ASP KRAKÓW - dla rodzących aktywnie. Badania, projekt, …wfp.asp.krakow.pl › ergonomia2 ›...

1

Badania: wprowadzenie – analiza stanu wiedzy – położnictwo i anatomia – badania własne 2

Rozprawa doktorska

„Doulik” – podparcie

dla rodzących aktywnie.

Badania, projekt,

zastosowanie

Franciszka Jagielak

2

Badania: wprowadzenie – analiza stanu wiedzy – położnictwo i anatomia – badania własne2

3


il. 1Fot. M. Jagielak

5

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

Wydział Form Przemysłowych

Rozprawa doktorska

„Doulik” – podparcie

dla rodzących aktywnie.

Badania, projekt, zastosowanie

Franciszka Jagielak

Dziedzina: sztuki

Dyscyplina: sztuki plastyczne i konserwacja dzieł sztuki

Promotor: prof. dr hab. Czesława Frejlich

Kierownik Katedry Projektowania Ergonomicznego

Wydział Form Przemysłowych

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie

Recenzenci: prof. dr hab. Michał Stefanowski

Wydział Wzornictwa

Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

prof. dr hab. n. med. Ewa Dmoch-Gajzlerska

Wydział Nauk o Zdrowiu

Warszawski Uniwersytet Medyczny

2019

Dziękuję wszystkim, którzy dzieląc się swoim czasem, doświadczeniem,

wiedzą oraz dobrą wolą, przyczynili się do powstania tej pracy.

7

Spis treści

1. Wstęp

2. Badania

2.0 Wprowadzenie

2.1 Analiza stanu wiedzy

2.2 Badania własne

3. Projekt i zastosowanie

3.1 Założenia projektowe

3.2 Wybrana koncepcja

3.3 Modele testowe

3.4 Konsultacje i testy

3.5 Prezentacja rozwiązania

4. Zakończenie

Abstrakt

Bibliografia

Podziękowania

9

13

14

16

51

126

127

132

137

139

144

156

158

160

168

8 9

Wstęp

Teza

Poprzez umożliwienie rodzącej podparcia odpowiednich partii ciała można wspo-

móc ją podczas przyjmowania różnych pozycji charakterystycznych dla poszczegól-

nych faz aktywnego porodu naturalnego.

Uzasadnienie podjęcia tematu

Design, rozumiany jako odpowiedzialne projektowanie (zarówno pod kątem estetycznym,

jak i użytkowym), wydaje się dobrem dostępnym dla współczesnych ludzi – poprzez powszechnie

znane przedmioty indywidualnego użytku: telefony, samochody, sprzęty gospodarstwa domowego

czy meble. Są jednak jeszcze takie dziedziny życia, zwłaszcza w przestrzeni i w instytucjach publicz-

nych, gdzie potrzeba upowszechnienia designu przyjaznego dla użytkownika jest wyraźnie widoczna.

Do tej grupy należą z pewnością sale porodowe (a także inne pomieszczenia szpitalne), które

wymagają szczególnie przemyślanego projektowania. Zbiega się tu konieczność zapewnienia

bezpieczeństwa rodzących i ich niemowląt, wraz z koniecznością wsparcia kobiet w tym intymnym

pełnym wysiłku momencie w ich życiu. Zadbanie o te złożone potrzeby poprzez jakość projekto-

wania tak sprzętów, jak i przestrzeni, pozwala uzupełnić i wzmocnić efekt działań fachowego

personelu.

Wprowadzenie designu na wysokim poziomie do szpitali (i innych instytucji publicznych) świad-

czy o poziomie rozwoju i kultury społeczeństwa.

W odpowiedzi na przedstawioną tezę został zaprojektowany przedmiot o symbolicznej nazwie

doulik, która powstała jako skojarzenie słów: doula1 i pomocnik. Użycie przez rodzące tego sprzętu

w trakcie naturalnego porodu fizjologicznego, jako podparcia różnych części ciała, może zachęcać

je do samodzielnego poszukiwania pozycji porodowych zgodnych z ich zmieniającymi się potrzeba-

mi w kolejnych fazach porodu.

Prezentowany w ramach rozprawy doktorskiej sprzęt porodowy jest efektem wieloletnich badań

i poszukiwań z zakresu położnictwa oraz projektowania przemysłowego, popartych własnym doświad-

czeniem autorki z trzech porodów naturalnych. W 2018 roku autorka prowadziła badania jakościo-

we za pomocą kwestionariuszy dotyczących różnorodnych pozycji porodowych w szpitalach

w Krakowie oraz w Szpitalu Specjalistycznym św. Zofii przy Centrum Medycznym Żelazna w Warsza-

wie, który cieszy się szczególnym uznaniem wśród zwolenników porodów naturalnych.

1 Doula (z jęz. grec. δούλη, dosłownie: służąca, niewolnica) – wykształcona i doświadczona również w swoim macierzyństwie kobieta, zapewniająca ciągłe niemedyczne, fizyczne, emocjonalne i informacyjne wsparcie dla matki i jej rodziny na czas ciąży, porodu i po porodzie. [Za:] Stowarzyszenie DOULA w Polsce, http://www.doula.org.pl/kim-jest-doula (dostęp: 08.07.2019).

1Wstęp

10 11

1 1

Terminologia

Poród siłami natury (PSN) – inaczej zwany „porodem drogami natury”, to poród fizjologiczny.

Poród naturalny – zawiera się w definicji porodu fizjologicznego z zastrzeżeniem, iż jest on bez

interwencji medycznych takich jak: znieczulenie zewnątrzoponowe lub inne farmakologiczne,

przebicie pęcherza płodowego, podanie oksytocyny czy nacięcie krocza.

Aktywny poród a aktywne prowadzenie porodu – z pozoru brzmią podobnie, a są to wręcz

antagonizmy. Pierwszy termin określa poród z aktywnym udziałem rodzącej, a drugi oznacza

rodzenie pod dyktando osoby kierującej porodem.

Aktywna faza porodu – o takiej mowa, kiedy poród postępuje: akcja skurczowa występuje

w sposób miarowy, a rozwarcie szyjki macicy jest większe niż ok. 4 cm.

Zważywszy na dyscyplinę niniejszego opracowania w tekście zostaną celowo zastosowane zamienne

określenia spoza fachowego języka medycznego takie jak:

» „dziecko” zamiast „płód”,

» „wydostawanie się główki” zamiast „wyżynanie się”,

» „wydostawanie się dziecka” zamiast „wydalanie płodu”,

» „przyjmowanie porodu” zamiast „odbieranie porodu”.

Wyjątek będzie stanowiło stosowanie powyższych określeń w cytatach lub przytoczeniach.

Na uwagę zasługuje celowe zastąpienie terminu „położnice” przez mniej precyzyjne określenie

„rodzące” w części przedstawiającej wyniki kwestionariuszy. Decyzja ta wynika z potrzeby rozróżnie-

nia odpowiedzi udzielonych przez podobnie brzmiące „położne” i „położnice”.

W pracy zostało użyte sformułowanie: „położne”, a nie „położne” i „położnicy”, gdyż według

Raportu Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych2, w roku 2016 w Centralnym Rejestrze Pielęgniarek

i Położnych było tylko 69 położnych mężczyzn (0,19%) i aż 36 737 (99,81%) położnych kobiet. Ponad-

to w badaniu kwestionariuszami przeprowadzonymi przez autorkę nie brał udziału żaden położnik.

2 Raport Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych. Zabezpieczenie Społeczeństwa Polskiego w świadczenia pielęgniarek i położnych, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, wyd. 2, Warszawa 2017.

Struktura pracy

Część badawcza – obejmuje analizę stanu wiedzy: prezentację przeprowadzonego

przeglądu literatury oraz porównanie wizerunków sal porodowych oraz analizę istniejących mebli

porodowych. Następnie prezentowane są wyniki badań własnych: studium przypadku (ang. case

study) z porodów dzieci autorki oraz przedstawienie wyników przeprowadzonych badań kwestiona-

riuszowych.

Część projektowo-wdrożeniowa –zastosowanie ważniejszych wniosków z części badawczej

w formułowanych założeniach, omówienie drogi dojścia do rozwiązania, informacje dotyczące wy-

branej technologii oraz prezentacja zastosowania zaprojektowanego rozwiązania.

Cele pracy

Cele badawcze

» analiza stanu wiedzy na temat pozycji porodowych (literatura naukowa, popularnonaukowa, film

dokumentalny oraz źródła internetowe),

» określenie pozycji ciała charakterystycznych dla poszczególnych faz porodu (badania kwe-

stionariuszowe),

» zbadanie opinii na temat istniejących rozwiązań dla porodu fizjologicznego, które można znaleźć

na sali porodowej w Polsce (badania kwestionariuszowe),

» porównanie istniejących sprzętów wyposażenia sal porodowych przeznaczonych do użytku

przez rodzące (w oparciu o bazę ofert sprzedaży tego typu sprzętów w internecie oraz zdjęć

pochodzących ze stron internetowych polskich oddziałów ginekologiczno-położniczych).

Cele projektowe

» określenie sposobów podparcia ciała w odpowiednich pozycjach właściwych dla określonych faz

porodu (na bazie wytycznych z części badawczej oraz wiedzy z zakresu projektowania siedzisk

ergonomicznych),

» zapewnienie kobietom rodzącym możliwości samodzielnego wyboru różnorodnych pozycji poro-

dowych (poprzez zastosowanie opracowanego rozwiązania).

Obszar

Praca doktorska mieści się w ramach dziedziny: „sztuki” i dyscypliny: „sztuki plastyczne i konserwa-

cja dzieł sztuki”.

Ze względu na podjętą złożoną tematykę w pracy oraz na potrzebę zaprojektowania sprzętu do

zastosowań medycznych autorka posiłkuje się na zasadach cytowania opracowaniami naukowymi

z dziedziny nauk medycznych i nauk o zdrowiu.

WstępWstęp

13

2

Badania

2.0 Wprowadzenie


Opis źródeł Wiedza położnicza i anatomiczna

2.2 Badania własne

Studium przypadku Przegląd mebli i udogodnień porodowych Wyniki kwestionariuszy dotyczących różnorodnych pozycji porodowych

il. 2Fot. M. Jagielak

14


15


Poduchy badawcze projektu autorki służyły do skanowania odcisków podpartych części ciał cię-

żarnych w 8 i 9 miesiącu ciąży. Komputerowe siatki obiektów zostały utworzone z chmur punktów

pozyskanych na 2 sposoby skanowania 3D: laserowego (skany ze skanera Leica ScanStation C10)

i fotometrycznego na podstawie zdjęć wykonanych dookoła modelu (z użyciem aplikacji 123catch4

firmy Autodesk).

Podczas prób pilotażowych metoda ta okazała się nieprecyzyjna i przez to trudna w interpretacji

zebranych wyników, dlatego dalsze testy tego typu nie były kontynuowane.

4 Aplikacja 123 Catch skanowania 3D na bazie zdjęć nie jest już dostępna. Jak podaje Autodesk producent pracuje obecnie nad wprowadzeniem takiej funkcjonalności do programu Fusion 360.

2.0 Wprowadzenie do części badawczej

Obszar badań i metody badawcze

Z obszaru dziedziny nauk medycznych i nauk o zdrowiu, w zakresie położnictwa szczególnie ważne

są zagadnienia dotyczące ułożenia ciała rodzących kobiet i wpływu przybranej pozycji na przebieg

porodu naturalnego. Na uwagę zasługuje budowa miednicy żeńskiej oraz przynależnych jej organów,

mięśni, powięzi i więzadeł w ujęciu anatomicznym. Z kolei w sferze rehabilitacji interesujące są

badania dotyczące dna miednicy i zagadnienia połączeń sieci powięzi i przepon w ciele człowieka.

Z obszaru dziedziny sztuki przywołane zostaną różne twórcze działania artystyczne podejmujące

tematykę okołoporodową. Autorka podejmuje również refleksję nad wizerunkami sal porodowych

oraz analizuje dostępne na rynku sprzęty porodowe, typując schematy, w które się one wpisują.

Istnieją prace na temat porodu jako zjawiska kulturowego oraz różne opracowania z zakresu

antropologii, socjologii i psychologii, które dotyczą postrzegania rodzącej i jej roli. W pracy będą

przywoływane rzadko, jako że nie mieszczą się bezpośrednio w zakresie badań autorki. Posiadana

wiedza w tych obszarach może pośrednio wypływać na niektóre wybory projektowe.

Analiza literatury tematu prowadzona była głównie na źródłach w językach polskim i angielskim.

Sporadycznie, podczas poszukiwań istniejących mebli i sprzętów porodowych, autorka sięgała po

internetowe źródła w językach: hiszpańskim, włoskim, francuskim, niemieckim, holenderskim,

tureckim i czeskim.

Zastosowane metody badawcze

Analiza stanu wiedzy

» Przegląd literatury tematu – opis źródeł.

» Stan wiedzy dotyczącej różnorodnych pozycji porodowych.

Obserwacje i badania własne

» Studium przypadku – analiza nagrań video z przebiegu trzech porodów dzieci autorki.

» Przegląd mebli i stałych elementów wyposażenia sal porodowych oraz zestawienie istniejących

w sprzedaży produktów wyposażenia sal porodowych.

» Kwestionariusze dotyczące różnorodnych pozycji porodowych oraz oceny mebli porodowych

przeprowadzone wśród położnych i położnic do 2 tygodni po porodzie siłami natury.

Powyższe badania własne poprzedziły poszukiwania metody eksperymentalnej odpowiedniej

dla specyfiki porodu naturalnego. Sprawdzane były możliwości swobodnego przyjmowania różnych

pozycji porodowych na poduchach wykonanych przez AkcesMed, producenta podkładów

przeciwodleżynowy systemu Body Map3.

3 Producent AkcesMed, specjalne poduchy z wypełnianiem z granulatu styrenowego.

il. 3 Zrzut ekranu przedstawia niedoskona-łości w budowie siatki modelu wygene-rowanego na podstawie skanowania z użyciem aplikacji 123catch Autodesk.Fot. materiały własne autorki

il. 4 Zestawienie różnych pozycji ciała ciężarnej i widoków odcisków pozosta-wionych na poduchach Body Map. Fot. F. Jagielak

il. 5 Widok zeskanowanych 2 poduch i ich łącznej siatki bryły w programie do modelowania 3D.Fot. materiały własne autorki

16


17


Jest to duże krajowe badanie ilościowe prowadzone drogą internetową dotyczące satysfakcji kobiet

z przebytego porodu5. Dzięki aktywności fundacji w 2010 po raz pierwszy w Polsce zostały wprowa-

dzone Standardy Opieki Okołoporodowej zalecające troskę o poszanowanie godności i decyzyjności

rodzących oraz stosowanie praktyk okołoporodowych zgodnych z wytycznymi Światowej Organizacji

Zdrowia (ang. World Health Organisation). W 2018 roku w wyniku zmian politycznych pierwsze stan-

dardy straciły moc prawną wraz z decyzją Ministra Zdrowia o unieważnieniu wszystkich zalecanych

dotychczas standardów postępowania medycznego. Spotkało się to z protestami ze strony położ-

nych i środowiska walczącego o jakość porodów naturalnych. Dzięki petycjom Fundacji Rodzić po

Ludzku, Ministerstwo Zdrowia przywróciło w drodze wyjątku Polski Standard Organizacyjny Opieki

Okołoporodowej6 w zmienionej treści. Nad treścią nowych standardów pracowało grono ekspertów,

do których należeli również członkowie Rodzić po Ludzku. Fundacja zapowiada lobbowanie za

dalszymi zmianami w brzmieniu niektórych punktów. Tym niemniej należy przyznać, iż przywrócenie

tych standardów jest ogromnym sukcesem Fundacji.

Warto wymienić też inne fundacje i stowarzyszenia aktywnie zaangażowane w promocję natural-

nych porodów w środowisku medycznym oraz aktywnych postaw pośród kobiet rodzących:

» Stowarzyszenie Dobrze Urodzeni7,

» Stowarzyszenie Obywatel Mama8,

» Stowarzyszenie DOULA w Polsce9,

» Fundacja Kobieta i Natura10,

» Fundacja Filome11,

» Fundacja MaMa12.

Stopniowy wzrost zainteresowania tematyką jakości opieki okołoporodowej w Polsce przyczynił się

nie tylko do powstania Polskiego Standardu Organizacyjnego Opieki Okołoporodowej, ale też do przepro-

wadzenia audytu zastosowania pierwszych ze standardów i opublikowania jego wyników w raporcie

pt. Jakość porodów ma znaczenie, opublikowanego w 2016 roku przez Stowarzyszenie Obywatel

Mama13.

5 http://www.rodzicpoludzku.pl/aktualnosci/1369-gdzie-w-polsce-rodzi-sie-po-ludzku-ktory-szpital-polecaja-kobiety.html (dostęp: 09.11.2019).6 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, Dz.U. 2018 poz.1756, [@:] http://www.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp/id=WDU201800001756 (dostęp: 12.11.2019).7 https://www.dobrzeurodzeni.pl (dostęp: 12.12.2018).8 www.obywatelmama.pl (dostęp: 10.19.2016).9 www.doula.org.pl (dostęp: 11.11.2019).10 www.kobietainatura.pl (dostęp: 11.11.2019).11 Fundacja Filome to inicjatywa katolickich aktywistek na rzecz promocji porodu naturalnego i leczenia traum po poronieniach, skomplikowanych porodach i niespodziewanych cięciach cesarskich. Jedna z założycielek fundacji Anna Powideł jest autorką książki pt. Cesarzowa rodzi w domu. [@:] https://fundacjafilome.pl/ (dostęp: 11.11.2019) 12 Głównym celem Fundacji Mama jest działanie na rzecz likwidacji dyskryminacji matek w życiu publicznym, na rynku pracy, w społeczeństwie i kulturze. [@:] www.spis.ngo.pl/156750-fundacja-mama (dostęp: 11.11.2019)13 Wyniki tego audytu już nie są dostępne w Internecie, z racji, że odnoszą się do nieobowiązujących obecnie przepisów.


Opis źródeł

Poród, co oczywiste, to zjawisko nierozerwalnie związane z życiem człowieka. Jako proces budzący

respekt czy nawet lęk zachęca do zadawania trudnych pytań oraz refleksji nad ogólnie przyjętymi

praktykami. Z perspektywy projektantki niektóre postępowania uznane za normę oraz zjawiska

tłumaczone „bo tak zawsze było”, skłaniają do zastanowienia: Zawsze, to znaczy od kiedy? Jakie

części ciała kobiety są zaangażowane w proces rodzenia oraz czy istnieje jedyna właściwa pozycja

rodzenia, czy może w rzeczywistości jest wiele różnych ułożeń ciała? Trudność w pracy projektanta

wynika z interdyscyplinarnego charakteru podejmowanych działań. Tym samym chcąc zrozumieć

potrzeby odbiorców proponowanego rozwiązania, należy rozpocząć od poszukiwań odpowiedzi

na te pytania oraz od zapoznia się z odmiennym postrzeganiem porodu w różnych środowiskach.

Zatem warto przeanalizować literaturę dotyczącą procesu rodzenia oraz rozpoznać, jakie proble-

my czy dylematy wiążą się z tym zjawiskiem. Z pewnością odpowiedzi na niektóre z zagadnień

są trudne do interpretacji nawet dla ludzi zawodowo związanych z tym tematem.

Analiza przedstawiona w tym rozdziale pokazuje, że tematyką okołoporodową zajmują się

nie tylko lekarze położnicy i położne wraz ze środowiskiem naukowym, ale także aktywistki i działacze

zrzeszeni w organizacjach pozarządowych. Do grupy ludzi zajmujących się porodami zaliczyć można

też autorów i autorki publikacji popularnonaukowych, poradników i stron internetowych promujących

aktywną postawę wśród rodzących kobiet. Wśród opracowań naukowych znaleźć można informacje

o historii położnictwa oraz wytyczne do postępowania podczas porodów domowych, czy też przy-

gotowania personelu i sali porodowej podczas porodów z udziałem ciężarnych z różnymi niepełno-

sprawnościami. Okazuje się, że choć nie znaleziono ergonomicznych wytycznych do projektowania

mebli porodowych to można znaleźć informacje dotyczące projektowania środowiska pracy, mebli

domowych czy nawet pozycji właściwych defekacji oraz informacje z zakresu biomechaniki dotyczące

zmiany rozkładu ciężaru w ciałach kobiet w III trymestrze ciąży. Poniższy zbiór opracowań okołopo-

rodowych obrazuje przekrój przez różne obszary aktywności człowieka działalność społeczną

oraz sztukę (film dokumentalny, fotografię reporterską, instalacje artystyczne i działalność perfor-

matywną).

Aktywność organizacji pozarządowych

W Polsce znaczącą działalność opiniotwórczą dotyczącą porodów naturalnych można przypisać

Fundacji Rodzić po Ludzku. Została założona w 1996 roku w celu kontynuacji akcji medialnej pod

tym samym tytułem, zainicjowanej dwa lata wcześniej przez działaczy społecznych i dziennikarzy.

Dwie z ich obecnej aktywności zasługują na szczególną uwagę. Należą do nich działalność eduka-

cyjna, w tym promocja aktywnych porodów oraz praktyki ochrony krocza rodzących, oraz ogólne

starania względem poprawy jakości opieki położniczej na poziomie ustaleń prawnych.

Pierwszej z wymienionych między innymi służy strona internetowa gdzierodzic.info prowadzona

przez fundację, z rankingiem placówek porodowych pt. Głos matek.

18


19


Publikacje popularnonaukowe i poradniki – uzasadnienie korzystania z tego typu

źródeł

Powszechnie dostępna literatura przedmiotu to przede wszystkim poradniki o charakterze popu-

larnonaukowym, często pisane na podstawie własnych doświadczeń zawodowych przez położne,

lekarzy i inne osoby zaangażowane w rozwój idei porodów naturalnych. Jest to literatura nie zawsze

oparta na badaniach naukowych, w związku z tym traktowana w pracy jako pomocnicze, subiektywne

źródło wiedzy na równi z wywiadami z przedstawicielami tej grupy zawodowej.

Autorzy polskich publikacji popularnonaukowych:

» Dr Preeti Agrawal, ginekolog-położnik, publicystka, przez lata pisała porady w popularnym

czasopiśmie dla kobiet pt. „Zwierciadło”. Jest też autorką książki promującej porody naturalne14

oraz założycielką Fundacji Kobieta i Natura.

» Irena Chołuj, położna z długoletnim doświadczeniem pracy, aktywnie zaangażowana w proces

przemiany zawodu położnej w XX w. Od lat zajmuje się promocją położnictwa pełnego wsparcia

względem rodzących. Autorka książek pt. Poród w domu15 oraz Urodzić razem i naturalnie16.

Należy do wspomnianego wcześniej Stowarzyszenia Dobrze Urodzeni.

» Izabela Dembińska, położna, autorka poradnika o przygotowaniu do porodu17. W Warszawie

prowadzi treningi „Ćwicz z położną”18. Została powołana przez Ministerstwo Zdrowia do roli eks-

perta Narodowego Programu Zdrowia w temacie Standardów Opieki Okołoporodowej.

» Prof. dr Włodzimierz Fijałkowski, ginekolog-położnik, zasłużony dla położnictwa XX w.

Był twórcą jednego z pierwszych modeli polskich szkół rodzenia. Jest autorem między innymi

książek pt. Poród naturalny po przygotowaniu w szkole rodzenia19 oraz Dar rodzenia20.

» Jeannette Kalyta, położna, znana z zaufania rodzących związanych z polskim show biznesem,

wykorzystując swoją popularność, propaguje wśród położnych postawę pełną ciepła i serdeczności

względem rodzących kobiet. Autorka książki autobiograficznej pt. Położna. 3550 cudów narodzin21.

» Dr Maria Szczawińska, ginekolog-położnik, nauczycielka w szkołach rodzenia w Krakowie, działa

na rzecz popularyzacji porodów rodzinnych. Autorka książki pt. Razem czy osobno? Poród rodzinny22.

Autorki/autorzy angielskojęzycznych publikacji popularnonaukowych:

» Janet Balaskas, instruktorka jogi, twórczyni pierwszych zajęć z jogi dla kobiet ciężarnych, zwią-

zana z brytyjskim ruchem Active Birth. Autorka książki pt. Poród Aktywny23.

14 P. Agrawal, Odkrywam macierzyństwo, wyd. Preeti Agrawal, Wrocław 2007.15 I. Chołuj, Poród w domu, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1992.16 Taż, Urodzić razem i naturalnie, Wydawnictwo Fundacja Źródło Życia, Warszawa 2008.17 I. Dembińska, Położna Izabela Dembińska. Rodzić można łatwiej, wyd. Oficyna 4eM, Warszawa 2019.18 http://rodzimy.pl/ (dostęp: 11.11.2019).19 Poród naturalny po przygotowaniu w szkole rodzenia, red. W. Fijałkowski, wyd.2, Państwowy Zakład Wydawnictw Literackich, Warszawa 1989.20 W. Fijałkowski, Dar Rodzenia, wyd. 4 zmienione, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1998.21 J. Kalyta, Położna. 3550 cudów narodzin, Wydawnictwo Otwarte, Kraków 2014.22 M. Szczawińska, Razem czy osobno? Poród rodzinny, Wydawnictwo AZ, Kraków 2000.23 J. Balaskas, Active Birth: The New Approach to giving Birth Naturally, Harward Common Press, Boston 1992; wyd. polskie Poród Aktywny. Nowe spojrzenie na naturalny sposób rodzenia, tłum. K. Niecikowska-Jastrzębska, J. Stępień, Niezależna Oficycna Wydawnicza, Warszawa 1997.

» Ina May Gaskin, założycielka The Farm jednego z pierwszych poza szpitalnych centrów poro-

dowych w USA. Przyczyniła się do rozpowszechnienia stosowania pozycji porodowej na czwora-

kach (ang. all fours). Na język polski przetłumaczono jej książkę pt. Poród naturalny24.

» Sheila Kitzinger, antropolożka, feministka oraz propagatorka porodów naturalnych i domo-

wych. Podróżowała po całym świecie z wykładami zachęcającymi do odejścia od przyjmowania

porodów w pozycji leżącej na plecach. Autorka wielu książek o tematyce: ciąży, porodów, połogu

i seksualności. W tej pracy będą cytowane książki: Pasja narodzin. Moje życie: antropologia, rodzi-

na, feminizm25 oraz Rodzić w domu26.

» Dr Michel Odent, ginekolog-położnik i chirurg, zrewolucjonizował podejście o porodów w jednym

z francuskich szpitali położniczych w XX wieku. Popularyzował porody w zgodzie z oczekiwaniami

rodzących, ale bez użycia znieczulenia. Takie porody odbywały się w warunkach sprzyjających

prawidłowemu wydzielaniu się naturalnych hormonów w ciele kobiety. W tłumaczeniu polskim

ukazała się jedna z jego książek pt. Odrodzone narodziny. Czym poród może i powienien być?27.

» Jean Sutton, doświadczona w długoletniej pracy położna z Nowej Zelandii, autorka koncepcji

Optimal Foetal Positioning28, dzięki której położne i ciężarne mogą próbować pomagać dziecku

w samodzielnej rotacji i przyjęciu pozycji ułatwiającej poród siłami natury. Jej kluczowa książka

pt. Let Birth be Born Again: Rediscovering and Reclaiming Our Midwifery Heritage29, nie została

jeszcze przetłumaczona na język polski.

Twórczość osób wymienionych w obu powyższych wyliczeniach wnosi znaczący wkład w rozwój kon-

cepcji powrotu do porodów w zgodzie z ich naturalnym rytmem. Publikacje tego typu mają wpływ

na zmianę powszechnego wyobrażenia o prawidłowym przebiegu procesu narodzin.

Promocja porodów naturalnych w internecie

Filmy fabularne i seriale o tematyce medycznej, prasa z tekstami sponsorowanymi, blogowe poradniki

i sprzeczne wypowiedzi kobiet w połogu na polskich forach internetowych, to najłatwiej dostępne

źródła ogólnej wiedzy o ciąży i porodzie. Kolejne, mniej dostępne, gdyż wiążące się z aktywnym udzia-

łem oraz często z dodatkowymi kosztami, to kursy w szkołach rodzenia czy specjalne zajęcia ruchowe

np. treningi jogi dla kobiet ciężarnych. Innym popularnym źródłem są rozmowy z lekarzami prowadzą-

cymi ciążę, rodziną i przyjaciółmi30. Powierzchownie czerpiąc informacje z powyższych źródeł, można ulec

poczuciu dezorientacji. Spośród ogromu źródeł rozmaitej jakości stron internetowych warto polecić te,

które propagują pozytywny wizerunek naturalnych porodów31.

24 I.M Gaskin, Poród naturalny, CoJaNaTo, Warszawa 2012.25 S. Kitzinger, Pasja narodzin. Moje życie: antropologia, rodzina i feminizm, tłum. M. Panek, A. Rogozińska, Mamania, Warszawa 2016.26 Taż, Rodzić w domu, tłum. E. Nittecka, Springer PWN, Warszawa 1995.27 M. Odent, Odrodzone Narodziny. Czym poród może i powienien być?, tłum. Ł. Bobrowska-Drozda, A. Otffinowska, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1997.28 Optimal Foetal Positioning jest również promowana na stronie, www.spinnigbabies.com (dostęp: 28.11.2019).29 J. Sutton, Let Birth be Born Again: Rediscovering and Reclaiming Our Midwifery Heritage, Birth Concepts UK, Feltham 2001.30 Szczegółowe informacje na ten temat zamieszone są na stronie 94 niejszej pracy.31 Dostęp do wymienionych stron internetowych z dnia 08.11.2019.

20


21


Strony internetowe warte uwagi to:

» https://mamaginekolog.pl/

» http://mamowanie.pl/

» http://vivatporod.pl/

» http://naturalniepocesarce.pl/

Znaczną korzyścią z aktywności organizacji i osób zajmujących się opracowywaniem treści

popularyzujących naturalne porody w internecie jest upowszechnianie dostępności materiałów

edukacyjnych dla cieżarnych oraz organizowanie konferencji szkoleniowych dla położnych.

Działalność edukacyjna oraz opiniotwórcza ma wpływ na wyobrażenie o tym procesie wśród kobiet

będących w pierwszej ciąży oraz może mieć wpływ na dalsze decyzje dotyczące sposobu przygoto-

wania do porodu czy wyboru miejsca rodzenia.

Literatura z dziedziny nauk medycznych i nauk o zdrowiu

Najważniejsze opracowania naukowe można znaleźć przede wszystkim w bazach: Medline, Scopus32

oraz międzynarodowej organizacji Cochrana33. Artykuły i systematyki wyników badań w większości

dotyczą wybranych zagadnień szczegółowych związanych porodem fizjologicznym oraz stosowania

interwencji medycznych w celu prewencji i prób wczesnego rozpoznania patologii.

Często w literaturze tematyka pozycji ciała rodzących jest opisywana w kontekście potylicowego

ułożenia płodu, ale również pojawiają się opracowania dotyczące wpływu pozycji ciała w porodzie

fizjologicznym na obciążenie i uszkodzenia krocza rodzących34. Istnieją także badania dotyczące tech-

nik położniczych między innymi prowadzenia porodu35 i ochrony krocza36. W samej bazie Cochrana

można wskazać kilka badań dotyczących pozycji porodowych, między innymi badania Lawrence’a

i współpracowników z 2013 roku37 dotyczące pozycji charakterystycznych dla pierwszego okresu

porodu; badania będące porównaniem pozycji porodowych z interwencjami medycznymi i bez nich

autorstwa Kempa i współpracowników również z roku 201338; oraz porównanie wpływu przyjmo-

wania pozycji klęcznych na ułożenie ciała dziecka autorstwa Hunter, Hofmeyr i Kulier z 2007 roku39.

32 Dwie bazy artykułów naukowych: Medline obsługiwana przez wyszukiwarkę PubMed oraz Scopus wydawnictwa Elsevier. 33 Powstała z inicjatywy Archie Cochrane’a w 1993 roku. Zauważył on brak podsumowań wyników istniejących badań oraz deficyty w ocenie ich wiarygodności. W efekcie powstała sieć współpracy międzynarodowej dokonywanej w kluczu działań non-profit. Brak finansowania ze źródeł komercyjnych ma zagwarantować obiektywne spojrzenie na gromadzoną 34 A. Shorten, J. Donsante, B. Shorten, Birth Position, Accoucheur, and Perineal Outcomes: Informing Women About Choices for Vaginal Birth, „Birth” 29:1 (2002), s. 18-27; oraz B. Soong, M. Barnes, Maternal Position at Midwife Attended Birth and Perineal trauma: Is Therean Association?, „Birth” 32:3 (2005), s. 164–169. 35 E. Bilińska, A. Nowacka, E. Dmoch-Gajzlerska, Wpływ roli położnej na sposób prowadzenia porodu, „Położna. Nauka i Praktyka” 2 (2016), s. 45–47.36 A. Łoś, G. Bączek, E. Dmoch-Gajzlerska, Częstość wykonywania nacięć krocza w zależności od pozycji porodowej – horyzontalnej i wertykalnej, „Położna. Nauka i Praktyka” 2 (2016), s. 32–36.37 A. Lawrence, L. Lewis, G.J. Hofmeyr, C. Styles, Maternal positions and mobility during first stage of labour, „Cochrane Review” 2013.38 E. Kemp, C.J. Kingswood, M. Kibuka, J.G. Thornton, Position in the second stage of labour for women with epidural anaglesia, „Cochrane Review” 2013.39 S. Hunter, G.J. Hofmeyr, R. Kulier, Hands and knees posture in late pregnancy or labour for fetal malposition (lateral or posterior), „Cochrane Review” 2007.

Monografie w języku polskim i angielskim dotyczące pozycji porodowych sensu stricte o charakte-

rze przekrojowym i syntetycznym są nieliczne. Większość dotyczy raczej szczegółowych aspektów

porodu, w szczególności wstawiania się główki dziecka oraz ułożenia potylicowego, które może

utrudniać prawidłową rotację ciała dziecka w miednicy matki. Dlatego w tej kategorii warto wyróżnić

pozycję przetłumaczoną na język polski pt. Udany poród. Jak wcześnie zapobiec dystocji i ją leczyć40.

Rzetelnie opracowana, zawiera cytowania aktualnych badań naukowych związanych z oszczędnym

stosowaniem interwencji medycznych podczas porodu fizjologicznego. Publikacja ta jest istotna dla

niniejszej rozprawy, gdyż wskazuje metody prewencji powikłań okołoporodowych poprzez stosowa-

nie przez rodzące odpowiednich pozycji ciała.

Ważną XIX-wieczną publikacją obszernie opisującą temat pozycji porodowych jest do dziś szero-

ko cytowana książka Georga Juliusa Engelmanna pt. Labor among primitive peoples. Showing the de-

velopment of the obstetric science of to-day, from the natural and instinctive customs of all races, civilized

and savage, past and present41.

Kolejna angielskojęzyczna obszerna publikacja książkowa poruszająca temat pozycji porodowych

alternatywnych względem łóżka porodowego to Dynamic positions in birth autorstwa Margaret Jowitt42.

Jako jedyna zawiera postulat przedefiniowania schematu mebli porodowych. Autorka tej książki,

psycholog z wykształcenia, zaproponowała i zaprojektowała już dwie wersje mebla przeznaczonego

do rodzenia w pozycjach klęcznych i siedzących (il. 62–62).

Osobną grupę artykułów stanowią rozważania dotyczące sal porodowych. Można do nich zali-

czyć artykuł autorstwa Bowden i współpracowników z 2016 roku dotyczące wpływu wizerunku sal

w internecie na wybory rodzących43. Innymi przykładami są artykuły dotyczące tych sal jako teryto-

rium porodu44 czy miejsca codziennej pracy położnych45. Są to nieliczne prace. Badania dotyczące

wpływu projektowania, nie tylko wystroju ale też potrzeb użytkowników z uwzględnieniem specyfiki

panującej w tym typie pomieszczeń, są warte kontynuacji.

Przedstawiony powyżej zbiór głównie zawiera liczne badania wpływu stosowania przez rodzące

kobiety pozycji porodowych na zmianę ułożenia dziecka. Istnieją też nie mniej ważne publikacje

dotyczące pozycji porodowych w ujęciu kulturowym oraz te dotyczące otoczenia kobiet rodzących

czy warunków panujących w środowisku pracy położnych.

40 Udany poród. Jak wcześnie zapobiec dystocji i ją leczyć, red. P. Simkin, R. Ancheta, tłum. M. Florea, red. wyd. polskiego B. Chazan, PZWL, Warszawa 2014.41 G.L. Engelmann, Labor among primitive peoples. Showing the development of the obstetric science of to-day, from the natural and instinctive customs of all races, civilized and savage, past and present, St. Louis, J.H. Chambers & co. Washington 1883.42 M. Jowitt, Dynamic Positions in Birth. A fresh look at how women’s bodies work in labour, Printer & Martin, London 2014.43 C. Bowden, A. Sheehan, M. Foureur, Birth room images: What they tell us about childbirth. A discourse analysis of birth rooms in developed countries, „Midwifery” 35 (2016), s. 71–77.44 K.M. Fahy, J.A Parratt., Birth Territory: A theory for midwifery practice, „Women and Birth” 19 (2006), s. 45–50.45 D.L. Davis, C.S.E. Homer, Birthplace as the midwife’s work place: How does place of birth impact on midwives?, „Women and Birth” 29 (2016), s. 407–415.

22


23


Dno miednicy i rehabilitacja po porodzie

Informacje dotyczące dna miednicy oraz rehabilitacji można znaleźć u położnej Vereny Schmid

w jej książce pt. About Physiology in Pregnancy 46 jak również w bogato ilustrowanym podręczniku

dla położnych autorstwa Joachima W. Dudenhausena pt. Practical Obstetrics47. Rehabilitacja tej części

ciała po porodzie jest opisana w publikacji dotyczącej ćwiczeń dna miednicy technikami BeBo48.

Ciężko dostępnym źródłem są materiały szkoleniowe49 autorstwa Marty Curyłło, w których znajduje się

dokładny opis zmian w poszczególnych partiach dna miednicy podczas trwania porodu. Ta sama

autorka napisała również: Wpływ edukacji przedporodowej na stosowanie metod zmniejszających odczu-

walność bólu w czasie porodu50, gdzie wykazuje zależność między pozytywnymi opiniami na temat

przebytego porodu a wcześniejszym uczestnictwem w zajęciach przygotowujących kobiety do tego

procesu. Interesujący artykuł o poczuciu kontroli bólem u aktywnych i nieaktywnych ruchowo

w czasie ciąży ukazał się w czasopiśmie dotyczącym rehabilitacji51. Podobne są badania pt. Wpływ

aktywności fizycznej ciężarnych na przebieg porodu52. Istnieją też opracowania dotyczące ćwiczeń

przygotowujących kobiety do porodu, zawierają propozycje różnych pozycji porodowych, Janet

Balaskas Poród aktywny. Nowe spojrzenie na naturalny sposób rodzenia53 oraz Techniki Aleksandra

w czasie ciąży i porodu autorstwa Brity Forsstrom i Mel Hampson54.

Postępowanie wobec rodzących kobiet z różnymi niepełnosprawnościami

Publikacja pt. Opieka położnicza nad pacjentkami niepełnosprawnymi55 dostarcza wiedzy na temat

postępowania i praktyk położniczych podczas porodu kobiet z rożnymi niepełnosprawnościami.

