AA zz yy dd ee kk oo oo ww ii uu PP bb (( NN 22 )) 3 3

Energia wybuchu 367kcal/kg Obj to gazów 308l/kg

Pr dko detonacji 4 500m/s (3,8 g/cm3) 5 130m/s (4,0 g/cm3) 5 300m/s (4,6 g/cm3)

Temperatura pobudzenia 327 C Próba Kasta 4cm

Azydek o owiu jest najwa niejszym obok piorunianu rt ci materia em wybuchowym inicjuj cym. Azydek o owiu jest substancj krystaliczn o ci arze w a ciwym 4,7969 (Wohler i Krupko); g sto usypowa wynosi oko o 1,2. Azydek o owiu nie rozpuszcza si w wodnym roztworze amoniaku. Kwas octowy powoduje jego rozk ad. Azydek o owiu rozpuszcza si natomiast w wodzie i st onych roztworach NaNO3, oraz CH3COONa, przy czym istniej dosy du e ró nice rozpuszczalno ci, zale nie od temperatury. Solonina (1910) podaje nast puj ce liczby charakteryzuj c? rozpusz-nlno azydku o owiu,;

Rozpuszczalno w g/100 g

W temperaturze Rozpuszczalniki

18 C 70 C 80 C Woda 0.023 0.090 --- NaNO3 (roztwór st ony) 0.125 --- 0.487

CH3COONa (roztwór st ony) 1.542 --- 2.020

Dzi ki ró nicy rozpuszczalno ci na zimno i na gor co azydek o owiu mo na przekrystalizowa z wody albo z wymienionych roztworów. W tych warunkach otrzymuje si kryszta y w postaci bezbarwnych, d ugich igie . Wed ug danych Wohlera i Krupko (1913) przekrystalizowywanie azydku o owiu z wody lub wodnych roztworów nie jest czynno ci bezpieczn , gdy sól niejednokrotnie wybucha w czasie krystalizacji. Dlatego te azydku o owiu w praktyce nie przekrystalizowuje si . Majrich (1936) podaje, e azydek o owiu rozpuszcza si w etanoloaminami, jednak e przez rozcie czenie tego roztworu nie wytr ca si postaci czystej, nadaj cej si do praktycznego wykorzystania.

Azydek o owiu, podobnie jak kwas azotowodorowy, ulega reakcjom. Utleniania i redukcji. Okaza o si , e substancja rozk ada si cz ciowo pod wp ywem tlenu powietrza, przy czym wydziela si wolny kwas azotowodorowy, azot i amoniak. Reakcji tej sprzyja obecno dwutlenku. w gla w powietrzu. W czasie gotowania w wodzie azydek o owiu ulega powolnemu rozk adowi z wydzieleniem kwasu azotowodorowego.

Pod wp ywem rozcie czonego kwasu azotowego lub octowego, w którym rozpuszczano nieco azotynu soda, azydek o owiu ulega ca kowitemu rozk adowi i produkty przechodz do roztworu. Metod t mo na stosowa do niszczenia odpadków 1 pozosta o ci azydku

