Dokum

enty

Przełom

u 198

9-199

2

Instyt

ut Stud

iów P

olityc

znyc

h PAN

KRAJ

iała być powtórka sprzed dwuna­stu lat. Międzyzwiązkowy Krajo­wy Komitet Negocjacyjno-Straj­

kowy, w którego skład wchodzi "Solidar­ność '80", OPZZ, "Samoobrona", Federa­cja Górników Rajmunda Morica, Związek Zawodowy Górników w Polsce, Związek Zawodowy Maszynistów Kolejowych oraz komitety strajkowe w tyskiej FSM i kombinatu miedziowego w Lubinie, chcąc nawiązać do Sierpnia 1980 roku uchwałiły 21 postulatów. Związkowcy za­żądali między innymi podporządkowania polityki gospodarczej celom narodowym, likwidacji bezrobocia i realizacji takich programów, które zwiększą zatrudnienie. Ponadto domagano się również zarzuce­nia dotychczasowej ustawy prywatyza­cyjnej, odstąpienia od tworzenia jednoo­sobowych spółek skarbu państwa (są formą przejściową, tworzy się je we wstępnym momencie zmian własnościo­wych w danym zakładzie pracy) i zrezy­gnowania ze sprzedaży zakładów obce­mu kapitałowi. Zdaniem MKKNS rynek wewnętrzny należy chronić nie tylko przed "zalewem obcego kapitału ", ale również przed zagranicznymi towarami.

Jeden z publicystów określił, że tyskie postułaty są "zaprzeczeniem tamtego Sierpnia". Żądania strajkujących stocz­niowców i robotników w 1980 roku mieści­ły się w kilku grupach. Pierwsza, najbar­dziej kontrowersyjna dla komunistycz­nych władz , obejmowała zakres swobód obywatelskich, takich jak wolność zrzesza­nia się w wolnych związkach zawodowych i zniesienie cenzury. Drugą grupę stanowi­ły żądania płacowe broniące nie tylko gru­powych interesów strajkujących, ale rów­nież tych środowisk, które strajkować wte­dy nie mogły , jak nauczyciele i służba zdrowia. W ogólnym wymiarze postulaty z Sierpnia '80 były protestem przeciwko gospodarce realnego socjalizmu.

Żądania z Tych zostały szybko skomen­towane jako zawołanie : "komuno wróć!". Gdyby znalazł się jakiś rząd, który przyjął­by te postulaty, oznaczałoby to zepchnię­cie Polski nie tyle do poziomu z roku 1988, ale nawet w kierunku Albanii Enwera Ho­dży. Przyniosłoby to niemal całkowitą izo­lację gospodarczą państwa polskiego.

Protesty uaktywniły również wewnę­trznie podzieloną "Solidarność", której wyraźnie zaczyna ciążyć opinia związku prorządowego. Z jednej strony "Solidar­ność" zawiera z rządem i z jego reprezen­tantami różnego szczebla umowy (np. o wzroście płacy minimalnej), z drugiej przygotowuje się do generalnego uderze­nia (naciski "Sieci" na Komisję Krajową i przekształcanie komisji zakładowych w komitety strajkowe).

8 SPOTKANIA- 17 S/ERPN/A-1 WRZEŚN I A 1991

?Av .

LETNIE STRAJKI

Sierpniowe marzenia Jeszcze nie tak dawno popularna była opinia,

że Polska do demokracji idzie drogą hiszpańską . Teraz znaleźli się jednak zwolennicy drogi albańskiej .

PODOBIEŃSTWO MIIIDZT SIERPNIIM 1980 l SIIRPNIIM 1992 POLEGA JEDYNIE NA LIC:ZBII POSTULATÓW

Większość strajkujących w wakacje za­kładów pracy to najczęściej fabryki , któ­re zagrożone są bezrobociem ze względu na zadłużenie, restrukturyzację produk­cji bądź jej brak. Spełnienie żądań straj­kujących - zdaniem rządu - możliwe jest jedynie przy reformie całej gałęzi gospo­darki, jak w przypadku Lubina, lub zmia­nach w całym regionie, jak w przypadku Mielca. Na tym tle odmienny charakter ma strajk w tyskiej Fabryce Samochodów Małolitrażowych . Wiadomo, że Włochom, którzy zainwestowali tam dość duże pie­niądze , trudno w tej chwili wycofać się z całego przedsięwzięcia . Strajk odsunął w czasie tak zwany "opening day", czyli moment faktycznego przejęcia przez FIAT-a pełnej "władzy" w fabryce. Strajk jest więc próbą wymuszenia na rządzie , będącym do tego czasu właścicielem działającym w imieniu skarbu państwa ,

warunków płacowych obowiązujących we włoskich zakładach FIAT-a. Strona włoska, po oficjalnym przejęciu FSM, mu­siałaby te warunki na powrót negocjować łub przyjąć je bez dyskusji, tym bardziej że strajkujący odwołują się do zwycza­jów obowiązujących w całym wielkim koncernie.