Stanowi podpowiedź dotyczącą tworzenia środowiska przyjaznego użytkowniczkom z różnymi zin-

dywidualizowanymi potrzebami porodowymi. Na przykład można dowiedzieć się z niej, że rodzące

z niepełnosprawnością ruchową mogą potrzebować większej ilości materacy na podłodze w sali

porodowej, aby mieć możliwość samodzielnego poszukiwania odpowiedniej dla nich pozycji porodowej.

Historia położnictwa

Dzieje rozwoju położnictwa w naszym kraju opisał Edmund Waszyński w swoim opracowaniu

pt. Historia położnictwa i ginekologii w Polsce56. Istnieje też inna krajowa praca zbiorowa z Warszawskiego

46 V. Schmid, About Physiology in Pregnancy and Childbirth, Verena Schmid, b.m. 2005.47 J.W. Dudenhausen, Practical Obstetrics, De Gruyter, Berlin/Boston 2014. 48 Y. Keller, J. Krucker, M. Seleger, W drodze do istoty kobiecości, AEM, Kraków 2015.49 M. Curryło, Terapia uroginekologiczna okresu ciąży i pooperacyjna – materiały szkoleniowe, Fizjoterapia Kobiet, organizator szkolenia Forum Media polska Sp. z.o.o., Poznań 50 Taż, Wpływ edukacji przedporodowej na stosowanie metod zmniejszających odczuwalność bólu w czasie porodu, [w:] Badania naukowe w rehabilitacji, red. nauk. T. Pop, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2014, s. 11–19.51 D. Dudziak, M. Guszkowska, Poczucie kontroli nad bólem porodowym u kobiet aktywnych i nieaktywnych ruchowo w czasie ciaży, „Postępy Rehabilitacji” 1 (2013), s. 23–29.52 K. Wójtowicz, M. Krekora, K. Krekora, L. Biesiada, A. Kędzierska, P. Kolasa, G. Krasomski, Wpływ aktywności fizycznej ciężarnych na przebieg porodu, „Kwartalnik Ortopedyczny” 2 (2011), s. 188.53 J. Balaskas, dz. cyt.54 B. Forsstrom, M. Hampson, Techniki Aleksandra w czasie ciąży i porodu, Dom wydawniczy REBIS, Poznań 1998.55 Opieka położnicza nad pacjentkami niepełnosprawnymi, red. B. Mazurkiewicz, E. Dmoch-Gajzlerska, PZWL, Warszawa 2012.56 E. Waszyński, Historia położnictwa i ginekologii w Polsce, Cornetis, Wrocław 2012.

Uniwersytetu Medycznego dotycząca wybranych zagadnień z historii pielęgniarstwa i położnictwa57.

Dostępny jest również artykuł naukowy pt. Historia zawodu położnej i kształtowanie się opieki okołopo-

rodowej na świecie i w Polsce58. Interesującym popularnonaukowym świadectwem przemian

w polskim położnictwie XX wieku jest książka Sylwii Szwed pt. Mundra59, będąca zbiorem wywiadów

położnymi z różnych pokoleń.

Wśród źródeł angielskojęzycznych warto wspomnieć ryciny przedstawiające historyczne meble

porodowe ze wspomnianego wcześniej XIX-wiecznego opracowania Georga Juliusa Engelmanna60.

Dość istotna dla zrozumienia rozwoju ukształtowania mebli porodowych jest amerykańska publikacja

Amandy Carson Banks61, która podjęła próbę opisu ogólnej historii mebli porodowych. W dopełnieniu

obrazu zmian rozwoju otoczenia sprzyjającego porodom fizjologicznym w Ameryce, może posłużyć

artykuł pt. Importance of the birth environment to support physiologic birth62. Praca ta zawiera także

duży fragment dotyczący zarysu historii położnictwa w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej.

Natomiast w Wielkiej Brytanii ciekawą pozycją literacką są wspomnienia z pierwszej połowy

XX wieku Jennifer Worth, położnej z dzielnicy West End w Londynie pt. Zawołajcie położną63. Książka

ta doczekała się ekranizacji pod tym samym tytułem, w serialu BBC pt. Call the midwife64. Warte uwagi

są również opracowania dotyczące historii brytyjskiego położnictwa. Anna Bosanquet opisuje por-

trety sylwetek zasłużonych brytyjskich położnych z XVII i XVIII wieku. Innym źródłem dotyczącym

rozwoju historii położnictwa na świecie jest obszernie opracowany blog o nazwie: The well-ro-

unded mama65. Ta strona internetowa jest cenna, gdyż jej autorka podawała informacje źródłowe

zarówno dotyczące publikacji, jak i prezentowanych ilustracji.

Z powyższych opracowań można wywnioskować, że konwencje postępowania z rodzącą zmie-

niły się diametralnie na przestrzeni ostatnich 150 lat. W tym okresie ścierają się ze sobą różne kon-

cepcje głoszone w imię bezpieczeństwa matki i dziecka. Wyróżnić można przeciwstawne podejścia:

pierwsze to dążenie do pełnej kontroli nad procesem porodu, drugie to próby zapewnienia postępu

porodu poprzez troskę o komfort psychiczny kobiet rodzących. Zmianie podlegało też miejsce przyj-

mowania porodów, od popularnych jeszcze w XIX wieku porodów domowych przez wzrastającą

już w drugiej połowie XX wieku liczebność porodów przyjmowanych w warunkach szpitalnych,

aż do końca XX wieku, kiedy porody domowe stały się rzadkością. Obecnie toczy się dyskusja środo-

wiska walczącego o popularyzację porodów domowych ze zwolennikami porodów w szpitalach

w „bezpiecznych warunkach”, wśród których sporą część stanowią entuzjaści cesarskich cięć „na życzenie”.

57 Wybrane zagadnienia z historii pielęgniarstwa i położnictwa, red. A. Doboszyńska, E. Dmoch-Gajzlerska, Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa 2011. 58 M. Wrześniewska, B. Bąk, Historia zawodu położnej i kształtowanie się opieki okolopporodowej na świecie i w Polsce, „Studia Medyczne” 27/3 (2012), s.89–99.59 S. Szwed., Mundra, Czarne, Wołowiec 2014. 60 G.L. Engelmann, dz. cyt.61 A. Carson Banks, Birth Chairs, Midwifes and Medicine, University Press of Mississipi, Jackson 1999.62 M.A. Stark, M. Remynse, E. Zwelling, Importance of the birth environment to support physiologic birth, „JOGNN” 45/2 (2016), s. 285–294.63 J. Worth, Call the Midwife, wyd. polskie Zawołajcie położną, tłum. M. Kisiel-Małecka, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014.64 Call the Midwife, twórcy: P. Salem, M. Malagnini, serial emitowany w BBC One w latach 2012-2019, 9 serii, tytuł polski Z pamiętnika Położnej.65 Blog pt. The well-rounded mama, autorstwa ś.p. Pameli Vireday, zmarłej w 2019 roku. [@:] www.wellroundedmama.blogspot.com (dostęp: 28.11.2019).

24


25


Biomechanika ciał ciężarnych kobiet

W kontekście niniejszej pracy ważna jest również biomechanika ciała. Na szczególną uwagę zasługują

badania dotyczące procesu siadania i wstawania u kobiet ciężarnych w 9 miesiącu ciąży, a także

polskie badanie chodu z Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie pt. Progressive Changes in

Walking Kinematics Throuout Pregnancy - a follow up study66. Zawarta w tych opracowaniach wiedza

szczegółowa opisana jest trudnym do powierzchowniej interpretacji językiem fachowym. Uogólniając,

można z tych badań wywnioskować, że środek ciężkości w pozycji wyprostowanej oraz podczas

czynności chodzenia u kobiet w III trymestrze ciąży przesuwa się ku przodowi. Pod koniec ciąży

zwiększa się też trudność w kontrolowaniu procesu siadania67 oraz wstawania68 z pozycji siedzącej

ze względu na znaczne osłabienie mięśni poprzecznych i mięśnia prostego brzucha.

Źródła wiedzy z wzornictwa

Nie są dostępne opracowania z dziedziny projektowania i ergonomii łóżek oraz siedzisk porodo-

wych, dlatego na potrzeby części projektowej tej pracy będą tutaj przywołane badania dotyczące

projektowania siedzisk oraz podpór ciała w warunkach mieszkaniowych, biurowych czy sportowych.

Cennym źródłem przemyśleń jest publikacja pt. Rethinking Sitting69 autorstwa Petera Opsvika,

projektanta siedzisk alternatywnych. Do twórczości tego projektanta nawiązuje artykuł z 2015

roku, będący krytyką wytycznych do projektowania tzw. siedzisk dynamicznych70. Publikacja

dotycząca projektowania wyposażenia łazienek i urządzeń sanitarnych sprzyjających procesowi

defekacji jest również uznana za źródło wiedzy przydatnej przy projektowaniu podparcia miednicy

w porodzie71. Użytecznym narzędziem do projektowania podparcia ciała człowieka jest amerykań-

ski atlas antropometryczny opracowany przez Alvina R. Tilley’a i Henry Dreyfuss Associates72, gdzie

uzwględniono wymiary 1 i 99 centyla kobiet kolejno w czwartym, szóstym i dziewiątym miesiącu cią-

ży. W polskim opracowaniu pt. Atlas miar człowieka opracowanym przez prof. Adama Gedliczkę wraz

z zespołem73, wymiary brzucha ciężarnych kobiet zostały uwzględnione w zobrazowaniu 95 centyla

kobiet w widoku w płaszczyźnie strzałkowej.

Spośród artykułów z zakresu biomechaniki warte uwagi są badania pozycji siedzącej wyprostowanej

pt. Is the ideal position real74 oraz pozycji z kończynami dolnymi zgiętymi w kolanach pt. High knee flexion75.

66 W. Forczek i in., Progressive Changes in Walking Kinematics Throuout Pregnancy – a follow up study, „Gait and Posture” 68 (2019), s. 518–524.67 K. Takeda, A Kinesiological analysis of the Stand-to-sit during the third Trimester, J. Phys. Ther. Sci. 24 (2012), s. 621–624.68 W.L. Gilleard, R. Smith, J. Crosbie, A longitudinal study of the eect of pregnancy on rising to stand from a chair, „Journal of Biomechanics” 41/4 (2008), s. 779–787.69 P. Opsvik, Rethinking sitting, Gaidaos Forlag AS, Oslo 2008.70 J. Pynt, Rethinking design parameters in the search for optimal dynamic seating, Journal of Bodywork & Movement Therapies 19 (2015), s. 291–303.71 A. Kira, The Bathroom, Viking Press, New York 1976.72 A. Tilley, H. Dreyfuss Associates, The Measure of Men and Woman: Human Factors in Design, Willey & Sons, New York 2002.73 Gedliczka A., P. Pochopień i in., Atlas miar człowieka – dane do projekowania, CIOP, Warszawa 2001.74 A.P. Claus, J.A. Hides, G.L. Moseley, P.W. Hodges, Is ‘ideal’ sitting posture real?: Measurement of spinal curves in four sitting postures, „Manual Therapy” 14 (2009) s. 404–408.75 L.M. Tennant, M.R. Maly, J.P. Callaghan, S.M. Acker, Analysis of muscle activation patterns during transitions into and out of high knee flexion postures, „Journal of Electromyography and Kinesiology” 24 (2014), s. 711–717.

Na uwagę zasługują też badania autorstwa Borisa Feodorofa dotyczące konstrukcji siedzisk biurowych

podążających za potrzebą rozprostowywania pleców przez użytkowników76 czy badanie różnic i podo-

bieństw rozstawu guzów kulszowych u kobiet i mężczyzn wykonane na zlecenie producenta siodełek

rowerowych Selle Royale77.

Sztuka, fotografia i film wobec zjawiska porodu

W dziedzinie sztuki zaangażowanej w tematykę porodową warto wspomnieć o:

» Birth Rites Collection w Londynie. Jest to jedyna w swoim rodzaju galeria sztuki porodowej.

Jej założycielka – Hellen Knowles, w swych pracach artystycznych podejmuje tematykę ciąży, rodzenia

i macierzyństwa. Artystka specjalizuje się w wydarzeniach performatywnych oraz sztuce video.

» Marni Kotak, artystce i performerce, która twierdzi, że uczyniła poród swojego dziecka działaniem

performatywnym, rodząc je w przestrzeni galerii w Nowym Yorku w USA.

» Natalii Bażowskiej i jej instalacji artystycznej pt. Rodzisko78 z 2009 roku. Była to falująca struktura

wykonana z czerwonej tkaniny, poruszana za pomocą nadmuchiwanego strumienia powietrza.

W ten sposób korytarz w galerii był zamieniany w pulsujący tunel, otaczający zwiedzających niczym

drogi rodne kobiety otulają rodzące się dziecko.

» Krzysztofie Wodiczko, artyście który dawniej aktywnie zawodowo zajmował się projektowaniem.

W latach siedemdziesiątych pracował dla Polskich Zakładów Optycznych (PZO), gdzie projektował

między innymi fotel ginekologiczny: „żeby nie wyglądał jak maszyna tortur”. Projekt nie został

wdrożony oraz nie zachowały się do dziś fotografie ani rysunki projektowe79.

O tym, że narodziny przestają być tematem tabu świadczyć mogą porodowe sesje zdjęciowe

zamawiane przez rodzące u ludzi zajmujących się fotografią w sposób profesjonalny.

Wybrane przykłady takiej aktywności artystycznej:

» Cristiane Pereira to autorka fotografii z przebiegu ponad 150 porodów zarówno w warunkach

szpitalnych, jak i domowych80. Artystka pochodzi z Brazylii, aktualnie mieszka i pracuje

w Holandii. Jej dorobek fotografii okołoporodowej stanowi imponujący zbiór pod względem

opanowania techniki tworzenia i obróbki zdjęć o charakterze nie tylko portretowym, ale również

reporterskim. Jej prace stanowią także źródło wizualnej informacji o pozytywnych emocjach

obecnych w porodzie rodzinnym.

76 B. Feodoroff, Recline and streach at work – technological development and evaluation of an innovation office chair, [w:] 19th Annual Applied Ergonomics, materiały pokonferencyjne, Orlando, United States 2016.77 B. Feodoroff, M. Schepers, T. Stuckenschneider, G. Haatz, Cyclist’s body weight as a new parameter for ergonomic saddles, Selle Royal Poster ECSS, Amsterdam 2014.78 Zbieżność nazwy z siedziskiem porodowym Rodzisko autorstwa Franciszki Jagielak z 2009 roku przypadkowa. Oba dzieła powstały tym samym roku i nieświadomie obie prace zostały nazwane tak samo. Informacje zostały potwierdzone w korespodencji mailowej z artystką.79 K. Bielas, D. Jarecka, Romatycy umierali na zawał, wywiad z Krzyszotofem Wodiczko, „Gazeta Wyborcza”, Duży Format, 26.02.2008 [@:] https://wyborcza.pl/duzyformat/1,127290,4955494.html (dostęp: 12.11.2019) oraz korespondencja mailowa z managerem artysty. 80 Informacje pochodzące z korespondecji mailowej z artystką oraz z jej strony internetowej: www.amoremfocofotografia.com.br/herogallery/birth/ (dostęp: 25.11.2019).

26


27


» Pixelheart to duet fotograficzny zajmujący się na rynku polskim reporterską fotografią rodzin-

ną w tym, dokumentacją porodów domowych zajmuje się Aleksandra Klimek-Lipnicka z mężem

Łukaszem81.

Powstają liczne filmy dokumentalne o porodach naturalnych82. Stanowią cenny materiał odnośnie

do obecnie stosowanych praktyk położniczych w różnych kulturach. Istnieją uniwersalne podo-

bieństwa oraz diametralne różnice w praktykach stosowanych podczas przyjmowania porodów

w różnych częściach świata. Inne filmy dokumentalne dotyczą kwestii walki o poszanowanie praw

rodzących kobiet jako pacjentek czy też praw położnych do przyjmowania porodów domowych

i sprawowania samodzielnej opieki nad rodzącymi. Na uwagę zasługują też filmy dokumentalne,

przedstawiające poród naturalny jako zjawisko, które dobrze przeżyte daje kobietom poczucie

satysfakcji czy też zwycięstwa np. Orgasmic birth83. Są też filmy dotyczące działań aktywistów

promujących przyjmowanie porodów domowych, jak np. Uwolnić poród84.

Wnioski z analizy źródeł

Reasumując, na przestrzeni ostatnich 30 lat można zaobserwować rosnący wzrost zainteresowania

organizacji pozarządowych tematyką dotyczącą jakości opieki okołoporodowej zarówno w Polsce

jak i za granicą. Tendencja ta przyczyniła się w korzystny sposób do zmiany postrzegania ciężarnych

przyjmowanych do szpitali. Wzrasta ilość dostępnych materiałów opiniotwórczych promujących

porody naturalne, takich jak: publikowane w internecie rankingi porodówek, poradniki, książki popu-

larnonaukowe, portale informacyjne, blogi, filmy dokumentalne.

W literaturze naukowej – zarówno w artykułach, jak i monografiach można znaleźć informacje na

temat wpływu przyjmowania różnorodnych ułożeń ciała przez rodzące kobiety na postęp porodu.

Badane są także relacje pomiędzy stosowaniem tych pozycji porodowych a ułożeniem ciała dziecka

w kanale rodnym. W dziedzinach artystycznych, takich jak sztuki plastyczne czy filmowe, tematyka

rodzenia dzieci jako jednego z kluczowych momentów życia człowieka jest również poruszana.

Wiele z zaprezentowanych powyżej materiałów stanowi cenne źródła, do poznania złożonych

mechanizmów działających w trakcie procesu narodzin człowieka. Z pewnością projektowanie sprzę-

tów porodowych jest możliwe przy głębokim zrozumieniu specyfiki omawianego tematu. Zebrany

powyżej spis może posłużyć również innym projektantom, którzy zechcą się zajmować tworzeniem

nowych mebli porodowych.

W kolejnych rozdziałach części badawczej przedstawione zostaną kluczowe informacje z punktu

widzenia zaproponowanego rozwiązania projektowego zebrane w wyniku przeglądu powyższej

literatury oraz w dalszej części pracy wyniki badań własnych.

81 Pixelheart tworzy duet fotografów: Aleksandra i Łukasz Klimek, www.pixelheart.pl (dostęp: 11.11.2019).82 Pełna lista tytułów fimów i autorów zamieszona została w bibliografii na końcu pracy.83 Orgasmic Birth [film], reż. Debra Pascali-Bonaro, producent Kris Liem, czas trwania 87 min, 2008.84 Freedom for birth, [film] reż. Toni Harman, Alex Wakeford, producent Alto Films, czas trwania 58 min, 2012.

Wiedza położnicza i anatomiczna

Poród – „prawidłowości”

Poród jest naturalną konsekwencją poczęcia się i rozwoju dziecka w łonie matki. Ludzkość

w swojej historii wielokrotnie podejmowała próby definicji porodu, określenia jego uniwersalnego

początku, opisu, jak powinien wyglądać poród prawidłowy oraz dokonania podziału na fazy, okresy

czy stadia porodu. Tę skłonność widać nawet w najstarszych znanych opisach z czasów starożytnych85,

można tam znaleźć, podejmowaną w celach edukacyjnych próbę uśrednienia opisu porodu i zalecenia

postępowania przy nieprawidłowościach.

W XX wieku stopniowo narastająca ilość zalecanych interwencji i procedur medycznych była

przejawem troski o bezpieczeństwo matki i dziecka, gdyż z medycznego punktu widzenia poród

wciąż jest procesem pełnym niewiadomych. W Atlasie położniczym86 z 1977 roku, bogato ilustrowa-

nym materiałem zdjęciowym, można zobaczyć, jak przedstawiano wygląd „prawidłowego porodu

fizjologicznego”. Według wyobrażeń i dobrych intencji twórców ówczesnych standardów był to

proces w pełni kierowany. Kobieta leżała płasko na plecach na stole porodowym z nogami szeroko

rozstawionymi, unieruchomionymi w strzemionach. Krocze miała wygolone, wykonaną lewatywę,

dla większej higieny i minimalizacji ryzyka zakażenia, które stanowiło każdorazowo zagrożenie pod-

czas rutynowego nacięcia krocza. Autorom wspomnianej książki wydało się koniecznym zabiegiem

stosowanie wzierników w trakcie trwania porodu. Te czasy były trudne dla kobiet rodzących, choć

pracownicy szpitala też nie mieli łatwej pracy, wśród ostrych procedur i częstych braków zaopatrzenia87.

Odmienne podejście do tematu skutkuje zarówno rozbieżnymi projektami badań naukowych,

jak i rozmaitymi interpretacjami wyników wcześniejszych badań. Zwolennicy porodów naturalnych

twierdzą, że jeżeli położna ma doświadczenie w przyjmowaniu porodów fizjologicznych i odpowied-

nie przygotowanie teoretyczne, kobieta wierzy w to, że jej ciało jest dobrze przygotowane do rodzenia

i wszystko odbywa się w bezpiecznym otoczeniu (cisza i półmrok), to nawet przypadki, które według

procedur szpitalnych są nieoptymalne do dopuszczenia do porodu siłami natury, może udać się

przyjąć bez interwencji medycznych. Z drugiej strony położne przyjmujące porody domowe pro-

wadzą wywiad i godzą się na przyjmowanie takich porodów jedynie jeżeli wyniki badań z przebiegu

ciąży rokują na bezpieczny poród naturalny. W polskim badaniu z 2011 roku, pt. Poród domowy

w opinii położnych, stwierdzono zależność pomiędzy stażem pracy i wykształceniem położnych,

a ich chęcią i gotowością do przyjęcia takiego porodu. Położne z wykształceniem licencjackim oraz

z doświadczeniem pracy na sali porodowej nie krótszym niż 6–10 lat uważają poród domowy za

bezpieczny i chętniej podjęłyby się jego przyjęcia niż położne z niższym wykształceniem i krótszym

stażem pracy88.

85 Fragment tekstu w języku greckim dotyczący ułożeń ciała rodzącej, którego autorami byli starożytna położna Aspasia i jej partner Pericles jest cytowany w Aetius Amidenus In: lib XVI.25 [za:] D. Desseauve i in., Position for labor and birth: State of knowledge and biomechanical perspectives, „European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology” 208 (2017), s. 46–54.86 Z. Strenadel, A. Łysikiewicz, Atlas porodu prawidłowego, PZWL, Warszawa 1977, s. 14.87 S. Szwed, dz. cyt. 88 M. Dziedzic, D. Matuszyk, B. Prażmowska, Poród domowy w opinii położnych, „Problemy Pielęgniarstwa” 19/2 (2011), s.153–16.

28


29


Według informacji zawartych w książce pt. Udany poród. Jak wcześnie zapobiec dystocji i ją leczyć89,

to, czy poród kwalifikuje się jako „nieprawidłowy” zależy od interpretacji osób prowadzących poród,

od ich osobistej cierpliwości, dostosowanej do potrzeb rodzących licybz personelu, a nie tylko od

czynników klinicznych.

Podejście do postępowania w porodzie dynamicznie zmieniało się na przestrzeni ostatnich

sześćdziesięciu lat. Wprowadzenie ustawowo zalecanych, polskich standardów organizacji opieki

okołoporodowej świadczy o trosce o zapewnienie dobrego stanu zdrowia matki i dziecka90. Obecnie

proponuje się ograniczenie do niezbędnych rutynowych interwencji medycznych91, takich jak: prze-

bicie pęcherza płodowego, indukcji porodu, stymulacji czynności skurczowej, podawania opioidów,

nacinania krocza, cięcia cesarskiego czy podawania noworodkowi mleka modyfikowanego. Dzięki

medycynie opartej na dowodach naukowych, po tylu latach tworzenia technik „odbierania poro-

dów”, powraca się do „przyjmowania porodów” opartych na obserwacji i wsparciu psychicznym,

z ograniczeniem dotykania rodzącej do minimum92. Takie podejście jest nazywane z języka angiel-

skiego: „hand’s off” (ręce precz93). Odchodzi się również od praktyki parcia kierowanego, czyli parcia

pod dyktando położnej czy lekarza. Ma to służyć ochronie krocza rodzącej, dzięki zmniejszeniu siły

nacisku94 na tę partię tkanek. Tu warto się jednak zatrzymać i zaznaczyć, że w porodzie istnieją mo-

menty trudne do jednoznacznej interpretacji. Zdarzają się sytuacje, kiedy porody wymagają inter-

wencji w postaci operacyjnego zakończenia ciąży. Podczas porodów w środowisku szpitalnym bywa

i tak, że doświadczony personel medyczny ratuje świeżo narodzone życie95 lub reanimuje matki,

u których wystąpił np. krwotok w wyniku odklejenia się łożyska.

Zatem poród naturalny może się odbyć, jeżeli zostanie zakwalifikowany jako postępujący prawi-

dłowo. W kolejnym akapicie zostanie opisane, jak odbywa się taki proces.

Proces rodzenia

Za jeden z głównych stymulatorów rozpoczęcia porodu uznaje się wzmożone wydzielanie się hormonów.

Przemiany podczas naturalnego porodu są efektem działania mimowolnych mechanizmów, nad którymi

piecze sprawuje mózg pierwotny i podwzgórze oraz autonomiczny system nerwowy. Na tym etapie

przeważają układ parasympatyczny (wyciszający) i prawa półkula mózgowa (odpowiedzialna za odczu-

wane emocje). Aktywność parasympatyczna podczas porodu właściwego wzmaga produkcję hormonów

poprzez stymulacje podwzgórza wywołaną przez ból i bodźce96.

89 Udany poród. Jak wcześnie zapobiec dystocji..., dz. cyt.90 Rozporządzenie Ministra Zdrowia RP z dnia 16.08.2018 w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej.91 Udany poród... dz. cyt.; J. Sutton, dz. cyt. s. 105.92 B. Baranowska, Kaskada interwencji i jej wpływ na przebieg porodu, [w:] Wokół porodu. Wybrane zagadnienia medycyny opartej na dowodach naukowych, red. A.Otwinowska, Fundacja Rodzić po Ludzku, Warszawa 2015, s. 32.93 Tłum. własne autorki.94 Siła nacisku ciężaru zstępującego dziecka na dno miednicy pod wpływem samej grawitacji w pozycji pionowej wynosi 37 N, a w poziomej 19 N. Podczas trwania skurczu siła ta wynosi 54 N, a podczas parcia 120 N. Zob. J.O.L. Delancey, J.A. Ashton-Miller, On the biomechanics of vaginal birth and common sequelae, „Annual Review of Biomedical Engineering” 11 (2009), s. 163–17.95 Autorka pisze w odniesieniu do historii własnych narodzin, drogą cesarskiego cięcia na zimno (tzn. bez akcji skurczowej), w losowo wybranym terminie, gdzie konieczna była reanimacja niedotlenionego w wyniku zapętlenia pępowiną noworodka. 96 V. Schmid, dz. cyt.

Dlatego kobieta podczas porodu staje się emocjonalnie odkryta. Jest to okres jej szczególnej wrażliwo-

ści oraz podatności na zranienia, a ukryte wcześniej lęki mogą się wzmóc97.

Zarówno ciało matki, jak i nadnercza dziecka zaczynają wydzielać dużą ilość steroidów, w konse-

kwencji czego łożysko zaczyna produkować estrogeny i prostaglandyny, co stymuluje skurcze macicy98.

W organizmie matki, zaprzestana zostaje produkcja progesteronu, który odpowiada za spoczynek mięśni

macicy. W gruczole przysadki, powstaje oksytocyna, zwana hormonem skurczów lub niekiedy hormonem

miłości99. Powoduje ona falowe, rytmiczne napieranie główki dziecka na szyjkę macicy. Falowe odczu-

wanie bólu jest powodowane silnymi skurczami włókien mięśniowych macicy, które kurczą się i skracają

ku górze, nie rozluźniając się w międzyczasie. Wraz z narastaniem częstotliwości i siły skurczowej ujście

macicy się rozwiera.

Wzmożona produkcja prolaktyny, hormonu odpowiedzialnego za laktację, pomaga kobietom

przedkładać potrzeby dziecka przed własnymi, a endorfiny mają znaczenie w łagodzeniu bólu

porodowego, działając znieczulająco, wyciszająco oraz odpowiadają za charakterystyczne poczucie

transu u rodzących kobiet. Natomiast działanie katechloaminów, hormonów stresu, takich jak: adre-

nalina, neoadrenalina, epinefedryna, kortyzol i neoepiefedryna, wpływa niekorzystnie na postępo-

wanie porodu. Dlatego doświadczone położne starają się wspierać psychicznie rodzące, chwaląc je

wzmacniają ich aktywną postawę i zachęcają do wiary w ukrytą mądrość kobiecych organizmów.

We wspomnianym wcześniej Atlasie porodu prawidłowego, autorzy szczerze wskazują na przyczy-

ny wprowadzenia podziału na fazy w porodzie:

„Pomimo iż akt porodowy jest procesem ciągłym, dla łatwiejszego zrozumienia przemian

zachodzących w narządzie rodnym, jak również dla ułatwienia kierowania przebiegiem porodu

przyjęto umownie podział porodu na kilka faz nazywanych okresami100.”

Zatem w położnictwie poród dzieli się na 3 stadia101, które można tak opisać:

» I okres to rozwieranie szyjki macicy zwykle rozpoczęty odejściem czopu śluzowego, który trwa

aż do pełnego zgładzenia ścianek jej ujścia.

» II okres to pulsacyjne zstępowanie ciała dziecka przez kanał rodny, które dokonuje się w rytmie

skurczów macicy. Najpierw przodująca część dziecka przedostaje się przez górną część miednicy

czyli poprzeczną płaszczyznę wchodu, dostaje się następnie do przestrzeni próżni, potem pokonuje

płaszczyznę umownie nazwaną cieśnią, docierając do ujścia pochwy ograniczonej przez mięśnie

i tkanki dna miednicy, spojenie łonowe oraz kość guziczną zwaną płaszczyzną wychodu miednicy102.

Stadium to kończy wydostanie się na zewnątrz matki świeżo nowonarodzonego dziecka.

97 D. Dudziak, M. Guszkowska, Poczucie kontroli nad bólem porodowym u kobiet aktywnych i nieaktywnych ruchowo w czasie ciąży, „Postępy Rehabilitacji” (1) 2013, s. 23–29.98 Udany poród.., dz. cyt., s. 30.99 Oksytocyna (tzw. hormon miłości) – wydziela się także w trakcie zbliżeń seksualnych. Badania na temat wpływu drażnienia brodawek piersiowych na postęp porodu, zob. J. Kavanagh, A.J. Kelly, J. Thomas, Breast stimulation for cervical ripening and induction of labour, „Cochrane Database Systematic Review” (3) 2005.100 Z. Strenadel, A. Łysikiewicz, Atlas porodu prawidłowego, PZWL, Warszawa 1977, s. 14.101 W literaturze zamiennie nazywane fazami, okresami, stadiami i etapami, w definicjach akademickich najczęściej są jednak nazywane okresami.102 Budowa kanału rodnego, zob. W. Markwitz, M. Ropacka, 4.4. Poród, PZWL – plik pdf dostępny jest na stronie wydawnictwa: http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/207780140.pdf (dostęp: 12.11.2019).

30


31


» III okres porodu to czas dalszych skurczów macicy zakończony wydaleniem łożyska. Szybsze

wydalenie łożyska stymuluje przystawienie noworodka do piersi.

Na fali ostatnich zmian w Polskich Standardach Opieki Okołoporodowej w latach 2017–18, dzięki

usilnym staraniom aktywistek z Fundacji Rodzić po Ludzku103, uwzględniono zalecenia Światowej

Organizacji Zdrowia (World Health Organisation) w efekcie czego został wyszczególniony:

» IV okres to czas trwający minimum pół godziny po porodzie, kiedy matka i dziecko pozostają

w kontakcie skóra do skóry.

W niektórych opracowaniach można spotkać definicje, które określają początek porodu

za pomocą konkretnych wzorów na czas trwania oraz częstotliwość występowania skurczów.

Jako przykład można przedstawić szeroko cytowane wskazania z opracowań Friedmana104, sprzed

około 40 lat, gdzie podany jest algorytm na obliczanie postępu rozwarcia szyjki macicy w jednost-

kach: centymetry na godzinę. Od wyników takiego obliczenia miałaby zależeć decyzja, czy pierwsza

faza porodu postępuje prawidłowo, czy też przedłuża się. Tego typu uśrednienia były stosowane

jako narzędzia proceduralne wprowadzane w czasach, kiedy kardiotokografia105 nie była jeszcze

powszechnie stosowana. Dawniej do nasłuchiwania tętna płodu stosowano trąbkę położniczą lub

stetoskop położniczy. Innym mniej popularnym wskaźnikiem początku aktywnej fazy porodu jest

obserwacja zmiany kształtu brzucha i jego ruchu ku górze podczas czynności skurczowej106. Obec-

nie uważa się, że można mówić o fazie aktywnej porodu, kiedy szyjka macicy ma rozwarcie powyżej

4–6 cm. Zdarza się, że wieloródki osiągają rozwarcie rzędu nawet 5 cm przy jedynie sporadycznie

występujących skurczach. Takie kobiety mogą omylnie zostać przyjęte do szpitala jako rodzące,

w momencie kiedy u nich właściwy poród się jeszcze nie zaczął.

Należy pamiętać, że choć wydaje się, że przyjęty schemat przebiegu porodu powinien być

uniwersalny, to każdy poród ma indywidualnie nacechowany przebieg, a sam proces ma charakter

dynamiczny. Rytm, czas trwania oraz sposób natężenia skurczów jest niepowtarzalny w każdym porodzie.

Odmienność procesu obkurczania się macicy wynika nie tylko z różnic osobniczych, ale może

też dotyczyć różnych porodów u tej samej kobiety107.

Miednica kobiety w porodzie

Wewnętrzna strona miednicy kobiety stanowi kostne obramienie drogi dla rodzącego się siłami

natury dziecka. Odpowiednie zrozumienie funkcji miednicy i przylegających do niej więzadeł, mięśni,

powięzi oraz przepon108 pozwala na prawidłowy wybór założeń do części projektowej.

103 www.rodzicpoludzku.pl (dostęp: 19.11.2019)104 E. Freiedman, Labor: Clinical Evaluation and Management, Appleton–Century–Crofts, New York 1978.105 Kardiotokografia (w skrócie KTG) to pomiar tętna płodu i czynności skurczowej macicy matki.106 J. Sutton, dz.cyt., s. 74107 Na podstawie własnych doświadczeń z trzech porodów dzieci autorki. Trzecie dziecko autorki podczas porodu naturalnego urodziło się przy skurczach występujących nie częściej niż co ok. 10–20 minut.108 Przeponami nazywane są poprzeczne powierzchnie powięzi rozdzielające poszczególne jamy naszego ciała.

Miednica żeńska z ewolucyjnego punktu widzenia

Człowiek porusza się na dwóch nogach w pozycji wyprostowanej, dzięki czemu jego kręgosłup może

dźwigać bardziej rozwinięty, ciężki mózg. Jednak dysproporcja wielkości głowy w stosunku do masy

ciała spowodowała, że nasz gatunek rodzi w najbardziej skomplikowany sposób spośród wszystkich

naczelnych109. Ukształtowanie miednic kobiet sprawia, że ciało niemowlęcia z trudem mieści się

podczas porodu110. Tak jak wcześniej wspomniano, dzięki ogromnej mocy skurczowej macicy

oraz unikalnym naprzemiennym obrotom głowy i barków o kącie zbliżonym do 90°, dziecko przeci-

ska się przez kanał rodny matki. Jak się okazuje wśród naczelnych są jeszcze inne gatunki,

u których występuje niewspółmierność główkowo-miednicowa. Są to makaki, gibony i nosacze,

które również miewają skomplikowane porody. W procesie porodowym małp nie występują wcze-

śniej opisane obroty, charakterystyczne dla naszego gatunku. Dzięki długim kończynom górnym

oraz innej budowie miednicy samice małp są samowystarczalne podczas porodu. Na ilustracji

przedstawiono różnice w ułożeniach główki w miednicy i pozycje przyjmowane podczas porodu małp.

Warto zwrócić uwagę na kierunek główki noworodka, gdyż małpy rodzą się w ułożeniu posterioral-

nym, czyli twarzą i brzuchem w stronę brzucha matki. Natomiast najbliżej spokrewnione z człowie-

kiem małpy człowiekowate mają diametralnie odmienną budowę obszernej i wysokiej miednicy,

dlatego właśnie szympansy i goryle rodzą swe małe bez trudu111. Jest jeszcze jedna ważna różnica

międzygatunkowa – kobiety w przeciwieństwie do samic małp i innych ssaków szukają towarzy-

stwa w trakcie porodu. Może mieć na to wpływ biomechanika ciała kobiety i jej dziecka: podczas

tzw. „prawidłowego porodu fizjologicznego” dziecko z ciała matki wydostaje się twarzą w stronę jej

kręgosłupa. Dlatego osoba asystująca jest przydatna podczas asekuracji wydobywającego się na

świat noworodka. Inną przyczyną może być nieuświadomiona potrzeba emocjonalnego wsparcia,

ochrony przed niebezpieczeństwem, czy też chęć przekazania wiedzy o tym, jak wygląda poród tak,

aby wezwana osoba mogła później asystować przy porodzie kolejnych ciężarnych kobiet w grupie,

plemieniu czy wspólnocie112.

109 Do ssaków naczelnych, z zoologicznego punktu widzenia, zaliczamy również gatunek ludzki: Homo Sapiens Sapiens.110 Zjawisko, gdy zachodzi konflikt rozmiaru dużej główki donoszonego dziecka (płodu) w stosunku do niewystarczająco obszernych wymiarów wewntęrznych kości miednicy nazywane jest w położnictwie niewspółmiernością główkowo-miednicową.111 K. Rosenberg, W. Trevathan, Birth, obstetrics and human evolution, „BJOG: an International Journal of Obstetrics and Gynaecology” 109 (2002), s. 1199–1206.112 Tamże.

il. 6 Po lewej: schemat wstawiania się główki rodzącej się małpy;po środku: schemat wsawiania się główki rodzącego się dziecka;po prawej: pozycje w porodzie małp. źródło ilustracji: Trevathan W. Human Birth: An Evolutionary Perspective. Aldine de Gruyter, New York 1987.

32


33


Badania nad ewolucyjnymi zmianami w kształtowaniu się miednicy ludzkiej są na razie nieliczne,

głównie ze względu na niedużą ilość znalezionych miednic żeńskich wśród przodków człowieka.

Zostały odkryte tylko trzy prawie kompletne skamieliny obręczy biodrowych samic. W dodatku są to

okazy z początków ludzkiej ewolucji. Timothy D. Weaver i Jean-Jacques Hublin dowiedli w 2009 roku

na podstawie znalezionej miednicy samicy neandertalczyka z Tabun w Izraelu, że kanał rodny tego

człowiekowatego był również znacząco ciasny.

Miednica kobiety budowa i funkcja – z anatomicznego punktu widzenia113

W położnictwie rozróżnia się 4 główne typy budowy miednicy żeńskiej (podział według badaczy

Caldwella i Moloya)114:

» ginekoidalny (kobiecy),

» androidalny (męski),

» antropoidalny (człekokształtny),

» platypeloidalny (płaski).

Powyższa klasyfikacja określa kształty wchodu miednicy, podzielonego symboliczną linią po-

przeczną na odcinki przedni oraz tylny. Kombinacje powyższych typów mogą tworzyć 10 typów

pośrednich oraz warianty zestawień asymetrycznych. Opisany podział służy położnym do nauki oceny

nieprawidłowości miednicy kostnej115. Aby w pełni wyjaśnić wpływ ukształtowania miednicy na proces

rodzenia, wydaje się cenne przypomnienie budowy i funkcji poszczególnych jej składowych.