o owiu. W praktyce do tego celu stosuj si 15-procentowy kwas azotowy i 8-procentowy azotyn sodu. Azydek o owiu w zawiesinie wodnej utlenia si siarczanem cerowym z wydzieleniem azotu: Pb(N3), - 2 Ce(SO4)3 � PbSO4 + Ce2(SO4)2 - 3 N2 Reakcj t mo na stosowa do ilo ciowego oznaczania azydku. Wieloletnie do wiadczenie nad przechowywaniem sp onek adowanych azydkiem o owiu wykaza o, e substancja ta reaguje z miedzi lub mosi dzem tworz c azydek miedzi, bardzo wra liwy na tarcie i uderzenie. W zwi zku z tym azydek o owiu zaprasowuje si tylko do usek. Pod wp ywem wiat a azydek o owiu w krótkim czasie ó knie od strony na wietlonej. Warstwa zmienionej substancji zabezpiecza g bsze warstwy przed dalszym rozk adem, dzi ki czemu na wietlenie nie powoduje zmian w asno ci wybuchowych substancji. Je eli jednak, jak to wykaza Wohler i Krupko, azydek o owiu podda mieszaniu w czasie na wietlania, to rozk ad mo e posun si daleko. Trwa o azydku o owiu jest bardzo du a. W temperaturze 75° traci pocz tkowo w ci gu 4 dni oko o 0.8% swego ci aru, po czym dalsza ogrzewanie powoduje strat 0.03�0.05% tygodniowo. W temperaturze 115° w ciemno ci nie ulega zmianom przez 24 godz. Dopiero w temperaturze 170° w ci gu tego samego czasu nast puje wyra na strata ci aru. W temperaturze ponad 200" rozk ad przebiega do szybko (od kilku godzin do kilkunastu minut, zale nie od temperatury) i substancja traci w asno ci wybuchowe. Natomiast na wietle rozk ad zauwa y mo na ju w temperaturze 50°. Temperatura pobudzenia azydku o owiu wed ug ró nych autorów wynosi od 327° do 360°. Natychmiastowy wybuch próbki rzuconej na p yt metalow nast puje przy temperaturze p yty 380° lub wy ej. Temperatura pobudzenia azydku o owiu jest najwy sz zanotowan temperatur pobudzenia materia u wybuchowego. Azydek o owiu detonuje z du szybko ci , wynosz c 4 500 m/s przy g sto ci 3,8, a przy g sto ci 4.6 � 5 300 m/sek.

Wed ug Chemisch Technische Reichsanstalt (1929) szybko detonacji azydku o owiu przy g sto ci 2.75 wynosi 3 620 m/sek. a przy g sto ci 3.65 � 4700 m/sek. Azydek o owiu nie jest mniej wra liwy na uderzenie ni piorunian rt ci. Liczby przytaczane przez ró nych autorów s jednak bardzo ró ne. Niektórzy podaj , e ró nica wra liwo ci jest niewielka, wed ug innych � do znaczna (np. wymaga 2�3 razy wi kszej ni piorunian wysoko ci ci aru). Natomiast zmieszany ze sproszkowanym piaskiem wykazuje wi ksz wra liwo ni piorunian rt ci. wiadczy to o wi kszej ni piorunian wra liwo ci azydku na tarcie. Wielk wra liwo azydku o owiu na tarcie potwierdzaj te liczne nieszcz liwe wypadki. Mimo azydek o owiu mo e nie wybuchn w czasie rozcierania w mo dzierzu porcelanowym. Z drugiej strony znane s liczne wypadki samoczynnego wybuchu azydku o owiu np. przesypywania, wa enia, suszenia, a nawet po prostu w czasie spokojne spoczynku. Zauwa ono, e takim wybuchom ulegaj kryszta y np. d ugo ci powy ej 1 mm. Przyczyn wybuchu takich najprawdopodobniej wewn trzne napr enia powoduj ce p kanie kryszta ów, a w nast pstwie p kania � wybuch.

Dlatego przy wytwarzaniu azydku o owiu nale y d y do tego, aby wytr ca y si kryszta y ma e, bardzo równomierne, których d ugo nie przekracza 0,1 mm. Du ym post pem, w produkcji i stosowaniu azydku o owiu by o dodawanie dekstryny do roztworu, w którym otrzymywano azydek. Dekstryna zmniejsza wra liwo azydku wobec tarcia i uderzenia. Nadto obecno dekstryny w roztworze, z którego wytr ca si azydek, sprzyja powstawaniu drobnych, równej wielko ci kryszta ów. Wra liwo azydku o owiu w stanie wilgotnym jest niewiele w stanie suchym. Wed ug Wohlera i Krupki zawarto wody nie znieczula azydku o owiu. Wad azydku o owiu jest jego trudna zapalno od bezpo redniego p omienia. W zwi zku z tym azydek o owiu zwykle miesza si z TNR-Pb, który jest substancj wyj tkowo atwo zapaln stosuje si przykrycie adunku azydku o owiu w sp once detonuj cej warstw TNR-Pb. Taka warstwa nie tylko u atwia zapalanie azydku o owiu, ale równie zabezpiecza ten zwi zek przed dzia aniem dwutlenku w gla. Azydek o owiu trudno zapala si te od iskry elektrycznej (Brown, Kusler, Gibson, 1946). Jako materia wybuchowy inicjuj cy azydek o owiu odznacza si bardzo krótk drog przej cia

