2 4

przekrwienie 3 4 3 5 3 6

wynaczynienie 0 1 1 1 1 1

naciek melano-makrofagów 1 2 1 3 2 2

naciek komórek limfoidalnych 1 3 2 3 2 3

Razem: asortyment /rodzaj chowu 7 14 12 19 10 17

Razem: rodzaj chowu/gospodarstwo 21 31 27

Razem: rodzaj technologii chowu 21 58 (29 - średnio na 1 gospodarstwo)

45

RS

OH

46



1 1 masa ciała ryb w gramach masa ciała ryb w gramach 350 – 500 501 – 800 350 - 500 501 - 800

martwica 1 3 1 4

struktury mielinopodobne 5 7 5 6

zmiany wsteczne w mitochondriach 5 5 5 6

liczne makrofagi/lizosomy 6 7 7 7

przekrwienie 3 6 5 7

wynaczynienie 1 2 1 1

naciek melanomakrofagów 6 6 5 7

proliferacja mitochondriów 5 8 9 10

naciek komórek limfoidalnych 5 4 4 5

Razem: asortyment /rodzaj chowu 37 48 42 53

Razem: rodzaj chowu/gospodarstwo/ technologia chowu

85 95

47

OOH RAS

49

Razem

Półilościowa ocena wielocukrów w skali 1 – 5

rodzaj technologii chowu

OOH RAS

1 1

masa ciała ryb w gramach masa ciała ryb w gramach

350 – 500 501 – 800 350 - 500 501 - 800

asortyment /rodzaj chowu

75 84 78 86

rodzaj chowu/gos-podarstwo

159 164

rodzaj technologii chowu

159 164

Zaburzenia w krążeniu (zwłaszcza przekrwienie) występowały najczęściej.

Zmiany wsteczne (głównie zwyrodnienie miąższowe oraz stłuszczenie zwykłe) miały miejsce nieco rzadziej.

51

Niewielkie ultrastrukturalne odstępstwa od normy występowały częściej niż zmiany mikroskopowe.

Najczęściej odnotowano obecność kropel tłuszczu w cytoplazmie hepatocytów.

Inne zmiany submikroskopowe, jak obrzmienie mitochondriów, defragmentacja RER, zaburzenia w rozmieszczaniu glikogenu występowały rzadko.

52

Niewielkie zmiany w mitochondriach najczęściej stwierdzano u ryb chowanych w obiektach typu RAS, były to przejaśnienia macierzy, zatarcia struktury grzebieniastej i obecność ciałek mitochondrialnych. Odnotowano również w chowie OOH i RAS proliferację mitochondriów, a niekiedy ich różnokształtność (polimorfizm).

Zmiany te świadczyły o nasileniu procesów metabolizmu związanego z oddychaniem komórkowym.

53

Punkt krytyczny – zaburzenia w procesie metabolizmu związanego z oddychaniem komórkowym.

54

⇛ Wskaźnikiem prawidłowego oddychania komórkowego jest stan mitochondriów, na co zwracają uwagę niektórzy badacze.

⇛ W większości analizowanych elektronogramów organelle te wykazywały prawidłową strukturę.

⇛ Zdarzało się jednak, że odnotowywano przypadki ich uszkodzeń, które były stosunkowo niewielkie i miały charakter odwracalny.

55

⇛ Analiza histochemiczna wykazała zróżnicowany poziom wielocukrów, charakterystyczny dla danych gospodarstw, a nie wobec systemu chowu; poziom ten był wyższy u pstrągów B w porównaniu z grupą A;

⇛ Ryby odłowione jesienią miały wyższą zawartość wielocukrów niż pozyskiwane w maju i w czerwcu.

56

57



1 1 2


350 – 500 501 – 800 350 - 500 501 - 800 350 - 500 501 - 800

G T G T G T G T G T G T martwica 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 zwyrodnienie tłuszczowe (t)/wodniczkowe (w) 0 0 0 1t 0 1w 0 1w 0 0 0 1w

zwyrodnienie miąższowe 0 3 0 3 0 2 0 4 0 2 0 3 przekrwienie 3 4 4 6 4 6 5 5 4 4 6 6 wynaczynienie 0 1 0 1 0 1 1 1 1 1 1 2

naciek melanomakrofagów 5 7 8 8 7 8 8 9 6 8 8 9

naciek komórek limfoidalnych 1 2 0 1 2 1 1 2 0 1 1 3

Razem: asortyment /rodzaj chowu

9 17 12 21 13 19 15 22 11 16 16 24

Razem: rodzaj chowu/gospodarstwo

59 69 67

Razem: rodzaj technologii chowu

59 136 (68 - średnio na 1 gospodarstwo)

⇛ Sporadycznie: zmiany wsteczne,

zaburzenia w krążeniu, zmiany postępowe.