Miednica łączy się pod względem anatomicznym i funkcjonalnym z odcinkiem lędźwiowym kręgo-

słupa i kośćmi udowymi, stanowiąc miejsce zaczepienia wielu mięśni, powięzi i więzadeł. Dlatego

powinna być rozpatrywana jako integralna część całego ciała człowieka.

Przyjmuje się również podział poprzeczny miednicy wyznaczony przez kresę graniczną: na szerszą

górną miednicę większą i dolną węższą miednicę mniejszą.

W skład kośćca obręczy dolnej, zbudowanego najmocniej z wszystkich kości człowieka, możemy

zaliczyć trzy typy kości: kość krzyżoą, kość guziczną oraz kość miedniczną.

Kość krzyżowa utworzona jest ze zrośniętych pięciu kręgów krzyżowych. Powyżej znajduje się

ostatni piąty kręg lędźwiowego odcinka kręgosłupa, który przenosi na nią obciążenie całej masy

górnej części ciała. Znajduje się między dwoma kośćmi biodrowymi, z którymi łączy się za pomocą

dwóch parzystych stawów krzyżowo-biodrowych. Powierzchnia stawowa tej kości to tak zwana

powierzchnia uchowata, utworzona z pozostałości żebrowych pierwszych trzech zrośniętych kręgów

krzyżowych. Co ciekawe, można zaobserwować tu różnorodność ukształtowania kości krzyżowej

113 Podrozdział napisany na podstawie o opisów anatomicznych: D. Lee, Obręcz biodrowa. badanie i leczenie okolicy lędźwiowo-miedniczno-biodrowej, tłum. E. Parzyjagła, P. Nietubyć, DB Publishing, Warszawa 2001; M. Troszczyński, Położnictwo ćwiczenia, PZWL, Warszawa 2009.114 M. Troszczyński, dz.cyt.115 Udany poród..., dz.cyt., s. 83.

u poszczególnych ludzi, jak i między prawą i lewą strona tej samej kości. W dolnej części kości krzyżo-

wej znajduje się jej wierzchołek z powierzchnią stawu krzyżowo-guzicznego.

Kość guziczna, zwana również ogonową, łączy się powierzchnią stawu krzyżowo-guzicznego

z kością krzyżową. Jest zbudowana z czterech lub pięciu kręgów guzicznych.

Parzysta kość miedniczna jest utworzona ze zrastających się ze sobą kości: biodrowych, łonowych

i kulszowych. Miejsce połączenia pomiędzy tymi z prawie symetrycznymi kośćmi miedniczymi

stanowi spojenie łonowe.

Elementy parzystej kości miednicznej to:

» Kość biodrowa w swojej górnej części kształtem przypomina asymetryczną płaską misę

i zapewne dlatego ta partia kości nazywa się talerzem biodrowym. W tylno-górnej części kości

znajduje się staw krzyżowo-biodrowy z opisaną wcześniej powierzchnią uchowatą, a z kolei

nad nim znajduje się guzowatość biodrowa, która jest miejscem przyczepu dla bardzo silnego

więzadła krzyżo-biodrowego międzykostnego. Po zewnętrznej stronie kości biodrowej znajduje się

powierzchnia pośladkowa talerza kości biodrowej. U spodu omawianej kości znajduje się górną

część panewki stawu biodrowego, który jest miejscem zaczepu kości udowej.

» Kość łonowa znajduje się w przedniej części miednicy, składa się z trzonu oraz dwóch

gałęzi, górnej i dolnej. Część górnej gałęzi współtworzy z pozostałymi kośćmi miedniczymi

panewkę stawu biodrowego.

il. 7Budowa miednicy. Kości: krzyżowa, guziczna i parzysta kość miedniczna.Ilustracja własna autorki

kość biodrowa

kość łonowa

kość kulszowa

kość miedniczna

panewka stawubiodrowego

guzkulszowy

kość guziczna

spojenie łonowe

kresa granicznakość krzyżowa

koleckulszowy

otwór zasłoniony

34


35


» Kość kulszowa składa się z trzonu, który stanowi dolną część stawu biodrowego oraz

jednej gałęzi u dołu, która łącząc się z kością łonową, tworzy otwór zasłoniony. Po wewnętrz-

nej stronie trzonu znajduje się kolec kulszowy, który jest miejscem przyczepu dla mięśni

i więzadeł. Jest wyczuwalny w badaniu położniczym per vaginum. W kanale rodnym pomiędzy

kolcami kulszowymi stawem krzyżowo-guzicznym i spojeniem łonowym tworzy się przewę-

żenie zwane płaszczyzną cieśni miednicy, stanowiące zgodnie z brzmieniem nazwy utrud-

nienie dla przepychającej się główki dziecka. W dolnej części gałęzi kości kulszowej znajduje

się wzmocniony przez pogrubienie guz kulszowy. Na obu guzach: prawym i lewym, opiera się

znaczny ciężar ciała człowieka w pozycji siedzącej. W zależności od wariantów przybranej pozycji,

podczas siedzenia miednicę odciążają różne fragmenty kości udowych, takie jak krętarze,

mniejszy i większy, oraz jej trzon. Kość przenosi obciążenie do głowy kości udowej zaczepionej

w panewce stawu biodrowego.

Budowa układu rodnego

Omawiając miednicę żeńską w kontekście procesu rodzenia, należy również przypomnieć budowę

układu rodnego. Macica jest podstawowym organem zaangażowanym w czasie ciąży i porodu.

Jest to jeden z trzech narządów miednicy, znajduje się na dnie jamy brzusznej pomiędzy pozosta-

łymi dwoma narządami: pęcherzem moczowym i odbytnicą. W stanie spoczynku ten mięśniowy

twór o kształcie odwróconej gruszki116 jest niewielki, o rozmiarach około: 8 cm × 5 cm × 2 cm.

Macica z jajnikami i jajowodami są zaczepione na powierzchni więzadła szerokiego, zwykle pomijanego

w rysunkach anatomicznych tego organu.

Dolna, węższa część o długości około 3 cm, zwana jest szyjką macicy. Kształt szyjki macicy

zmienia się wraz z przebytym porodem fizjologicznym117. Znajduje się ona częściowo w pochwie,

w trakcie ciąży jej ujście jest zamknięte śluzowym czopem i chroni dziecko przed „wypadnięciem”.

Warto wskazać, że inaczej niż na większości ilustracji przedstawiający przekrój w płaszczyźnie

strzałkowej przez ciało kobiety w 9 miesiącu ciąży, otwór szyjki macicy jest skierowany w stronę

116 Macica wieloródek ma kształt bliższy jabłku, zob. J. Sutton, dz.cyt. 117 Z. Sternadel, A. Łysikiewicz, dz.cyt.

kręgosłupa, a nie w dół ku ujściu pochwy. Podczas porodu ta część macicy stopniowo otwiera się

i przyjmuje eliptyczny kształt o umownej średnicy ok. 10 cm, tak aby dziecko mogło się wydostać.

Rozwarcie szyjki macicy następuje niekoncentrycznie, gdyż takie ukształtowanie również miało

chronić kobietę przed przedwczesnym rozwarciem szyjki pod naciskiem ośmio- lub dziewięciomie-

sięcznego dojrzewającego do porodu dziecka.

W górnej części omawianego narządu, zwanego dnem macicy, symetrycznie odchodzą na boki

dwa jajowody, każdy zakończony lejkiem ze strzępkami. Strzępki te znajdują się w sąsiedztwie jajni-

ków i wyłapują wydostające się z nich komórki jajowe w trakcie i po owulacji. To właśnie w jajowodach,

kiedy plemnik spotka komórkę jajową, dochodzi do zapłodnienia, następnie zapłodniona komórka

jajowa dzieląc się, przemieszcza się dalej do jamy macicy, gdzie zagnieżdża się w endometrium i tam

dojrzewa.

Ruchy kości miednicy w porodzie

Warto zwrócić uwagę na to, że budowa miednicy żeńskiej jest bezpośrednio związana z procesem

porodu. Kanał rodny częściowo odzwierciedla, ale też dopełnia, jej wewnętrzny kształt. Patrząc od

przodu, przypomina jakby skręcony i zgięty pod kątem ok. 120 stopni118 eliptyczny walec. Górna

jego podstawa jest poprzecznie ułożonym otworem wejściowym względem pionowo ustawionego

ujścia dolnego. Przyjmuje się, że środkowa część kanału rodnego, nazywana próżnią, to najbardziej

obszerna przestrzeń o przekroju koła i ułożeniu skośnym względem podstaw górnej i dolnej.

Organizm kobiety, wraz ze wzrostem poczętego dziecka w łonie matki, stopniowo zwiększa

produkcję hormonu relaksyny, przygotowując ciało ciężarnej do porodu przez rozluźnienie więzadeł

miednicy oraz zmiękczenie tkanki chrzęstnej. Zjawisko to między innymi zwiększa ruchomość,

w czterech połączeniach stawowych: spojeniu łonowym, dwóch stawach krzyżowo-biodrowych

oraz w stawie krzyżowo-guzicznym.

Ruch w obrębie spojenia łonowego może wynosić od 4 do 9 mm, a zakres ten zależy od różnych

czynników takich jak symetryczna lub asymetryczna pozycja rodzenia, pozycja dziecka w kanale rodnym

czy dysproporcja główkowo-miednicowa. Dwa tylne stawy krzyżowo-biodrowe umożliwiają ruchy we-

wnętrzne miednicy poprzez przednio-tylne rotacje kości miednicznej i jednoczesne dolno-tylny

i przednio-górny ślizg kości krzyżowej. Opisane ruchy pomagają w zwiększeniu obiętości kanłu rodnego

118 Zgięcie kanału rodnego wynosi około 120 stopni, M. Jowitt, dz. cyt. s. 132.

il. 8Macica z symetrycznie ułożonymi jajnikami i jajo-wodami podtrzymywane przez więzadło szerokie (wskazane czarną linią). Źródło ilustracji: Anatomie des Menschen (Sobotta/Becher), t. 1, red. H. Ferner, J. Staubesand, Elsevier Gmbh, Munchen 2010.

il. 9Ruchy kości miednicy.Ilustracje własne autorki

36


37


Kość krzyżowa poruszą się wielopłaszczyznowo w jej właściwy sposób nazywany nutacją (wychył

w stronę grzbietu) oraz kontrnutacją (przy ponownym wyproście). Nutacja i kontrnutacja natural-

nie występują u kobiet (bez ciąży) i mężczyzn w zakresie wychyłu wynoszącego ok. 2 mm podczas

unoszenia się z pozycji leżenia na wznak do pozycji stojącej119. Ruch ten jest wyczuwalny palpacyj-

nie120 w obrębie tak zwanego rombu Michaelisa. Czworobok krzyżowy, bo tak jest też inaczej nazy-

wany, ograniczony jest od góry przez wyrostek ościsty 5 kręgu lędźwiowego, po bokach przez kolce

biodrowe tylne górne: prawy i lewy (rozpoznawalne u większości kobiet jako dołeczki w dolnej

części pleców) oraz u dołu wgłębienia należy szukać na górnym wierzchołku bruzdy międzypo-

śladkowej121. W badaniu położniczym przyjmuje się, że kształt czworoboku krzyżowego odzwierciedla

szerokość wewnętrznego wymiaru miednicy mniejszej u kobiety i można na tej podstawie próbować

w przybliżeniu okreslić wielkości wymiarów wewnętrznych kanału rodnego.

Położne z Jamajki opisywały Sheili Kitzinger swoje obserwacje, gdzie określały ruchy kości mied-

nicy podczas przesuwania się główki dziecka przez kanał rodny jako: „otwieranie pleców matki”122.

Marta Curyłło we wspomnianych wcześniej materiałach szkoleniowych podaje, że w fazie aktywnej

porodu, gdy główka obniża się i rotuje następuje: „(...) powiększenie się pojemności miednicy, prze-

sunięcie kości krzyżowej, talerzy biodrowych – objaw rozprostowania bruzdy pośladkowej, uwypu-

klenie się pleców.”123

Położna Jean Sutton wspominała obserwacje dr T.F. Corkilla, wykładowcy położnictwa z Nowej

Zelandii. Podczas swoich wykładów nauczał o istnieniu ruchu kości krzyżowej w obszarze rombu

Michaelisa w zakresie około 1–2 cm wychyłu w stronę grzbietu124. Natomiast Margarett Jovitt

twierdzi, że takie zjawisko można jedynie zaobserwować, gdy kobieta przyjmuje pozycje klęczne

i inne pionowe odciążające otwartą miednicę125. Sutton uważa, że temu zjawisku sprzyja taka pozycja,

gdy kobieta ma ręce przed sobą i może się mocno czegoś przytrzymać lub wręcz na nich zawisnąć126.

Opisane przez nią zjawisko powoduje rozpychanie talerzy kości biodrowych na boki, przez co desta-

bilizuje miednicę i jednocześnie osłabia jej funkcję nośną dla górnej części ciała. Natomiast Balaskas

twierdzi, że poprzez pochylenie się do przodu, kobieta rodząca może pomóc lepiej odchylić się kości

guzicznej, podczas gdy przy pochyleniu ciała do tyłu (np. podczas leżenia) zmniejsza kanał rodny nawet

do 30%, ponieważ kość ogonowa przesuwa się w tym czasie do przodu127.

119 D. Lee, dz.cyt.120 Badanie palpacyjne to badanie za pomocą dotyku rękami.121 M. Troszczyński, Położnictwo: ćwiczenia, PZWL, Warszawa 2009, s. 25.122 S. Kitzinger, Ourselves as Mothers, Bantam, Londyn 1993.123 M. Curyłło, Terapia uroginekologiczna, okresu..., dz. cyt. 124 J. Sutton, dz. cyt. s. 35.125 M. Jowitt, dz. cyt., s. 138.126 J. Sutton, dz. cyt.127 J. Balaskas, dz.cyt.

Pozycje ciała kobiety a zmienna pojemności miednicy

Na początku XX wieku badacze128 opisywali ruchy kości miednicy wraz z wymuszeniem kifotycznego

wygięcia kręgosłupa129 na odcinku lędźwiowym, w pozycji leżenia na plecach z przyciągniętymi uda-

mi po bokach brzucha. Pozycja ta jest potocznie zwana: „nogi na siebie”, a fachowo określana jako

manewr McRobertsa oraz wysoka pozycja litotomiczna. Uznawano, że maksymalne przyciągnię-

cie ud do korpusu ciała ma wpływ na zwiększenie objętości wchodu miednicy oraz zwiększenie

ruchomości kości krzyżowej do 10 mm130. Przez ponad 100 lat pozycja ta była cytowana w rozmaitych

podręcznikach i artykułach położniczych131. Minusem tej pozycji jest udowodniony niekorzystny

w konsekwencjach ucisk nerwu udowego, wynikający z pozostawania w szerokim ułożeniu kończyn

dolnych w pozycji litotomicznej132. Obecnie stosowanie jej w celu powiększenia pojemności miednicy

podlega dyskusji naukowej133. Badania z użyciem promieniowania Roentgena134 z 2000 roku wykazało,

że wspomniany manewr nie zmienia objętości wchodu miednicy. Z kolei badanie rezonansem

magnetycznym z 2002 roku udowodniło zmiany pięciu różnych wymiarów wewnętrznych miednicy

w zależności od przyjętych podczas pomiarów pozycji ciała135. Badanie to zostało wykonane na

grupie 35 kobiet będących ok. 9 miesięcy po porodzie drogami natury. Kobiety zostały poddane

rezonansowi kolejno podczas przyjmowania trzech różnych pozycji porodowych: leżącej na plecach,

klęcznej podpartej tzw. na czworakach oraz kucznej.

128 L.H. Farabeuf, H. Varnier, A. Pinard, Principes Fondamentaux D’Obstétrique, Vérifiés, Rectifiés Ou Établis À L’Aide De L’Observa- tion Sur La Parturiente, Introduction À L’étude Clinique Et À., „Le Practique Des Accuchements”, G.Steinheil, Parìs 1904.129 Kifotyczne wygięcie kręgosłupa na odcinku lędźwiowym to nienaturalne wygiecie kręgosłupa w stronę grzbietu.130 Tamże.131 Np. w podręczniku: F. Cunningham i in., Williams Obstetrics, McGraw-Hill Education Medical, 2014.132 M.A. Warner i in., Lower-extremity motor neuropathy associated with surgery performed on patients in a lithotomy position, „Anesthesiology” 81/1 (1994), s. 6–12; M.A. Warner i in., Lower extremity neuropathies associated with lithotomy positions, „Anesthesiology” 93/4 (2000), s. 938–942.133 D. Desseauve i in., dz. cyt.134 R.B. Gherman i in., Analysis of McRoberts’ maneuver by x-ray pelvimetry, „Obstet. Gyneacol.” 95 (2000), s. 43–47.135 S.C.A. Michel i in., MR Obstetric Pelvimetry: Effect of Birthing Position on Pelvic Bony Dimentions, „American Journal of Roentgenology” 179 (2002), s. 1063–1067.

il. 10Po lewej: na fotografii można zaobser-wować wyraźnie widoczną nutację kości krzyżowej w trakcie trwania porodu. Materiał udostępniony autorce przez North Dallas Doula Associates Baylor University Louise Herrington School of Nursing. Fot. Melissa Espey. Po prawej: nutacja kości krzyżowej podczas trwania porodu widoczna na fotografii z książki pt. Odrodzone narodziny. Czym poród może i powienien być? autorstwa Michela Odenta (dz. cyt).

38


39


Pozycje porodowe a dno miednicy

Dno miednicy jest jedną z niewielu płaszczyzn poziomych w ciele człowieka. Stanowi dolne „sklepienie”

tułowia, na którym niczym na hamaku spoczywają organy wewnętrzne jamy brzusznej. Rola dna

w porodzie wciąż jest bardzo mało zbadana. Pojawiają się badania i artykuły naukowe przedstawiające

sprzeczne hipotezy o jego wpływie na wydostawanie się główki dziecka z ciała matki.139 Przyjmuje się,

że dno zbudowane jest z trzech warstw powłok mięśniowych: zewnętrznej, środkowej i wewnętrznej140.

Ostatnia warstwa jest największa i najsilniejsza. Tutaj znajduje się mięsień dźwigacz odbytu levator ani,

który zwykle, zgodnie z brzmieniem nazwy, bierze udział w podnoszeniu odbytu podczas defekacji.

Jest on złożony z mięśnia głównego o lejkowatym kształcie i dwóch par mięśni pomocniczych. Mięsień

dźwigacz odbytu u kobiet ma zdolność do nietypowej dla tkanki mięśniowej deformacji, ma ponad

dwukrotnie większą odporność na rozciąganie niż inne partie mięśniowe ciała człowieka141.

Verena Schmid opisuje w swojej książce142, że to właśnie dźwigacz odbytu ma szczególnie ważną rolę

w przygięciu główki dziecka. Warstwy mięśni dna miednicy wysuwają się teleskopowo143 i naciągają

się na główkę dziecka podczas wydostawania się jej na zewnątrz waginy. Schmid uważa, że podczas

znieczulenia zewnątrzoponowego mechanizm przygięcia jest osłabiony.

Ciało człowieka jest poprzerastane pasmami mięśniowymi wraz ze ścięgnami więzadłami i powię-

ziami. Każdy ruch głowy, zgięcie korpusu tułowia czy podniesienie jednej z kończyn pociąga za sobą

napięcie w różnych, nawet odległych od siebie, częściach ciała144. Dla postępu porodu i prewencji

razów zachęca się kobiety do rozluźnienia ciała w trakcie skurczów. Dlatego umiejscowienie i pod-

parcie głowy oraz górnej części ciała, czy też równomierne podparcie stóp, może mieć znaczenie

dla zmniejszenia napięcia w okolicy bioder. Obecnie odchodzi się od sformowania „przyj” na rzecz

określenia „popchnij”. Parcie dla osób, które jeszcze nie rodziły, może być omylnie kojarzone z me-

chanizmem parcia podczas kłopotów z wypróżnianiem się, podczas którego bezwiednie napina się

mięsień dźwigacz odbytu. Trudność polega na jednoczesnym rozluźnieniu dna miednicy i pchaniem

za pomocą ciśnienia przeponowego. Z punktu widzenia najnowszych odkryć dotyczących znaczenia

powięzi w ciele człowieka, zadanie takie brzmi jak paradoks. Otóż napięcie jednej z przepon w ciele

pociąga za sobą napięcie w innych przeponach. Takiemu połączeniu podlegają podstawa czaszki,

przepona oddechowa, górny otwór klatki piersiowej oraz dno miednicy. Pośrednio w tym procesie

bierze udział też twarz i podeszwy stóp.

Przedstawione informacje przyczyniają się do pozytywnej interpretacji zalecanych przez Lama-

ze’a145 technik oddechowych w trakcie parcia. Wynikałoby z tego, że położne zachęcając kobiety do

wokalizacji cichego miękkiego „a” i „o” lub do „dmuchania świeczki” czy „ziajania”, pośrednio pomagają

139 D. Desseauve i in., dz. cyt., s .46–54.140 Y. Keller, J. Krucker, M. Seleger, dz. cyt.141 J.A. Ashton-Miller, J.O.L. Delancey, On the biomechanics of vaginal birth and common sequelae, „Annual Review of Biomedical Engineereng” 11/1 (2009), s. 63–76.142 V. Schmid, dz. cyt. 143 Spotykane są porównania do efektu rozciągania nylonowej pończochy lub warstw dachówki.144 R.L. Schultz, R. Feitis, Niedokończona sieć. Anatomia powięzi w działaniu, Virgo, Poznań 2011.145 Techniki oddechowe Lamaze, znane również pod polską nazwą psychoprofilaktyki rodzenia, uogulniając, polegają na nauce ciężarnych różnych technik oddechowych, tak aby wzmocnić w nich poczucie kontroli i gotowości do porodu naturalnego.

W zestawieniu średniej ważonej z zebranych pomiarów wykazano, że w pozycji leżącej:

» wymiar poprzeczny wchodu miednicy był o 0,1 cm większy niż w pozycjach „na czworakach”

oraz w pozycji kucznej;

» wymiar w strzałkowej płaszczyźnie wchodu był tożsamy z pozycją „na czworakach”

i większy o 1 milimetr niż w pozycji kucznej;

» wymiar poprzeczny cieśni (odległość między kolcami kulszowymi) okazał się mniejszy

o 0,6 cm od pozycji „na czworakach” i o 0,7 cm od pozycji kucznej;

» wymiar poprzeczny wychodu (odległość między guzami kulszowymi) był mniejszy

o 0,1 cm od pozycji „na czworakach” i o 0,3 cm od pozycji kuczne;

» wymiar w strzałkowej płaszczyźnie wychodu był mniejszy od 0,3 cm od pozycji „na czworakach”

i o 0,2 cm od pozycji kucznej.

Podsumowując powyższe zestawienie, wchód miednicy jest nieznacznie większy jedynie

w pozycji leżącej z nogami w górze niż w pozostałych ułożeniach ciała. Jednak należy mieć na uwa-

dze niedoskonałości tego badania, gdyż było ono prowadzone na kobietach niebędących w ciąży.

W pomiarach nie uwzględniony został wpływ hormonu relaksyny na rozciągnięcie więzadeł i zwiększoną

mobilność kości miednicy. Nie wiadomo również, jak szeroko rozstawione były nogi badanych kobiet.

Opisane powyżej o badanie pozostaje w zgodzie z obserwacjami z doświadczenia emerytowanej

położnej Jean Sutton. Uważa ona, że pozycja kuczna (kolana wyżej bioder) zamykają wchód miednicy,

gdyż w 9 miesiącu ciąży następuje pogłębienie lordozy. Skoro w sytuacji bez ciąży w badaniu rezo-

nansem wymiary wchodu miednicy były nieznacznie mniejsze niż w pozostałych pozycjach, pogląd ten

znajduje uzasadnienie. Sutton uważa również, że takie samo pogłębienie lordozy w pozycji stojącej

na ugiętych nogach, o kącie otwartym między miednicą a udami, sprzyja prawidłowemu wstawianiu

się główki w płaszczyźnie wchodu136. Za to Simkin i Ancheta137 opisują pozycje leżące, klęczne i stojące

w wypadzie jako asymetryczne ułożenia pomagające zwiększyć lub zmienić objętość wnętrza miednicy138.

Okazuje się, że inny, jeszcze nieomawiany rodzaj ułożenia nóg podczas porodu również ma

znaczenie na pojemność miednicy. Dr Gloria Esegbona, ginekolog położnik pracująca w Wielkiej Bry-

tanii oraz w Nigerii, prowadzi między innymi szkolenia z fizjologii ciała kobiety rodzącej. W ramach

projektu edukacyjnego pt. Art of birth, naucza o zależności pomiędzy szerokością rozstawiania kolan

względem otwierania się lub zamykania układu kostnego miednicy. Według niej, wchód miednicy

otwiera się, jeżeli kolana kobiety są szeroko rozstawione, natomiast wychód miednicy otwiera się,

jeżeli kolana są do siebie zbliżone. Jest to związane z ruchomością krętarzy kości udowych po-

wiązanych więzadłami z kośćmi kulszowymi i kością krzyżową.

136 J. Sutton, dz. cyt., s. 13, 64. 137 Dr Gloria Esegbona, The Art of Birth Trauma Prevention, wykład dostępny online: https://vimeo.com/211224071 (dostęp: 11.08.2019).138 Udany poród.., dz. cyt.

40


41


im rozluźniać w bolesnych skurczach dno miednicy. Mogą w ten sposób próbować opóźnić odruch

parcia, aż kobieta spontanicznie za nim podąży. Tym samym zapewniają czas na stopniowe rozcią-

ganie się omawianych tkanek mięśniowych.

Na ilustracji (powyżej) z podręcznika położnictwa pt. Practical Obstetrics146, w rozdziale dotyczą-

cym porodu normalnego (ang. normal labor) został pokazany fenomen rozciągliwości mięśni dna

miednicy. Na uwagę zasługuje ułożenie horyzontalne narysowanej miednicy kobiety. Wyraźnie

widać, że przy tak ekstremalnie rozciągniętych bardzo cienkich mięśniach dna oraz przy ujściu waginy

skierowanym ku górze, tkanki te są obciążane w nierównomierny sposób. Ashton-Miller i Delancey

utrzymują, że w pionowym ułożeniu ciała siła ciążenia działającą na dno miednicy wynosi 37 N,

a podczas leżenia 19 N (różnica 18 N), podczas gdy siła skurczowa w szczytowym momencie może

wynosić 54 N, natomiast siła podczas spontanicznego parcia (pchania z przepony) sięga aż 120 N147.

Można wywnioskować, że korzystając z dodatkowej siły grawitacji, można próbować odpowiednio

zmniejszyć intensywność siły parcia. Natomiast przy zbyt intensywnym parciu, zbędnym pośpiechu

oraz usztywnieniu napiętego ciała, istnieje zagrożenie rozdarcia krocza II i III stopnia. Są to niebez-

pieczne powikłania, szczególnie groźne, gdy pęknięcia są w kierunku odbytnicy rodzącej. Stąd

w szpitalach w XX wieku jako obowiązkową interwencję w porodzie stosowano nacięcie krocza.

Było wykonywane ku bokowi po skosie w dół i stosowane jako metoda unikania opisanych powyżej

powikłań podczas porodu odbywającego się w jedynym obowiązującym ułożeniu rodzącej w po-

zycji litotomicznej. Pozycja z szeroko rozsuniętymi nogami, uniemożliwia ruchy dźwigacza odbytu,

ale również bardzo usztywnia głęboki mięsień poprzeczny krocza, który jest rozciągany zamiast

obkurczany. Inną konsekwencją tej pozycji jest zwiększony wysiłek mieśnia łonowo-rektalnego, który

musi pracować ze zdwojoną siłą. Dzieje się tak, gdy wywierany jest zbyt duży nacisk na odbyt i jeżeli

mięsień poprzeczny nie został wcześniej obkurczony148.

Możliwe jest przyjmowanie porodów z tak zwaną ochroną krocza nawet u pierwiastek149.

Jak wspominano wcześniej, położne mogą zachęcać rodzące, aby nie parły w szczytowym momencie

146 Dudenhausen J.W., dz. cyt., s. 147.147 J.A. Ashton-Miller, J.O.L. Delancey, dz. cyt.148 J. Petersen, M. Witkiewicz, B. Majkowska, A. Kalinowska-Przybyłko, Prowadzienie 2 okresu porodu w pozycjach wertykanlnych w warunkach szpitalnych. Notatki własne ze szkolenia.149 Pierwiastka – kobieta, która rodzi po raz pierwszy.

skurczu lub proponować przyjęcie pozycji klęcznej, kolankowo-łokciowej lub leżenie na boku. Ma to

na celu spowolnienie szybko postępującego porodu i tym samym ma dać czas na rozciągnięcie się

omawianej partii mięśni oraz wspomnianą samoczynną rotację ciała noworodka. Ostatnia z wymie-

nionych, pozycja leżąca na boku, według konkluzji z badania Shorten i współpracowników z 2002

roku, jest najbardziej skuteczna w ochronie krocza rodzącej150. Natomiast badanie Soong i Barnes

z 2005 roku wskazuje z kolei na pozycję klęczną „na czworakach” jako tą, która powoduje najmniej-

sze obrażenia krocza151. Oba przywołane powyżej australijskie badania wskazywały na zwiększone

ryzyko urazów omawianej partii mięśni w pozycji litotomicznej.

Różnorodność pozycji rodzenia

Podczas porodu kobiety nie powinny być układane w pozycji na wznak.

Powinny być zachęcane do chodzenia w okresie rozwierania oraz swobodnie decydować, jaka po-

zycje przyjąć w czasie parcia152

Według zaleceń World Health Organisation

Wykazano w poprzednim podrozdziale dodatkowa siła grawitacji może, ale nie musi być sprzymierzeńcem

w trakcie rodzenia się dziecka. Przy rozmaitych definicjach pozycji wertykalnych i horyzontalnych

zaskakują nieścisłości i brak informacji, względem której części ciała definiuje się pionowe lub po-

ziome ułożenie ciała w porodzie. Przykładowo niektóre źródła za pozycje wertykalną uznają chodzenie153,

które przecież może czasowo odbywać się np. w skłonie. Ponadto, proces chodzenia to z zasady

sekwencja różnych dynamicznie zmieniających się pozycji.

Występujące w literaturze angielskojęzycznej określenie upright positions, które można prze-

tłumaczyć wprost jako „pozycje wyprostowane”, w polskiej literaturze zastępowane jest terminem

„pozycje wertykalne” i często jest używane jako określenie zbiorcze dla wszystkich pozycji alter-

natywnych względem pozycji leżącej czy półleżącej na łóżku porodowym. Uogólniając, zwykle jako

pozycje horyzontalne przyjmuje się: leżącą na plecach, półleżącą na plecach, leżącą na boku;

a pozycje wertykalne to: stojąca, kuczna, w klęku podpartym i kolankowo-łokciowa. Jeżeli uznamy,

że macica ma znajdować się w pionie lub poziomie, to można by polemizować z nazywaniem dwóch

ostatnich pozycji wertykalnymi.

150 A. Shorten, J. Donsante, B. Shorten, Birth Position, Accoucheur, and Perineal Outcomes: Informing Women About Choices for Vaginal Birth, „Birth” 29/1 (2002), s. 18–27.151 B. Soong, M. Barnes, Maternal Position at Midwife-Attended Birth and Perineal trauma: Is Therean Association?, „Birth” 32/3 (2005), s. 164–169.152 Punkt 17. zaleceń WHO pt. Poród nie jest chorobą, tłumaczenie dokumentu jest rozpowszechniane w internecie przez Fundację Rodzić po Ludzku, oryginał sporządzony w Fortalezie, Brazylii, w kwiecień 1985 roku. http://www.rodzicpoludzku.pl/images/Zalecenia_WHO_Kodeks.pdf (dostęp: 08.09.2016).153 Desseauve D. i in., dz. cyt.

il. 11 Fenomen rozciągliwości mięśni dna miednicy. Źródło ilustracji: J.W. Dudenhausen, Practical Obstetrics (dz.cyt.), rozdział dotyczący porodu normalnego.

42


43


Pozycje porodowe – przykłady rozróżnień

Przywołane zostaną tutaj wyliczenia pozycji porodowych według czterech źródeł naukowych.

Pierwsze pochodzi z XIX wieku i opracowane było zarówno z antropologicznego, jak i położniczego

punktu widzenia. Kolejne tym razem stricte antropologiczne, pochodzi z końca XX wieku. Następne

dwa badania, kolejno holenderskich i brytyjskich naukowców, to współczesne położnicze publikacje.

Pierwszy z wymienionych wyżej przykładów to publikacja Georga Juliusa Engelmanna pt. Labor

among primitive peoples. Showing the development of the obstetric science of to-day, from the natural

and instinctive customs of all races, civilized and savage, past and present z 1883 roku154. Stanowi cenne

źródło dotyczące badań nad porodami i przynależnym im pozycjami, zarówno pod względem histo-

rycznym, jak i antropologicznym.

Przedstawiono poniżej zacytowany z publikacji Engelmanna podział na pozycje:

„A. Wyprostowane:

1. Stojące.

2. Częściowo podwieszone.

3. Podwieszone.

B. Pochylone:

1. Siedząca wyprostowana na stołku, poduszce lub kamieniu.

2. Kuczna, jak podczas defekacji.

3. Klęczne:

(a) Z ciałem pochylonym do przodu, opierając się na krześle lub lasce.

(b) Pozycje: kolankowo-łokciowa, kolankowo-piersiowa

oraz klęk podparty na rękach.

(c) Z ciałem wyprostowanym lub w odchyleniu do tyłu.

(d) Pozycje nie jednoznacznie opisane.

4. Półleżące:

(a) Siedząca w półleżącym ułożeniu na ziemi, kamieniu lub stołku.

(b) Na udach lub pomiędzy nogami osoby asystującej,

która siedzi na krześle lub podłodze.

(c) Na krześle porodowym.

(d) Półleżąca pozycja sensu stricte.

C. Horyzontalne lub poziome:

(a) Leżąca na plecach.

(b) Leżąca na boku.

(c) Leżące na klatce piersiowej i brzuchu155.”

154 G.L. Engelmann, dz. cyt. s. 56–57.155 Tamże. tłum. własne autorki.

W 1987 roku Wenda Trevathan opublikowała wyniki swoich badań antropologicznych. Wskazują one

preferowane pozycje porodowe wśród 159 różnych kultur156. Autorka zestawienia podsumowując,

zaznaczyła, że przyjmowanie pozycji wertykalnych w porodzie jest naturalne dla gatunku ludzkiego.

W powyższym badaniu najczęściej wskazywane były pozycje:

» siedzące (47 kultur),

» klęczne (44 kultury).

W dalszej kolejności pozycje:

» kuczne (26 kultur),

» półleżące oraz półleżące z użyciem hamaka (łącznie 17 kultur),

» leżące (16 kultur),

» stojące (9 kultur).

W kontekście niniejszej pracy istotne jest także współczesne holenderskie badanie wpływu

czynników socjodemograficznych na wybór pozycji leżącej w drugim stadium porodu z 2009 roku157.

W badaniu zebrano 1309 ankiet. Wykazano, że kobiety z wyższym wykształceniem po 36 roku unikały

pozycji leżącej w 1 i 2 fazie porodu oraz, że decyzja odnośnie do miejsca porodu, wybór pomiędzy

szpitalem a domem, nie miała znaczenia na wybór pozycji leżącej lub półleżącej w trakcie trwania

drugiego stadium porodu.

Pozycje porodowe zostały podzielone na:

» leżące i półleżące na plecach (z nachyleniem kąta podarcia pleców względem płaszczyzny

siedziska mniejszym niż 45°),

» leżące na boku,

» półleżące i siedzące (z ułożeniem pleców rodzącej o kącie większym niż 45°),

» siedzące na stołku porodowym,

» stojące,

» kuczne,

» „na czworakach” (w klęku podpartym),

» w wannie,

» i inne158.

Ostatnie czwarte badanie pozycji porodowych zostało przeprowadzone przez Royal Coledge of Midwifes,

tj. Królewską Szkołę Położnych z Wielkiej Brytanii. Warto podkreślić, że jednym z 10 haseł opublikowa-

nych w celach statutowych tej organizacji jest „Get her off the bed”, czyli „weźże ją z łóżka”. W 2010 roku

zostały opublikowane wyniki tego badania ilościowego159.

156 W. Trevathan, Human Birth: An Evolutionary Perspective, Aldine de Gruyter, New York 1987.157 A. de Jonge i in., Are there ineqalities in choice of birthing position? Sociodemographic and labour factors associated with the supine position during the secondstage of labour., „Midwifery” 25 (2009).158 Tłum. własne autorki.159 Survey of Positions used in Labour and Birth, The Royal College of Midwives Trust, 2010.

44


45


W tym badaniu jako sposób notacji zaproponowano położnym wypełnienie kart z umownymi ilustracjia-

mi przedstawiającymi 8 pozycji ciała rodzących (zob. il. 9):

» podparta stojąca,

» siedząca na piłce,

» przodopochylenie na krześle,

» „na czworakach”,

» kuczna,

» przodopochylenie na worku Sacco,

» półleżąca na łóżku,

» w wodzie, w basenie lub wannie.

» Dodatkowo opisowo położne mogły określić jeszcze cztery pozycje rodzących:

» pozycja litotomiczna (pozycja na plecach z rozsuniętymi szeroko uniesionymi nogami

oraz zgiętymi w kolanach pod kątem 90°)

» na płasko na plecach

» inne

» żadna szczególna160.

Należałoby powołać zespół ekspertów i ściślej określić względem jakiej części ciała rodzącej lub ciała

rodzącego się dziecka wyznacza się ułożenie wertykalne lub horyzontalne. Definiując na nowo te

określenia, warto byłoby wprowadzić dokładne opisy uwzględniające zarówno wzajemne ułożenie

kończyn dolnych jak i krzywizny lordozy kręgosłupa względem miednicy lub uwzględnić wszystkie

warianty asymetrycznych ułożeń części ciała. Możliwe, że opisywane pozycje powinno się określać

względem wypadkowej wektorów trzech sił porodowych (siła parcia, siła skurczów, grawitacja).

Z kolei dla samego porodu znaczenie miałoby również powiązanie postaw rodzącej z badaniami

USG161 ułożenia płodu. Niestety ciągłe badanie rodzącej mogłoby niechybnie zaburzyć wyni-

ki, stając się niepotrzebnym dodatkowym źródłem stresu i tym samym wpływać negatywnie na

postęp porodu.

160 Tłum. własne autorki.161 USG - skrót od nazwy badania za pomocą ultrasonografu.

Żywe dziecko – pasażer ciała kobiety

Mówiąc o przeżyciu, jakim jest poród nie można zapominać o osobie dziecka, które nie dostaje

znieczulenia, a aktywnie bierze udział w procesie narodzin. Psychiatra Wanda Półtawska162

w 2014 roku w jednym swoich wykładów dla matek powiedziała:

„Ona mówi: ja rodziłam. Nieprawda, nie Ty rodziłaś. Się rodziło z Ciebie, samo dziecko. Nie

miałaś nic do zrobienia. Samo się rodziło. A Ty tylko musiałaś być posłuszna163.”

W tym samym wykładzie powoływała się na badania naukowe, mówiąc:

,,(...) to dziecko decyduje o rozpoczęciu się porodu. W organizmie dziecka powstają

hormony, które odebrane przez ciało jego matki sprawiają, że zaczyna się poród164.”