palenia si w detonacj . Dzi ki temu azydek o owiu nale y do bardzo intensywnych materia ów wybuchowych inicjuj cych, które w bardzo ma ej ilo ci mog pobudzi inne materia y wybuchowe do detonacji. W zwi zku z tym azydek bardzo dobrze nadaje si do sp onek detonuj cych, natomiast nie mo na go stosowa do zapalaj cych.

Wallbaum (1939) podaje nast puj ce zestawienie porównawcze w tablicy zdolno ci pobudzaj cej ró nych materia ów inicjuj cych pobudzeniu poddawano adunek 0,4 g pentrytu lu no nasypanego lub sprasowanego).

Porównanie zdolno ci pobudzania materia ów wybuchowych.

Ci nienie zaprasowania adunku pentrytu kG/cm2

0 2000 2000 2000 2000

Ci nienie zaprasowania adunku pobudzaj cego kG/cm2

0 0 500 1000 2000

Najmniejszy adunek pobudzaj cy, g Azydek o owiu tech. Azydek o owiu krystaliczny 0,015 0,100 0,010 0,010 0,010 Azydek srebra 0,005 0,110 0,005 0,005 0,005 Piorunian rt ci 0,300 0,330 Zaprasowany na martwo Tetrazen 0,160 0,250 Zaprasowany na martwo TNR-Pb 0,550 1,000 Nie pobudza

Najmniejsza ilo materia u inicjuj cego (w granicach)

powoduj ca wybuch Tetrylu Kwasu

pikrynowego Trotylu Trtol TNAnisol

Piorunian rt ci 0.29 0.30 0,6 0,36 0,37 Azydek o owiu 0.025 0.025 0,9 0,09 0,28

Dla azydku o owiu jest charakterystyczne, e nawet tak du e ci nienie, jak 2 000 kG/cm2 nie zaprasowuje materia u �na martwo�, jest to wielk zalet tej substancji. W praktyce stosuje si ci nienie 500�600 kG/cm2. Szybki rozp d azydku o owiu do detonacji mo na wyt umaczy tym, e ma a liczba cz steczek azydku o owiu rozk adaj c si mo e wywo a jednocze nie wybuch liczby jonów N3- dostatecznie du ej do tego, aby spowodowa wybuch ca ej masy cz steczek. Rozk ad innych soli kwasu azotowodorowego przebiega w sposób podobny.

Mieszanie roztworów, azydek wytraca si natychmiastowo.

Dekantacja mieszaniny (4,4g gotowego produktu).

A z y d e k s o d u N a N 3

Podstawowym surowcem do otrzymania azydku o owiu jest azydek sodowy. Azydek sodowy otrzymuje si w skali fabrycznej przez dzia anie amoniaku na roztopiony metaliczny sód. Metaliczny sód ogrzewa si do temp. ok. 300C i przepuszcza przez niego suchy amoniak. Reakcja przebiega wed ug równania.

2Na + 2NH4 = 2NaNH2 + H2

W drugim stadium reakcji na otrzymany amid sodowy dzia a si w autoklawach podtlenkiem azotu N2O w temp ok. 230C, w wyniku czego otrzymuje si azydek sodowy.

NaNH2 + N2O = NaN3 + H2O

Azydek sodowy jest to bia a, krystaliczna sól, cia o sta e, bez zapachu rozpuszczalna w wodzie w ilo ci ok. 42 g w 100 g wody, w temp. 18°C. Azydek sodowy nie jest materia em wybuchowym i nie wymaga specjalnych ostro no ci przy manipulowaniu z nim, ma jednak bardzo truj ce w a ciwo ci. Technicznie otrzymany azydek sodowy mo e mie w mniejszym lub wi kszym stopniu ó tawe zabarwienie, spowodowane zanieczyszczeniami elazem.

T O K S Y C Z N O ! ! !