59

60



1 1 2


350 – 500 501 – 800 350 - 500 501 - 800 350 - 500 501 - 800

martwica 0 0 0 0 0 0

zwyrodnienie miąższowe 0 0 0 1 0 1

przekrwienie 3 4 4 5 3 5 wynaczynienie 0 1 1 1 1 1

naciek melanomakrofagów 5 7 6 7 6 6

naciek komórek limfoidalnych 2 2 3 3 2 3

Razem: asortyment /rodzaj chowu

10 14 14 17 12 16

Razem: rodzaj chowu/gospodarstwo

24 31 28

Razem: rodzaj technologii chowu

24 59 (29,5 - średnio na 1 gospodarstwo)

W nerkach, zwłaszcza w części tułowiowej niekiedy obserwowano zmiany wsteczne. Spośród nich najczęściej występowało zwyrodnienie miąższowe nabłonka kanalików nerkowych.

Stosunkowo często w nerce głowowej i tułowiowej, u ryb w chowie OOH i RAS, obserwowano melanomakrofagi.

Sporadycznie w obrębie wszystkich grup pstrągów oraz niezależnie od gospodarstwa miały miejsce inne zmiany. 62

Stosunkowo często stwierdzano: zaburzenia w krążeniu, obecność melanomakrofagów, naciek komórek limfoidalnych.

63

Badane technologie produkcji pstrąga, (OOH i RAS), wywierają zbliżony wpływ w stosunku do stopnia intensywności zmian

morfologicznych i histochemicznych na obraz strukturalny narządów wewnętrznych pstrąga, różny natomiast co do liczby tych zmian.

Pstrągi z gospodarstw rybackich typu RAS wyraźnie częściej wykazywały zmiany w mitochondriach. Najprawdopodobniej jest to następstwem ich adaptacji do środowiska.

64

Poznanie szczegółowe omawianych zjawisk pozwoli wskazać patogenezę zmian w stosunku do grup technologicznych chowu pstrąga, jak i zależności związanej z dynamiką rozwoju tych ryb oraz wyeliminować punkty krytyczne.

65

⇛ Zastosowany warsztat badawczy pozwala na wskazanie, w ujęciu dynamicznym (pstrąg tęczowy A i B),

oddziaływania bezpośredniego środowiska ryb i sposobu ich żywienia

na to jaka jest odpowiedź organizmu pstrąga ze strony organelli komórkowych

w analizowanym narządzie.

66

⇛ Badania własne wskazują na dobry stan kondycyjny i zdrowotny pstrągów tęczowych w chowie OOH i RAS.

⇛ Badania własne określają niewielki stopień nasilenia i intensywności zmian morfologicznych.

67

⇛ Jedynie materiał świeży. ⇛ Unikać zniszczenia materiału

przez gnicie lub autolizę. ⇛ Unikać odkształcania przez

wyciąganie, wyrywanie lub gniecenie tkanki. .

Zwłaszcza dotyczy to nabłonka okrywającego powierzchnie, który ulega zniszczeniu lub oderwaniu.

68

⇛ Wyraźne oznakowanie preparatów. Odpowiedni napis nanieść na słoik

i powtórzyć go na papierze (najodpowiedniejszy papier pergaminowy) nanosząc informację miękkim ołówkiem.

.

69

⇛ Materiał zaopatrzyć w pismo przewodnie: informacje o pstrągach, przebiegu chowu, ewentualnie leczeniu, rodzaju tkanki, czasie pobrania skrawków.

.

70

⇛ Pomaga w usuwaniu punktów krytycznych poprzez ustalenie: ⇛ rodzaju zmian morfologicznych, ⇛ ich hierarchii, ⇛ oraz stopnia intensywności. ► Zadanie dla lekarzy weterynarii.

BADANIA MORFOLOGICZNE RYB – UMIEJĘTNOŚĆ KORZYSTANIA - PUNKTY KRYTYCZNE

Education

Transcript of BADANIA MORFOLOGICZNE RYB – UMIEJĘTNOŚĆ KORZYSTANIA - PUNKTY KRYTYCZNE