Aktywność dziecka można podzielić na działania zależne od niego (obroty głowy, odpychanie noga-

mi) oraz nieświadome odruchowe (wytwarzanie hormonów, odruch moro, odruchy zaciskania pięści

i podkurczania nóg). Zbadanie wpływu naturalnie występujących w porodzie hormonów na odczu-

wanie bólu przez dziecko mogłoby się okazać trudne do przeprowadzenia. Można założyć jednak,

przez porównanie do mechanizmu w ciele rodzącej, że naturalnie występujące endorfiny i oksytocy-

na wytwarzane przez ciało matki mogą działać kojąco również na nie. A ten sam mechanizm mógłby

działać demotywująco w przypadku hormonów stresu. Uznaje się, że przebieg procesu rodzenia

się, w tym: ułożenie dziecka, sposób przygięcia główki czy kolejność rodzenia się barków, może mieć

wpływ na późniejszy neurologiczny jego rozwój165. Psychologowie zbadali korzystny wpływ kontaktu

skóra do skóry166 matki i dziecka w omawianym wcześniej IV okresie porodu.

Budowa noworodka

Z położniczego punktu widzenia167, na budowę noworodka, a wcześniej płodu168 składają się części

duże (głowa, barki, klatka piersiowa, tułów albo brzuszek i miednica) oraz części drobne (kończyny

górne, dolne oraz pępowina). Z kolei czaszkę dziecka można podzielić na część twarzową i mózgową.

Kości części mózgowej donoszonego noworodka są połączone ścięgnistymi szwami oraz posiadają

elastyczne połączenia tzw. ciemiączek169. Dzięki temu czaszka rodzącego się dziecka dostosowuje

się do kształtu kanału rodnego.

162 Wanda Półtawska – psychiatra, profesor Papieskiej Akademii Teologicznej. Podczas II wojny światowej więziona w obozie w Ravensbrück. Bliska przyjaciółka papieża Jana Pawła II. 163 Cytat z notatek własnych z wykładu prof. Wandy Półtawskiej pt. „O odwadze” zorganizowanego w ramach Akademii Mamy Róży, dnia 19.06.2015 r. w Centrum Jana Pawła II w Krakowie.164 Tamże.165 R. L. Schultz, R. Feitis, dz. cyt., s. 23–25. 166 WHO zaleca, aby kontakt skóra do skóry trwał przez minimum 30 minut.167 M. Troszczyński, dz. cyt., s. 80–81.168 W położnictwie przyjęto, że od 3 miesiąca ciąży nie mówi się już o embrionie, lecz o płodzie, a po porodzie mowa jest o noworodku. Tamże.169 Wzrost czaszki człowieka trwa nie tylko podczas życia płodowego, ale także przez ok. 6 następnych lat. Możliwości jej wzrostu szybko jednak maleją, szczególnie gdy nastąpi pełne skostnienie łączno-tkankowych ciemiączek.

il. 12 Zestawienie narysowane na podstawie kart użytych w omawianym badaniu. Ilustracje własne autorki

„na czworaka”

46


47


Pozycje ciała dziecka w porodzie

Wiele artykułów medycznych dotyczących pozycji porodowych analizuje pozycje ciała dziecka pod

kątem wpływu ich stosowania przez rodzące kobiety na ułożenie główki rodzącego się dziecka.

Niniejsza praca dotyczy projektowania na potrzeby aktywnego porodu naturalnego, w trakcie

którego może dojść do spowolnienia akcji porodowej lub wystąpienia czasowej dystocji, czyli braku

postępu porodu. Takie zatrzymanie nie powinno być jednoznacznym wskazaniem do cięcia cesar-

skiego170. Jak wspomniano wcześniej, należy najpierw próbować wsparcia psychicznego rodzącej

oraz zachęcić ją do przyjęcia odpowiednich pozycji porodowych, zachowując czujność i kontrolując

tętno płodu. Schmid uważa, że przedłużająca się blokada dziecka w nieprawidłowym ułożeniu może

być wynikiem położniczych manewrów, takich jak przebicie pęcherza płodowego, manualne rozsze-

rzanie szyjki macicy, znieczulenie zewnątrzoponowe oraz zmuszanie kobiet do ciągłej pozycji leżącej

na plecach171. Jednak jednoznaczne przyczyny występowania dystocji nie są znane.

170 Udany poród..., dz. cyt. 171 V. Schmid V., dz. cyt.

Z racji na zagrożenie niedotlenieniem i wewnętrznymi urazami mechanicznymi zarówno główki

dziecka, jak i ciała matki, wprowadzono podział na rozpoznanie prawidłowego i nieprawidło-

wego ułożenia płodu.

Za prawidłowe czy też optymalne172 uznaje się ułożenie potylicowe przednie: gdy dziecko

ułożone brzuszną stroną do kręgosłupa matki z główką bokiem ustawioną do kości krzyżowej

rodzicielki wstawia się we wchód miednicy. Okazuje się, że na początku prawidłowego porodu

główka dziecka wstawia się asynklitycznie, to znaczy że główka przoduje jedną z kości ciemienio-

wych zamiast wierzchołkiem głowy. Takie zjawisko ułatwia wejście we wchód miednicy, a następ-

nie główka ustawia się synklitycznie, czyli jej wierzchołek staje się częścią przodującą173 w kanale

rodnym. Jednak utrzymujący się przetrwały asynklityzm może również stać się, po długotrwałych

i nieudanych próbach przyjęcia przez rodzącą różnorodnych pozycji ciała, przyczyną decyzji

personelu medycznego o operacyjnym zakończeniu porodu.

Natomiast ułożenie potylicowe tylne174 lub ułożenie pośladkowe, uznawane za nieprawidłowe

mogą powodować komplikacje podczas porodu fizjologicznego. Kobiety, u których wykryto pod-

czas przyjęcia do szpitala dwa ostatnie ułożenia, mogą być niechętnie dopuszczane do porodu

siłami natury. Również ułożenia poprzeczne i odgięciowe (np. twarzyczkowe) w większości przypadków

są wskazaniem do operacyjnego rozwiązania ciąży.

Zależność między pozycjami ciała matki a pozycjami rodzącego się dziecka

Podsumowując, ułożenie dziecka lewe potylicowe tylne jest bardziej bolesne dla matki i trudniejsze

w porodzie. Sutton tłumaczy, że dziecko najczęściej będzie się wstawiać właśnie w dwóch opisanych

powyżej typach ułożeń, dlatego że więcej miejsca jest po prawej stronie jamy brzusznej175. Po lewej

stronie znajduje się żołądek, końcówka jelita grubego czyli okrężnica i odbyt. Ponadto dziecko o wadze

4 kg w prawym potylicowym przednim ułożeniu urodzi się bez komplikacji, a dziecko o wadze 2,9 kg

w ustawieniu lewym potylicowym tylnym w tych samych biodrach może się zablokować. W drugim

przypadku, gdy dodatkowo kobieta jest ułożona na plecach, zwykle poród nie postępuje. Konklu-

dując położna zaleca wczesne wykrywanie ułożenia płodu tak, aby w pierwszym okresie porodu

pomóc dziecku zmienić ułożenie przez mobilność rodzącej, przodopochylenie oraz unikanie dalszego

leżenia na plecach. Sutton uważa również, że niewielka niewspółmierność główkowo-miednicowa176

nie musi być bezwzględnym wskazaniem do „cesarki”, przy zastrzeżeniu, że dziecko wstawia się

w kanał rodny w prawym potylicowym przednim ułożeniu, a matka będzie spędzała znaczną ilość

czasu w ruchu, w pozycjach pochylonych w przód177. Innym jej zaleceniem jest unikanie przebywania

w pozycji leżącej na wznak, nie tylko w porodzie, ale już w 8 i 9 miesiącu ciąży ze względu na niepożądany

172 Optimal Foetal Positioning, zob. J. Sutton, dz. cyt.173 Udany poród..., dz. cyt., s. 121.174 Ułożenie potylicowe tylne zwane jest również ułożeniem posterioralnym, zob. tamże.175 J. Sutton, dz. cyt., s. 112.176 W szpitalach częstym wskazaniem do cesarskiego cięcia jest znaczna niewspółmierność główkowo-miednicowa, czyli niedopasowanie wielkości główki, zwykle już donoszonego płodu, do zbyt małych wymiarów wewnętrznych miednicy lub znacznych anomalii w jej budowie.177 Tamże, s. 105.

il. 13 Zestawienie wymiarów czaszki nowo-rodka oraz wewnętrznych wymiarów miednicy żeńskiej; Ilustracja narysowana na podstawie: M. Troszczyński, dz.cyt., s. 29, 80, 81. Ilustracje własne autorki

48


49


ucisk macicy na żyłę główną (łac. vena cava). Co więcej, Sutton nie pochwala siedzenia na niskich

głębokich kanapach oraz fotelach: samochodowych, kinowych i wypoczynkowych. Przeciwnie, zaleca

siedzenie na wysokich stołkach w ustawieniu ciała o kącie otwartym między miednicą a kończynami

dolnymi, w podobnym ustawieniu ciała jak w pozycji siedzącej na siodełku rowerowym.

Do przyjmowania takiej postawy proponowane są siedziska klęczne (np. typu Balans178), oraz siodłowe179.

W książce Let birth be born again można też przeczytać, że wcześnie wykryte, czyli przed rozpo-

częciem aktywnej fazy porodu, nieprawidłowe poprzeczne ułożenia dziecka można próbować zmie-

nić poprzez zastosowanie przez ciężarną pozycji knee-chest, którą można tłumaczyć jako pozycję

kolankowo-piersiową, oraz drugiej w ułożeniu na plecach z miednicą podniesioną ku górze

na poduchach lub w wariancie z miednicą umieszczaną na oparciu sofy.

Podobna pozycja, proponowana przez położną El Haltę180 z USA, o tym samym zastosowaniu

to otwarty klęk podparty. Ta praktyka została przywołana w książce Simkin i Anchety181. Autorki

dopowiadają, że ta pozycja jest skuteczna, gdy kobieta leży obojczykiem i klatką piersiową na pod-

łodze, a kąt między uniesioną ku górze miednicą a udami jest kątem rozwartym. Aby utrzymać się

w takiej pozie należy np. zapierać się ramionami o spoczywające na podłodze stopy osoby towarzy-

szącej siedzącej na krześle.

178 W książce znajduje się rysunek przedstawiający krzesło klęczne na biegunach, do złudzenia przypominające wyglądem Balans autorstwa projektanta Petera Opsvika, zob. J. Sutton, dz.cyt.179 Siodłowe siedziska to alternatywa dla klasycznych krzeseł biurowych, zaliczane są do siedzisk dynamicznych, według projektantów tego typu mebli mają wymuszać wyprostowaną postawę osoby siedzącej.180 V. El Halta, Posterior labor. A pain in the back, „Midwifery Today” 36 (1995), s. 19–21. 181 El Halta zaleca kobietom z nienarodzonym jeszcze dzieckiem w ustawieniu potylicowym tylnym, ułożenie ciała w otwartym klęku podpartym i pozostanie w tej pozycji przez 30–35 minut. Podobna pozycja jest przedstawiona na il. 61 niniejszej pracy, zob. Udany poród..., dz. cyt. s. 124.

Joy Palmer, nauczycielka położnictwa w trakcie wykładu prowadzonego wspólnie z dr Glorią Esegboną

podczas festiwalu London Maternity & Midwifery w 2018 roku, zachęcała do układania kobiet na

prawym boku, gdy stwierdzi się potylicowe tylne ułożenie główki dziecka182. Ponoć środek ciężkości

noworodka, przy tej pozycji ciała matki, będzie sprzyjał obrotowi jego głowy a następnie reszty ciała

do pozycji optymalnej. Podobnie w książce Udany poród. Jak wcześnie zapobiec dystocji i ją leczyć,

zaleca się takie ułożenie ciała matki (na „właściwym” prawym boku), żeby dziecko było grzbietem

skierowane w stronę materaca, na którym leży matka183.

Wnioski z analizy wiedzy położniczej i anatomicznej

Należy dostosować obecne warunki porodowe do przyjmowania innych pozycji przez rodzące niż

leżenie na kości krzyżowej z ujściem kanału rodnego skierowanym ku górze (il. 73).

Długotrwałe leżenie na plecach z rozchylonymi szeroko nogami w pozycji litotomicznej powoduje:

» Ucisk macicy wraz z dzieckiem znajdującym się w jej wnętrzu na żyłę główną, może skutkować

zmniejszeniem dopływu natlenowanej krwi do rodzącego się dziecka.

» Nierównomierne obciążenie mięśni dna miednicy, gdyż szerokie rozstawianie nóg napina mięśnie

poprzeczne krocza, które powinny pozostać rozluźnione, aby się prawidłowo rozciągać na główce

dziecka.

» Zmniejszenie pojemności miednicy mniejszej w zakresie od 0,2–0,7 mm względem pozycji kucznej

i klęcznej.

» Przy rozsuniętych szeroko kolanach powiększa się wchód miednicy kostnej a wychód się zmniej-

sza. Z kolei przy złączonych sytuacja w miednicy jest odwrotna: wchód się otwiera a wychód się

zamyka. Zależności opisane powyżej są związane z połączeniem krętarzy kości udowych z różnymi

częściami kości miednicy za pomocą silnych więzadeł.

182 Wykład Advances in birth positioning – how to use positioning to reduce pain, failure to progress and perineal tearing, współorganizowany przez producenta mebli porodowych Febromed, dr Glorię Esegbona’e z OBGYN and Winston Churchill Fellow oraz Joy Palmer z Midwifery Lecturer, Society of African & Caribbean Midwives (SoAC) UK, który odbył się w ramach The London Maternity & Midwifery Festival w 2018 roku.183 Udany poród..., dz. cyt. s. 142.

il. 14 U góry: pozycja kolankowo-łokciowa o rozwartym kącie między miednicą a udami; u dołu: pozycja kolankowo--piersiowa. Źródło ilustracji: Udany poród...., dz. cyt. s. 124.

il. 15Podczas rodzenia w pozycji półleżącej na plecach, główka dziecka napiera na krocze, gdyż ujście kanału rodnego jest skierowane ku górze, mięśnie krocza w tej pozycji niosą główkę, dlatego jest tzw. ochrona krocza, czyli przytrzymanie ręką przez położną obciążonych tkanek.Ilustracja własna autorki

50


51


Dzięki obecności hormonu relaksyny zwiększa się ruchomość kości miednicy kobiety w 9 miesiącu

ciąży. W porodzie dochodzi do zwiększenia zakresu ruchu (tzw. nutacji) kości krzyżowej. Występuje

spory wychył tej kości w stronę grzbietu pod wpływem nacisku wywołanego przez ciało dziecka.

Pozostałe kości miednicy też mogą się lekko rozsunąć. Ponieważ funkcja nośna miednicy chwilowo

ulega destabilizacji w pozycji rodzenia na kolanach pożądane jest zapewnienie podparcia górnej

części ciała.

Sposób ułożenia ciała kobiety rodzącej może korzystnie wpływać na pozycję ciała rodzącego się

dziecka. Istnieją pozycje ciała, które przyjmowane w 9 miesiącu ciąży przez kobiety ciężarne mogą

pomóc dziecku wstawić się główką w prawidłowy sposób do kanału rodnego matki.

Uzasadnione wydaje się odejście od sztywnego podziału na pozycje wertykalne i horyzontalne,

na rzecz wsparcia promocji rodzenia w różnorodnych/mnogich pozycjach samodzielnie wybieranych

przez rodzące. Odważnym podejściem do braku zarysowanego wyraźnego uniwersalnego podziału

pozycji porodowych na wertykalne i horyzontalne mogłoby być promowanie przyjmowania różno-

rodnych pozycji przez rodzące bez różnicowania na pionowe i poziome ułożenia. Ruch jest wpisany

w ciało człowieka. Jako ludzkość od tysiącleci prowadziliśmy aktywny fizycznie tryb życia, dopiero

od niedawna, od kilkuset lat masowo przeszliśmy w tryb siedzący184. Każda zbyt długo utrzymująca

się jedna pozycja będzie prowadzić do niedokrwienia obciążonych części ciała. Ta sama zasada bę-

dzie też działać w trakcie aktywnego porodu naturalnego. Wtedy właściwa jest aktywność ruchowa

na miarę sił rodzącej, wynikająca z jej intuicji oraz podpowiedzi „płynących z jej ciała”. Korzystna

byłaby zmiana stereotypowego wyobrażenia o istnieniu jednej właściwej pozycji porodowej oraz

projektowanie sprzętów na miarę potrzeb aktywnie rodzących kobiet. Jednak aby móc zachęcać

rodzące do aktywności, konieczne jest zapewnienie sprzyjających ku temu warunków, a tym samym

umożliwienie im takiego zachowania.

Podsumowanie

Wnikliwe poznanie budowy miednicy żeńskiej, ruchów jej kości i zależności między jej pojemnością

a ułożeniem pozostałych części ciała, pozwala zrozumieć mechanizm porodowy. Omówione powyżej

przypadki wyczerpują szeroką gamę możliwości, w których ułożenie ciała dziecka podpowiada mat-

ce przyjęcie wspierającej dziecko pozycji ciała podczas kolejnych faz porodu.

Rozpoznanie zależności, jaka istnieje pomiędzy pozycjami ciała matki a procesem rodzenia

dziecka, wydaje się kluczowe dla określenia właściwych założeń projektowych.

184 P. Opsvik, Re-thinking Siting, W.W. Norton & Company, New York–London 2009, s. 7.

2.3 Badania własne

Studium przypadku (case study) Metoda i cel

Badanie miało charakter badania uczestniczącego. Celem głównym była obserwacja porodu

naturalnego zarówno od wewnątrz – przeżywanych emocji, f izycznych zmian w ciele rodzącej,

jak i z zewnątrz – podczas oglądania nagrań z porodów, tak jak przeżywa, postrzega je postronny

obserwator. Wszystkie 3 nagrania video oraz zdjęcia zostały zanotowane podczas porodów siłami

natury dzieci Franciszki i Macieja Jagielaków w warunkach szpitalnych.

Sposób notacji

Prezentowany tutaj opis zawiera spostrzeżenia zanotowane po porodach, następnie zostały one

uzupełnione po obejrzeniu zebranego materiału fotograficznego i video.

Testowane meble porodowe

Zdjęcia oraz nagranie video z pierwszych dwóch porodów stanowią zapis z dwukrotnego testowania

prototypu Rodziska (il. 16) czyli siedziska porodowego opracowanego i opatentowanego w 2009 roku

przez autorkę niniejszej rozprawy doktorskiej. Projekt ten wraz prototypem185 powstał jako praca

magisterska również pod opieką naukową prof. Czesławy Frejlich na Wydziale Form Przemysłowych ASP

w Krakowie. Testy te odbyły się w latach 2013 i 2015, a mebel wyposażono w specjalnie wykonaną ela-

styczną nakładkę186.

Drugi z testowanych mebli to „puckie krzesełko porodowe” Nowy Styl (il.17), testowane

w 2017 roku, w wersji z materacem z kompletu, ale bez zamontowanego oparcia pleców187. Pomimo

że to producent mebli biurowych, zdecydowano się na wykonanie krótkiej serii krzesełek porodo-

wych z materacami w zestawie. Prototyp tego typu krzesła porodowego powstał na zamówienie

ordynatora oddziału położniczego dr n. med. Andrzeja Przybosia ze Szpitala Położniczego w Pucku,

według opracowanych przez niego i jego personel wytycznych. Po testach zostało wykonanych kilka-

dziesiąt sztuk. Następnie rozdano je jako nagrody dla najlepszych oddziałów położniczych wyróżnio-

nych w rankingu Fundacji Rodzić po Ludzku w 2006 roku.

185 Prototyp Rodziska powstał w 2009 roku jako praca magisterska oraz staż dyplomowy w firmie Perfekt z Warszawy, producenta obudów do sprzętów medycznych.186 Prototyp powstał ze sztywnego materiału, a projekt zakładał docelowe wykonanie obiektu dwukomponentowego łączącego elastomer i twarde tworzywo sztuczne. W 2012 roku przed pierwszym porodem został wyposażony w specjalną miękką nakładkę wykonaną z atestowanego silikonu, jednak jakość wykonania detalu wymagała dalszej obróbki poprzez obszycie wodoodpornym ortalionem z membraną poliuretanową.187 Rodząca testowała krzesełko bez oparcia, które w tym szpitalu na trwałe zostało odmontowane ok. 2011 roku.

52


53


il. 16Prototyp Rodziska wraz z elastyczną nakładką. Stan w latach 2013–2015.Fot. F. Jagielak

il. 17 „Puckie krzesełko porodowe”, producent Nowy Styl; Fot. F. Jagielak

Poród 1 – 2013

Autorka zdjęć i nagrania video (il. 18): Małgorzata Zając

Nagranie obejmowało łączny czas ok. 4 godziny z 9-godzinnego pobytu w szpitalu.

Poszczególne fragmenty ciągłego zapisu video trwały od ok. 0,5h do 1,5h.

Sprzęty, z których korzystała rodząca:

» w domu: wanna, piłka, kanapa Klippan z Ikea, poduszki,

» w szpitalu: piłka, sedes, fotel porodowy Borcad Ave, mały materac gimnastyczny, Rodzisko,

mały worek typu sako.

Opis przebiegu porodu, z uwzględnieniem oceny użytych mebli

Poród rozpoczął się wieczorem 3 czerwca, trwał przez całą noc i poranek – skurcze występowały

co 10–20 minut. Rodząca dużo chodziła, starała się jak najmniej leżeć, dwukrotnie spędzała czas

w wannie, próbując odpocząć. Razem z mężem całą noc prowadzili zapis akcji skurczowej, licząc

czas pomiędzy poszczególnymi skurczami oraz mierzyli czas ich trwania. 4 czerwca ok. 9.00

rano skurcze zwolniły, po konsultacji z położną rodząca zmęczona nieprzespaną nocą próbowała

odpocząć i spać przez ok. 2 godziny, od 10.00 do 12.00. W południe powróciła akcja skurczowa co

10 min, ok. 13.00 do rodzącej i jej męża dołączyła operatorka kamery. O 13.30 odbyła się konsultacja

z położną. Podczas badania rodzącej stwierdzono rozwarcie wynoszące 3 cm i podjęto decyzję

o wyczekiwaniu rozwoju porodu poza szpitalem, skurcze nadal co 10 min silniejsze, ale znośne.

Po spacerze zdjedzeniu pizzy i deserze, ok. 17.00 skurcze nadal oscylowały pomiędzy 6 a 10 minut.

O 19.00 rodząca wzięła kąpiel w wannie i spróbowała odpocząć, o 20.30 skurcze stały się mocne,

il. 18

54


55


występowały co około 6 minut. Rodzącej było już trudno skupić się na rozmowie, została podjęta de-

cyzja o wyjeździe do szpitala. W samochodzie bardzo odczuwalne skurcze, szczególnie przy wstrzą-

sach na drodze. O 21.00 przyjęcie do szpitala – rozwarcie po całym dniu zaledwie 4–5 cm. Poród

w szpitalu trwał ok. 6 godzin, dziecko przyszło na świat 05.06 o godzinie 2.50 nad ranem.

Większość I fazy rodząca pozostała aktywna, korzystała z bezprzewodowych sond do KTG. Dużo

czasu spędzała w przodopochyleniu, przyjmuje pozycje mobilne: kołysanie w przytuleniu przodem

do męża, pozycja siedząca na Rodzisku w niskim ustawieniu rzadziej niż w wysokim, głównie

ze względu na większy wysiłek potrzebny do wstawania z niższej pozycji siedzącej. Kilkakrotnie

rodząca skorzystała z piłki, częściej były to krążenia bioder niż „skakanie”. Podczas pobytu w szpitalu

rodząca odczuwała przemożną chęć pozostania w kontakcie z podłożem, tzn. niechętnie wspinała

się na łóżko porodowe, unikała chodzenia po miękkich powierzchniach, nawet cienkiego materaca

ok. 8–10 cm, unikała kładzenia się i „gramolenia się” (szukania czy zmian pozycji) na dwuosobowym

łóżku z miękkim materacem.

Podjęta została próba umieszczenia Rodziska pod prysznicem, jednak zajmowało ono tam sporo

miejsca, w efekcie czego rodząca zrezygnowała z takiego użycia mebla podczas porodu. W aktywnej

fazie porodu rodząca odczuwała niechęć do korzystania z immersji wodnej czy pobytu w wannie

z wodą, miało to związek z obawą przed wychłodzeniem zmęczonego już organizmu.

Kłopotliwe były częste wizyty w toalecie, wynikające z ucisku główki na pęcherz moczowy. Ulgę

przynosiła pozycja siedząca na sedesie w przodopochyleniu z rotacją miednicy ku przodowi, odciąże-

niem guzów kulszowych gdy ciężar ciała przeniesiony był na spojenie łonowe wsparte na przedniej

części deski sedesowej, ręce i łokcie na zmianę przenosiły ciężar pochylonego ciała na kolana i uda.

Na uwagę zasługuje również fakt, że z sedesu łatwiej w skurczach wstać niż z Rodziska w niższym

ustawieniu, ponieważ możliwe było postawienie stóp bliżej środka ciężkości. Dlatego też choć płasz-

czyzna siedziska w wyższym ustawieniu Rodziska ma kąt ujemny, aby ułatwić wstawanie, rodząca

preferowała korzystanie z ustawienia mebla: „tył do przodu” i siedzenie na nim jak na wysokiej

grzędzie, w takim ustawieniu możliwe było postawienie nóg podczas siadania bliżej środka ciężkości,

przytrzymanie się ręką krawędzi i podobnie jak na sedesie – ale o tyle lepiej, że można było uniknąć

opuszczania tułowia na wysokość kolan. W wysokim ułożeniu Rodziska w ustawieniu przodem,

zgodnym z projektem, położna przyklękając na jednym kolanie na materacu, wykonywała badanie

stopnia rozwarcia szyjki macicy. W takim użyciu mebla też odeszły wody płodowe do znajdującej się

w niszy Rodziska specjalnej miski przygotowanej do tego celu. Położna pochwaliła, że miska spełniła

swoją rolę, gdyż po odejściu rodzącej i usunięciu miski mebel pozostał nie pobrudzony.

Odpoczynek między skurczami w pozycjach klęcznych wysokich i niskich w oparciu około godzi-

ny 1.30 na krótko, na początku fazy partej rodząca znajdowała się na łóżku porodowym, w pozycji

półleżącej z szeroko rozstawionymi nogami – strzemiona bez unieruchomienia nóg, były podpar-

ciem dla stóp, na wysokości miednicy. Celem tej pozycji była próba efektywnego parcia, gdyż przez

ostatnie 24 h rodząca nabrała odruchu unoszenia miednicy na wyprostowanych rękach w pozycji

siedzącej i krążenia biodrami w takim ułożeniu. Zachowanie tego typu obniżało wrażenia bólowe

o około 20%. Subiektywna ocena rodzącej co do bólu skurczowego pomiędzy pozycją leżącą na

plecach lub na boku, a pozycjami wertykalnymi w przodopochyleniu i klęcznymi, wynosiła około

50% na korzyść tych drugich. Natomiast w fazie, gdy dziecko już obniżyło główkę w kanale rodnym,

rodząca miała trudności w parciu, stąd decyzja o próbach na łóżku porodowym. Po kilku skurczach

partych w tej pozycji, rodząca straciła nadzieję na rodzenie w innej pozycji, choć pozycja półeżąca na

plecach w jej opinii była niekorzystna, nie miała siły się podnieść. Nie pomagał fakt, charakterystyczny

dla przebiegu zaawansowanej ciąży, znacznego osłabienia mięśni prostych brzucha, stąd dźwignięcie się

pozycji półleżącej jest ogromnym wysiłkiem. Ostatecznie, zmotywowana przez położną i z pomocą

zarówno jej jak i męża podźwignęła się do pionu. Położna zachęcała rodzącą do parcia w pozycji pio-

nowej na ugiętych nogach, rodząca zgodziła się pod warunkiem podłożenia worka sako między nogi,

choć dziecko już długo przedostawało się przez kanał rodny, rodząca miała obawy przed wypadnię-

ciem dziecka na ziemię.

Następnie rodząca przyjęła pozycję siedzącą na Rodzisku w niskim ustawieniu, z mężem za ple-

cami – jako oparciem, siedzącym na krześle typu konferencyjnego. Między nimi został umieszczony

mały worek typu sako – jako podparcie lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Skurcze parte w tej pozycji

trwały jeszcze przez pół godziny, dziecko osłuchiwane było na KTG przez ten czas. Mąż również

zmęczony drugą z kolei, prawie bezsenną nocą, momentami przysypiał w pozycji siedzącej, będąc

nadal oparciem dla rodzącej. W niskim ustawieniu w trakcie skurczy partych brakowało rodzącej

możliwości podstawienia nóg pod siebie, przeszkadzał front Rodziska oraz szerokość rozstawienia

stóp poza granicami materaca szerokiego na 60 cm, jednocześnie miała potrzebę postawienia stóp

o ok. 10 cm wyżej. W skurczu stopy i łydki rodzącej napinały się, pięty unosiły się, a ręce trzymały uda.

Gdy dziecko zaczęło się wydostawać na zewnątrz, rodząca ustawiła stopy blisko siebie płasko

podparte, kolana rozsunęła, a podczas wydostawania się ciała noworodka rękami uchwyciła się

mocno za uda męża, zbliżyła kolana. Rozluźniła się, gdy noworodek znalazł się na jej brzuchu.

Po ok. 5 minutach dziecko zbadano, a rodząca na czas trwania III fazy porodu za radą personelu

udała się na łóżko porodowe i ułożyła się w pozycji półleżącej. Po przystawieniu dziecka do piersi,

urodziło się łożysko. Pozostawała na łóżku porodowym również na czas zeszycia otarcia zakwalifiko-

wanego jako rozdarcie I stopnia przy znieczulonym miejscowo kroczu. W tym czasie dziecko znajdo-

wało sie na rękach taty. Po zakończeniu badania i usunięciu przez położną niewydalonych fragmen-

tów łożyska, dziecko pozostało z rodzicami na łóżku porodowym w kontakcie skóra do skóry przez

ok. 40 minut.

Rodząca po tym odpoczynku odzyskała siły w takim stopniu, by o własnych siłach udać się

na salę poporodową. Była ogromnie zmęczona, ale bardzo szczęśliwa.

56


57


Poród 2 – 2015

Autor zdjęć i nagrania video (il. 19) : Maciej Jagielak

Łączny czas nagrania wynosił 0,5 h i obejmował głównie partą fazę II stadium porodu.

Aparat został ustawiony z kadrem w perspektywie żabiej, a następnie pozostawiony

aż do urodzenia się dziecka i łożyska.

Sprzęty z których korzystała rodząca:

» w domu: drążek zawieszony w drzwiach, kanapa Klippan,

» w szpitalu: łóżko jednoosobowe ze stalową ramą, starszy fotel porodowy Borcad, drabinki

gimnastyczne, mały materac gimnastyczny, Rodzisko.


Poród zaczął się 6 maja, skurcze postępowały miarowo, powoli zagęszczając się od ok. 5.30 rano do

godziny 23.30. W szpitalu poród trwał od godziny 21.00 do 23.30.

W domu rodząca wykonywała codzienne czynności, przerywając je na czas trwania skurczy,

wtedy zwykle stawała na ugiętych nogach kołysząc biodrami. Kiedy skurcze zagęściły się, rodzą-

ca chwytała rękami za drążek powieszony w drzwiach w domu i tak zawieszając górną część ciała

na wyprostowanych rękach oraz jednocześnie podparta na lekko ugiętych nogach, kołysała

biodrami. W trakcie trwania tego porodu również często przebywała na kanapie Klippan w klęku

podpartym z łokciami na podłokietniku. Te pozycje pomagały zmniejszyć odczucia bólowe.

O godzinie 20.00 rodząca ruszyła do szpitala, gdy skurcze osiągnęły powtarzalność co ok. 8–6

minut. Po przyjeździe do szpitala poród zwolnił, rodząca zdołała dojść z samochodu do windy,

il. 19

następnie na oddział na własnych nogach. Po przyjęciu i po podpięciu do KTG, rodząca pozostała

na łóżku (90 × 200 cm ze stalowym stelażem) w pozycji leżącej na boku na czas trwania tego badania

(około 40 minut). W tym czasie, kiedy nadal była w pozycji leżącej na boku, z kończyna dolną uniesioną

w górze, przytrzymywaną w przygięciu w skurczach ręką za udo, odeszły wody płodowe. W tej pozycji

również odbywało się badanie stanu rozwarcia szyjki. Po tym czasie leżenia z konieczności gdyż

KTG tym razem było przewodowe, nastąpił czas szukania pozycji porodowej poziomej, innej niż

leżenie na plecach. Rodząca miała wskazanie od lekarza prowadzącego do pozostania w porodzie

jak najwięcej w ułożeniu horyzontalnym188, ze względu na obrzęk krocza i żylaki obecne w kanale

rodnym, a co za tym idzie zwiększone ryzyko krwotoku. Dzięki tego typu pozycjom obrzęk nie nasilił

się podczas porodu, do krwotoku ani przerwania powłok skórnych nie doszło.

Próby korzystania z drabinek i z Rodziska w ułożeniu poziomym jako zastępstwa sedesu okazały się

niesprzyjające. Drabinki były nadzieją rodzącej na skorzystanie z możliwości podwieszenia ciała

w skurczach. W domu, rodząca kilkakrotnie korzystała z drążka zawieszonego w drzwiach i to

przynosiło ulgę w skurczach, odciążając miednicę podczas wykonywania krążenia biodrami.

Niestety na sali porodowej okazało się, że ból w plecach, a dokładnie w odcinku lędźwiowo-krzyżo-

wym wzrastał znacząco wraz z pionizacją i koniecznym lekkim wychyleniem do tyłu, a na dodatek

twarde szczeble drabinki wzmagały odczucia bólowe w styku z plecami. Z kolei w pełnym pochyleniu

do przodu, przy próbach oparcia górnej części ciała na rękach uchwyconych szczebli, rodząca

w ustawieniu frontalnym do drabinek nie znajdowała miejsca na głowę. Ostatecznie tę pozycję

na chwilę przyjęła w oparciu o wysoko wzniesione łóżko porodowe (stary model firmy Borcad).

Miska porodowa znów była w użyciu przy pionowym ustawieniu rodziska, rodząca w nagłej

potrzebie w trakcie aktywnej I fazy porodu skorzystała z niej jako nocnika. Rodzisko w ułożeniu niż-

szym, było mniej korzystne niż sedes znów z powodu braku możliwości podstawienia stóp w miej-

scu środka ciężkości. Trudności występowały podczas siadania, gdy należało mebel przekroczyć,

jak i z powodu braku możliwości zbliżenia nóg do siebie w celu oparcia pochylonego do przodu ciała.

Ostatecznie II faza porodu odbyła się w pozycji klęczącej na materacu. Okresowo rodząca wspie-

rała się na Rodzisku w ustawieniu pionowym. W finalnej części porodu, rodząca wspierała głowę

na poduszce obleczonej w poszewkę szpitalną, ułożonej na Rodzisku, wsparta na wyprostowanych

kończynach górnych, wyprostowanych zarówno w łokciach, jak i nadgarstkach opartych na podkur-

czonych palcach. Rodzącej brakowało niskiego i stabilnego podparcia rąk lub możliwości złapania

„na obłap” czegoś przed sobą. W pozycji opartej łokciami na powierzchni wyższego ułożenia siedziska,

w subiektywnym odczuciu rodzącej, Rodzisko było niewystarczająco stabilnym podparciem ciała.

Po urodzeniu się dziecka okazało się, że noworodek ma bardzo krótką pępowinę, stąd położna

i mąż pomogli rodzącej przełożyć dziecko pomiędzy nogami tak, żeby mogła je przytulić na brzuchu.

Rodząca miała dużo sił, była szczęśliwa. Po przecięciu pępowiny przez ojca dziecka, noworodek

został zabrany do zbadania, a rodząca przeniosła się na Rodzisko w ustawieniu niższym, gdzie uro-

dziło się łożysko do podstawionej rodziskowej miski. Obrzęk krocza ustąpił. Na czas IV fazy porodu

kontaktu skóra do skóry, rodząca, dziecko i mąż pozostali na zwykłym jednoosobowym łóżku.

Po tym czasie „świeża mama” w dobrym stanie i humorze udała się o własnych siłach na salę poporodową.

188 Z racji na aktywną postawę rodzącej personel medyczny zgodził się uznać pozycje klęczne jako horyzontalne.

58


59


Poród 3 – 2017

Autor zdjęć i nagrania video (il.20): Maciej Jagielak

Łączny czas nagrania ok. 45 minut. Aparat został ustawiony w widoku z boku, a następnie

pozostawiony aż do urodzenia się dziecka i łożyska.

Sprzęty, z których korzystała rodząca:

» w domu: wanna, piłka, kanapa Klippan z Ikea, poduchy Body Map z granulatem styropianowym,

» w szpitalu: łóżko porodowe Borcad Ave, „puckie krzesełko porodowe” Nowy Styl.


Poród zaczął się nad ranem sporadycznymi mocnymi skurczami. Przez cały dzień, poprzedzający

narodzenie się dziecka, skurcze występowały co 20–40 minut. Dziecko urodziło się nad ranem

29 października w pół godziny po zmianie czasu z 3.00 na 2.00. W dokumentach szpitalnych od

przyjęcia do urodzenia wpisano 0,5 godziny, a realnie było to 1,5 godziny.

W domu rodząca zachowywała się dość swobodnie, zważywszy na fakt iż odczuwała jedynie

1–2 mocnych skurczów na godzinę. Wieczorem z mężem zdążyła obejrzeć film, siedząc na kapie na

poduszkach w taki sposób, żeby zachować kat otwarty między miednicą a udami. O 22.00 rodząca

położyła się na boku do spania, gdyż skurcze nadal odbywały się w opisanym wyżej rytmie, dlatego

pomiędzy nimi mogła spać. O godzinie 1.30 skurcze stały się na tyle silne, że rodząca i jej mąż wyru-

szyli do szpitala.

il. 20

Rodząca podczas zapisu KTG (przewodowego), leżała na łóżku porodowym Borcad Ave w asyme-

trycznej pozycji półleżącej. Ciekawe, że ogromne znaczenie miało w tej pozycji ujemne pochylenie

płaszczymy siedziska, i oparcie jednej ze stóp o wyżej ustawione strzemię. Ta sama pozycja przy

ustawieniu płaszczyzny siedziska w poziomym układzie była trudna do wytrzymania. Zaraz po

uwolnieniu ciała z kabli i sond KTG rodząca przyjęła pozycję klęczącą na materacu z oparciem górnej

części ciała łokciami na siedzisku krzesełka z Nowego Stylu. W tej pozycji w trakcie kołysania biodrami

główka dziecka wstawiła się, odeszły wody płodowe. Skurcze aż do urodzenia się dziecka nie zagęściły się

bardziej niż co 10 minut.

Wraz z poczuciem, że nastąpiła faza parta, rodząca usiadła na krzesełku, z mężem za plecami.

Dziecko urodziło się, gdy siedziała w pozycji z guzami kulszowymi w otworze pochylona do tyłu

na męża. Ciekawe, że wraz z prośbą: „aby się zsunąć na skraj krzesła”, rodząca straciła poczucie pod-

parcia miednicy przez co miała poczucie usztywnienia i napięcia tkanek mięśniowych dna miednicy.