Dzia a bardzo toksycznie po po kni ciu. W kontakcie z kwasami uwalnia bardzo toksyczne gazy. Dzia a bardzo toksycznie na organizmy wodne; mo e powodowa d ugo utrzymuj ce si niekorzystne zmiany w rodowisku wodnym.

Pierwsza pomoc:

Przy kontakcie z oczami: przep uka du ilo ci wody przy szeroko odchylonych powiekach. Wezwa okulist . Przy kontakcie ze skór : zmy du ilo ci wody. Natychmiast zdj ska one ubranie.

Przy spo yciu: gdy poszkodowany jest przytomny poda du ilo wody, spowodowa wymioty. Poda w giel aktywny (20 - 40 g jako 10% zawiesina w wodzie). Natychmiast wezwa lekarza. Przy wdychaniu: zapewni dost p wie ego powietrza. W razie konieczno ci zastosowa sztuczne oddychanie lub poda tlen.. Wezwa lekarza.

A z o t a n O o w i u P b ( N O 3 ) 2

Pami tajmy e wszystkie sole o owiu s toksyczne i si odk adaj w organizmie, przez co mo na zachorowa na chorob zwan �o owica� Do syntezy wystarczy azotan o owiu w formie czystej Ma posta kryszta ów o g sto ci 4,53. Rozk ada si w temp. 357°. W temperaturze 20°C rozpuszcza si 56,6g Pb(NO3)2

O t r z y m y w a n i e 1

62 g o owiu w ma ych kawa kach rozpuszczamy na gor co w 85-100g st onego kwasu azotowego. Po rozpuszczeniu metalu roztwór s czymy, odparowujemy do sucha na a ni wodnej, rozpuszczamy na gor co w 70-80ml wody, dodajemy 2-3g tlenku o owiawego, gotujemy i s czymy na gor co. Przes cz zakwaszamy s abo kwasem azotowym i och adzamy. Wypadaj kryszta y azotanu o owiawego, które oczyszczamy przez krystalizacj z wody z lekka zakwaszonej kwasem azotowym.

O t r z y m y w a n i e 2

W parownicy porcelanowej ogrzewamy 150g 25%-owego kwasu azotowego i 150g wody. Roztwór mieszamy i dodajemy porcjami 60g sproszkowanego tlenku o owiawego. Po rozpuszczeniu tlenku ciecz s czymy na gor co, s abo zakwaszamy kwasem azotowym i odstawiamy w lodówce do krystalizacji. Wydzielone kryszta y ods czamy, przemywamy ma a ilo ci wody och odzonej lodem i suszymy w temp 125-130*C.

T O K S Y C Z N O ! ! !

Dzia a szkodliwie przez drogi oddechowe i po po kni ciu. Niebezpiecze stwo kumulacji w organizmie. Dzia a bardzo toksycznie na organizmy wodne; mo e powodowa d ugo utrzymuj ce si niekorzystne zmiany w rodowisku wodnym. Mo e dzia a szkodliwie na dziecko w onie matki. Mo liwe ryzyko upo ledzenia p odno ci.

Pierwsza pomoc:

Przy kontakcie z oczami: przep uka du ilo ci wody przy szeroko odchylonej powiece. Przy kontakcie ze skór : zmy du ilo ci wody. Zdj ska one ubranie. Przy spo yciu: poda du ilo wody, wywo a wymioty. Natychmiast wezwa lekarza. Przy wdychaniu: wie e powietrze. W razie konieczno ci zastosowa sztuczne oddychanie.

Uwagi:

Sole azydku nie wolno prasowa w sp onkach wykonanych z miedzi i mosi dzu poniewa azydek reaguje tworz c niebezpieczny azydek miedzi.

AZYDEK SREBRA Spis tre ci 1). W a ciwo ci chemiczne i fizyczne AgN3 2). W a ciwo ci wybuchowe AgN3 3). Otrzymywanie AgN3 4). Wra liwo na tarcie � porównanie z HMTD 5). Bezpieczne sporz dzanie sp onek detonuj cych 6). Porównawcze badanie si y wybuchu HMTD, AgN3 oraz AgN3 z dodatkiem 7% wazeliny jako flegmatyzatora, znieczulaj cego na tarcie.

