7/25/2019 autonomia galicji

1/3

Autonomia Galicji, a sytuacja Polakw w pozostaych zaborach w II

poowie XIX i na pocztku XX wieku.

W drugiej poowie XIX wieku istniay powane rnice w sytuacji Polakw

pod rnymi zaborami. Byo to spowodowane rn polityk zaborcw! wobec

spoecze"stwa polskiego. W najci#szej sytuacji znajdowaa si# ludno$%

zamieszkujca tereny zaboru rosyjskiego i pruskiego. &atomiast stosunkowo due

swobody panoway w 'alicji! pod zaborem austriackim. W poniszej pracy uka#

gwne rnice w trzec( zaborac(! oraz ograniczenia i represje jakie stosoway wadze

wobec Polakw )gwnie po powstaniu listopadowym*.

&a terenac( znajdujcyc( si# pod zaborem rosyjskim stumienie powstania

narodowego +,-/-0 r.! zapocztkowao represje narodowo$ciowe. 1kon2iskowano

dobra narodowe! poduc(owne i prywatne! rozdajc je osobom zasuonym w

tumieniu powstania. 3rlestwo zacz#to nazywa% 4Priwislianskim 3rajem5. 6arska

polityka zmierzaa do penej likwidacji odr#bno$ci ziem polskic(. W tym celu w

Petersburgu powsta specjalny komitet! ktrego zadaniem bya likwidacja wszelkic(

instytucji autonomicznyc( 3rlestwa. W +,-7 roku wprowadzono j#zyk rosyjski do

administracji. 8likwidowano 9ad# 1tanu! a w zwizku z tym osobny budet. Podj#to

rwnie likwidacj# autonomicznyc( 3omisji 9zdzcyc(! 3omisji 1praw

Wewn#trznyc( )+,-7*! Wyzna" i :$wiecenia )+,-;* i 1karbu )+,-dministracja gubernialna

otrzymaa rwnie uprawnienia w stosunku do 3o$cioa katolickiego. ?u od +,-0

roku zacz#to likwidowa% ko$cioy! klasztory.

9wnie na terenie zaboru pruskiego istniay powane ograniczenia w autonomii.

Polakom zabroniono zajmowa% jakiekolwiek stanowiska urz#dowe. 8amkni#to wany

o$rodek polsko$ci @ gimnazjum polskie w Arzemesznie. W styczniu +,-; roku

Pozna"skie wcielono do 8wizku Pnocnoniemieckiego! likwidujc w ten sposb

7/25/2019 autonomia galicji

2/3

jego odr#bno$%. 9wnie na terenie tego zaboru prowadzono polityk# antypolsk. ?ej

przejawem by mi#dzy innymi tzw. 3ulturkamp2. Wyraa si# on na ziemiac( polskic(

powizaniem polityki antyko$cielnej i zaostrzeniem praktyk germanizacyjnyc(.

>ntypolska polityka Bismarcka godzia gwnie w o$wiat# i ycie kulturalne

spoecze"stwa. 'ermanizacja $rodowisk szkolnyc(! usuni#cie j#zyka polskiego z

sdownictwa i administracji w +,;- r.! to gwne posuni#cia rzdu pruskiego w celu

germanizacji spoecze"stwa. Prbowano rwnie wprowadzi% j#zyk niemiecki jako

obowizkowy na zebraniac( i zgromadzeniac( publicznyc(. Innym przejawem

antypolskiej polityki Bismarcka byy tzw. rugi pruskie. Byy to masowe rugi Polakw

nie b#dcyc( poddanymi pruskimi. W ten sposb z 9zeszy wyp#dzono! tylko w

+,,7 r.! tysi#cy ludzi. >by zada% polsko$ci decydujcy cios Bismarck wyda tzw.

ustaw# kolonizacyjn. W 9eic(stagu uzyska na ten cel + mln marek. Pienidze te

miay by% przeznaczone na wykup ziem z rk polskic(.

&ajwi#ksz autonomi# z po$rd trzec( zaborw posiadaa 'alicja. ?ej oblicze

spoeczno=gospodarcze instytucji autonomicznyc(! ostatecznie uksztatowao si# po

roku +,;! po wprowadzeniu bezpo$rednic( wyborw do 9ady Pa"stwa. 1ejm

3rajowy utraci tym samym wpyw na tok obrad parlamentu centralnego. Cecydowa

wi#c tylko o nielicznyc( sprawac(D

a* kulturze krajowej

b* budowlac( publicznyc(

c* zakadac( dobroczynnyc(! szpitalac(

Co sejmu naleao rwnie cae ustawodawstwo gminne! a take cz#$ciowo szkolne.

Eia jeszcze pewne uprawnienia w zakresie ustawodawstwa 2inansowego! mg

nakada% dodatkowe podatki. W sejmie galicyjskim zasiadao gwnie ziemia"stwo.

Prawa gosowania pozbawiona bya najbiedniejsza ludno$% miast i wsi! elementy

proletariackie i pproletariackie. Polskie klasy staray si# powi#kszy% swoj przewag#

w sejmie. W tym celu stosowano przekupstwo! nacisk na c(opw a take 2aszerstwa

wyborcze. :rganem wykonawczym sejmu by Wydzia 3rajowy. 1kada si# on tylko

z - osb! pod przewodnictwem marszaka krajowego. &iszymi organami

autonomicznymi byy rady powiatowe i gminne. Byy one rwnie obierane na

podstawie ordynacji wyborczej. W pewnym sensie do wadz cz#$ciowo

autonomicznyc( naleaa 9ada 1zkolno 3rajowa. 1prawowaa ona nadzr nad

szkoami podstawowymi! $rednimi! a pFniej take zawodowymi. Imponujcy by

rozwj szkolnictwa wyszego w 'alicji. Gniwersytet krakowski przyciga wielu

studentw i pro2esorw z innyc( zaborw. Polscy nauczyciele odegrali pFniej

znaczn rol# w niepodlegej Polsce! zasilajc szkolnictwo w dwu pozostayc(

zaborac(.

7/25/2019 autonomia galicji

3/3

&iezalenie od organw autonomicznyc(! na terenie 'alicji istniaa druga (ierarc(ia

wadz! mianowana przez rzd wiede"ski. &a jej czele sta namiestnik kraju! wraz z

podlegymi sobie naczelnikami urz#dw powiatowyc(=starostami. 9wnie ta

(ierarc(ia opanowana bya przez konserwatywne ziemia"stwo polskie. Cotyczyo to

zwaszcza urz#du namiestnika! ktrego nominacja uzgadniana bya przez wadze

wiede"skie z prezydium 3oa Polskiego w Wiedniu.

Wydaje mi si#! e sytuacja Polakw w zaborze austriackim! w porwnaniu do

pozostayc( zaborw! bya bardzo korzystna. &a terenie 'alicji nie prowadzono

polityki antypolskiej! ani nie prze$ladowano ludno$ci. Eona powiedzie%! e

autonomia galicyjska bya znaczna. 8waszcza po roku +,-; )po powstaniu monarc(ii

austro=w#gierskiej*! 'alicja uzyskaa szersz ni dotyc(czas autonomi#. W okresie

tym zrujnowana gospodarka zacz#a powoli rozkwita%. 9ozwin#a si# sie% kolejowa!

jak rwnie sie% drg. Cla rozwoju przemysu! pomy$lny okres nastpi po roku +,