Możliwe, że efekt spotęgowała destabilizacja miednicy podczas przesuwania się ciała dziecka.

Po rotacji główki skurcz nie następował. Gdy po ustawieniu się barków noworodka położna i rodząca

zdecydowały o parciu bez skurczu. Dziecko urodziło się również z krótką pępowiną. Po przecięciu

pępowiny przez tatę, poprawieniu się na krześle porodowym i przystawieniu do piersi noworodka,

urodziło się łożysko. Chwilę później dziecko zostało zbadane, IV faza porodu w kontakcie skóra do

skóry odbywała się na dwuosobowym zwykłym łóżku w sali porodowej. Rodząca i tym razem była

bardzo szczęśliwa ze spotkania z nowo narodzonym dzieckiem.

Wnioski ze studium przypadku

I faza (il. 21)

Na podstawie zebranych doświadczeń można stwierdzić korzyści płynące z pozycji, które pozwalają

na przodopochylenie i/lub kołysanie biodrami. W pozycji leżącej (także na boku) ułożenie ciała jest

statyczne i kołysanie staje się utrudnione, nasila się ból i utrudnia rozluźnienie się189.

Pomiar KTG zwykle jest wykonywany przy przyjęciu do szpitala, trwa od 0,5 do 1 godziny i odbywa się

w pozycji leżącej na boku. W takim ułożeniu ciała brakuje podparcia nogi, która znajduje się w górnym

ułożeniu.

189 Możliwe że umiejętne stosowanie technik wizualizacji typu hypnobirth czy technik kontroli oddechu Lamaze’a pozwala na rozluźnienie się również w pozycji leżącej, ale nie wynika to bezpośrednio z przeprowadzonych obserwacji.

il. 21Ilustracja narysowana na podstawie kadrów z nagrań video z porodów nr 1 i nr 3. Ilustracje własne autorki

60


61


II faza

Zaobserwowany kąt odchylenia podparcia pleców rodzącej od siedziska (porody nr 1 i 3) wynosił

około 95–100°. Możliwe jest takie oparcie pleców na większości łóżek i foteli porodowych, jednak

siedząc w ten sposób kobieta ma zamknięte ujście kanału rodnego przez materac. Zatem aby kobieta

mogła urodzić dziecko w pionowej pozycji siedzącej na takim meblu, konieczne jest zaproponowanie

podkładki zapewniającej miejsce dla rodzącego się dziecka (il. 22).

Skoro personel medyczny prosi o „zsunięcie się na skraj krzesła/łóżka” oznacza to, że potrzebny

jest dostęp do krocza rodzącej.

W pozycji klęcznej, w przodopochyleniu i w klęcznej podpartej „na czworakach” w trakcie trwania

skurczu wgłębienie lordozy się pomniejsza, miednica jest zdestabilizowana, gdy kość krzyżowa się

unosi. Podparcie górnej części ciała: kończyn górnych i głowy byłoby korzystne podczas odpoczynku,

a w trakcie trwania skurczu podparcie na rękach na jakimś przedmiocie wysokości około 10–15 cm (il. 23).

III faza

Oględziny łożyska wykonywane przez personel medyczny nie muszą się odbywać w naczyniu ko-

niecznym do umycia i dezynfekcji, skoro procedura wymaga po oględzinach i zbadaniu zamknięcie

go w specjalnym worku. Krew i inne wydzieliny w szpitalach są traktowane jako materiał zakaźny

przechowywany w specjalnie oznakowanych workach.

IV faza

W pierwszych dniach po porodzie, jeśli doszło do szycia krocza, niektórym kobietom może być potrzebna

do siedzenia odciążająca gojącą się ranę tzw. poduszka poporodowa.

Dodatkowym wnioskiem ogólnym z analizy materiału video jest dostrzeżenie zasadniczej różnicy

w percepcji porodu przez rodzącą (która jest pod wpływem działania hormonów i silnych emocji)

oraz przez osoby towarzyszące, czy przez osobę oglądającą nagranie.

il. 22Ilustracja przedstawia ułożenie ciała rodzą-cej na podstawie fotografii z porodu nr 1 oraz podobne ułożenie w pozycji siedzącej na fotelu porodowym z wykorzystaniem wspomnianej brakującej na rynku podkładki. Ilustracje własne autorki

il. 23Ilustracja przedstawia ułożenie ciała rodzącej w trakcie trwania f inału porodu nr 2, oraz propozycję uniesienia ciała na podporze o wysokości pomiędzy 10-15 cm. Ilustracje własne autorki

Przegląd mebli i udogodnień porodowych

Postrzeganie sal porodowych i przynależnych do nich sprzętów

We współczesnym świecie internet jako medium komunikacyjne oparte w dużym stopniu na przeka-

zie wzrokowym wypiera dawne źródła wizualnych wyobrażeń kulturowych, jakim były kino, telewizja

czy czasopisma popularne. Strony internetowe w formie poradników, fora, blogi i media społeczno-

ściowe stanowią obecnie powszechne źródło wiedzy lub wzorców rozwiązań popularnych proble-

mów. Często są to informacje sponsorowane prowadzące do sprzedaży towarów lub usług. Badania

z lat 2010 i 2011 pokazują, że wzrasta liczba kobiet spodziewających się dziecka, które poszukują

informacji na temat rodzenia w sieci190.

Zatem można wysnuć wniosek, że oglądanie i porównywanie galerii zdjęć szpitalnych stron

internetowych może wpływać na sposób percepcji sal porodowych i ich wyposażenia. Znane jest ba-

danie porównawcze wizerunków sal narodzin opublikowane przez czasopismo „Midwifery”, pt. Birth

room images: What they tell us about childbirth. A discourse analysis of birth rooms in developed coun-

tries191. Tytuł można przetłumaczyć jako: Sale narodzin: Co mówią nam o porodzie. Dyskurs na temat sal

porodowych w krajach rozwiniętych. Autorzy powyższego opracowania jako kraje wysoko rozwinięte

uznali Australię, Kanadę, Europę, Nową Zelandię, Wielką Brytanię i USA192.

Porównanie dotyczyło 40 wybranych zdjęć spośród 1008 wizualnych reprezentacji sal porodowych,

zgromadzonych w 2013 roku za pomocą internetowych wyszukiwarek Google Images, Flickr, Wiki-

media Commons oraz Midwifery Colleagues. 26 zdjęć przedstawiało szpitalne oddziały położnicze,

6 przyszpitalnych domów narodzin oraz 8 niezależnych placówek położniczych.

W wyniku zestawienia zaproponowano podział na 3 typy wystroju wnętrz:

» Technologiczne – łóżko porodowe i sterylne otoczenie pełne aparatury medycznej,

» Jak w domu – bez widocznego sprzętu medycznego,

» Hybryda – sala porodowa wystylizowana na wnętrze domowe.

Najczęściej powtarzający się typ to przedstawienia z grupy pierwszej: zdjęcia z łóżkiem porodo-

wym w centrum kadru oraz ze sprzętem medycznym na pierwszym planie. Komunikat wizualny z tej

grupy przedstawień sal porodowych sugerował, iż łóżko porodowe jest głównym miejscem narodzin

dzieci, jak również to, że obecność sprzętu medycznego jest niezbędna193.

190 B.M. Lagan, M. Sinclair, G. Kernohan, Internet use in pregnancy informs women’s decision making: a web-based survey, „Birth” 37 (2010), s. 106–115; B.M. Lagan, M. Sinclair, G. Kernohan, What is the impact of the internet on decision-making in pregnancy? A global study, „Birth” 38 (2011), s. 336–345. 191 C. Bowden, A. Sheehan, M. Foureur, Birth room images: What they tell us about childbirth. A discourse analysis of birth rooms in developed countries, „Midwifery” 35 (2016), s. 71–77.192 Decyzja autorów badania o oddzieleniu Wielkiej Brytani od Europy może być spowodowana większą dostępnością materiałów angielskojęzycznych niż w pozostałych krajach kontynentu Europejskiego.193 Doskonałą satyrą na tak postrzegany poród jest fragment filmu brytyjskich komików z grupy The Monty Python pt. The meaning of life, gdzie kobieta rodząca na sali operacyjnej, w asyście tłumu ludzi, jest mniej ważna niż otaczający ją drogi sprzęt medyczny z niezastąpioną „maszyną, która robi ping” na czele. Zgromadzona aparatura nie zostaje użyta. Znajduje się tam jedynie, aby zrobić wrażenie podczas wizytacji ministra, od którego zależy dotacja dla szpitala.

62


63


Taka narracja może prowadzić do przekonania, że poród jest bardzo ryzykownym czy nawet niebez-

piecznym procesem. Autorzy artykułu wysnuwają wniosek, że wysoko technologiczny obraz porodu

w internecie stanowi źródło wytyczania trendów i kulturalno-społecznych stereotypów. Może tym

samym wpływać na wyobrażenie o porodzie oraz na decyzje podejmowane przez kobiety jeszcze

zanim wejdą do tych pomieszczeń.

Z przedstawionego powyżej artykułu można też pośrednio wyczytać informację na temat przed-

miotów i sprzętów widocznych na fotografiach sal porodowych:

Ad.1 łóżko porodowe, pościel w kolorze białym, zegar ścienny, aparat KTG, stanowisko do badania

i opieki nad noworodkiem, lampa zabiegowa, butla z gazem, stojak na kroplówki, szafka szpitalna,

Ad.2 piłka, wanna porodowa, łóżko dwuosobowe sypialniane, fotele wypoczynkowe, kołyska,

lina z sufitu, kwiaty w wazonie, dywan, parawan,

Ad.3 łóżko porodowe przykryte kolorowym kocem, meble z frontami imitującymi drewno, KTG

oraz stanowisko do badań neonatologicznych obudowane drewnopodobnymi szafkami,

drewniany fotel bujany, kinkiet, wazon z kwiatami i obraz w ramie na ścianie.

Innym interesującym badaniem dotyczącym roli doboru i umiejscowienia wyposażenia sal porodowych

jest badanie porównujące zachowanie kobiet w salach z łóżkiem położniczym w centralnym miejscu

oraz sal bez tego sprzętu. Według kanadyjskich badań z 2009 roku194 obecność łóżka porodowego

na sali determinuje wybór rodzącej odnośnie do pozycji porodowych. W salach, w których na wejściu

nie było widać fotela czy łóżka porodowego, kobiety znacznie więcej czasu spędzały w ruchu oraz

lepiej oceniały przebieg porodu. Przeciwnie – w salach, w których w centralnym miejscu był umiesz-

czony omawiany mebel, kobiety usadawiały się na nim i trudno było je namówić do zmiany pozycji

oraz zwiększenia aktywności podczas porodu. W drugim z omawianych przypadków częściej poda-

wana była sztuczna oksytocyna oraz dochodziło do interwencji medycznych.

Zastanawiając się nad ukrytym wizerunkiem sali narodzin, nie nad wystrojem czy scenografią,

należy zadać pytanie: z jakim światem kojarzą się omawiane sprzęty? Można odnieść wrażenie,

że sala porodowa to pomieszczenie z pogranicza 5 światów:

» Sala szpitalna – sprzęt medyczny, kable, lampy operacyjne, powierzchnia zmywalna na ścia-

nach, wykładzina łatwo zmywalna na podłodze, nowoczesne koło porodowe,

» Sala gimnastyczna – drabinki, materace gimnastyczne, piłka rehabilitacyjna, drabinki linowe

z sufitu, liny z węzłami,

» Łazienka – muszla sedesowa, nocnik, wanna, prysznic, płytki ceramiczne na podłodze i ścianach,

» Hotel – krzesła, fotele, kanapy – często ikony designu, popularne produkty dekoracyjne, kinkiety,

lampy z kloszami, kotary, świece i wazony z kwiatami,

» Domowa sypialnia – dwuosobowe szerokie i niskie łóżko, kwiaty w wazonie, odtwarzacz muzyki,

kadzidełka, kinkiety lub wbudowane punkty światła.

194 E.D. Hodnett i in., Re-conceptualizing the hospital labor room: the PLACE (pregnant and laboring in an ambient clinical environment) pilot trial, University of Toronto, Toronto, Ontario, Canada 2009.

il. 25 Sala porodowa po remoncie w 2018 roku w Szpitalu im L. Rydygiera w Krakowie.Na wyposażeniu: łóżko porodowe produ-centa Hill Room, fotel porodowy producen-ta Roma Birth AG, standardowe drabinki gimnastyczne oraz popularny fotel o konstrukcji z giętej sklejki. Fot. www.szpitalrydygier.pl (dostęp: 28.11.2019)

il. 24 Sala prodowa po remoncie w 2018 roku w Szpitalu im L. Rydygiera w Krakowie.Na wyposażeniu: łóżko porodowe pro-ducenta Hill Room, wanna porodowa Febro-med, standardowe drabinki gimnastyczne. Fot. www.szpitalrydygier.pl (dostęp: 28.11.2019)

il. 26 Sala porodowa nr 4, w prywatnym Szpitalu Pro-familia w Rzeszowie. Fot. P. Ogorzałek, www.rzeszow.pro-familia.pl (dostęp: 28.11.2019)

il. 27„Pokój Londyn” w Przyszpitalnym Domu Na-rodzin w Centrum Medycznym Żelazna, przy Szpitalu św.Zofii w Warszawie. Fot. https://szpital.szpitalzelazna.pl/dom-narodzin-2/ (dostęp: 29.11.2019)

64


65


Zaprojektował i doprowadził do wykonania działającego prototypu fotela porodowego z regulowa-

nym kątem nachylenia oparcia wykonanego z płachty materiału z tworzywa sztucznego, rozpiętego

na metalowej konstrukcji niczym w popularnych rekreacyjnych leżakach. Prowadził również badania

porównujące wyniki z protokołów szpitalnych dotyczące czasu trwania porodów na obowiązujących

ówcześnie stołach ginekologicznych, zestawiając je z analogicznymi wynikami z porodów na siedzisku jego

pomysłu. Choć skonstruowany przez niego fotel dziś może się wydawać dość nieprzyjemny z wyglądu,

warto podkreślić, iż powstał z końcem lat 50. jako alternatywa wobec panującej praktyki odbierania poro-

dów w pozycji litotomicznej. Ponadto omawiany sprzęt był wykonany na miarę panujących wtedy możli-

wości technologicznych. Na uwagę zasługuje również fakt, że oprócz próby skojarzenia ze wspomnianym

wypoczynkowym leżakiem, fotel ten nie był wyposażony w strzemiona charakterystyczne dla stołów

zabiegowych, lecz miał wyznaczone miejsca na stopy, o dość dosłownym kształcie podeszew butów.

Dziś może trudno w to uwierzyć, ale taka zamiana mogła być doceniana przez kobiety w tamtych

czasach. Ciekawe, że w latach 90., kiedy zdjęcia były wykonywane, fotel był wciąż w użyciu w Szpitalu

Rydygiera w Łodzi.

Z końcem XX wieku zostały podjęte próby wdrożenia idei prof. S. Krzysztoporskiego z udziałem

jego ucznia dr n. med Janusza Lasoty i inż. Andrzeja Kwapisza właściciela firmy Kwapisz – Pompy

Infuzyjne z Warszawy. Dr Janusz Konaszewski, nauczyciel akademicki pracujący na Wydziale Form

Przemysłowych Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, wykonał analizę ergonomiczną nowej odsłony

fotela oraz brał udział w projektowaniu jego konstrukcji.

il. 29 Fotel projektu prof. Krzysztopor-skiego w widoku od przodu i od tyłu mebla. Fot. J. Konaszewski

Łamanie stereotypów porodowych

W XIX i XX wieku w wielu szpitalach panował pogląd, iż faza parta porodu powinna się odbywać

na łóżku porodowym o cechach stołu operacyjnego, z pacjentką w pozycji do litotomii195. Skąd

taki zwyczaj? Jak omówiono w poprzednich rozdziałach, większość porodów fizjologicznych może

się zakończyć sukcesem, jednak może wystąpić szereg czynników wpływających na zahamowanie

postępowania porodu. W dawnych czasach odsetek umieralności w wyniku powikłań okołoporodo-

wych był wysoki. Zaczęto postrzegać prawidłowy poród przez pryzmat próby pełnej kontroli

i zapobiegania wystąpieniu patologii. Strach przed utratą życia matki lub dziecka powodował

wzmożoną chęć pomocy, a pomoc rozumiano poprzez ingerencję. Umieszczano kobiety na stołach

operacyjnych, aby można było w razie spowolnienia akcji porodowej lub nieprawidłowego ułożenia

dziecka użyć kleszczy lub innych nie stosowanych już dziś manewrów. Powyższy opis stanowi uprosz-

czony zarys. Warto by podjąć w osobnym opracowaniu badania rozwoju komunikatów zawartych

w kształtach i funkcjach siedzisk oraz łóżek porodowych w historycznym ujęciu wraz z analizą

semantyczną form postrzeżeniowych tych sprzętów.

Poniżej przedstawiono sylwetki osób, których wkład w zmianę wyglądu sal porodowych i panujących

w szpitalach praktyk według autorki zasługuje na szczególną na uwagę.

» Prof. dr n. med. Stanisław Krzysztoporski (1900–1978)

Obecnie w środowisku promującym porody wertykalne trudno spotkać informacje o zapomnianym

polskim lekarzu ginekologu i położniku, a także wynalazcy196, który w latach 60. XX w., na łamach

czasopism krajowych i angielskojęzycznych udowadniał, że należy zachęcać kobiety do rodzenia

w pionowym ułożeniu tułowia 197. W 1961 roku na III Światowym Kongresie Położników i Ginekolo-

gów w Wiedniu opublikował własną teorię mechanizmu porodowego

.

195 Litotomia to zabieg usuwania kamieni z dróg moczowych.196 Prof. Krzysztoporski był autorem osiemnastu pomysłów racjonalizatorskich oraz otrzymał siedem świadectw autorskich Urzędu Patentowego.197 S. Krzysztoporski, The Mechanical Priciples of Labour-Summary, „Bulletin de la Sociètè des Sciences et des Lettres de Łódź” vol. 12.2 1961.

il. 30 Model testowy nowej wersji fotela myśli prof. Krzysztoporskiego.Fot. J. Konszewski

il. 28 Schemat mechanizmu porodowego opublikowany po Kongresie w Wiedniu w 1961 roku. Źródło: S. Krzysz-toporski, The Mechanical Priciples..., dz. cyt.

66


67


Tak powstała Salle Sauvage, co po francusku oznacza dziką salę, zaprojektowana przy współ-

udziale kobiet, które rodziły w szpitalu Pithiviers. Jej kolorystyka opierała się na ciepłych barwach.

Wyposażona została w kotary nieprzepuszczające światła zewnętrznego oraz wytrzymały obszerny

podest z materacem i poduszkami, ale bez łóżka czy stołu porodowego, który by sugerował

jedyną konkretną pozycję do rodzenia. Kobiety mogły się tam czuć intymnie, mogły zachowywać

się swobodnie, „czuć się wolne fizycznie”. Na zdjęciach widać, że znajdowało się tam obszerne

drewniane krzesło porodowe. Zapewniono możliwość porodu w basenie z wodą. Klinika w Pithiviers

cieszyła się powodzeniem wśród kobiet z Francji, które szukały możliwości rodzenia bez interwencji

medycznych. Panowała tam jednak zasada, że porody miały odbywać się w rymie natury, a przede

wszystkim bez użycia znieczulenia farmakologicznego.

Obecnie Michael Odent od dłuższego czasu przebywa na emeryturze. Przeprowadził się do Anglii,

do Londynu. Współpracował z Active Birth Association – działając na rzecz popularyzacji instynktownych

zachowań kobiet rodzących oraz „pionowych” pozycji porodowych razem z Janet Balaskas i nieżyjącą

już Sheilą Kiztzinger. Konsultował również prace nad sprzętami i meblami porodowymi z linii pro-

duktów Active Birth.

» Dr Andrzej Przyboś z zespołem ze Szpitala z Pucka

„Puckie krzesełko porodowe” autorstwa ordynatora oddziału ginekologiczno-położniczego w Pucku

dr n. med Andrzeja Przybosia z ówczesnym zespołem położnych i lekarzy. Opracowali koncepcję

krzesełka wraz z projektantami pracującymi dla producenta mebli biurowych Nowy Styl. Konstrukcja

została wykonana ze stalowej ramy wyposażona w miękkie tapicerowane siedzisko w kształcie litery

„u” oraz oparcie (demontowane). Uchwyty, powleczone silikonem, znajdują się w płaszczyźnie siedziska.

W zestawie dołączany był materac, dopasowany do rozstawu nóg mebla. Została zrealizowana

jednorazowa krótka seria ok. 30 sztuk. Wykonane wtedy zestawy rozdano jako nagrody dla wy-

różnionych przez Fundację Rodzić po Ludzku najlepszych oddziałów ginekologiczno-położniczych.

Uroczystość wręczenia nagród odbyła się w 2006 roku. Z tego co wiadomo, krzesełka te są nadal

w użyciu w niektórych szpitalach w Polsce.

» Dr Michael Odent

We Francji w latach 70-tych dokonał się przełom w umeblowaniu i wyposażeniu sal porodowych.

Przyczynił się do tego dr Michael Odent, ordynator oddziału ginekologicznego, zainspirowany czę-

ściowo filmem Le Boyera Narodziny bez przemocy. Dr Odent jako chirurg miał w zwyczaju kwestiono-

wać przyjęte procedury medyczne i kiedy zaczął pracę na oddziale położniczym nieustannie prosił

swój personel o wyjaśnienie przyczyny, dla której podejmują się wyuczonych działań oraz celów ich

zabiegów. I tak rozpoczęła się dyskusja personelu szpitalnego i przygotowujących się do porodu par

na temat ich wzajemnych oczekiwań. W wyniku tych rozmów stwierdzono, że rodzić należy w takiej

przestrzeni, w jakiej ludzie czuliby się komfortowo:

(...) miejsce narodzin powinno być podobne do tego, w którym ludzie kochają się, a nie do sali

szpitalnej oraz (...) że narodziny dziecka nie będąc problemem medycznym, są w gruncie rzeczy

integralną częścią życia seksualnego i emocjonalnego198.

198 M. Odent, Odrodzone narodziny..., dz. cyt., s. 30, 32.

il. 31 „Puckie krzesełko porodowe” producent Nowy Styl. Fot. F. Jagielak

il. 32Po lewej: drewniane krzesło / tron porodowy w szpitalu Pithiviers;po prawej: wanna porodowa oraz w tle dr M. Odent. Fot. M. Odent, dz. cyt., s. 44

il. 33 Podest w Salle Sauvage, czyli w dzikiej sali porodowej szpitalu Pithiviers. Fot. M. Odent, dz. cyt., s. 44.

68


69


Oferta sprzedaży atestowanych produktów porodowych, dostępnych na rynku:

» łóżka porodowe,

» fotele porodowe,

» krzesła i stołki porodowe,

» pufy i materace porodowe,

» wanny porodowe,

» klęczniko-siedzisko porodowe,

» siedzisko do porodów w wannie,

» siedzisko dmuchane,

» siedzisko zbudowane w oparciu o dwa sprężyste kuliste kształty.

Połączywszy wymienione powyżej zbiory, można zaproponować podział sprzętów ze względu

na typy pochodzenia: sprzęty projektowane z myślą o zastosowaniu podczas porodu oraz te, które

znalazły tam zastosowanie, lecz były projektowane z myślą o innej sytuacji użytkowej (il. 34).

W pierwszej grupie znajdują się meble, które powtarzają pewne już ustalone schematy skojarze-

niowe: łóżka, fotela, krzesła, stołka oraz schematy funkcjonalne: stołu operacyjnego, fotela zabiego-

wego czy znanego ze zobrazowań historycznych krzesła lub stołka porodowego.

W drugiej grupie są natomiast sprzęty lub przedmioty, które okazały się użyteczne, choć nie

były zaprojektowane specjalnie w celu wykorzystania ich podczas narodzin dzieci. Do tej grupy

możemy zaliczyć: dmuchaną piłkę rehabilitacyjną, worki typu sako, chusty tkane, materace i drabinki

gimnastyczne, parapety okienne, brodziki prysznicowe, sedesy, obszerne wanny. W odpowiedzi

na obserwację stosowania tych przedmiotów, powstały różne wariacje na ich temat. Są one obecnie

produkowane specjalnie jako sprzęty przewidziane do użycia podczas porodu. Meble domowe, takie

jak łóżka, fotele, krzesła, stoliki i szafki, zostaną wykluczone z dalszego omawiania, ze względu na

ogromną różnorodność kształtów.

Trzecią grupę stanowią produkty dostępne w sprzedaży stworzone na potrzeby porodu, niepo-

wtarzające wcześniej omówionych schematów. jak i te, które wynikają z obserwacji i zrozumienia

procesu a przez to są odpowiedzią projektantów na potrzeby rodzących kobiet.

g

Zestawienie istniejących w sprzedaży produktów wyposażenia sal porodowych

W polskich warunkach do sprzętu używanego do podpierania ciała przez rodzące można zaliczyć

wymienione poniżej przedmioty. Są to zarówno sprzęty ruchome, jak i stałe elementy wyposażenia

sal porodowych czy sąsiadujących z nimi sanitariatów. Lista sporządzona jest na podstawie obser-

wacji własnych oraz przeglądu zdjęć ze stron internetowych oddziałów położniczych oraz prywat-

nych klinik.

Sprzęty wyposażenia sali porodowej:

» łóżko porodowe lub fotel porodowy,

» krzesło lub stołek porodowy,

» lina zwieszona z sufitu lub mebla,

» drabinki gimnastyczne,

» piłka,

» materac gimnastyczny,

» worek z granulatem, typu sako,

» wanna porodowa.

Sprzęty wyposażenia obecne w szpitalu i w domu:

» prysznic,

» sedes,

» parapet.

Sprzęty domowe (czasem również obecne na sali porodowej):

» fotel,

» łóżko jedno lub dwuosobowe,

» kanapa,

» krzesło,

» stolik lub szafka,

» wanna dwuosobowa.

Zbiór przedstawiony na kolejnej stronie stanowią sprzęty, które można wyszukać za pośrednic-

twem internetu oraz zobaczyć na targach wyrobów medycznych wśród ofert sprzedaży producen-

tów z różnych części świata.

istniejące sprzęty porodowe

zaprojektowane do innych celów zaadaptowane

dla porodu

zaprojektowane w oparciu o istniejące schematy

zaprojektowane w wyniku obserwacji i zrozumienia

procesu

g g

il. 34

1 2 3

70


71


Sprzęty obmyślane na potrzeby porodu według istniejących schematów

» Łóżko / stół operacyjny

Meble te są pochodną łóżek szpitalnych, po złożeniu na płasko wymiary materaca są zbliżone do

szpitalnego łóżka dla dorosłego pacjenta. Konstrukcja nośna jest wyposażona w podobne podno-

śniki i mechanizm regulacji kątów zgięcia leża sterowany pilotem. Część materaca pełni rolę oparcia

pleców względem płaszczyzny siedziska. Segment nóg jest demontowany lub chowany pod spód.

Istnieją też rozwiązania z podłużnym podziałem tego segmentu wraz jego konstrukcją. Podział ten

pozwala rozsunąć części materaca razem z nogami rodzącej (modele Chou Field i Ave2). Takie roz-

wiązanie jest zapewne odpowiedzią na potrzeby położnych, które aby zdemontować tę część łóżka,

muszą unosić i opuszczać ciężkie elementy konstrukcji leża. Łóżka porodowe kojarzą się z tak zwa-

nymi strzemionami, czyli elementami do podparcia łydek lub stóp, kiedy nogi kobiety są rozchylone.

Strzemiona w łóżkach porodowych mogą być jego integralną częścią lub być demontowane. Inne

opcjonalnie montowane elementy to różnego rodzaju podnóżki, barierki boczne, uchwyty czy pałąki,

a także miski na płyny fizjologiczne czy też montowane przy wezgłowiu wieszaki na kroplówki.

W katalogach przedstawiających ofertę tego typu łóżek, rzadko widnieje informacja, że owe dodat-

kowe wyposażenie, kiedy nie jest przymocowane na stałe, należy przechowywać pod ręką,

np. umieszczone na oferowanym osobnym sprzęcie, stojaku lub wózku.

Pośród łóżek porodowych wyróżnia się modele Ave i Ave2 firmy Borcad medical. Czeski produ-

cent mebli medycznych obecnie dołączył do grupy Linet, a główny projektant Jiri Španihel z Descent

Project został nagrodzony Red Dot Design Award.

il. 40Active birth bed.Fot. www.activebirthpools.com(dostęp: 12.11.2019)

il. 39 Po lewej: łóżko porodowe Classic;Po prawej: wielofunkcyjny mebel porodowy Vitalux. Oba są dostępne w ofercie niemieckiego producenta Vivipar. Fot. www.vivipar.de (dostęp: 12.11.2019)

il. 37 Chou Field – japońskiego producenta Tacara Belmont. Fot. www.takarabelmont.co.jp (dostęp: 12.11.2019)

il. 36 Ave2 – model nagrodzony Red Dot Design Award szeroki fotel o funkcji łóżka porodowego. Czeski producent Borcad Medical, jest obecnie częścią międzynarodowej grupy Linet.Fot. [@:] www.linet.com (dostęp: 12.11.2019)

il. 35 Nixie – dwuczęściowe łózko poro-dowe z charakterystycznie wysokim uchwytem na linę lub chustę dla rodzących. Produkowane we Francji przez firmę Mediprema.Fot. www.mediprema.com (dostęp: 12.11.2019)

il. 38 Ave - szeroki fotel o funkcji łóżka po-rodowego. Producent Borcad Medical, jest obecnie częścią grupy Linet.Fot. www.linet.com (dostęp: 12.11.2019)

il. 41 Croyde Birthing Couch HeroFot. www.croydemedical.co.uk (dostęp: 12.11.2019)

Odpowiedzią na schemat łóżka szpitalnego jest Active birth bed (il. 29) szerokie łóżko z jednoczęścio-

wym niezbyt miękkim, płaskim materacem i barierką/pałąkiem służącym jako uchwyt czy podpora

górnej części ciała w pozycji klęcznej. Całość umieszczona jest na kółkami z możliwością blokady.

W grupie alternatyw dla łóżek porodowych powstały również grubsze materace o funkcji łóżka czy może

raczej sofy: Soft birth, Croyde-Birthing-Couch-Hero (il. 35) czy Active Birth Couch. Występują one wraz

z wydzielonym elementem, który po odjęciu tworzy wnękę w materacu, a luźno stosowany staje się pod-

parciem górnej części ciała w pozycjach klęcznych lub oparciem pleców w pozycji półleżącej.

72


73


Przykładem nietypowego urządzenia o funkcji fotela porodowego, które łamie stereotyp fotela

zabiegowego, jest tzw. koło porodowe autorstwa szwajcarskiego rzeźbiarza i projektanta Paula

Degena. Pierwsze fotele, nazwane Roma Birth, były niskie, obenie w sprzedaży występują pod

nazwą Roma Mini. Podstawowe modele jednak występują w wersji z podnośnikiem unoszącym całą

spiralną konstrukcję. Oparcie tworzy integralną część z siedziskiem i jest podwieszone na mocnych

pasach nośnych do spiralnie skręconej metalowej konstrukcji. Miejsce na stopy jest wydzielone

w ramach nieruchomej metalowej ramy. Całość jest dość dużych gabarytów. Koła porodowe zostały

zaprojektowane w latach 80., a proces projektowania trwał aż przez 6 lat199.

» Krzesło porodowe

Poprzez krzesło porodowe można rozumieć mebel z oparciem i siedziskiem w kształcie litery „u”

lub „v”. Zwykle siedziska znajdują się na wysokości 35–45 cm. Zdarza się kąt rozwarty pomiędzy

siedziskiem a oparciem pleców.

199 Informacje dostępne na stronie Roma Birth AG, www.romabirth.com (dostęp: 29.11.2019).

» Fotel / fotel zabiegowy

Fotele porodowe są podobne do łóżek, gdyż są wyposażone w tapicerowane elementy oparcia

i siedziska o zmiennym nachyleniu. Zwykle mają mniejszą szerokość i brak segmentu nóg, tym

samym nie ma możliwości użycia ich w funkcji łóżka. Tego typu sprzęty są projektowane

w oparciu o schemat fotela zabiegowego. Pod koniec XX wieku można zauważyć zmianę w kształ-

towaniu strzemion w zabiegowych fotelach ginekologicznych, tak że przypominają z wyglądu nogi

tegoż fotela, podobną tendencję można zaobserwować w kształtach strzemion foteli porodowych.

il. 46 Koło porodowe Roma Birth AGw produkcji od 1992 roku.Fot. F.Jagielak

il. 42 Vertical Birth Chair, tureckiego produ-centa mebli medycznych MESPA. Fot. www.verticalbirthing.com(dostęp: 11.11.2019)

il. 43 Golem Birth Table – fotel porodowy czeskiego producenta stółów zabiegowych. Fot. www.golemtable.com(dostęp: 11.11.2019)

il. 44 Borcad – Vita fotel porodowy.Fot. www.medicalexpo.com(dostęp: 20.11.2019)

il. 45 Fotel porodowy chińskiej produkcji, bez nazwy własnej, dostępny jest w sprzedaży za pośrednictwem inter-netowej platformy handlowej Alibaba. Przedstawiony model to jeden z kilku-dziesięciu wariantów fotela porodowego / stołu zabiegowego oferowanych przez producenta Bestran Technology Co.Fot. www.bestran.en.alibaba.com(dostęp: 20.11.2019)

il. 47 Krzesło porodowe ViviparFot. www.vivipar.de (dostęp: 20.11.2019)

il. 48Dla porównania zaprezentowano krzesło nieznanej produkcji, widziane na salach porodowych w Krakowie i Wrocławiu.Fot. F.Jagielakil. 47 il. 48

74


75


» Stołek porodowy

Stołki tego typu mają siedziska w kształcie litery „U”, ale też zdarzają bliższe z wyglądu literze „c”.

W swoim podstawawowym ukształtowaniu różnią się od krzeseł brakiem oparcia. Wśród stołków

można znaleźć te z miękkim tapicerowanym siedziskiem oraz z konstrukcją metalową lub drewnia-

ną czy też twarde jednoelementowe z tworzywa sztucznego, z opcjonalną nakładką z elastycznego

tworzywa sztucznego. Istnieją stołki porodowe w zestawie z samodzielnie stojącymi konstrukcjami

oparcia pleców, z siedziskiem dla położnej i materacem. Można znaleźć stołki porodowe obmyślone

na potrzeby położnych przyjmujących porody domowe z odkręcanymi nogami i torbą w zestawie

(Kanada). Interesujący jest również holenderski stołek Birthmate z tworzywa sztucznego ze specjalnie

zaprojektowaną miską na płyny fizjologiczne. Stołek był podobno projektowany w ścisłej współpracy

z położnymi w drugiej połowie XX wieku.

Ciekawą wariacją na temat schematu krzesła czy stołka porodowego jest niemiecki Multitrac,

zestaw porodowy firmy Febromed, projektu Huberta Brormanna. Największym elementem z tego

kompletu jest siedzisko z oparciem i wystającym z niego stalowym elementem zawieszenia liny lub

chusty jako oparcie górnej części ciała dla rodzącej w przodopochyleniu. Siedzisko to może być użyte

opcjonalnie przez ciężarną lub jej partnera. Dodatkowo u podstawy znajdują się kółka, które ułatwiają

przesuwanie mebla podczas sprzątania. W zestawie znajdują się również stołek porodowy bez opar-

cia, na którym siedzi rodząca, gdy opiera się plecami o partnera, a także materac oraz ustabilizowana

piłka porodowa.

» Wanna porodowa

Wanny również doczekały się wariantów porodowych. Początkowo stosowano wanny z hydromasa-

żem, jednak w warunkach szpitalnych stanowią one dodatkowy kłopot w utrzymaniu należytej higieny

oraz ich instalacja stanowi element, który może wymagać częstych napraw. W przeciągu ostatnich

dziesięciu lat zaobserwowano redukcję opcji hydromasażu w ofertach producentów wanien porodo-

wych. Wanny te mają często specjalne uchwyty, wyprofilowane siedziska i wystarczające gabaryty,

żeby w wodzie mogły znaleźć się zarówno rodząca, jak i położna. Obecnie wanny najczęściej wykony-

wane są w technologii laminatu z zastosowaniem powłoki akrylowej. W sprzedaży występują również

dmuchane baseny. Zdarza się również, że są one wypożyczane do porodów domowych.

il. 49 BirthRite Birthing Seat.Fot. www.birthrite.com.au(dostęp: 20.11.2019)

il. 50 Sella – stołek porodowy polskiej produkcji. Fot. www.krzesloporodowe.pl (dostęp: 20.11.2019)

il. 51 Birthmate Birth Stool, holenderskiego producenta – VAB.Fot. www.birthinternational.com(dostęp: 20.10.2018)

il. 52 Active Birth Stool.Fot. www.activebirthpools.com(dostęp: 20.11.2019)

il. 53 „deBy” Birth Support. Fot. www.birthchair.net(dostęp: 20.11.2019)

il. 54 Dullstein birth stool, niemieckiego producenta– Febromed.Fot. www.febromed.de(dostęp: 20.11.2019)

il. 55Kanadyjski drewniany stołek poro-dowy z odczepianymi nogami.Fot. www.midwiferysupplies.ca(dostęp: 20.11.2019)

il. 56 Multitrac Febromed.Fot. www.febromed.de(dostęp: 20.11.2019).

76


77


Sprzęty, które znalazły zastosowanie w porodzie

» Piłka

Pierwszą elastyczną piłkę dmuchaną o średnicy 35–80 cm. tzw. Pezi balls, przypisuje się włoskiemu

producentowi detali z tworzyw sztucznych Aquilino Cosaniemu. Wyprodukowana została w 1963 roku.

Obecnie piłki rehabilitacyjne produkowane są przez różnych producentów przeważnie w Chinach.

Do produkcji atestowanych piłek używa się tworzywa PVC niezawierającego szkodliwych ftalanów.

Występują pod różnymi nazwami np: „the swiss balls” oraz „fitness balls”, a w języku polskim nazywa-

my je piłkami rehabilitacyjnymi. W Polsce piłki zostały wprowadzone jako wyposażenie sal porodo-

wych w latach 90. W takich warunkach mogą służyć do 3–4 lat, jeżeli nie zostaną przebite. Z czasem

ich kolory płowieją pod wpływem środków dezynfekujących oraz promieni UV generowanych z lamp

antybakteryjnych. Występuje też odmiana w kształcie dwubiegunowym zwana potocznie „dipol”

lub „fistaszek”. Powstały też stelaże unieruchamiające piłkę z oparciem pleców oraz piłki zintegrowane

z ciężką podstawą stabilizującą i dodatkowym pokrowcem bawełnianym na gumkę.

» Sako

W 1968 roku trzej włoscy projektanci: Piero Gatti, Cesare Paolini i Franco Teodoro stworzyli dla marki

Zanotta pufę o nazwie Sacco (w języku włoskim: sacco znaczy worek). Produkt ten zgodnie z pierwot-

nym przeznaczeniem miał służyć jako niekonwencjonalny fotel. Zapewne jego twórcy nie podejrzewali,

że znajdzie on uznanie w środowisku położniczym. Zdarza się, że w szkołach rodzenia jest również

zalecany jako siedzisko dla kobiet w stanie błogosławionym. Wypełnienie pufy stanowi granulat styro-

pianowy, który z czasem ubija się i pufa ulega spłaszczeniu, gdyż traci na objętości. Dosypywanie

granulatu jest zalecane co około 2 lata. Można się spotkać z opinią, iż proces uzupełniania wypełnienia

jest uciążliwy, gdyż lekkie kulki styropianu elektryzują się i ciężko je posprzątać, gdy się rozsypią.