1) W a ciwo ci chemiczne i fizyczne AgN3. AgN3 jest bia ym, niehigroskopijnym proszkiem, o du ym ci arze w a ciwym. Jest wra liwy na wiat o, lecz pod wp ywem promieniowania o umiarkowanym nat eniu (pochmurny dzie , arówka) nie ulega ca kowitemu rozk adowi. Reakcja zachodzi tylko w powierzchniowej warstwie bezpo rednio nara onej na promieniowanie. Zwi zek zmienia przy tym kolor z bia ego na fioletowo-szary (foto 01), a nast pnie czernieje. Trzymany w ciemno ci w temperaturze pokojowej jest trwa y. Stopie rozk adu azydku ma niewielki wp yw na w asno ci wybuchowe. To samo mo na powiedzie o wra liwo ci mechanicznej. Azydek srebra jest praktycznie nierozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalnikach organicznych, oraz wi kszo ci kwasów mineralnych. Rozpuszcza si w roztworach amoniaku i ciek ym fluorowodorze. Warunkiem trwa o ci jest czysto zwi zku. Zanieczyszczenia wp ywaj na trwa o ujemnie. Azydek srebra wybucha od uderzeniem ci arek 0,5kg z 77,5cm.

Foto 01. Rozk ad AgN3 pod wp ywem promieniowania lub zanieczyszcze .

2) W a ciwo ci wybuchowe AgN3. Temperatura pobudzenia T = 2730 C AgN3 jest bardzo silnym MWI. Du a g sto oraz pr dko detonacji sprawia, e do pobudzenia klasycznych MWK potrzebne s niewielkie ilo tego materia u. Jak podaje Tadeusz Urba ski (�Chemia i technologia materia ów wybuchowych�) do pobudzenia prasowanego TNT wystarczy odpowiednio 0,07; 0,09; 0,08; 0,26 [g] azydku srebra, azydku o owiu, HMTD, piorunianu rt ci. S to adunki graniczne MWI. Odpowiednie liczby dla tetrylu wynosz : 0,02; 0,025; 0,05; 0,24 [g]. Wynika st d, i azydek srebra odznacza si najwi ksz si inicjuj c spo ród wymienionych MWI. Silniejszy jest jedynie azydek kadmu; dla pobudzenia TNT wystarczy 0,04 [g], natomiast tetrylu 0,01 [g] Cd(N3)2. Jest to raczej zrozumia e, je eli we mie si pod uwag masy molowe poszczególnych azydków i porówna temperatury wrzenia poszczególnych metali oraz ilo azotu przypadaj c na mol danego azydku. Najkorzystniej wypada azydek kadmu.

2) Otrzymywanie AgN3.

Foto 02. Otrzymywanie AgN3

Foto 03. Str cony osad AgN3

Foto 04. Czysty AgN3 oraz cz ciowo roz o ony pod dzia aniem promieni s onecznych

Zwi zek otrzymuje si z wydajno ci ilo ciow . Nale y sporz dzi ok. 10% roztwory AgNO3 oraz NaN3 i zmiesza w stechiometrycznych ilo ciach. W praktyce bierze si odwa k 0,1N azotanu srebra (16,989g AgNO3) oraz 0,1N azydku sodu (6,501g NaN3) i rozpuszcza w wodzie destylowanej, wcze niej wygotowanej w celu usuni cia CO2. Nast pnie roztwory miesza si w wi kszej zlewce. Wytr cony serowaty osad, charakterystyczny dla soli srebra dekantuje si i umieszcza na s czku. P ucze si wielokrotnie wod destylowan , a na koniec odciska r cznie po z o eniu s czka pomi dzy warstwami ligniny. Tak odci ni ty osad zawiera w zale no ci od si y nacisku 20-30% wody. Otrzymuje si 14,98g AgN3. W tym stanie nale y azydek przechowywa , poniewa woda silnie znieczula na tarcie i uderzenie. W przypadku zastosowania dodatków koloidalnych typu kazeiny, podczas otrzymywania azydku srebra, wytracony osad jest tak drobny, e nie nadaje si do s czenia bez u ycia pró ni i s czka twardego. Ponadto w skutek rozwini cia powierzchni, osad absorbuje spore ilo ci zanieczyszcze (w tym obecny w roztworze dodatek koloidalny), co obni a trwa o azydku (foto 05). W zwi zku z tym nie zaleca si stosowania tych dodatków. Osad serowaty jest wystarczaj co drobny, nie zawiera du ych kryszta ów, a wiec jest bezpieczny.