Rząd nie pojechał do fabryk, nie było triumfalnie ozdobionych bram, nie do­szło do rozmów. Tym bardziej że poza 21 postulatami każdy związek i komitet strajkowy wchodzący w skład MKKNS miał dodatkową listę żądań (i znów ina­czej niż w Sierpniu '80). Z tego też powo­du 21 tyskich postulatów można przede wszystkim traktować raczej jako poro­zumienie programowe między związka­mi o bardzo różnej proweniencji , niż ja­ko listę rzeczywistych żądań .

Ogólnopolska akcja protestacyjna we wtorek 18 sierpnia, podczas której zgodnie z zapowiedzią Andrzeja Leppera z "Samoo­brony" "w kraju miało być gorąco", prze­biegła jednak w dość niskiej temperaturze. Wielkiego wrzenia nie było. Gorąco zrobiło się w kilku śląskich kopalniach, gdzie sto­sunkowo duże wpływy mają związki Maria­na Jurczyka i Rajmunda Morica.

Również prezydent dla protestujących nie miał ciepłych słów. Lech Wałęsa stwierdził, że gdyby "anarchia miała zagro­zić bezpieczeństwu , to jest wiele sił i środ­ków, by zaprowadzić porządek". W podob­nym tonie zresztą wypowiedziała się pre­mier Hanna Suchocka, która stwierdziła, że ignorancja zarzucana rządowi przez

Dokum

enty

Przełom

u 198

9-199

2

Instyt

ut Stud

iów P

olityc

znyc

h PAN

związki zawodowe jest zwykłą stanowczo­ścią. Rząd unikał bezpośrednich rozmów ze strajkującymi , a na przykład propozycja ministra Wacława Niewiarowskiego czaso­wego zniesienia ceł na przywóz miedzi oznaczała , że gabinet jest rzeczywiście zdecydowany na drastyczne kroki.

"Miedź" strajk zawiesiła , godząc się na warunki stawiane przez rząd . Zresztą ko­mitet strajkowy nie z nim, lecz z własnym zarządem zawarł ugodę , która zawiera

gwarancję maksymalnych podwyżek wy­nikających z ustawy popiwkowej . Pra­cownicy kombinatu podpisany dokument przyjęli z wielkimi obawami, uznając , że

jest on "napisany palcem na wodzie". Usztywnienie postawy rządu wpłynęło

również na zachowanie bezpośrednio nadzorujących zakładami. l tak śląscy maszyniści , którzy po 28 godzinach , w piątek , 21 sierpnia zakończyli strajk, uzyskali co prawda zapewnienie od swo-

llZĄD Nil MIAl CIIPlYCH stÓW DLA STRA.IKUJĄCYCH

KRAJ

jej dyrekcji , że nie zostaną zwolnieni z pracy za nielegalny strajk, ale za prze­rwę w pracy nie będzie im wypłacone wy­nagrodzenie.

Trochę inaczej wygląda jednak spra­wa z "Samoobroną" , którą zajął się pro­kurator generalny i sporządził bilans jej nielegalnych działań . Zagrożono , że

związek może być zdelegalizowany. "Sa­moobrona" szybko zażądała pociągnię­cia do odpowiedzialności ministra rol­nictwa Gabriela Janowskiego, który wio­sną 1990 roku jako szef "Solidarności " rolników organizował blokady dróg.

Strajki pojawiające się co pewien czas w różnych regionach kraju prowokują do zadania pytania: w jakim stopniu mogą one wpłynąć na rozwój wewnętrznej sy­tuacji kraju? Zapewne będzie to zależało w dużej mierze od postawy ugrupowań politycznych. Na razie większość z nich, z różnych zresztą powodów, dystansuje się od strajków. Z liczących się ugrupo­wań parlamentarnych, jedynie Konfede­racja Polski Niepodległej poparła strajku­jących , zakładając nawet własny związek zawodowy i licząc tym samym na przyję­cie przywództwa na wypadek poważniej­szej akcji strajkowej . Mało prawdopo­dobne, żeby działania MKKNS poparł so­jusz Olszewskiego-Macierewicza-Pary­sa-Szeremietiewa, dla których sojusz "Solidarności '80" Jurczyka z postkomu­nistycznymi związkowcami jest zdradą podstawy ich porozumienia, czyli deko­munizacji. Jednak hasło rzucone przez jednego z liderów "Solidarności ' 80", że chodzi o to, żeby "dopieprzyć" rządowi , może zyskać wielu zwolenników.

Grzegorz Sieczkowski