Wariacjami na temat worka sako są różnych rozmiarów worki porodowe z uszczelnionymi klejony-

mi szwami, analogicznie jak w przypadku materacy.

» Materace gimnastyczne

Zwykle są to materace z pianki poliuretanowej tapicerowane atestowanym tworzywem sztucznym

do zastosowań sportowych, rehabilitacyjnych oraz szpitalnych. Spodnia część materacy zwykle jest

wykonana z antypoślizgowego tworzywa lub posiada powłokę o takiej funkcji. Są przydatne podczas

aktywnego porodu naturalnego, pozwalają kobiecie rodzącej swobodnie przyjmować różne pozycje

ciała, nie odrywając się od podłogi. Powinny stanowić obowiązkowe wyposażenie sal porodowych

ze względu na zalecaną przez ekspertów możliwość dostosowania otoczenia dla kobiet z niepełno-

sprawnością ruchową. Dobierając tego typu sprzęt, warto wybierać twardsze i cieńsze egzemplarze,

gdyż kobiety mają lekko zaburzone poczucie równowagi w trakcie trwania czynności skurczowej.

Dostosowane do porodu materace tapicerowane mają dodatkowo wzmocnione, podklejane szwy.

Istnieją specjalne porodowe materace silikonowe. Są dość ciężkie, nie przesuwają się. Takie rozwiązania

dobrze odpowiadają na potrzeby higieniczne (mycie i dezynfekcja), jeżeli są wykonane z silikonu o odpo-

wiedniej lepkości, ponieważ są pozbawione szwów. Atutami są też sprężystość i neutralność akustyczna.

il. 57 Po lewej: Stablina piłka Pelviball firmy Febromed z ciężką nieru-chomą metalową podstawą. Fot. www.febromed.de(dostęp: 20.11.2019).Po prawej: piłka z oparciem pleców z oferty Vivipar. Fot. www.vivipar.de(dostęp: 20.11.2019)

il. 58 Croyde floor mat.Fot. www.croydemedical.co.uk(dostęp: 20.11.2019)

il. 59 Croyde floor mat oraz Croyde birthing beanbag.Fot. www.croydemedical.co.uk(dostęp: 20.11.2019)

il. 60 Active birth beanbagFot. www.activebirthpools.com(dostęp: 20.11.2019)

il. 61 Po lewej: Croyde positioning pillow,Fot. www.croydemedical.co.uk (dostęp: 20.11.2019).Po prawej: SoftBirth large beanbag,[@:] www.softbirth.com(dostęp: 20.11.2019)

78


79


» Drabinki gimnastyczne

Wykonane z lakierowanego drewna drabinki do zastosowań na salach gimnastycznych

atestowane i standaryzowane do celów sportowych. Posiadają solidne metalowe elementy mon-

tażowe, wymagają zamocowania na stałe do płaszczyzny ściany. Mają stanowić zachętę dla rodzą-

cych kobiet do aktywnego zachowania podczas porodu. Ich funkcjonalność zależy od subiektywnej

interpretacji rodzącej.

» Lina

Montowana na stałe do sufitów na salach porodowych lina pozwala rodzącej na zwis, odciążający

miednicę w niesieniu ciężaru górnej części ciała. Zawisanie wpływa również na powiększenie się

przestrzeni podżebrowej w wyniku odciążenia odcinków lędźwiowego i piersiowego kręgosłupa.

W roli przyrządu zwisającego z sufitu zwykle występują sznur z węzłami, (zauważono różnorodne

grubości oraz typy splotów i oplotów), mocna chusta tkana splotem krzyżowym (taka jak do nosze-

nia dzieci czy do produkcji hamaków), drabinka gimnastyczna lub rehabilitacyjna z drewnianymi,

rzadziej metalowymi poprzeczkami wspartymi na dwóch statycznych linach.

» Sedes

Zdarza się, że toaleta jest jedynym miejscem, gdzie dozwolona jest intymność. Jest zalecany przez

położne na początku drugiej fazy porodu, ponieważ pomaga w zstępowaniu główki w kanale rodnym

przed fazą partą. Kiedy rodząca siedzi na desce sedesowej, ciężar jej ciała spoczywa na powierzch-

niach części pośladków i ud. Przy przodopochyleniu obciążane może być również spojenie łonowe

oraz przedkolanowe odcinki kości udowych przy oparciu na nich rąk, łokci lub przedramion.

W takiej pozycji zwykle kolana są nieznacznie oddalone od siebie, co według dr Glorii Esegbony

pomaga w rozchyleniu odciążonych guzów kulszowych.

» Wanny domowe

Podczas porodów domowych stosowane są wszystkiego rodzaju wanny. Siedzenie na sedesie jest

zalecane jest dokładne umycie i dezynfekcja jako przygotowanie domowej wanny do użycia w trakcie

porodu. Korzystne są modele dwuosobowe, ze stopniem o funkcji siedziska – często spotykane

w wariantach narożnych. Takie modele znajdują zastosowanie na oddziałach ginekologiczno-położ-

niczych. Natomiast lepiej sprawdzają się modele o wyższych bokach, które pozwalają na głębsze

zanurzenie ciała. W warunkach szpitalnych przydatne na czas porodu w głębszej wannie okazują się

stopnie z poręczą.

Sprzęty obmyślane na potrzeby aktywnego porodu naturalnego w oderwaniu od istniejących schematów

W sprzedaży są również rozwiązania stworzone na potrzeby porodu, niepowtarzające wcześniej

omówionych schematów. Warte wyróżnienia są:

» Osborne Upright Birth Kneeling Chair autorstwa M. Jowitt to odpowiedź na potrzebę

rodzenia w pozycji klęczącej. Mebel o zmiennej funkcji klęcznika i krzesła posiada stalowy stelaż

z odczepianymi powierzchniami podparcia, które można różnie montować. Trzy tapicerowane płasz-

czyzny mogą pełnić funkcje siedziska lub podparcia kolan w klęku, oparcia pleców, podparcia górnej

części ciała w klęku lub podczas stania w przodopochyleniu. Mebel może być użyty w poziomym i piono-

wym ustawieniu, wraz ze zmianą ustawienia można zmienić ułożenie i funkcję poszczególnych części.

il. 62Osborne Upright BirthKneeling Chair, aktualnie produkowana wersja mebla.Fot. birthupright.co.uk(z dnia 20.11.2019)

il. 63Po lewej: autorka tego mebla prezentuje pozycję kolankowo- -łokciową wysoką. Po prawej: prototyp krzesła--klęcznika pomysłu M. Jowitt. Oba zdjęcia opublikowane za zgodą autorki mebla

80


81


» Kaya birth autorstwa Kary Springer (Kanada), to jednoczęściowy mebel z tworzywa sztucznego,

pusty w środku, ze specjalnymi otworami, dzięki którym podczas użycia w wannie z wodą napełnia

się i stanowi stabilne podparcie ciała. Może być użyty jako stołek porodowy oraz jako podparcie

górnej części ciała w przodopochyleniu.

» CUB autorstwa położnej Kathleen Marie McNamara (Szkocja). Jest to miękka pufa wykonana

z elastycznego tworzywa w kształcie dwóch nadmuchanych liter „u” leżących jedna na drugiej.

Dzięki takiemu ukształtowaniu mebel ma możliwość zmiennej wysokości użycia poprzez decyzję

o napompowaniu obu lub tylko jednej komory powietrznej. Niższa podpiera kobietę w pozycji kucznej,

a wyższa w siedzącej.

il. 64 Powyżej: zastosowanie siedziska Kaya birth w dmuchanym basenie / wannie porodowej.Po lewej: ciężarna na siedzisku Kaya birth z partnerem za plecami.Fot. www.kayabith.com(z dnia 3.11.2019)

il. 65 U góry: CUB – dmuchane siedzisko porodowe w widoku z boku. Poniżej: CUB w kontekście użycia przez kobiety w zaawansowanej ciąży. Fot. www.cub-support.ie(z dnia 3.11.2019)

» Partoball wyprodukowane przez SeaGull Medica, siedzisko zaskakuje kształtem: zbudowane jest

w oparciu o konstrukcję stalową, na którą nałożone są niczym koraliki, dwie duże sprężyste piłki

z tworzywa sztucznego. Piłki te są rozsunięte tak, aby zostawić miejsce na ruch kości ogonowej.

Siedzisko jest ponadto wyposażone w oparcie oraz uchwyty. Mebel może stanowić zestaw z zapro-

jektowanym do kompletu stołkiem dla położnej.

il. 66 Partoball, SeaGull MedicaPo lewej: w widoku z przodu.Po prawej: w kontekście użycia przez kobietę ciężarną i położną.Fot. www.Seagullmedica.it(z dnia 3.11.2019)

il. 67Partoball, na targach medycznych stoisko handlowe SeaGull Medica.Fot. M. Krauze

82


83


Wnioski z przeglądu istniejących mebli porodowych

W kategorii mebli porodowych, pod względem ilości ofert sprzedaży, dominują łóżka i fotele porodo-

we. Producenci z całego świata prześcigają się w definiowaniu różnych odmian tego samego mebla.

Pod względem popularności następne są wanny, potem dopiero stołki porodowe, na końcu krzesła

porodowe i akcesoria typu porodowe materace i worki z granulatem.

Pomimo usilnych starań projektantów, aby forma łóżka porodowego odpowiadała na potrzebę

zmienności pozycji, niestety większość modeli tylko częściowo może być w ten sposób skutecznie

wykorzystywana. Na przykładowym łóżku porodowym prezentowanym na zdjęciach z katalogu

(il. 68) większość póz modelki to leżące i półleżące (obciążające kość krzyżową tak jak w pozycji lito-

tomicznej) lub pozycje siedzące (obciążające w pełni kości kulszowe i kości guziczną). Ta druga grupa

pozycji na większości łóżek porodowych nie jest wskazana podczas II fazy porodu, gdyż materac

siedziska o długości w zakresie 30–45 cm (w zależności od modelu) zamyka ujście kanału rodnego,

blokując dalsze zstępowanie główki. Pozycje klęczne są zaproponowane na dużej wysokości, a to

z kolei może wpływać na brak poczucia stabilnego ułożenia ciała u rodzących kobiet.

W trakcie porodu zwykle nie ma czasu na prezentowane w katalogach producentów modyfi-

kowanie łóżek i foteli porodowych200. Ponadto przebudowa tych mocno eksploatowanych mebli

wymaga sporego wysiłku od personelu medycznego oraz „podręcznego” miejsca na przechowywa-

nie dodatkowych elementów. Zautomatyzowane modyfikacje tych mebli, uzyskiwane za pomocą

modułów sterujących, pozwalają na duże spektrum kombinacji ustawień do wyboru. Jednak silniki

podnośników działają powoli, a to poważnie ogranicza tempo poszukiwań pozycji. Z obserwacji

wynika też, że o konfiguracji ustawienia mebla decyduje zwykle osoba przeszkolona do obsługi tego

urządzenia. Dodatkowo kobieta w II fazie porodu odczuwając częste skurcze, próbuje skupić się

na oddechu i rozluźnieniu pomiędzy nimi, dlatego wolałaby uniknąć „pogawędek” na temat ustawień

kąta oparcia mebla porodowego.

200 Na ilustracji nr 68 widać zamontowane różne typy uchwytów, poręczy, strzemion i podnóżków. Warto zwrócić uwagę na obecność lub brak jednego z segmentów materaca w różnych ustawieniach łóżka porodowego. Dla porównani na ilusta-cjach 69 i 70, przedstawiono proces modyfikowania ustawień łóżka porodowego Borcad – Ave.

il. 68Łóźko porodowe Freya przedstawione na zdjęciach z katalogu ofertowego producenta Famed Żywiec. Fot. www.famed.com.pl(z dnia 29.11.2019)

il. 70Sekwencja opuszczania i podnoszenia segmentu łóżka Borcad – Ave.Fot. F. Jagielak

il. 69U góry po lewej: sposób przechowywa-nia opcjonalnych elementów łóżka w jednym ze szpitali. Pozostałe trzy zdjęcia: montażstrzemiona i uchwytu łóżka Borcad Ave.Fot. F. Jagielak

Istniejące sprzety zaprojektowane z myślą o porodach aktywnych są to produkty niszowe. Są trudne

w sprzedaży zapewne z powodu innowacyjnego wyglądu. Osoby decydujace o zakupie sprzętu

wyposażenia prawdopodobnie traktują je jako dodatkowy sprzęt uzupełniający podstawowe wposa-

żenie sali porodowej tj. łóżka porodowego.

Wyraźnie widać na rynku brak sprzętu, który umożliwi rodzącej samodzielne podejmowanie

prostych w realizacji decyzji. Istenienie takiego sprzętu mogłoby wesprzeć kobiety w poczuciu

sprawczości i decyzyjności, a co za tym idzie w aktywnej postawie podczas trwania porodu.

84


85


Badanie jakościowe kwestionariuszami

Tytuł kwestionariusza

Aktywność i pozycje porodowe podejmowane przez kobiety w trakcie porodu drogami natury

Badanie prowadziły

Franciszka Jagielak – projektantka, wykładowczyni Kierunku Wzornictwo na Wydziale Sztuki Uni-

wersytetu Pedagogicznego w Krakowie, doktorantka w Katedrze Projektowania Ergonomicznego

na Wydziale Form Przemysłowych Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Magdalena Krauze – położna, wykładowczyni Zakładu Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej

na Wydziale Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Cel badania

Badanie służyło poznaniu potrzeb kobiet rodzących i położnych. Szczególny nacisk został położony

na ustalenie pozycji porodowych charakterystycznych dla poszczególnych faz porodu. Opracowanie

ma również na celu zebranie opinii o elementach wyposażenia sal porodowych, potrzebnych przy

formułowaniu wytycznych do projektowania mebli porodowych.

Grupy badane

Do badania zaproszono kobiety w dwóch grupach: aktywne zawodowo położne oraz położnice po

porodzie. Każda z grup otrzymała osobny zestaw 30 pytań, opracowany według tego samego sche-

matu. W pierwszej grupie odpowiedzi udzieliło 31 położnych w wieku 24–60 lat201.

W drugiej grupie respondentkami było 51 kobiet w wieku 24–42 lat202 w przedziale 0–14 dni203

po porodzie siłami natury (PSN204). Dwie z badanych kobiet odpowiadały na pytania jeszcze w dniu

porodu. Istotny był wybór szpitala jako miejsca prowadzenia wywiadu z kobietami po porodzie.

Dzięki temu możliwe było spełnienie założenia, że informacje zostały zebrane do dwóch tygodni

po porodzie. Kobiety przebywające na oddziale poporodowym mają wciąż żywy obraz wydarzeń

związanych z przebytym porodem, natomiast kobiety, które już wróciły do domu zajmują się

bieżącymi sprawami i mogą mieć już zafałszowany obraz wspomnień z porodu.

201 Średnia wieku położnych to 41,97 lat z odchyleniem standardowym 11,08.202 Średnia wieku położnic to 31,41 lat, z odchyleniem standardowym 4,15.203 Średnia dni po porodzie wyniosła 2,94 dni, z odchyleniem standardowym 3,12.204 W dalszej części będzie użyty skrót PSN.

Metoda badań

Badania noszą cechy badania mieszanego, z przewagą metody jakościowej nad ilościową.

Ankieterki prowadziły wywiady, wpisując na dotykowych urządzeniach elektronicznych odpowiedzi

na pytania w kwestionariuszu zamieszczonym w internecie205.

Oba oddzielne kwestionariusze zostały opracowane w oparciu o ten sam schemat trzydziestu

pytań podzielonych na trzy sekcje:

» Sekcja I – informacje podstawowe,

» Sekcja II – różnorodne pozycje porodowe,

» Sekcja III – meble porodowe.

Pierwszą sekcję rozpoczynały pytania o charaterze ilościowym: wiek, wzrost, waga. Następnie

pytano respondentki o dane demograficzne. W grupie położnych proszono o odpowiedzi związa-

ne z doświadczeniem zawodowym, a rodzące o informacje na temat przygotowania do porodu oraz

elemety wywiadu położniczego.

Sekcja druga składała się z szeregu pytań wielokrotnego wyboru (dla położnych: pyt. 10–20;

dla położnic: pyt. 16–24), do których udzielano odpowiedzi w oparciu o ilustrację przedstawiającą

różnorodne pozycje. Ankieterki ponadto zapisywały luźne uwagi respondentek w przygotowanych

odpowiednio odpowiedziach na pytania otwarte (dla położnych 21, 23, 27, 28; dla położnic: pyt. 23, 29).

Treść pytań oraz zebrane do interpretacji wyniki były konsultowane z prof. Uniwersytetu Jagiel-

lońskiego dr hab. Halszką Kontrymowicz-Ogińską z Zakładu Neurokognitywistyki i Neuroergonomii.

Przebieg badania

Badanie odbyło się od 11.07 do 11.10.2018 roku206. Było prowadzone głównie w dwóch szpitalach

z oddziałami położniczymi pracującymi w trybie domu narodzin w Centrum Medycznym Żelazna

przy Szpitalu św. Zofii w Warszawie oraz w Szpitalu im. Ludwika Rydygiera w Krakowie. Pomocniczo

drogą indywidualnych rozmów zaproszono również 7 położnych z innych krakowskich szpitali oraz

5 kobiet po porodzie w innych krakowskich szpitalach i jedną, która urodziła w Poznaniu.

205 Ankieta została umieszczona w internecie za pośrednictwem programu Googole Docs.206 Badanie to ostało poprzedzone badaniem pilotażowym za pośrednictwem ankiety on-line rozsyłanej drogą mailową. W grupie pilotażowej było 9 kobiet po porodzie siłami natury oraz 16 położnych z różnych miast.

86


87


Ilustracje do sekcji II

Różnorodne pozycje porodowe (il. 71)

Na pierwszej ilustracji zaproponowano wybór spośród 49 narysowanych pozycji porodowych.

W ramach tej grupy powstał podział na 7 kategorii pozycji porodowych: kuczne, siedzące,

półleżące, leżące, klęczne, mobilne i wiszące.

Obserwacje dotyczące roli osoby towarzyszącej podczas porodów rodzinnych (il. 72)

Kolejna z ilustracji przedstawia rolę partnera lub osoby towarzyszącej podczas porodu rodzinnego.

Został zastosowany ten sam schemat graficzny: rodzące przedstawiono czarną plamą, a pozostałe

osoby linią konturową.

Analogicznie ilustracja służyła do wskazywania zapamiętanych typów sytuacji przedstawionych

na obrazku. Tym razem respondentki określały częstotliwość wystąpienia wskazanych sytuacji.

Możliwe było wielokrotne wybieranie odpowiedzi. Zarówno w grupie położnych, jak i w grupie rodzą-

cych za pomocą poniższej ilustracji udzielano odpowiedzi na pytanie nr 24.

il. 71

il. 72

W każdej z powyższych siedmiu grup znajdowało się kolejne siedem wariantów ułożenia ciała,

zilustrowanych w widoku z boku. Kobiety dla rozróżnienia od osób im towarzyszących zostały

narysowane z wypełnieniem koloru czarnego. Położne i partnerzy rodzących zostali narysowani

linią konturową. Ilustracje noszą znamiona rysunku odręcznego i mają charakter poglądowy.

Respondetki wybierały odpowiedzi na zadane pytania wskazując kategorię przyjętych pozycji

i cyfrę oznaczającą dany wriant ułożenia ciała. W opraciu o omówioną ilustrację udzielono odpowiedzi:

» na pytania numer 10-20 w grupie położnych,

» na pytania numer 16-23 w grupie rodzących.

88


89


Ilustracja do sekcji III

Zestawienie przykładowych typów sprzętów wyposażenia sal porodowych (il. 73)

Na ostatniej ilustracji z omawianych kwestionariuszy widać 14 typów mebli porodowych,

narysowanych czarnym konturem. Każdy z typów został dodatkowo podpisany, aby zapewnić

lepsze zrozumienie przedstawionych rysunków.

Wymieniając od lewej strony, widoczne są:

» fotel porodowy,

» łóżko porodowe,

» dwuosobowy zestaw porodowy,

» Roma Birth popularnie nazywana „kołem porodowym”,

» krzesło porodowe z oparciem,

» stołek porodowy z materacem,

» dwa drewniane stołki porodowe,

» dwa stołki porodowe z tworzywa sztuczenego,

» piłka dmuchana typu Swiss Ball

» materac gimnastyczny,

» worek typu sako,

» basen porodowy lub wanna porodowa,

» drabinki gimnastyczne,

» chusta, zwana czasem liną.

Ilustracja służyła jako pomoc w udzielaniu odpowiedzi dotyczących opini na temat:

» sprzętu wyposażenia sal porodowych znanych z pracy lub z internetu

(w grupie położnych – pytania numer 21, 23, 27, 28),

» mebli oraz sprzętów zapamiętanych podczas porodów oraz znanych ze szkoły rodzenia

czy innych źródeł np. internetu. (w grupie rodzących – pytania numer 23, 29).

il. 73

Wyniki kwestionariuszy

Na kolejnych stronach zaprezentowano wyniki uzyskane z przeprowadzonych kwestionariuszy.

Liczby w wynikach procentowych zostały zaokrąglone do jednego miejsca po przecinku, co skutkuje

uzyskaniem danych poglądowych, a nie wnikliwych rachunków statystycznych. Uproszczenie to jest

uzasadnione, gdyż badanie kwestionariuszowe służyło ustrukturyzowaniu wywiadów prowadzonych

do celów projektowych.

Sporządzone wykresy oraz cytowane odpowiedzi zostały opracowane we wspólnym kodzie

kolorystycznym dla wszystkich trzech sekcji pytań. Wyróżnione wyniki, istotne dla projektu, w grupie

położnych zaznaczano kolorem niebieskim, a w grupie rodzących kolorem bordowo-różowym.

W sekcji II pod wykresami opisano wyniki wskazywanych pozycji w odpowiedzi na pytania wielokrot-

nego wyboru. Opis dotyczy najczęściej wybieranych pozycji: ok. 30% wyników o najwyższej liczbie

zgodnych odpowiedzi w grupie położnych oraz ok. 20% wyników o najwyższej liczbie zgodnych odpo-

wiedzi w grupie rodzących. Dodatkowo, odpowiedzi najliczniej zaznaczane są wyróżnione kolorem

ustalonym dla danej grupy badanej.

Odpowiedzi na pytania: nr 15 w grupie położnych oraz nr 12–14 w grupie rodzących, zostały

zaprezentowane na dodatkowej bocznej stronie (oznakowanej trójkątnym znacznikiem w okolicy nu-

meru strony). Zabieg ten ma służyć zestawieniu w sąsiedztwie odpowiedzi na pokrewne tematycznie

pytania.

90


91


Położne Rodzące

Sekcja I – Informacje podstawoweSekcja I – Informacje podstawowe

Respondentkami było 31 kobiet.

Dane z metryczki

Wiek: 24–60 latśrednia wieku położnych: 41,97 lat, z odchyleniem standardowym 11,08

Wzrost: 155–179 cmśrednia wzrostu położnych: 165,35 cm, z odchyleniem standardowym w przybliżeniu dziesiętnym 4,7

Waga: 6–130 kgśrednia wagi położnych to 67,5 kg, z odchyleniem standardowym w przybliżeniu dziesiętnym 16,9

Dane demograficzne (pytania 1–2)

Wykształcenie:

» 16 badanych (51,6%) posiada tytuł magistra położnictwa,

» 15 badanych (48,4%) uzyskało licencjat położnictwa.

Miejsce pracy:

» 17 położnych (54,8%) pracuje w Krakowie w tym:

» 10 położnych (32,2%) w Szpitalu im. Rydygiera,

» 7 położnych(22,6%) w innych krakowskich szpitalach,

» 12 położnych (38,7%) pracuje w trybie Domu narodzin w CM Żelazna w Warszawie,

» 2 położne (6,4%) pracują we Wrocławiu (brak udzielenia informacji dotyczącej nazwy szpitali).

Respondentkami były 52 kobiety.

Dane z metryczki

Wiek: 24–42 latśrednia wieku położnic: 31,44 lat, z odchyleniem standardowym w przybliżeniu dziesiętnym 4,12

Wzrost: 155–179 cmśrednia wzrostu położnic: 167,27 cm, z odchyleniem standardowym w przybliżeniu dziesiętnym 6,41

Waga: 46–117 kgśrednia wagi położnic w dniu porodu to 67,29 kg, z odchyleniem standardowym 14,11

Dane demograficzne (pytania 2–4)

Wykształcenie:

» 47 (90,4%) ma wykształcenie wyższe

» 4 (7,7%) wykształcenie średnie

» 1 (1,9%) wykształcenie zawodowe

Rodzaj wykonywanej pracy (odpowiedzi wielokrotnego wyboru):

» 43 (82,7%) pracuje umysłowo lub uczy się

» 5 (9,6%) pracuje fizycznie lekko

» 1 (1,9%) pracuje fizycznie ciężko

» 7 (13,5%) nie pracuje zawodowo

Miejsce zamieszkania:

» 3 (5,7%) wieś,

» 11 (21,2%) miasto małe,

» 38 (73,1%) miasto duże.

92


93


Położne Rodzące

Rodzące

94


Doświadczenie zawodowe (pytania 3–5)

Deklarowana liczba przyjętych porodów:

» 21 położnych (67,7%) deklaruje ponad tysiąc,

» 6 położnych (19,4%) przyjęło kilkaset,

» 3 położne (9,7%) przyjęły kilkadziesiąt,

» 1 położna (3,2%) przyjęła tylko kilka porodów.

Staż pracy na sali porodowej:

» 6 położnych (19,4%) – ponad 25 lat,

» 12 położnych (38,8%) – 15–25 lat,

» 2 położne (6,4%) – 5–15 lat,

» 10 położnych (32,2%) – mniej niż 5 lat,

» 1 położna (3,2%) – nie pracuje w szpitalu.

Porody domowe:

» 23 położne (74.2%) – nie przyjmują porodów domowych,

» 3 położne (9,7%) – przyjęły kilka,

» 5 położnych (16,1%) – przyjęło kilkadziesiąt.

Zachęcanie do przyjmowania różnorodnych pozycji (pytanie 6)

» 23 położne (74,2%) deklarują, że bardzo często zachęcają rodzące do przyjmowania

różnorodnych pozycji porodowych,

» 7 położnych (22,6%) uważa, że często,

» 1 położna (3,2%) odpowiedziała, że nigdy nie zachęca.

Osoby decydujące o aktywności rodzącej podczas porodu (pytanie 7)

» 4 położne (12,9%) wskazują, że „rodzące same decydują”,

» 26 położnych (83,9%) twierdzi, że „położna sugeruje a rodząca decyduje”,

» 1 położna (3,2%) wskazuje, że „decydują lekarz i położna”.

Wiedza ze szkoleń na temat pozycji i jej zastosowanie (pytania 8–9)

Większość, bo 29 położnych (93,5%) twierdzi, że brała udział w kursach lub szkoleniach

informujących o różnorodnych pozycjach porodowych oraz wskazuje, że korzysta z tej wiedzy

w pracy na sali porodowej.

Sekcja I – Informacje podstawowe Sekcja I – Informacje podstawowe

Osoby obecne podczas porodu [wykr. 1]

Przygotowanie się do porodu (pytania 12–14)

40 badanych (76,9%) uczęszczało do szkoły rodzenia.

12 badanych (23,1%) nie uczęszczało.

Wszystkie badane położnice, 52 kobiety (100%) już kiedyś spotkały się z informacją na temat różno-

rodnych pozycji porodowych.

Źródła wiedzy o różnorodnych pozycjach porodowych [wykr. 3]

Podanie oksytocyny w kroplówce [wykr. 2]

Wywiad położniczy (pytanie 1)

25 badanych (48,1%) było pierworódkami (w wieku 24–39 lat), a 27 (51,9%) było wieloródkami (w wieku

27–42 lata). W tym dwie z kobiet rodziły siłami natury po przebytym uprzednio cesarskim cięciu.

W grupie wieloródek:

» 17 kobiet (32,7%) urodziło siłami natury drugie dziecko,

» 4 kobiety (7,7%) trzecie dziecko,

» 2 kobiety (3,8%) czwarte,

» 2 kobiety (3,8%) piąte,

» 1 kobieta (1,9%) szóste,

» 1 kobieta (1,9%) siódme dziecko.

14 kobiet (26,8%) urodziło po przebytych uprzednio poronieniach:

» 10 (19,2%) po 1 poronieniu,

» 2 (3,8%) po 2 poronieniach,

» 2 (3,8%) po 3 poronieniach.

Informacje o przebytym porodzie (pytania 5–11)

Liczba dni, które upłynęły od porodu

Przebadano położnice w przedziale czasu 0–14 dni po porodzie:średnia dni po porodzie 2,94, z odchyleniem standardowym 3,12

» 33 panie (63,5%) – 0–2 dni po porodzie,

» 11 pań (21,1%) – 3–5 dni po porodzie,

» 4 panie (7,7%) – 6–10 dni po porodzie,

» 4 panie (7,7%) – 11–14 dni po porodzie.

Znieczulenie

17 kobiet (32,7%) korzystało ze znieczulenia farmakologicznego,

35 kobiet (67,3%) nie korzystało ze znieczulenia farmakologicznego.

W grupie kobiet, które nie wykorzystały znieczulenia dwie panie (3,8%) skorzystały

z gazu rozweselającego, a jedna (1,9%) z akupunktury.

Sekcja I – Informacje podstawowe

podczas III fazy porodu

tak

nie

95 96

Badania: wprowadzenie – analiza stanu wiedzy – położnictwo i anatomia – badania własne Badania: wprowadzenie – analiza stanu wiedzy – położnictwo i anatomia – badania własne2 2

97


Sekcja II – Różnorodne pozycje porodowe

Położne

Opis wyników Opis wyników Opis wyników

Rodzące

Położne

Sekcja II – Różnorodne pozycje porodowe Sekcja II – Różnorodne pozycje porodowe

Które pozycje zwykle proponuje Pani w I i II okresie porodu w celu zmniejszenia dolegli-

wości bólowych? (pytanie 10) [wykr. 5]

80–50%

mobilne – krążenie biodrami:

na piłce, w podpartym przodo-

pochyleniu, w przodopochy-

leniu oparta o partnera, na

stojąco / chodząco, w podpar-

tym klęku „na czworakach”

z krążeniem biodrami.

60–50%

klęczące – klęcząca

w przodopochyleniu z niskim

lub wysokim podparciem

górnej częsci ciała, pozycja

kolankowo-łokciowa.

55–50%

siedzące – w przodopochyle-

niu; oparta o partnera siedzą-

cego z tyłu;

wiszące – zawieszona przo-

dem do partnera, zawieszona

na kończynach górnych trzy-

mających uchwyt na wysokości

ramion przed sobą.

Pozycje łagodzące ból w trakcie skurczów? (I i II okres porodu) (pytanie 16) [wykr. 6]

20–15%

siedzące – w przodopochyleniu;

oparta o partnera siedzącego

z tyłu;siedzenie nisko w przodo-

pochyleniu;

kuczne – kuczna podparta

w przodopochyleniu;

wiszące – zawieszona przodem

do partnera, zawieszona na koń-

czynach górnych trzymających

uchwyt na wysokości ramion

przed sobą.

45–25%

mobilne – krążenie biodrami:

w podpartym przodopochyle-

niu, na stojąco/chodząco bez

oparcia, krążenie biodrami na

piłce, skakanie na piłce, krąże-

nie biodrami: w przodopochy-

leniu oparta o partnera.

30–25%

klęczące – klęcząca

w przodopochyleniu z niskim

podparciem górnej części

ciała.

Które pozycje kobiety same spontanicznie przyjmują w I okresie

porodu? (pytanie 15) [wykr. 4]

70–40%

mobilne – krążenie biodrami

i ,,skakanie” na piłce, krąże-

nie biodrami: w podpartym

przodopochyleniu oparta

o przedmiot lub o partnera,

jak również na stojąco / cho-

dząco.

55–40%

klęczące – w klęku z przodo-

pochyleniem z pełnym pod-

parciem górnej części ciała;

mobilnesiedzące klęczącekuczne wiszącepółleżące leżącemobilnesiedzące klęczącekuczne wiszącepółleżące leżące

55–40%

wiszące – na kończynach gór-

nych trzymających uchwyt

na wysokości ramion przed

sobą.

mobilnesiedzące klęczącekuczne wiszącepółleżące leżące

98


99



Położne

Opis wyników Opis wyników

Położne


Które pozycje proponuje Pani w II okresie porodu w celu sprawniejszego zstępowania

główki w kanale rodnym? (pytanie 11) [wykr. 7]

45–30%

leżące – na boku: z nogą

opartą o bark położnej lub ze

stopą na materacu lub z nogą

w górze opartą na strzemieniu

mebla porodowego;

klęczące – kolankowo-łokcio-

wa, w klęku z przodopochy-

leniem z pełnym podparciem

górnej części ciała, lub klęk asy-

metrycznie na jednym kolanie;

mobilne – skakanie na piłce,

kołysanie: podtrzymywana

50%

kuczne – na stołku, plecy

oparte o partnera siedzącego

z tyłu.

65–50%

leżące – na boku z jedną

z kończyn górnych pod głową,

a drugą podtrzymującą zgiętą

w górze kończynę dolną.

przez partnera z przodu

lub z tyłu, krążenie biodrami

w podpartym przodopochyleniu;

wiszące – odciążenie ciała

poprzez zawiśnięcie na rękach

uchwyconych przed tułowiem

na lekko ugiętych nogach;

kuczne – oparta plecami

o ścianę lub o partnera;

siedzące – siedząca na stołku

porodowym oparta o partnera.

Które pozycje kobiety same spontanicznie przyjmują w II okresie

porodu? (pytanie 16) [wykr. 8]

50–30%




w górze kończynę dolną lub ze

stopą opartą o bark położnej;

klęczące – w klęku z przodo-

pochyleniem z pełnym podpar-

ciem górnej części ciała,

pozycja kolankowo-łokciowa;

kuczne – na niskim stołku,

plecy oparte o partnera siedzą-

cego z tyłu.

30–20%

siedzące – na niskim stołku,

plecy oparte o partnera siedzą-

cego z tyłu;

klęczące – klęk w przodopo-

chyleniem z podparciem górnej

części ciała, w klęku podpartym

gdzie ciężar górnej części ciała

spoczywa na kończynach gór-

nych opartych na materacu,

w siadzie klęcznym gdzie po-

śladki oparte są na stopach;

półleżące – na łóżku porodo-

wym ze stopami opartymi na

podpórkach na wysokości leża;

mobilne – krążenie biodrami

w klęku podpartym, w przodo-

pochyleniu oparta o partnera

stojącego z przodu;

wiszące – w pozycji stojącej

na lekko ugiętych nogach

wspartej na linie/chuście zawie-

szonej przed rodzącą.

mobilnesiedzące klęczącekuczne wiszącepółleżące leżące mobilnesiedzące klęczącekuczne wiszącepółleżące leżące

100


101


Sekcja II – Różnorodne pozycje porodoweSekcja II – Różnorodne pozycje porodowe

Położne


Rodzące

Które pozycje zwykle proponuje Pani w II okresie porodu w trakcie

parcia? (pytanie 12) [wykr. 9]

75–55%





stopą opartą o bark położnej;

siedzące – na stołku, plecy

oparte o siedzącego partnera;

kuczne – na niskim stołku,

plecy oparte o siedzącego

partnera.

40–30%

klęczące – w klęku z przodopo-

chyleniem z pełnym podparciem

górnej części ciała, lub pozycja

kolankowo-łokciowa;


wym ze stopami opartymi na

materacu na wysokości linii bio-

der, lub poniżej tej wysokości.

Pozycje, w których parłaś i dziecko się rodziło (II okres porodu). (pytanie 17) [wykr. 10]

30–20%


wym ze stopami opartymi

w górze na barkach położnej;





stopą opartą o bark położnej.

20–10 %




w górze kończynę dolną lub

ze stopą podpartą na strze-

mieniu łóżka porodowego,

leżąca na plecach podparta na

łokciach z nogami na wysoko-

ści leża.

półleżące – na łóżku poro-

dowym ze stopami opartymi

na materacu na wysokości linii

bioder, lub w wariantach ze

stopami poniżej i powyżej tej

wysokości;

klęczące – klęk w przodopo-

chyleniu z podparciem górnej

części ciała.


102


103



Położne Rodzące

Opis wynikówOpis wyników

30–10%

półleżąca – na fotelu porodo-

wym w różnych wariantach

w tym półleżące w wariantach

nogi na strzemionach oraz

„nogi na siebie”.

Pozycje, w których urodziło się łożysko (III okres porodu). (pytanie 19) [wykr. 12]

25–15%

półleżąca – na fotelu poro-

dowym w różnych wariantach

pozycji.

15–10%

leżąca – na plecach podparta

na łokciach lub na poduszce

oraz pozycja w wariantach:

nogi na strzemionach (w opiso-

wych odpowiedziach wska-

zywana była pozycja „nogi na

siebie”, tutaj nie narysowana).

Uwaga do pytań 14, 17, 19:

Podczas wypełniania kwestionariuszy większość badanych wskazało, że III okres porodu odbywa

się w tej samej pozycji w jakiej urodziła się dziecko lub w pozycjie półleżącej (w różnych wariantach)

na fotelu porodowym.

leżąca – na pleacach z nogami

na strzemionach (tzw. biedronka)

siedząca oraz kuczna – w wa-

riancie z partnerem za plecami

rodzącej, oraz w różnych warian-

tach z opartymi plecami

Pozycje kobiety same spontanicznie przyjmują w III okresie porodu (pytanie 17)

Opis wyników

30–25%

półleżąca – na ze stopami

opartymi na podpórkach na

wysokości leża łóżka

Które pozycje zwykle proponuje Pani w III okresie porodu (łożysko)? (pytanie 14) [wykr. 11]


mobilna – krążenie biodrami

oraz na kołysanie na ugiętych

nogach oparta plecami o stoją-

cego partnera

15–10%

półleżąca – na łóżku porodowym

z nogami poniżej wysokości leża,

oraz ze stopami na materacu leża

siedząca – na krześle poro-

dowym z plecami podpartymi


104


105


Położne


Rodzące


Pozycje obserwowane podczas porodu w otoczeniu wodnym: pod prysznicem

lub w wannie? (pytanie 19) [wykr. 13]

Pozycje przyjmowane podczas porodu w otoczeniu wodnym: pod prysznicem

lub w wannie? (pytanie 20) [wykr. 14]

15–5%


na łokciach

klęcząca – z podpartą górną

częścią ciała, oraz w kleku pod-

partym „na czworaka”

mobilna – siedząca na piłce

skacząca oraz krążąca biodrami

35–20%

wisząca – z odciążeniem ciała

poprzez zawiśnięcie na rekach

uchwyconych przed tułowiem,

leżąca – na boku z uniesioną

jedną kończyną,

klęcząca – z podpartą górną

częścią ciała różne warianty

półleżąca – gdy stopy znajdu-

ją się na wysokości siedziska

kuczna – różne warianty

z plecami podpartymi

mobilna – skacząca na piłce


Uwaga do pytań 19, 20

Podczas wypełniania kwestionariuszy większość badanych wskazała, że pozycje: leżące, półleżące

oraz klęczne były przyjmowane w wannie, a pod prysznicem stosowano pozycje: mobilne, wiszące,

kuczne i siedzące.