Foto 05. Rozk ad AgN3 w skutek dodania dekstryny przed str caniem.

3) Wra liwo na tarcie � porównanie z HMTD Zbadano wra liwo na tarcie AgN3 i porównano z wra liwo ci HMTD w tych samych warunkach. Dane te nale y traktowa wy cznie pogl dowo, poniewa nie dokonano pomiaru konkretnych warto ci fizycznych, zbadano jedynie wra liwo wzgl dn . Istotnym czynnikiem jest w tym przypadku rodzaj powierzchni tr cej oraz dodatki do MWI. Wyniki zamieszczono w tabeli. Na poni szych fotografiach 06, 07, widoczne s stosowane przyrz dy.

MWI POWIERZCHNIA DODATEK WRA LIWO Szk o/porcelana Brak + +

Drewno/porcelana Brak + Dural/stal Brak + +

Szk o/porcelana 25% wody - Szk o/porcelana 5% wazeliny* - +

Drewno/porcelana 5% wazeliny* - Dural/stal 7% wazeliny* -

Szk o/porcelana 25% acetonu** -

AgN3

Dural/drewno Brak - Szk o/porcelana Brak + +

Drewno/porcelana Brak + + Dural/stal Brak + +

Szk o/porcelana 25% wody - Szk o/porcelana 25% etanolu** -

HMTD

Dural/drewno Brak + * sposób sporz dzania podany dalej ** próba wykonana w �50C aby zapobiec szybkiemu parowaniu rozpuszczalnika [+ +] wra liwo bardzo du a � lekkie potarcie wywo uje wybuch. [+] silne tarcie, przez d u szy czas wywo uje wybuch [- +] jeden wybuch na 3 w skutek d ugiego ucierania [-] d ugie i silne tarcie nie wywo uje wybuchu Z powy szej tabeli mo na wysnu wniosek, i pos ugiwanie si suchymi MWI jest bardzo niebezpieczne. Bardzo du e znaczenie ma rodzaj powierzchni tr cych. Substancje twarde takie jak ceramika, szk o, posiadaj ce ostre kraw dzie s niew a ciwymi materia ami, których nie mo na u ywa do przechowywania oraz manipulowania MWI. Równie sporz dzanie sp onek detonuj cych na bazie tych materia ów jest niedozwolone. W warunkach amatorskich wysoce niewskazane jest u ycie metalu, z uwagi na niebezpieczne od amki. W a ciwe do tego celu materia y to: drewno, tworzywa sztuczne, papier. Manipulowanie MWI zwil onymi rozpuszczalnikami organicznymi lub woda nie jest do ko ca bezpieczne, poniewa lokalnie mo e nast pi odparowanie rozpuszczalnika, a w efekcie detonacja w skutek tarcia. Jedynie trwale znieczulenie przyk adowym dodatkiem nielotnej wazeliny powoduje znaczne zmniejszenie ryzyka stosowania MWI.

Foto 06. Badanie wra liwo ci na tarcie.

Foto 07. Badanie wra liwo ci na tarcie. Próba szk o/porcelana

4) Bezpieczne sporz dzanie sp onek detonuj cych. Na poni szej fotografii widoczne s sp onki wykonane z rurek termokurczliwych, przy u yciu lontu zielonego Visco 3mm. Masa przybli ona MWI w sp once to ok. 250 � 300 [mg] HMTD lub AgN3. Ilo ci te s zupe nie wystarczaj ce do pobudzenia takich MWK jak PETN, RDX, kwas pikrynowy prasowany, dynamit na bazie Al. Dla przyk adu dynamit o sk adzie 11% Al., 25% EGDN, 64% azotan amonu, detonuje z prawdopodobie stwem zbli onym do 100%, przy rednicy adunku 15mm od obydwu rodzajów sp onek przy o onych do powierzchni adunku.