20–10%

mobilna – siedząca na piłce

krążąca biodrami

kuczna – w podpartym

przodopochyleniu,

siedząca – w przodopochy-

leniu,


na łokciach, leżąca

na boku ze stopą opartą

o dno wanny

Uwaga do pytania 20

Łącznie 20 kobiet (38,4%)

udzieliło odpowiedzi na

pytanie dotyczące pozycji

przyjmowanych w otoczeniu

wodnym, wskazując tym sa-

mym na wykożystanie wody

w trakcie porodu.

106


107


Położne Rodzące


» Kuczna 3: w półleżącym ułożeniu.

» 5 z siedzących: z nogami na udach klęczącej położnej, a ciało odchylone w tył na męża.

» Rodziłam łożysko na 6 z poduszką, a nogi niżej na stołku.

» 5: nie leżałam, raczej półleżąca, nogi na strzemionach a nie na położnej. W pytaniu 22 chciałam

w kucyki na fotelu porodowym z barierka z przodu tyłem do położnej podobnie do kucznych 2.

» Klęcząca: niżej biodra w Wannie na przemian z tą na rys.

» Teraz w leżącej 5: oparta o kran w wannie, a przy pierwszym porodzie: leżąca na plecach z nogą

w górze i nie było o co ją podeprzeć.

» Chciałam rodzić w wannie.

» W I fazie wanna łagodziła ból, potem w finale vacuum.

» Opierałam się w 1 fazie na stojaku do kroplówki, chodząc.

» W fazie I: ze zgiętymi nogami na boku na płaskim łóżku, a 6: w finale na pochylonym łóżku.

» W 1 fazie: siedzenie na sedesie w odchyleniu w tył, opierając się o ścianę i trzymając się za umy-

walkę. W skurczach tam, wisząc na mężu.

» Mąż w 1 fazie za piłka, siedziałam na sedesie w trakcie 1 fazy. Siostra po jednej stronie trzymała

nogę, a położna druga nogę.

» Mąż masował mi masażerem z pestek wiśni na ciepło w 1 fazie, rodziłam w klęczkach oparta

o drabinki.

» Finał: leżąca 5 – głową wyżej, nogi razem.

» Finalna ze sznurem na łóżku porodowym w kucyki jak 2 i 3, sznur jest ekstra, uratował mi życie.

» 1 i 3 kluczem na fotelu. Chciałam spróbować wanny.

» 20 pytanie: pod prysznicem, 24 pytanie: mąż trzymał nogę w górze jak rodziłam na boku.

» Finał: piłka i Mąż za ręce, termofor w skurczach pomagał na krzyżach.

» Trening porodowy „mamoizel”. W 17 worek „saco” nogi na podłodze podgięte.

» W 17: finał 5 półleżąca wysoko nogi, ale na podpórkach.

» Partner pomagał pod prysznicem.

» Pytanie 16: prysznic gorący i klęczące, oraz to 5 w pozycji na stojąco.

» Pochylanie się w oparciu o sambę.

» Parłam w pozycji siedzącej na łóżku porodowym, z nogami nisko, przypominała tą pozycję

półleżącą z rysunków, ale jednak oparcie było bardziej pionowe, więc była to bardziej pozycja

siedząca.

Jeżeli nie widzisz na rysunku pozycji przyjmowanych przez Ciebie lub tych,

które chciałaś przyjąć, opisz je tutaj. (pytanie 23)

» Kuczna do przodu z uchwytem nie za wysoko.

» 14 pytanie: jak „2 półleżąca” i kolana na siebie.

» 14 pytanie: odpowiedź 1 bez strzemion „nogi na siebie”, odpowiedzi wcześniejsze: wisi na strzemio-

nach od fotela, pytanie 18 kobieta przykuca oparta o fotel na podłodze, a jak dziecko jest już na

zewnątrz, to odpoczywa oparta o fotel na najniższym ustawieniu fotela.

» Pytanie 11: „2 w klęcznej” z asymetrią w podparciu. Pytanie 17: nogi na siebie lub pionizacja,

i kuczna z podporą z przodu czy klęczna z piłką z przodu w I okresie.

» Klęcząca na łóżku jest wygodna.

» Finał z klęcznej 5 będzie 6 lub 7, pytanie 14: nie „123” tylko noga na wyproście żeby nie blokować

tętnic udowych! Na zjazdach Midwafery Today i osteopatii zalecają wyprost odwiedzenie i ruch

okrężną kończy na dolną. Pytanie 17: leżące 6 z poparciem pleców. Pytanie 20: tylko w 1 okresie.

» Polecane są na boku w większości, a nie na plecach płasko.

» Pytanie 16. spontanicznie kobiety leżą na boku ze założonymi nogami.

» Polecają na boku z nogą u góry podpartą, a w finale to samo ze złożonymi nogami lub też z ręczni-

kiem między nogami.

» Leżąca na boku ze złączonymi nogami.

» W wodzie bok ze złączonymi nogami.

» Liczna pochylona do tyłu i w wannie i na lądzie, stojąca rodząca stoi w odchyleniu do tyłu podpie-

rając się z tylu o łózko lub trzymając ręce na biodrach (poród).

» Krzesełko i lina związana w kółko pod ramiona.

» Na stojąco w spontanicznych sytuacjach.

» Pytanie 14: łożysko tam gdzie urodzi się dziecko tak aby można było kangurować, pytanie

18: jestem chętna na wszystkie pozycje.

Jeżeli spotkała się Pani w swojej praktyce z innymi pozycjami porodowymi, proszę

je opisać. (pytanie 21)

108


109



Położne Rodzące

Proszę zaznaczyć jakie postawy/miejsca wybierają osoby towarzyszące podczas poro-

du rodzinnego. (pytanie 24) [il. 74]

8 (25,8%) „bardzo często”

14 (45,1%) „często”

5 (16,1%) „rzadko”

4 (12,9%) „bardzo rzadko”

suma pozytywnych 31 (100%)


15 (48,4%) „często”

7 (22,6%) „rzadko”




5 (16,1%) „często”

8 (25,8%) „rzadko”

4 (12,9%)„bardzo rzadko”

12 (38,7%) „nie widziałam”

suma pozytywnych 19 (61,2%)

suma negatywnych 12 (38,7%)

2 (6,4%)„bardzo często”

11 (35,5%) „często”

11 (35,5%) „rzadko”






12 (38,7%) „często”

12 (38,7%) „rzadko”






21 (67,7%) „często”

4 (12,9%) „rzadko”



Proszę zaznaczyć, gdzie była i co robiła Twoja osoba towarzysząca

(pytanie 24) [il. 74]

2 (3,8%) „większość czasu”

1 (1,9 %) „często”



1 (1,9%) „często”

1 (1,9%) „rzadko”


52 (100%) „nie było takiej

sytuacji”

suma negatywnych 52 (100%)

2 (3,8%) „rzadko” suma pozytywnych 2 (3,8%)


2 (3,8%) „często”

2 (3,8%) „rzadko”



12 (23%) „często”

7 (13,4%) „rzadko”


110


111



Położne Rodzące

Proszę zaznaczyć jakie postawy/miejsca wybierają osoby towarzyszące podczas poro-

du rodzinnego. (pytanie 24 – ciąg dalszy) [il. 75]


15 (48,4%) „często”

3 (9,7%) „rzadko”






13 (41,9) „często”

8 (25,8%) „rzadko”






12 (48,4%) „często”

2 (6,4%) „rzadko”


3 (9,7%) „nie widziałam




5 (16,1%) „często”

10 (32,2%) „rzadko”





1(3,2%)„bardzo często”

8 (25,8%) „często”

13 (41,9%) „rzadko”






5 (16,1%) „często”

14 (45,1%) „rzadko”





Proszę zaznaczyć, gdzie była i co robiła Twoja osoba towarzysząca.

(pytanie 24 – ciąg dalszy) [il. 75]


13 (24,9%) „często”

9 (17,3%) „rzadko”



3 (5,7%) „często”

3 (5,7%) „rzadko”



16 (30,7%) „często”

1 (1,9%) „rzadko”


1 (1,9%) „często”

3 (5,7%) „rzadko”



2 (3,8%) „często”

3 (5,7%) „rzadko”


1 (1,9%) „rzadko” suma pozytywnych 1 (1,9%)

112


113


Położne Rodzące

Które sprzęty wchodzą w skład wyposażenia sal porodowych u Pani w Szpitalu,

a które zna Pani z innych źródeł? (pytanie 25) [il. 76]

Jakie meble zapamiętałaś z sali porodowej? Podziel je na te, z których korzystałaś i te,

które były, ale ich nie używałaś. (pytanie 25) [il. 76]

znam z pracy:z innych źródeł:

303

189

227

113


913

179

209

415


302

312

302

275


285

274

1511

216

użyłam:nie użyłam:

421

86

-9

-8


-13

39

59

-6


2422

1219

316

1016


1123

415

111

-5

Sekcja III – Informacje dotyczące wyposażenia sal szpitalnych Sekcja III – Informacje dotyczące wyposażenia sal szpitalnych

114


115


Położne Rodzące


Proszę o ocenę zilustrowanych mebli. (pytanie 26) [il. 77] Podziel sprzęty na przyjazne, których spróbowałabyś użyć i takie, których

nie chciałabyś dotknąć. (pytanie 26) [il. 76]

„chętnie z tym pracuję” 25 – 10 osób (80,6% - 32,2%):

„niechętnie z tym pracuję” 10 - 4 osób (32,2% - 12,9%):

„ciekawe, chciałabym spróbować” 25 – 10 osób (80,6% - 32,2%):

„nie chciałabym z tym pracować” 9 – 4 osoby (29% - 12,9%):

przyjazne:nieprzyjazne:nie mam zdania:



4048

311

20

283

21

4219


373

12

341

17

311110

73510

191320

151819

161620

259

18

189

25

121426

171322

71530

116


117


Położne Rodzące


Jeżeli jakaś cecha jednego z powyższych sprzętów w Pani ocenie jest szczególnie

przydatna lub irytująca proszę o opinię. (pytanie 27)

» Stołki porodowe robią dziury w brodzikach – niszczą się – a Panie chętnie by usiadły.

» Przydałoby się wyższe krzesło porodowe.

» Stołki mogłyby być wyższe dla mnie, a dla rodzących to nie miałoby znaczenia.

» Krzesełka są nisko i jest nam wygodnie choć nic nie widzimy i jesteśmy pobrudzone,

wszystko brudzi się.

» Brudzi się wokół stołeczka porodowego.

» Krzesełko 6 się sprawdza. Są proste. Przy krzesełkach leje się po nogach.

» Nasze krzesełko nie ma oparcia, oraz że trzeba pod nie podkładać podkłady, żeby nie było

bałaganu. Lina, chusta: przydatna; piłka i tv: też przydatne.

» Piłka i drabinka, krzesełko z materacem – lubię.

» Sedes w porodach domowych na finał.

» Podwójny nr 3: jest fajny, na drabinkach nie ma jak zawisnąć w przodopochyleniu.

» Koło porodowe- dużo pozycji można wymyślać. W stołkach porodowych przeszkadza

mi to, że są niskie.

» Różnorodność jest konieczna w pozycjach, bo są kluczem na końcówki, gdy głowa jest

w próżni i na wchodzie, wtedy jest zagrożenie obrzęku warg sromowych. W nr 2, irytuje

mnie, bo mniej pozycji można niż na nr 1. Stołki porodowe są za niskie. Fotele porodowe:

się te nóżki psują, ale podnoszenie poziomu i dostępność do pacjentki są dobre. Nr 1 jest

dobre bo to i łóżko, i fotel. Jest podnóżek więc działa jak krzesło. Jest dostęp do pacjentki.

Dawne łóżka porodowe: przez ok. 15 lat – dostęp był tylko z boku… trzeba jednak przy nr

1 być ostrożnym, bo dziecko jest śliskie.

» Fotel nr 1: ok, uchwyty są, nisko zjeżdża, jest wielofunkcyjny, wygodny do porodu, bez-

pieczny przed infekcją, ma pojemnik. Jak strzemiona uciekają jest niedobrze…

» Z nr 1 jestem zadowolona, że ma sprytne podnóżki do licznych pozycji i kolankowych też.

Wanny mnie denerwują, bo nie mam do niej dobrego dostępu. Drabinki są super, bo moż-

na wykorzystać w każdym okresie porodu. Worek sako się źle czyści i ubija z czasem.

» Nr 1: można zmieniać pozycje, pilot działa sprawnie. Nr 4: mnie przekonuje. Stołek lepiej

żeby był z oparciem. Nr 10 nie wiem czy się przydaje, wygląda jak nocnik.

» Fotel porodowy ułatwia zmiany pozycji.

Wskaż ten ze sprzętów, na którym urodziło się Twoje dziecko. (pytanie 28) [il. 78]

35 5 1 3

1 2 1 4

Jeżeli nie ma takiego na ilustracji, proszę opisz słownie, co zapamiętałaś.

Podziel się opinią, co było wygodne, a co byś zmieniła? (pytanie 29)

» Byłam zadowolona.

» Było dobrze, bo nie byłam podłączona do sprzętów.

» Sala była ciasna, nie było w niej prysznica.

» Podłużna narożna wanna z wyprofilowanym siedzeniem i mało uchwytów, wyprofilowany

stołek dobrze że był podczas poboru krwi.

» Była wanna użyłam po porodzie…

» Wanna była długa i nie miałam się o co zaprzeć nogami.

» Sedes był pomocny przed porodem. Tam w ubikacji mogłam się schować przed tłumem

osób, bo rodziłam wcześniaka.

» W skurczach opierałam się o zwykłe łóżko.

» Przyjazne łóżko zwykłe dwuosobowe.

» Było zwykle łóżko nieporodowe.

» Było na sali zwykle łóżko szpitalne.

» Klęczałam na łóżku. Trzymałam się oparcia.

wan

naop

inie

sede

słó

żko

dwuo

sobo

we

fote

l / łó

żko

poro

dow

e –

opin

iekr

zesł

o / s

tołk

i po

rodo

we

inne

spr

zęty

118


119


Położne Rodzące

» Na fotelu porodowym w pozycji siedzącej poród był dość wygodny, natomiast wolałabym

jak najdłużej być w pozycji wertykalnej, a na ostatnie dwa parte usiąść na fotelu. Niewy-

godnie było trzymać na nim nogi, które jakoś bardzo mi się trzęsły podczas fazy partych.

przy rozwarciu 8 cm położna ułożyła mnie w pozycji leżącej, trochę na boku, z nogami

jakby skrzyżowanymi, pozycja ta miała na celu lepsze wpasowanie się główki w kanał

rodny. Spytała też w jakiej pozycji chcę rodzić, czy w kucznej czy w półsiedzącej na fotelu.

Wybrałam tę drugą, bo w sali było mało miejsca i nie miałam wyćwiczonych nóg do pozycji

kucznej więc szybko by mnie zmęczyła.

» Zauważam, że tego fotela trzeba było się zaprzeć nogami, żeby nie zjeżdżać, potrzebne

coś żeby oprzeć w górze nogi, gdy są na mnie półleżące.

» Dobre: że był wielofunkcyjny, ten dół mobilny i nogi mogłam dać w górę i w dół.

» Fotel szeroki, wygodny.

» Uchwyty – było dobrze, że miałam co chwytać.

» Niewygodnie było z niego wstać, te uzdy przeszkadzały wstać.

» Podpórki opadały pod stopami. Poducha pod plecy mi pomagała na fotelu.

» Brakowało mi uchwytów w tym fotelu, na którym rodziłam.

» Fotel porodowy miał niestety połamane uchwyty. Mówią przesuń się wyżej, a nie ma

za co złapać.

» Niewygodnie było na płasko położonym fotelu przez podziały, szczeliny między segmentami.

» Niewygodny, jak spalam na nim twardy materac. Podnóżki opadały i nie mogłam porządnie

nóg oprzeć. Uchwyty z boku oparcia pomogły mi jak parłam na boku.

» Potrzebne są uchwyty z przodu w krzesełku.

» Pierwsze dziecko fotel, a drugie materac i oparcie przodu ciała o drabinki w klęcznej.

» Zamiast materaca ręcznik.

» Woreczek z pestkami wiśni na ciepło.

» Groszki podgrzewane mi nie pomogły na ból, lina była pomocna.

» Były dwie piłki jedna jak orzeszek i druga mniejsza okrągła.

» Z boku był fotel, taki zwykły – brak poduchy pod głowę, gdy siedziałam na jednym udzie.

fote

l / łó

żko

poro

dow

e –

opin

iein

ne s

przę

ty


» Nr 4 – można zmieniać pozycje. Łóżko nr 2 ma możliwość zmiany wysokości, ale robi to

wolno, ciężkie nóżki do rozłożenia, potrzeba asysty – najlepiej żeby jakoś nogą sobie

pomóc: naciskać nogą do zmiany pozycji.

» Żeby w fotelu mechanizmy były lekkie i poręczne. Luźne części są nieprzydatne. Ta rama

(poręcz/uchwyt) byłaby ok, gdyby odkładała się za oparcie.

» Uciążliwe jest doczepianie elementów, konfigurowanie łóżka lub fotela.

» Fotele się psują po pół roku, trzeba wzywać serwisantów. Nie są wygodne te elementy

doczepiane, mogą spaść na podłogę lub nogę jak są uszkodzone, a sporo ważą.

» Lubię jeżeli mogę podnieść pacjentkę jak się zgadza, irytuje mnie zepsuty i brudny sprzęt.

» Uchwyty są potrzebne do stabilizacji.

» Nr 2 – wymusza złą pozycję kobiety.

» W nr 2 uchwyty są źle skonstruowane.

» Bardzo ważna jest możliwość regulacji co pozwala dostosować mebel do potrzeb rodzącej

oraz jakość materiału, gdyż są mocno eksploatowane.

fote

l / łó

żko

poro

dow

e –

opin

ie c

d.

Jeżeli nie ma takiego na ilustracji, proszę opisz słownie, co zapamiętałaś.

Podziel się opinią, co było wygodne, a co byś zmieniła? (pytanie 29 – ciąg dalszy)

Jeżeli jakaś cecha jednego z powyższych sprzętów w Pani ocenie jest szczególnie

przydatna lub irytująca, proszę o opinię. (pytanie 27 – ciąg dalszy)

120


121


Położne Rodzące


Czy stosowanie jednorazowych podkładów higienicznych na siedziskach porodowych

stwarza jakieś kłopoty? (pytanie 28)

» Nie stwarza kłopotów (powtórzone czterokrotnie)

» Zsuwają się… ale są super.

» Zestawy porodowe są super z rynienką lubię duże.

» Są chłonne i jest dobrze.

» Trzeba je wymieniać często.

» Minus, że się zsuwają i przy podszywaniu trzeba wymieniać.

» Nie spotkałam się z podkładami do krzesełek… lubię te z rynienką.

» Ograniczona ilość, zestaw jest jeden.

» Kosz większy się by przydał… powinny być na wyposażeniu szpitala.

» Z piłki się zsuwają, przy krzesełku się robi bałagan. Super rynienkowate podkłady.

» Panie się ześlizgują z łóżek.

» Czasem się ześlizgują tu ma znaczenie ich gatunek lub grubość chłonność ma znaczenie.

» Tak zsuwają się, przy znieczuleniu szczególnie.

» Zsuwają się i to jedyna ich wada.

» Trudno wyjąć z pod pacjentki bo zmieniamy jak się brudzi i czasem jest to lignina: w pliku

i zdejmujemy warstwy.

» Nie używam.

zale

tykł

opot

yin

ne

Poczucie higieny podczas porodu. (pytanie 30)

Nie wyobrażam sobie porodu bez jednorazowych podkładów

35 (67,3%) – „zgadzam się”

8 (15,4%) – „nie zgadzam się”

9 (17,3%) – „nie mam zdania”

Podkłady higieniczne przeszkadzały mi w zmianie pozycji

7 (13,5%) – „zgadzam się”



Dzięki pościeli szpitalnej na fotelu/łóżku porodowym czułam się bardziej jak w domu

30 (58,7%) – „zgadzam się”



Nie mam zaufania do higieny pościeli szpitalnej

14 (26,9%) – „zgadzam się”



Czy w Pani ocenie używanie podkładów zwiększa poczucie zachowania higieny na sali

porodowej? (pytanie 29)

„tak” – 31 odpowiedzi (100% )

Czy w Pani opinii stosowanie pościeli (bielizny szpitalnej) na siedziskach / łóżkach

pomaga oswoić, „udomowić” wnętrze sali porodowej? (pytanie 30)

Uwaga końcowa

Część wyników pytań (położne: 20, 22, 23, rodzące: 21–22, 27) zostało pominiętych w powyższym

zestawieniu, gdyż nie miały bezpośredniego wpływu na opracowany projekt lub zostały usunięte

jeszcze na etapie wypełniania kwestionariuszy przez respondentki (położne: 13, 18, rodzące: 15).

„tak” – 19 odpowiedzi (61,3%)

„nie” – 6 odpowiedzi (19,4%)

„kolorowa by pomogła” – 2 odpowiedzi (6,4%)

„nie mam zdania” – 1 odpowiedź (3,2%)

„pod flizeliną człowiek się poci” – 1 odpowiedź (3,2%)

„jest higenicznie a nie domowo” – 1 odpowiedź (3,2%)

„w pozostałych okresach nie ma to znaczenia”

– 1 odpowiedź (3,2%)

122


123


Wnioski z wyników badań kwestionariuszowych

Głównym celem prowadzenia kwestionariuszy było poznanie potrzeb kobiet rodzących oraz porównanie

ich z obserwacjami i potrzebami położnych. Cel ten został osiągnięty. Zebrane informacje są unikatowe,

gdyż dotychczas przeprowadzane badania dotyczyły innych aspektów rodzenia, np. wpływu stosowania

pozycji na postęp porodu czy na rotację ułożenia dziecka z nieprawidłowych do prawidłowych ułożeń.

Przeprowadzone badanie natomiast skupiało się na wykazaniu stosowania w praktyce, w Polsce, różno-

rodnych pozycji w procesie rodzenia na podstawie opinii położnych i rodzących.

Wyniki pozwoliły autorce uzupełnić własną wiedzę i wyobrażenia o warunkach istniejących na sali

porodowej. Umożliwiły konfrontację jej własnych doświadczeń (opisanych w części pt. Studium przypadku)

z przeżyciami innych kobiet. Kolejnym osiągnięciem było zestawienie doświadczeń i narracji położnych jako

obserwatorek, opiekunek i towarzyszek rodzących kobiet z narracją osób przebywających wyzwania, trudy

i radości związane z narodzinami dziecka.

Badane położne opisując spontaniczne zachowania kobiet rodzących, często zgadzają się z opiniami

kobiet rodzących, jednak mają w pamięci znacznie większą grupę obserwowanych, dlatego ich wypowiedzi

dotyczą szerszego spektrum różnorodnych pozycji. Kobiety natomiast odwołują się do swoich przeżyć.

Ich decyzje, w sposób nie dokońca uświadomiony, są uwarunkowane próbami zmniejszenia intensywności

odczuwania bólu i oszczędności energii – zachowywanej na wysiłek związany z finałem II stadium porodu.

Wnioski z rozmów podczas przeprowadzania kwestionariuszy

Z rozmów w trakcie przeprowadzania kwestionariuszy pochodzi dodatkowa informacja, że inne rodzące

także spotkały się z prośbami, aby zsunąć się na skraj fotela ginekologicznego, łóżka czy krzesełka poro-

dowego. Wynika z tego, że personel medyczny potrzebuje dostępu do krocza rodzącej. Innym powodem

może być fakt, że nie da się urodzić na większości łóżkek porodowych w pozycji siedzącej wyprostowa-

nej, gdy krocze rodzącej jest w pełni podparte przez materac (il. 79)

Inną informacją zbieżną z doświadczeniami własnymi było spostrzeżenie, że rodzące również miały

przemożną chęć pozostawania jak najdłużej w pochyleniu w przód. Dlatego podparcie górnej części

ciała na przedramionach np. o parapety czy przypadkowe meble bez elementów tapicerowanych

wymaga wsparcia projektowego, tym bardziej, że kobiety potrafią pozostawać w takim ułożeniu przez

dłuższy czas (il. 80).

Wnioski dotyczące pozycji porodowych

Szczególny nacisk został położony na ustalenie pozycji porodowych charakterystycznych dla po-

szczególnych faz porodu. Łączne podsumowanie odpowiedzi udzielonych przez kobiety z obu bada-

nych grup, dotyczące różnorodnych pozycji charakterystycznych w 1 i 2 stadium porodu (wykr. 15).

Popularność pozycji mobilnych w I okresie porodu jest obserwacją autorki, która znalazła potwierdzenie

w opinii zarówno rodzących, jak i położnych. Zbiegają się tu nieuświadomione dążenia rodzących

(chęć obniżenia intensywnosci wrażeń bólowych w trakcie skurczu) oraz celowe działania położnych

(chcących pomóc dziecku w obniżaniu się w kanale rodnym, za pomocą ruchu ciała matki i z wykorzysta-

niem działania siły grawitacji).

Położne starają się usprawniać proces narodzin, dlatego sugerują różne ułożenia ciała (różno-

rodność deklarują w odpowiedziach na pytania 6, 10, 11, 12, 14). Na początku porodu kobiety często

il. 79Pozycje półleżąca i siedząca na łóżku porodowym. Tak ułożone rodzące słyszały prośbę o zsunięcie się na skraj materaca. Użycie fantoma 5 centyla kobiet do celów poglądowych. Ilustracje własne autorki

il. 80Pozycje stojąca i klęczna w przodopochyleniu z podparciem ciężaru górnej części ciała na przedramionach. Użycie fantoma 95 centyla kobiet do celów poglądowych. Ilustracje własne autorki

I faza – zestawienie najczęściej wskazywanych pozycji [wykr. 15]

124


125


samodzielnie spontanicznie poszukują pozycji. Rodzące przejawiają wtedy wzmożoną aktywność, jeżeli

nie zostanie zalecone ciągłe monitorowanie tętna płodu. W takiej sytuacji mobiność kobiety zależy

od rodzaju urządzenia (korzystne są bezprzewodowe sondy KTG). W miarę nasilania się intensyw-

ności siły skurczowej przyjmowanie intuicyjnie dobieranych pozycji pomaga w łagodzeniu uciążliwych

doznań. Ruch, szczególnie chodzenie i kołysanie biodrami, pomagają rozluźnić spięte mięśnie oraz

pobudzają krążenie. Dobrze jest, gdy na sali porodowej znajdują się inne sprzęty niż łóżko porodowe,

aby zachęcać kobiety do opisanej aktywności.

Wśród odpowiedzi położnych dotyczących często polecanej przez nie pozycji w II okresie porodu

na pierwszym miejscu znalazła się pozycja leżąca na boku. Pozycja ta jest zalecana bardzo zmęczonym

rodzącym207. Gdy poród szybko postępuje, jest ona również korzystna ze względu na ochronę krocza.

Z opisowych odpowiedzi wynika też, że leżenie na boku w finale II fazy porodu występuje także w wersji

z ręcznikiem między nogami (il. 81). Podparcie jednej z kończyn dolnych podczas porodu w tej pozycji

jest stosowane w praktyce. Zarówno popularność tej pozycji, jak i stosowanie „improwizowanego”

podparcia, jakim jest zwinięty ręcznik wskazują istotny obszar zastosowania dla projektowanego

rozwiązania.

W III okresie porodu (łącznie dla obu grup badanych) najczęściej wybieranymi były pozycje leżące,

półleżące na fotelu lub łóżku porodowym oraz sporadycznie inne pozycje – takie same jak te,

207 Pierwsze porody siłami natury mogą trwać ponad 24 godziny.

w których urodziło się dziecko. W tej fazie kobiety są już skupione na noworodku, zaczynają się

pierwsze próby przystawienia dziecka do piersi, gdyż urodzenie łożyska wtedy następuje szybciej.

Personel medyczny w tym czasie stara się położyć zmęczone kobiety na płasko lub półleżąco na

fotelu czy łóżku w celu umożliwienia im odpoczynku oraz utrzymania kontroli na ich stanem. Podczas

oddzielania się łożyska może niespodziewanie dojść do krwotoku.

Podczas IV okresu porodu najczęściej wybierana jest pozycja leżąca oraz odpoczynek położnic z nowo

narodzonym dzieckiem. Kwestionariusze nie zawierały pytań o szczegóły przebiegu tego stadium porodu.

Wnioski dotyczące elementów wyposażenia sal

W pytaniach w sekcji II kwestionariusza zebrano opinie o elementach wyposażenia sal porodowych,

potrzebne do sformułowania założeń i wytycznych do projektowania tego typu sprzętów.

W wypowiedziach na ten temat niektóre położne zauważają, że podczas przyjmowania porodu

niewiele widzą, gdy kobiety siedzą na krzesełkach lub stołkach. Zwracają też uwagę na to, że otocze-

nie się bardziej brudzi208. Kolejna powtarzająca się uwaga położnych to, że „krzesełko mogło by być

wyżej”. Można przypuszczać, że taka opinia jest związana z przyzwyczajeniem do porodów na łóżkach

czy fotelach, które są wyższe (co jak wynika przynajmniej z części odpowiedzi – jest postrzegane jako

zaleta przez położne). Wynika z tego, że przez umożliwienie rodzącym przyjęcia pozycji siedzącej

na łóżku porodowym w II okresie porodu, można prawdopodobnie odpowiedzieć na potrzeby tych

położnych, które obecnie unikają przyjmowania tzw. porodów krzesełkowych.

W odpowiedziach na pytanie: „na jakim meblu urodziłaś?” łącznie 80% rodzących wskazało fotel

lub łóżko porodowe. Stąd wniosek, że te sprzęty są bardzo często używane i ogólnodostępne oraz

że nawet rodzące przyjmujące różnorodne pozycje i korzystające z różnych sprzętów w I fazie, często

przechodzą na łóżko lub fotel w II fazie porodu. Kwestionariusz nie zawierał pytań o uzasadnienie

takiego stanu rzeczy, ale na podstawie rozmów i obserwacji prowadzonych w szpitalach oraz lite-

ratury można założyć, że przyczyny są zarówno praktyczne, jak i (a może przede wszystkim) kultu-

rowe. Niezależnie od tych przyczyn, przywołany wyżej wynik wskazuje, że projektowanie podparcia

porodowego, które mogłoby być stosowane na łóżku oraz fotelu porodowym jako jego uzupełnienie

jest właściwym kierunkiem.

Rodzące informowały, że korzystały z sedesu jako siedziska w I fazie (jedna z położnych wspominała

też, że w II fazie podczas porodów domowych również można korzystać z sedesu). Siedzenie na sedesie

pozwala odciążyć zarówno guzy kluszowe, jak i kość krzyżową. Choćby częściowe zwolnienie tych części

kości miednicy z obciążenia, może pozwolić na ich większą ruchomość, a tym samym umożliwić

zwiększnie pojemności miednicy.

Łóżko porodowe o zaokrąglonych kształtach (Borcad Ave) uzyskało wyraźnie wyróżniającą się

ocenę jako przyjazne w odbiorze. Potwierdza to, że nawet podczas tak intensywnego emocjonalnie

czasu jak poród rodzące były w stanie docenić starannie zaprojektowany sprzęt medyczny. Forma

(kształt, kolory, poziom skomplikowania) sprzętów znajdujących się na sali porodowej ma znaczenie.

208 Mowa tu o braku miejsca na pojemnik przeznaczony do gromadzenia płynów fizjologicznych lub miejsca, gdzie można by położyć podkład chłonny.

il. 81Pozycje ciała kobiety leżącej na boku z ręcznikiem umieszczonym pomiędzy nogami, w widoku z przodu i z tyłu. Ilustracje własne autorki

II faza – zestawienie najczęściej wskazywanych pozycji [wykr. 16]

127

3

Projekt i zastosowanie


3.1 Wybrana koncepcja 3.2 Modele robocze



il. 82 Fot. A. Klimek-Lipnicka

128 129

33 Projekt i zastosowanie: założenia – wybór koncepcji – testy – prezentacja rozwiązania Projekt i zastosowanie: założenia – wybór koncepcji – testy – prezentacja rozwiązania


Cele nadrzędne:

» podparcie ciała sprzyjające samodzielnej aktywności kobiety rodzącej i umożliwienie jej wyboru

przyjęcia różnorodnych pozycji ciała we wszystkich trzech okresach porodu,

» zapewnienie położnym dostępu do krocza rodzącej oraz możliwość asekuracji rodzącego się

dziecka w pozycjach: leżącej na boku, siedzącej na łóżku porodowym, kucznej,

» odciążenie guzów kulszowych przy jednoczesnym zachowaniu ruchomości kości krzyżowej,

w pozycji siedzącej na łóżku porodowym oraz w pozycji kucznej.

Cechy obiektu:

» produkt „przyjazny” w odbiorze,

» intuicyjność; łatwość obsługi,

» możliwość zastosowania w warunkach domowych na kanapie domowej, łóżku dwuosobowym,

na materacu, na podłodze oraz pod prysznicem,

» dostosowany do użycia na istniejących łóżkach porodowych,

» forma podpowiadająca ustawienie obiektu w pozycji stabilnej,

» kształt dostosowany do wymiarów antropometrycznych kobiet ciężarnych,

» posiada miejsce gdzie można umieścić chłonny podkład na wody płodowe oraz inne wydzieliny

oraz obłożenie jednorazowym podkładem higienicznym z zestawu porodowego,

» minimalizacja gabarytów. Wymiary nieprzekraczające: 200 mm × 400 mm × 600 mm209,

» masa poniżej 3 kg210.

Cechy tworzywa:

» dopuszczone do kontaktu ze skórą,

» odporne na promieniowanie UV,

» łatwe w utrzymaniu higieny i czyszczeniu środkami dezynfekującymi,

» sprężystość dająca wrażenie miękkości211

» Niska przewodność cieplna, wrażenie ciepłoty w kontakcie ze skórą.

» Nie wchłania wody.

» Nadaje się do rozdrobnienia oraz ponownego zastosowania re-granulatu.

209 Maksymalne wymiary zewnętrzne umożliwiają transport obiektu w bagażniku samochodu osobowego.210 Zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy kobiety ciężarne mogą w trakcie wykonywania stałej pracy przenosić ciężary o masie nieprzekraczającej 3 kg.211 Założona sprężystość: 30–70 w skali Shore'a 00, porównywalne z 10–40 w skali Shore'a A. Obciążenie dynamiczne 120 kg, obciążenie statyczne 240 kg. Odkształcenie pionowe w wyniku założonego obciążenia nie powinno przekraczać 5 cm.

Planowane miejsca zastosowania:

» dom ciężarnej będącej w 3 trymestrze ciąży,

» dom podczas porodów domowych,

» szkoły rodzenia,

» sale z pomiarem KTG w przychodniach ginekologicznych oraz przychodniach

przyszpitalnych,

» sale porodowe w szpitalach z oddziałami położniczymi,

» domy narodzin i prywatne kliniki położnicze,

» sale na oddziałach poporodowych.

Grupy odbiorców:

» Osoby obecne podczas porodów w środowisku domowym212:

» rodząca kobieta wraz z dzieckiem (biorą aktywny udział w procesie rodzenia),

» położna (odpowiedzialna za badanie rodzącej, przyjęcie porodu, badanie noworodka

i łożyska, zabezpieczenie materiału zakaźnego),

» osoba towarzysząca – najczęściej ojciec dziecka (zdarza się, że to on przyjmuje poród jeżeli

położna nie zdąży dotrzeć na czas – wspiera psychicznie i fizycznie rodzącą kobietę),

» inne osoby towarzyszące (opcjonalnie: doula, osoby bliskie np. starsze dzieci, fotograf).

» Grupa użytkowników w środowisku szpitalnym213 :

» rodząca kobieta wraz z dzieckiem (biorą aktywny udział w procesie rodzenia),

» położna (odpowiedzialna za badanie rodzącej, przyjęcie porodu, badanie noworodka

i łożyska, zabezpieczenie materiału zakaźnego),

» lekarz ginekolog–położnik (czuwa nad procesem i interweniuje w sytuacjach krytycznych),

» osoba towarzysząca – najczęściej ojciec dziecka (mąż lub partner) lub inna bliska osoba

(wspiera psychicznie i fizycznie rodzącą kobietę),

» salowy personel sprzątający (sprząta i dezynfekuje salę porodową przed i po porodzie).

» anestezjolog (wykonuje znieczulenie np. zewnątrzoponowe),

» neonatolog (bada noworodka),

» studenci i praktykanci (uczą się przez obserwację),

» pielęgniarki (pomagają np. w podpięciu kroplówki).

212 Lista sporządzona na podstawie wywiadów z kobietami, które rodziły w swoich domach.213 Według wyników badań kwestionariuszowych, zob. s. 87 niejszej pracy.

130 131


Opis grupy odbiorców

Bezpośrednią grupę docelową stanowią kobiety w wieku rozrodczym. Nie jest możliwe precyzyjne

wskazanie wieku granicznego dla tej grupy kobiet z powodu indywidualnego tempa dojrzewania,

jak również wchodzenia w czas menopauzy214. Można przyjąć, że rzadziej są to kobiety w wieku mło-

dzieńczym, w zdecydowanej większości kobiety pełnoletnie, z czego grupa kobiet w okolicy 40 roku

życia, które decydują się na potomstwo z roku na rok się powiększa. Widać taką tendencję również

w wynikach kwestionariusza w części badawczej niniejszej pracy (s. 93). W grupie położnych również

przeważającą ilość stanowią kobiety215.

Podczas projektowania ergonomicznego brane są pod uwagę wymiary centyli skrajnych: 95 centyla

mężczyzn i 5 centyla kobiet, które stanowią miary ograniczające i reprezentują 90% populacji.216

Wobec przeważającej liczby kobiet w grupie odbiorców sporządzono fantomy 5 i 95 centyla kobiet

(il. 84) w oparciu o polski Atlas miar człowieka217, w którym wymiar brzucha w ciąży jest zasugerowany

przy 95 centylu kobiet, jednak brakuje informacji na temat jej stanu zaawansowania. Dane te repre-

zentują 90% populacji kobiet w wieku 20–60 lat218. Fantomy te zostały uzupełnione o wymiary brzucha

w zaawnsowanej ciąży pierwszego i dziewięćdziesiatego dziewiątego centyla amerykańskiej populacji

kobiet219. Dla niniejszej pracy istotne są też wymiary długości siedzeniowej (il. 84)220 .

Wzięto pod uwagę dane dotyczące skrajnych wymiarów ręki 95 centyla mężczyzn i 5 centyla

kobiet (il. 83)221. Wymiary te posłużyły w określeniu minimalnej ilości miejsca potrzebnego, aby osoby

asystujące podczas porodu mogły wykonać badanie palpacyjne, zmieścić rękę, chroniąc krocze

rodzącej kobiety oraz chwycić nowo narodzone dziecko. Istotne okazały się wymiary maksymalnej

grubości palców ręki 95 centyla mężczyzn na wysokości stawu śródręcznopalcowego (35 mm) (il. 84).

214 M. Rabiej, E. Dmoch-Gajzlerska, Opieka położnej w ginekologii i onkologii ginekologicznej, PZWL, Warszawa 2016, s. 16.215 Raport Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych..., dz. cyt.216 A. Gedliczka. Wymiary ciała człowieka jako czynnik determinujący strukturę przestrzenną obiektu technicznego [A], [w:] Nauka o pracy – bezpieczeństwo, higiena, ergonomia, Centralny Instytut Ochrony Pracy, wersja dostępna online: www.nop.ciop.pl, (dostęp: 20.01.2020).217 Tenże, Atlas miar człowieka. Dane do projektowania i oceny ergonomicznej, Centralny Instytut Pracy, Warszawa 2001.218 Tamże. 219 A. Tilley, H. Dreyfuss Associates, dz.cyt.220 Długość siedzeniowa – odległość pomiędzy linią oparcia styczną do pośladków a dołem kolanowym przy zgięciu podudzia pod kątem prostym, [za:] A. Gedliczka, Atlas miar..., dz. cyt.221 Tamże.