Foto 08. Sp onki.

Foto 09. Sp onki z wyznaczon mas MWI

Aby bezpiecznie wykonywa sp onki nale y przestrzega ogólnie przyj tych zasad dotycz cych pos ugiwania si MWI, których nie ma sensu w tym miejscu omawia szczegó owo.

Zasadniczo nale y prasowa materia w sp once na mokro, np. przy u yciu acetonu lub jeszcze lepiej etanolu 92-95%. Najwi ksze znieczulenie i przez to bezpiecze stwo uzyska si stosuj c wod , ale ma ona najwi ksze ciep o parowania, w zwi zku z czym sp onki musz przez d ugi czas schn . Zawarto tych rozpuszczalników powinna wynosi co najmniej 25% podczas prasowania. Aceton paruje najszybciej, ponadto s abo znieczula na tarcie, szczególnie s abo znieczula HMTD na uderzenie, co wykazano do wiadczalnie. Poza tym metoda prasowania na mokro ma t istotn wad , ze po wysuszeniu sp onki, jest ona jako ca o dosy wra liwa na wszelkie bod ce. Aby uzyska trwa e znieczulenie zaproponowano nast puj c metod : - odwa a si 900 [mg] AgN3 - sporz dza roztwór koloidalny wazeliny w benzynie ekstrakcyjnej lub lepiej w

eterze naftowym (40/60), poprzez zdyspergowanie 1 [g] wazeliny w 10 [ml] rozpuszczalnika. Roztwór najlepiej przygotowa dzie wcze niej � odstawienie go na jaki czas prowadzi do lepszej dyspersji

- umieszcza si porcje azydku w naczyniu polietylenowym, ch odzonym z zewn trz mieszanin ozi biaj c i zalewa 1 [ml] roztworu, nast pnie miesza si drewnian wyka aczk a do uzyskania jednolitej masy. W ten sposób mo na przerobi kilka porcji azydku. Najlepiej, ze wzgl dów bezpiecze stwa nie przerabia na raz du ej ilo ci. Mieszanina ozi biaj ca zapobiega parowaniu rozpuszczalnika podczas mieszania

- mas przenosi si na foli polietylenowa i suszy w ciemno ci - po odparowaniu rozpuszczalnika materia jest gotowy do u ycia

Materia jest mniej wra liwy na p omie , a detonacja daje ciemne okopcenie p ytki, na której zdetonowa a próbka, które pochodzi od produktów rozk adu wazeliny i zawiera w g ównej mierze w giel oraz pewn ilo srebra. Czysty azydek srebra nie daje takiego okopcenia. Pr dko detonacji nie zosta a jak dot d zmierzona, jakkolwiek dopuszcza si teoretycznie jej niewielki wzrost, z uwagi na zmniejszenie redniego ci aru cz steczkowego produktów wybuchu. rednica krytyczna natomiast nieznacznie ro nie, nie ma to jednak wielkiego znaczenia, poniewa nadal wynosi zaledwie u amki milimetra. 6) Porównawcze badanie si y wybuchu HMTD, AgN3 oraz AgN3 z dodatkiem 7% wazeliny jako flegmatyzatora, znieczulaj cego na tarcie. Przeprowadzono porównawcze próby dla sp onek z czystego azydku srebra oraz azydku z dodatkiem 7% wazeliny. Nie zaobserwowano istotnego zmniejszenia mocy sp onek z dodatkiem. Próby przeprowadzano na blasze ze stali nierdzewnej 1 [mm]. Porównano tak e zgniot w blasze spowodowany sp onk z 300 [mg] HMTD z analogicznym zgniotem od sp onki z 300 [mg] AgN3. HMTD wykazuje w tych warunkach wi ksza si , co mo e by spowodowane sporymi ró nicami w rednicach obu typów sp onek.

Foto 10. Badanie si y wybuchu sp onek

Foto11. Detonacja 300 [mg] HMTD. P omie pierwotny i wtórny zarejestrowany na jednej klatce

Foto 12. Efekty detonacji 300 [mg] HMTD i AgN3