Wymiar 120 mm odległości pomiędzy wierzchołkiem płata czołowego a potylicą dziecka222 oraz

121 mm szerokości ręki wraz kciukiem 95 centyla mężczyzn223 wyznaczają minimalną odległość

potrzebną, aby możliwe było przyjęcie rodzącego się dziecka.

222 M. Troszczyński, dz. cyt., s. 80, 81.223 A. Gedliczka, Atlas miar człowieka..., dz. cyt.

il. 84Po lewej: Ręka 95 centyla mężczyn (A. Gedliczka, Atlas miar człowieka..., dz.cyt.);U góry: 5 i 95 centyl kobiet sporządzone na podstawie wymiarów antropometrycznych populacji polskiej (A. Gedliczka, Atlas miar człowieka..., dz.cyt.) oraz wymiary brzucha w ciąży wykonane na podstawie danych amerykańskich (A. Tilley, H. Dreyfuss Associates, dz.cyt.). Ilustracje własne autorki

130-

155

mm

95-1

20 m

m

il. 83Suma odległości pomiędzy dolną granicą spojenia łonowego a wierzchołkiem płata czołowego dziecka i wymiaru grubości palców ręki 95 centyla mężczyzn na wysokości stawu śródręcznopalcowego. Ilustracja opracowana w oparciu o: J.W. Duden-hausen, Practical Obstetrics, rozdział dotyczący porodu normalnego, dz.cyt.; A. Gedliczka, Atlas miar człowieka..., dz.cyt.; M. Troszczyński, Położ-nictwo. Ćwiczenia, dz.cyt. Ilustracja własna autorki

132


133

3Projekt i zastosowanie: założenia – wybór koncepcji – testy – prezentacja rozwiązania

Istotną funkcją jest podparcie ciała w pozycji siedzącej lub w pozycji kucznej na łóżku porodo-

wym, tak aby odciążyć kość krzyżową i kości kulszowe. Dodatkową korzyścią jest fakt, że takie

ukształtowanie niskiego podparcia zapewnia możliwość przyjęcia dziecka, redukując ryzyko jego

upuszczenia czy wyślizgnięcia się jego ciała z rąk położnej, podczas porodu np. na łóżku szpital-

nym. „Doulik” może również zostać użyty przez rodzącą w pozycji leżącej na boku, w celu podpar-

cia tej z kończyn dolnych, która jest ułożona wyżej.

3.1 Wybrana koncepcja

W trakcie kilkuletniego procesu projektowego autorka przeanalizowała szerokie spektrum pomysłów

od rozbudowanych wieloelementowych układów mebli po koncepcję uproszczonych w formie i prze-

strzennie ukształtowanych podkładów jednorazowych. Równolegle do tych poszukiwań, odbywały się

konsultacje technologiczne u różnych producentów. Ostatecznie, spośród wielu pomysłów, autorka

wybrała koncepcję, w której podparcie porodowe ma pełnić rolę ergonomicznie ukształtowanej pod-

kładki, umożliwiającej rodzącym decydowanie o wyborze pozycji odpowiednich na różnych etapach

porodu naturalnego. Jego forma jest wynikiem poszukiwań kształtu, który pozwoliłby na odciążenie

tych części miednicy, które powinny zachować ruchomość podczas procesu rodzenia się dziecka.

il. 87 U góry od lewej: pozycja siedząca na łóżku porodowym, zastosowanie projektowa-nego rozwiązania pomiędzy kończynami dolnymi w pozycji leżącej na boku;U dołu od lewej: wariant pozycji w klęku podpartym, kiedy ręce przenoszą ciężar górnej części ciała na podparcie porodowe „Doulik” oraz jego ułożenie jako podparcie klatki piersiowej w pozycji leżenia na boku. Ilustracje własne autorki

il. 85Szkice odręczne autorki

il. 86 Wizualizacja z programu kompute- rowego do modelowania 3D.Ilustracja własna autorki

134 135

3 3Projekt i zastosowanie: założenia – wybór koncepcji – testy – prezentacja rozwiązania Projekt i zastosowanie: założenia – wybór koncepcji – testy – prezentacja rozwiązania

il. 89 Schemat procesu narodzin dziecka w widoku z boku. Przedstawiony jest f inał porodu kobiety w pozycji siedzą-cej na podparciu porodowym „Doulik”. Ilustracja własna autorki

Zastosowane wymiary i ich źródła

W badaniu z 2014 roku autorstwa B. Feodoroffa i współpracowników wykonanym dla producenta

siodełek rowerowych Selle Royale, zostały określone wymiary rozstawu guzów kulszowych na pod-

stawie pomiarów rozkładu sił nacisku tych kości na podłoże siedziska w grupie badanej 120 kobiet.

Stwierdzono, że zakres ten wynosi 90–170 mm. Inne wymiary tego rozstawu zostały podane przez

A. Kira w książce pt. The Bathroom, gdzie łączny uśredniony zakres dla kobiet i mężczyzn wynosi

120–160 mm. Natomiast w opracowaniu A. Tilley’a z Henry Dreyfuss Associates podano rozstaw

guzów kulszowych u 50 centyla mężczyzn i wynosił on 132 mm. Interesujący jest fakt, że podany

wymiar zbiega się ze średnią kobiecych wyników równą 130 mm podanych we wspominanym bada-

niu Feodoroffa.

Rozstaw krętarzy kości udowych został przyjęty na podstawie informacji o odległości między

panewkami stawów biodrowych u 1 centyla kobiet oraz 99 centyla kobiet z cytowanego już opraco-

wania amerykańskiego. Zakres ten wynosi 162–198 mm, do tego wymiaru dodano po 40 mm

z obu stron, tak też powstał orientacyjny wymiar 222–278 mm.

il. 88 U góry: wymiary w płaszczyźnie poziomej: a – uśredniony zakres rozstawu kości kulszowych u kobiet równy 130 mm (B. Feodoroff i in., dz.cyt.); b – przyjęty przez autorkę za-kres 222–278 mm odległości pomiędzy krętarzami kości udowych. U dołu po lewej: c – pożądany kąt odchylenia na zewnątrz kończyny dolnej od osi ustawienia równole-głego kości udowej jest mniejszy niż 20 stopni. Rozstaw kończyn dolnych powyżej tego zakresu kątowego jest uznawany za zasięg wymuszony. (na podst. A. Gedliczka, dz. cyt.; A. Tilley, H. Dreyfuss Associates, dz.cyt.) Ilustracje własne autorki il. 90

Zastosowane wymiary – rysunek techniczny. Ilustracje własne autorki

Wysokość podparcia wynika z minimum koniecznego, aby dziecko mogło się urodzić (il. 83).

Kształt tego przedmiotu jest dostosowany do najdłuższego z wymiarów główki noworodka (il. 13)

oraz wymiarów ręki osoby przyjmującej poród (il. 84).

c

136 137


il. 91 Fantom 95 centyla kobiet w pozycji siedzącej na douliku umiejscowionym na łóżku porodowym w płaszczyźnie strzałkowej. Kąt odchylenia od pionu oparcia w zakresie 5–10°. Ilustracja własna autorki

5 centyl kobiet 95 centyl kobiet

il. 92Fantom 95 centyla kobiet w pozycji siedzącej na douliku umiejscowionym na łóżku porodowym w płaszczyźnie poziomej. Ilustracja własna autorki

il. 93 Fantom 5 centyla kobiet w pozycji siedzącej na douliku umiejscowionym na łóżku porodowym w płaszczyźnie strzałkowej. Kąt odchylenia od pionu oparcia w zakresie 5–10°. Ilustracja własna autorki

il. 94Fantom 5 centyla kobiet w pozycji siedzącej na douliku umiejscowionym na łóżku porodowym w płaszczyźnie poziomej. Ilustracja własna autorki

138 139


il. 95 Modele robocze nr 1–8.Fot. A. Klimek-Lipnicka

3.2 Modele robocze

il. 96 Wykonany prototyp podparcia porodowego „Doulik” w widoku z góry. Fot. A. Klimek-Lipnicka

Wybór tworzywa oraz technologii

W sposób doświadczalny prowadzono poszukiwania tworzywa o odpowiedniej korelacji sprężystości

i wagi. Wykonano 8 prób kształtowania modeli roboczych. Próby 1 i 2 to modele w technice łączenia

ze sobą po dwie pary dociętych i sklejonych pół-sferycznych kształtek wykonanych z pianki poliu-

retanowej oraz bazy wykonanej z polietylenowej pianki o gęstości 44 kg/m3. Całość została w obu

przypadkach obszyta dzianiną bawełnianą z domieszką nici elastycznych. Wysokość pierwszego

z tych próbnych modeli (niebieskiego) wynosiła 140 mm, a wysokość drugiego wynosiła 160 mm.

Model roboczy nr 3 został wykonany z dopuszczanej do kontaktu ze skórą człowieka pianki

silikonowej rozprężanej w formie. W warunkach warsztatowych pianka ta rozprężyła się w mniej-

szym stopniu niż założono na podstawie danych technicznych producenta tego tworzywa.

Modele o numerach od 4–8 to egzemplarze wykonane z pianki poliuretanowej o różnym spektrum

gęstości rozprężanej w zamkniętej formie. Model nr 8 był stanowczo zbyt twardy, jednak posłużył

on jako egzemplarz eksperymentalny podczas prób wydrążenia sferycznych wnęk w górnej części

prototypu (widocznych na przekroju (il. 90)). Sprawdzono w ten sposób, że w przypadku zbyt twarde-

go w odczuciu tworzywa jest możliwość zastosowania wnęk pozwalających na miejscowe ugięcie się

materiału.

Masa modeli nr 1 i 2 była zbliżona do zakresu pomiędzy 1,2–1,3 kg, natomiast masa modeli poliure-

tanowych wahała się w zakresie od 3–5 kg. Choć jedynie model nr 7 uzyskał sprężystość zbliżoną do

pożądanej, jego masa była wyższa niż 3 kg. Na podstawie wykonanych prób stwierdzono, że obniżenie

masy projektowanego rozwiązania do 1–1,5 kg jest korzystne.

Do wykonania prototypu została wybrana pianka polietylenowa zamknięto-komórkowa o gęstości

33kg/m3. Tworzywo to jest dopuszczone do kontaktu ze skórą człowieka, oraz akceptowane

w drodze postępowania o przyznanie certyfikacji wyrobu medycznego. Tworzywo spełnia wymogi niena-

siąkania wodą (absorpcja wody po 28 dniach zanurzenia wynosi poniżej 1%). Inną korzystną cechą tego

materiału jest niska waga. Twardość tworzywa również mieści się w zakładanych parametrach i wynosi >

38 w skali Shore 00. Prototyp został wyfrezowany w firmie Polting Foam w Gliwicach. Opracowano rów-

nież szablon potrzebny do rozpoczęcia produkcji krótkoseryjnej. W dalszej perspektywie rozwoju produk-

tu będzie konieczne dostosowanie projektu do produkcji wysoko-seryjnej. Autorka pracy podjęła pracę

nad pozyskaniem wyceny w technologii wtrysku tworzyw o właściwościach zbliżonych do prototypu.

1 2

3 4

5 6

7 8

140 141



Konsultacje z położnymi – próby na fotelu porodowym

Przeprowadzono konsutlacje z dwiema doświadczonymi położnymi z krakowskich szpitali. Obie po-

łożne stwierdziły, że znalazłyby zastosowanie dla tego typu podparcia ciała rodzących w swojej pra-

cy. Pierwsza zwróciła uwagę na potrzebę ograniczenia stopnia rozchyłu prawej i lewej części modelu

testowego. Druga zasugerowała możliwość wykorzystania „Doulika” pod prysznicem podczas

immersji wodnej. Obie zgodnie zauważyły, że produkt ten powinien pozostać lekki, podobnie jak

model testowy (o masie 1,2 kg), który oglądały, żeby ciężarne mogły nim samodzielnie manipulować.

Konsultacje z kobietą ciężarną – próby w warunkach domowych

Opinia kobiety testującej:

Z poduszką po raz pierwszy zetknęłam się pod koniec 3 trymestu ciąży. Wówczas wykorzy-

stywałam ją w pozycji leżącej na boku. Poduszkę układałam pomiędzy nogami. W przeci-

wieństwie do zwykłych „jaśków” poduszka nie wysuwała się, wręcz przeciwnie przez całą

noc pozostawała na miejscu. Drugim atutem było to, że działała kojąco na moje krzyże,

siadałam na niej, opierając się plecami o ścianę czy łóżko i czułam, że ból się zmniejszał.

W trakcie pierwszego porodu odczuwałam mocno skórcze krzyżowe, dlatego testując po-

duszkę, zwracałam szeczególną uwagę na ten aspekt. Podczas przygotowań do porodu,

w pozycji klęczącej opierałam się łokciami na poduszce, dzięki niej podłoże było miekkie,

a jednocześnie stabilne. Ostatnią pozycją, w której czułam pozytywne działanie podusz-

ki, była pozycja w „przykucu”. Czułam, że kolana były odciążone i łatwiej mi było być

w tej pozycji. Co prawda nie skorzystałam z niej w trakcie porodu, ale była dla mnie zna-

czącą pomocą w trakcie końcówki ciąży.

il. 98 Cieżarna kobieta w dziewiątym miesiącu ciąży na fotografii jest przedstawionaw pozycji tzw. sia-du po turecku na pierwszej wersji testowej „Doulika”.

Testowy „Doulik” użyty podczas siedzienia na podłodze w usta-wieniu ocenianym przez ciężarną kobietę jako korzystne.

Ciężarna w pozycji leżącej na boku z podkładką testową „Doulik”, ułożoną jako dystans pomiędzy dolnymi kończy-nami. Fot. F.Jagielak

il. 97 Pozycje kuczne: na krześle porodowym Nowy Styl w wersji z oparciem pleców oraz obok na podłodze. Model testowy został położony na podkładce wysokości 5 cm.

Pozycja kuczna na łóżku porodowym.

Pozycje w klęku podpartym. Model testowy zastosowany jako podparcie klatki piersiowej oraz jako podparcie kolan i goleni.

Pozycja leżąca na boku z kończyną dolną pozostającą w spoczynku. Fot. B. Kowalska

Pozycja siedząca na łóżku porodo-wym. Oparcie pleców powinno być ustawione w ułożeniu zbliżonym do pionowego.

142 143


Testowanie podczas dwóch porodów: w warunkach szpitalnych oraz w domowych

Podczas obu testów sprawdzany był model roboczy „Doulika” o masie 1,3 kg.

Opinia rodzącej w warunkach szpitalnych (il. 99):

Miałam okazję testować poduszkę porodową „Doulik” wykorzystując ją jako podparcie

rąk w pozycji stojącej. Poduszka leżała na łóżku porodowym, a ja podpierając się na niej

miałam bardziej komfortową pozycję, niż gdybym miała się opierać na samym łóżku.

Łokcie opierałam w zagłębieniach w miejscu, gdzie poduszką jest węższa, a ramiona

i przedramiona opierałam na „wybulwieniach”, uzyskując miejsce na podparcie głowy

oraz większą przestrzeń do oddychania.

il. 99 Wykorzystanie testowej poduszki „Doulik” przez rodzącą w warunkach szpitlanych w trakcie pierwszego okresu porodu. Fot. W. Zagórski

il. 100 Wszystkie fotografie reportażowe z porodu domowego są autorstwa Aleksandry Klimek-Lipnickiej

Testowy model poduchy Doulik zasto-sowany jako podparcie klatki piersio-wej w pozycji kolankowo-łokciowej.

Pozycja w klęku podpartym w trakcie trwania skurczy porodowych.

Roboczy „Doulika” zastosowany jako podparcie łokci w klęku podpartym, odpoczynek między skurczami.

Opinia rodzącej w warunkach domowych (il. 100):

Poduszka porodowa okazała się dla mnie pomocna w pierwszej fazie porodu. Wspie-

rałam się na niej w czasie skurczów i odpoczywałam między nimi. Dopasowuje się do po-

trzeb zmiany pozycji w trakcie porodu. Jest lekka, bez problemu mogłam nią sama manew-

rować.

144 145

33 Projekt i zastosowanie: założenia – wybór koncepcji – testy – prezentacja rozwiązania

il. 102 Prototyp „Doulika” wykorzystany w pozycji kucznej i siedzącej na podłodze w warun-kach domowych. Fot. F. Jagielak


Wygodnie, dla mnie, było w pozycji leżenia na boku. Przydałoby mi się też podczas

KTG, głównie w tej ciąży bo mam problem z leżeniem poziomo, ciężko mi się oddycha.

Tutaj miałam podniesioną klatkę piersiową, a równocześnie nie musiałam trzymać

całej wagi na łokciach, przydałoby się jeszcze mieć poduchę do podparcia głowy na

dłuższą metę, ale i bez niej było mi wygodnie.


Przeprowadzono dwie sesje zdjęciowe z użyciem prototypu projektu „Doulik”. Pierwsza służyła

symulacji zastosowania proponowanego rozwiązania w I okresie porodu w warunkach domowych,

natomiast druga zaprezentowaniu zastosowania w warunkach szpitalnych w pozostałych okre-

sach porodu. Fotografie z drugiej z sesji odbyły się z udziałem położnej i zostały wykonane na

terenie Pracowni Położnictwa CM UJ, za zgodą Dziekana Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu

Jagiellońskiego w Krakowie. W obu sesjach zdjęciowych wzięły udział kobiety będące w zaawanso-

wanej ciąży, które miały doświadczenie poprzednich porodów.

„Doulik” w warunkach domowych – pierwszy okres porodu

Początek porodu może odbywać się w domu. Często jest poprzedzony tzw. skurczami Braxtona

-Hicksa (czyli skurczami przepowiadającymi).

W trakcie tego etapu dowolność postępowania jest naturalna. Kobiety intuicyjnie przyjmują takie

pozycje, w jakich czują mniejszy ból w trakcie trwania skurczu. „Doulik” na tym etapie może zostać

użyty np. w pozycji leżącej na boku, w pozycjach kucznych oraz siedzących na podłodze (il. 101, 102).

il. 101 Prototyp „Doulika” w trakcie symulacji zastosowania w warunkach domowych. Fot. F. Jagielak

Projekt i zastosowanie: założenia – wybór koncepcji – testy – prezentacja rozwiązania

146 147


3 Projekt i zastosowanie: założenia - wybór koncepcji - testy - prezentacja rozwiązania

„Doulik” – zastosowanie podczas immersji wodnej

W pierwszym okresie porodu w celu łagodzenia bólu odczuwanego w okolicy kości krzyżowej

zaleca się korzystanie z tak zwanej „immersji wodnej”. W ten sposób określane jest stosowa-

nie wody pod prysznicem lub w wannie. Z przeprowadzonych wywiadów kwestionariuszowych

wynika, że w grupie badanej 52 kobiet aż 20 (38,4%) rodzących wykorzystywało wodę (pod

prysznicem lub w wannie) w trakcie trwania porodów (zob. s. 105). W odpowiedziach położ-

nych natomiast znalazło się stwierdzenie: „Panie chętnie by usiadły” pod prysznicem (il. 116)

a brodziki niszczą się, gdy używają w tym celu krzeseł. Dlatego celowe jest wykorzystanie

„Doulika” podczas prób odpoczynku między skurczami w pozycji leżącej na boku w wannie

oraz podczas trwania immersji wodnej pod prysznicem (il. 103).


Pod prysznicem, wyobrażam sobie, że to może wspomóc przyspieszyć po-

ród. Prysznic, wiadomo, łagodzi ból, ale jak tam trzeba stać albo siedzieć

na jakimś zwykłym krześle to ciężko długo wytrzymać. Pamiętam

z pierwszego porodu, że wychodziłam spod prysznica, bo nie mogłam znieść

tak długiego stania, a jak siedziałam na ziemi to było dla mnie jakoś za

nisko. Podczas sesji zdjęciowej wygodnie było mi siedzieć na dwóch podusz-

kach. Czułam, że poród mógłby się tak wydarzyć, droga wydostawania się

dziecka jest wolna, dziecko może się wstawiać a ja mogłabym w miarę

możliwości odpoczywać między skurczami. W pozycji „na czworaka” wolałabym

być na łóżku, a nie pod prysznicem.

il. 103 Prototyp „Doulika” w trakcie symulacji zastosowania w I fazie porodu pod prysznicem. Fot. F. Jagielak

3 Projekt i zastosowanie: założenia – wybór koncepcji – testy – prezentacja rozwiązania

il. 104 Prototyp Doulika w trakcie symulacji zastosowania w otoczeniu wodnym pod prysznicem. Fot. F. Jagielak

148 149

3 Projekt i zastosowanie: założenia – wybór koncepcji – testy – prezentacja rozwiązania 3Projekt i zastosowanie: założenia – wybór koncepcji – testy – prezentacja rozwiązania

„Doulik” – I okres porodu, warunki szpitalne

Podparcie porodowe „Doulik” pełni funkcję koła ratunkowego dla kobiet targanych falowo wzmaga-

jącymi się odczuciami bólowymi. Przybycie do szpitala jest momentem, kiedy rodząca wkracza na

obcy teren, wymagający szybkiego oswojenia. Zabranie ze sobą własnej poduszki porodowej może

korzystnie wpływać na poczucie kontroli u kobiet rodzących. Dzięki możliwości samodzielnego

radzenia sobie z trudami porodu oraz przez intuicyjne przyjmowanie pozycji ciała poczucie decyzyj-

ności i sprawczości mogą zostać zachowane.

Kobiety w warunkach szpitalnych według zaleceń Standardów Opieki Okołoporodowej powinny

mieć możliwość przedstawienia swojego planu porodu, czyli pisemnie wyrażonej wizji porodu, jaki

chciałyby przeżyć, jeżeli poród będzie postępował pomyślnie. Tego rodzaju deklaracja może zawie-

rać informację o chęci wykorzystania przyniesionego przez rodzącą podparcia porodowego.

W sytuacji optymalnej „Douliki” powinny znajdować się na wyposażeniu traktów porodowych.

Warto, aby w każdej sali narodzin znajdowały się dwa egzemplarze. Gdyby tak było, egzemplarz

zabrudzony czy też wilgotny od zastosowania pod prysznicem mógłby być poddany dezynfekcji

i wysuszeniu, podczas gdy drugi mógłby pozostać w użyciu.

Po lewej stronie (il. 105) widać pozycje klęczne, w tym pozycję kolankowo-łokciową i kolankowo-

-łokciową wysoką. Pozycje te mogą posłużyć w celu spowolnienia szybko postępującego porodu

lub też mogą być stosowane, aby pomóc zmienić ułożenie dziecka zahamowanego podczas

wstawiania się główki do kanału rodnego matki.

U góry strony zaprezentowano symulację zastosowania „Doulika” podczas badania wewnętrznego

przeprowadzanego u kobiety rodzącej:

» siedzącej na „Douliku” umieszczonym na łóżku porodowym,

» ustawionej w pozycji kucznej podpartej na „Douliku” ułożonym pod ścianą pomieszczenia

na materacu, na podłodze.

Prototyp Doulika pozycje charakte-rystyczne w pierwszej fazie porodu.fot. A. Klimek-Lipnicka

il. 106 Na sąsiedniej stronie: prototyp „Doulika” – symulacja zastosowania podczas badania stanu rozwarcia szyjki macicy w pierwszej fazie porodu.Fot. A. Klimek-Lipnicka

il. 105 Prototyp „Doulika” – pozycje cha-rakterystyczne dla pierwszej fazy porodu: masaż kości krzyżowej, odpoczynek rodzącej kobiety w pozycji stojącej i pozycje kolankowo-łokciowe: niska oraz wysoka. Fot. A. Klimek-Lipnicka

150 151

3Projekt i zastosowanie: założenia - wybór koncepcji - testy - prezentacja rozwiązania3 Projekt i zastosowanie: założenia – wybór koncepcji – testy – prezentacja rozwiązania

„Doulik” – II okres porodu w domu lub w szpitalu

Pozycje alternatywne względem łóżka porodowego – „na czworakach” i „na materacu

na podłodze”

Godny poród na podłodze – brzmi wciąż obco w naszej kulturze. Taka praktyka jest jednak obecna

wśród zwolenników porodów naturalnych. Wynika z pragnienia rodzących, aby pozostać jak najdłużej

w kontakcie z podłożem, gdyż ich poczucie równowagi jest zaburzone. Kobiety w trakcie trwania

skurczów partych szczególnie mocno odczuwają (opisaną w 2 rozdziale) destabilizację miednicy.

Dlatego rodzące aktywnie kobiety niechętnie wspinają się na wysokie łóżka porodowe, a kiedy już

się tam znajdą w pozycji półleżącej, ciężko im zmienić ułożenie ciała, ponieważ mięśnie proste brzu-

cha są osłabione w zaawansowanej ciąży. Podczas porodów domowych „Doulik” może zostać użyty

zarówno bezpośrednio na podłodze, jak i na materacu dwuosobowego łóżka lub na kanapie.

W pozycji klęcznej w przodopochyleniu i w klęcznej podpartej „na czworakach” (il. 107), w trakcie

trwania zstępowania główki i ciała dziecka, wgłębienie lordozy się pomniejsza gdy kość krzyżowa się

unosi. W trakcie trwania partej fazy porodu podparcie się na rękach na „Douliku” zmienia kąt nachyle-

nia zstępującego dziecka z ułożenia poziomego na lekko skośny zgodny z działaniem siły grawitacji.

Po prawej stronie (il. 108) można zaobserwować sytuację, jaka mogłaby mieć miejsce podczas bada-

nia rodzącej. W takim ułożeniu ciała kobiety może również urodzić się dziecko.

il.98 Proponowane użycie Doulika w pozycji kucz-nej i klęcznej podpartej przyjętej na materacu leżącym na podłodze w trakcie trwania druiej fazy porodu. fot. A. Klimek-Lipnicka

il. 107, 108 Prototyp „Doulika” – zastosowanie w drugiej fazie aktywnego porodu na materacu umieszczonym na podłodze. Fot. A. Klimek-Lipnicka

il. 107

il. 108

152


153


„Doulik” – II okres porodu w warunkach szpitalnych

Pozycje na łóżku porodowym – „siedząca” i „leżąca na boku”

Po lewej, u góry przedstawiono sekwencję trzech fotografii, na których można zaobserwować, jak

wygląda umiejscawianie „Doulika” pod ciężarną kobietą znajdującą się na łóżku porodowym. Po

stronie lewej, u dołu przedstawiono podwójne zastosowanie zaprojektowanego rozwiązania: jako

podparcie kolan położnej przyjmującej poród oraz jako podparcie kobiety w pozycji siedzącej piono-

wo na łóżku porodowym (il. 109).

Poniżej (il. 110) zaprezentowano wykorzystanie „Doulika” w pozycji leżącej na boku. Niedługo po

przybyciu do szpitala, w większości tego typu placówek wymagane jest wykonanie monitorowania

tętna płodu (tzw. KTG), które odbywa się najczęściej w tej pozycji. Leżąc na boku, ciężarne często szukają

możliwości podparcia tej z kończyn dolnych, która znajduje się wyżej. Podparcie lub rozdzielenie kończyn

dolnych również znajduje zastosowanie podczas przyjmowania przez położną rodzącego się dziecka.

„Doulik” – III i IV okres porodu

We wszystkich zaprezentowanych ułożeniach można urodzić łożysko, choć najbardziej optymalne

dla personelu medycznego byłoby pozostanie przez rodzącą kobietę na łóżku porodowym.

Jak wspomniano we wnioskach do studium przypadku, po zbadaniu i oględzinach łożyska jest

możliwe zamknięcie go w tzw. rynience podkładu z zestawu porodowego, a następnie umieszczenie

całości w worku na odpady zakaźne.

Zaproponowane rozwiązanie projektowe, może znaleźć zastosowanie po porodzie jako tzw. po-

duszka poporodowa dla kobiet, które mają w pierwszych dniach trudności w siedzeniu. Może też

być wykorzystywana jako poduszka podpierająca przedramiona podczas karmienia piersią. Warto

jednak podkreślić, że nie była w tym celu projektowana.

il. 109 U góry: umiejscawianie „Doulika” pod ciałem kobiety ciężarnej, gdy znajduje się ona na łóżku porodo-wym. U dołu: zastosowanie „Douli-ka” w pozycji siedzącej na łóżku po-rodowym oraz jako podparcie kolan położnej. Fot. A. Klimek-Lipnicka

il. 110 „Doulik” w pozycji leżącej na boku przykład zastosowania w II fazie porodu. Fot. A. Klimek-Lipnicka

154

2

155


il. 111 Zastosowanie „Doulika” z jednorazowymi podkładami higienicznymi.

il. 112 Zastosowanie podkładów higie-nicznych, gdy prototyp jest ułożony pomiędzy kończynami dolnymi ciężarnej kobiety leżącej na boku na łóżku porodowym. Fot. A. Klimek-Lipnicka

„Doulik” – zastosowanie podkładów higienicznych

W użyciu na salach porodowych są trzy typy podkładów higienicznych. Pierwsze to płaskie podkłady

z foliową spodnią warstwą, wypełnieniem z wełny drzewnej i górną powłoką wykonaną z włókniny

z tworzywa sztucznego przypominającej w dotyku materiał naturalny. Kolejny z podkładów to zestaw

porodowy „z rynienką” czy „kapturem” (il. 111). Produkty tego typu to jednorazowe zestawy jałowe do

obłożenia miejsca wykonywania zabiegu medycznego (np. zszycie pękniętego lub naciętego krocza).

Różni producenci proponują różne rodzaje kompletów obmyślonych na potrzeby finału porodu.

Trzeci typ to osobiste podkłady poporodowe dla położnic przypominające większe wkładki higienicz-

ne do indywidualnego zastosowania w połogu. W trakcie trwania pierwszej fazy porodu naturalnego

można ich używać, oczekując na odejście wód płodowych.

Z praktyki wynika, że podkłady z pierwszej i drugiej grupy mają uniwersalny kształt i nie jest ko-

nieczne zaczepianie ich gumkami czy też stosowanie innych mocowań. Można wyróżnić dwie metody

rozłożenia podkładów: w równoległym ułożeniu oraz po skosie. Obie można zastosować w odniesie-

niu do prototypu. W celu ułatwienia wymiany podkładów można podkład prostokątny kłaść na górze

podparcia porodowego, a podkłady poporodowe we wgłębieniu pomiędzy przednimi kolistymi czę-

ściami poduszki. Takie umiejscowienie pozwoli na usunięcie zaplamionych egzemplarzy bez potrzeby

wstawania przez rodzącą z „Doulika”.

Zastosowanie „Doulika” z podkładem higienicznym z zestawu porodowego, tzw. rynienki Fot. A. Klimek-Lipnicka

156


157

4Zakończenie

4.0 Zakończenie

Teza została udowodniona. Podparcie porodowe „Doulik” ma pełnić rolę ergonomicznie ukształtowanej

porodowej podkładki (poduszki), która umożliwi rodzącym samodzielne poszukiwania oraz decydo-

wanie o wyborze pozycji odpowiedniej na różnych etapach porodu.

Przedstawione rozwiązanie zaobserwowanych problemów jest zgodne z założeniami projektowy-

mi utworzonymi na podstawie wniosków z badawczej części pracy. W położnictwie wyraźnie widoczna

jest potrzeba upowszechnienia stosowania przedmiotów zaprojektowanych w wyniku obserwacji

i zrozumienia procesu rodzenia naturalnego. Wykazano, że aby zachęcać do aktywności rodzące

matki, konieczne jest zapewnienie sprzyjających ku temu warunków, a tym samym umożliwienie im

takiego zachowania.

Podczas projektowania istotne było kształtowanie zaproponowanego sprzętu, tak aby możliwości

jego zastosowania mogły być spełnione w intuicyjny sposób przez ciężarne kobiety przy jednocze-

snym zachowaniu formy przyjaznej w odbiorze przez użytkowników. Model testowy zaprojektowanego

podparcia ciała był testowany w trakcie porodu w warunkach szpitalnych i podczas porodu domowego.

Projekt „Doulik” nie tylko stanowi uzupełnienie luki widocznej na istniejącym rynku sprzętów

porodowych, ale przede wszystkim możliwości jego zastosowania dają nadzieję na wparcie poczucia

kontroli i aktywnej postawy w temacie poszukiwania pozycji porodowych wśród rodzących kobiet.

Takie podparcia mogą w istotny sposób wpłynąć na poprawę warunków podczas porodów natu-

ralnych w ułożeniach ciała rodzącej alternatywnych względem pozycji leżącej na plecach. Ponadto

mogą być używane również jako podparcia kolan dla położnych przyjmujących te porody. Dodat-

kową korzyścią dla personelu medycznego jest możliwość przyjęcia dziecka przy mniejszym ryzyku

jego upuszczenia czy wyślizgnięcia się z rąk położnej, podczas z zastosowania tego niskiego podparcia

ciała rodzącej na materacu czy łóżku porodowym. Projekt ten ma potencjał dalszego rozwoju poprzez

zaproponowanie opcji łączenia dwóch jednakowych elementów w stabilną całość. Możliwe są także

opcje doprojektowania stelaża jako konstrukcji nośnej dla proponowanych układów i kombinacji

większej liczby elementów. Autorka planuje kontynuację prac nad dalszym testowaniem oraz wdro-

żeniem zaprojektowanego rozwiązania.

Praca ta udowadnia, że istnieje potrzeba prowadzenia badań wokół projektowania na potrzeby

położnictwa. Dalsze badania z udziałem projektanta powinny dotyczyć kształtowania materiałów edu-

kacyjnych dla personelu medycznego tj. dostosowania manekinów i symulatorów narodzin do nauki

przyjmowania porodów w różnorodnych pozycjach przyjmowanych przez rodzące kobiety. Innym

obszarem wymagającym dalszych badań jest środowisko pracy położnej. Warto poddać analizie funk-

cjonalnej szpitalne sale porodowe, w celu określenia parametrów, które mogłyby polepszyć warunki

pracy personelu medycznego przy jednoczesnym zapewnieniu intymności i swobody działania kobie-

tom rodzącym.

Cud narodzin dotyczy wszystkich, jeżeli nie z punktu widzenia rodzica, to na pewno z punktu widzenia

rodzącego się dziecka. Poród, jako szczególny moment w życiu ludzi, wymaga również szczególnej, wrażli-

wej troski nie tylko rodziców i personelu medycznego, ale także projektantów sprzętów porodowych.

il. 113Fot. A. Klimek-Lipnicka

158 159

Abstract

„Doulik” – support for active parturients. Research, design and implementation.

The aim of this work (in line with the thesis) was to design a body support for a woman in labour that

would enable her to autonomously decide on taking different birth positions during all the phases

of active labour. The conclusions of the research part demonstrate that in order to encourage birth

activity of labouring mothers, it is necessary to create favourable conditions, i.e. conditions that

would enable such a behaviour. In pregnancy and birth care, there is an apparent need to introduce

design based on observation and understanding of the natural birth giving process.

In the market of delivery room equipment, there are currently no products that would enable

giving birth on a mattress or in a squatting position in the shower. In the research, it has been

ascertained that special support is also needed for a seating position on a delivery bed. At present,

the geometry of this popular equipment in the seating set-up is such that it hinders the birth-giving

process. Kneeling positions on a delivery bed are proposed at a level that is too high above the floor

which is likely to result in women in labour feeling that they are adopting an insecure body position.

Questionnaire results also indicate that during labour, when the woman is lying on her side, there is

a need of support for the upper leg.

In the design part of the work, a design solution has been presented which is an answer to specifica-

tions formulated based on the outcomes of research. It was crucial to shape the object of design in such

a way that it could be used intuitively by women in labour and that the form would be perceived as user

-friendly. The test model of the designed body support has been tested both during labour in a hospital

setting and during a home birth. „Doulik” is intended to serve the function of an ergonomically shaped

cushion that would enable birthing women to explore and decide on the choice of birth positions during

different phases of labour. Supporting the body in a seating position on a delivery bed and/or in a squ-

ating position in such a way so as to reduce pressure on the sacral bone and the seat bones is another

important function of the design. Another feature is that the designed shape of the support facilitates

safe reception of the child, reducing the risk of the child falling down and/or slipping out of the midwife’s

hands. The simulation of use scenarios which feature a prototype of the birth support „Doulik” have been

photographed in close to real conditions. The prototype that has been manufactured proves the viability

of this design for production.

Additionally, the work confirms the need for further research on the issues of (and related to) de-

sign for labour and labour care. Birth, as a defining moment in life, requires special, kind and empathic

care – not only from the parents and medical staff but also from the designers of medical equipment.

Key words: support for various labour and birth positions, „birth cushion”, „the minimal – birth

seat”, birth underlay, delivery furniture, delivery room equipment, types of birth furniture, support

for women in active birth, labour ergonomics, design for natural birth.

Abstrakt

„Doulik” – podparcie dla rodzących aktywnie. Badania, projekt, zastosowanie.

Celem pracy, zgodnym z postawioną tezą było zaprojektowanie podparcia ciała rodzącej kobiety, tak

aby mogła sama decydować o przyjęciu różnorodnych pozycji na wszystkich etapach aktywnego poro-

du naturalnego. W części podsumowującej badania wykazano, że aby zachęcać do aktywności

rodzące matki, konieczne jest zapewnienie sprzyjających ku temu warunków, a tym samym umożliwie-

nie im takiego zachowania. W położnictwie jest wyraźnie widoczna potrzeba upowszechnienia stosowa-

nia przedmiotów zaprojektowanych w wyniku obserwacji i zrozumienia procesu rodzenia naturalnego.

Na rynku sprzętów wyposażenia sal porodowych nie ma produktu, który umożliwiałby rodzenie

na materacu, na podłodze oraz w pozycji kucznej pod prysznicem. W pracy badawczej stwierdzono,

że specjalnego podparcia wymaga też pozycja pionowo siedząca na łóżku porodowym. Obecna geometria

tego popularnego mebla w takim ustawieniu utrudnia poród. Pozycje klęczne przyjmowane na łóżkach po-

rodowych są zaproponowane na dużej wysokości, co może wpływać na brak poczucia stabilnego ułożenia

ciała u rodzących kobiet. Z przeprowadzonych wywiadów kwestionariuszowych wynika, że podczas poro-

du w pozycji leżącej na boku często brakuje możliwości podparcia tej z kończyn dolnych, która jest wyżej.

W części projektowej zaproponowano rozwiązanie będące odpowiedzią na założenia projektowe

sformułowane na podstawie wniosków wynikających z badawczej części pracy. Istotne było też takie

kształtowanie zaproponowanego sprzętu, aby możliwości jego zastosowania mogły być spełnione

w intuicyjny sposób przez ciężarne kobiety przy jednoczesnym zachowaniu formy przyjaznej w odbiorze

przez użytkowników. Model testowy zaprojektowanego podparcia ciała był testowany w trakcie porodu

w warunkach szpitalnych i podczas porodu domowego. „Doulik”, ma pełnić rolę ergonomicznie ukształto-

wanej poduszki, która umożliwi rodzącym poszukiwania oraz decydowanie o wyborze pozycji odpo-

wiedniej na różnych etapach porodu. Istotną funkcją projektu jest podparcie ciała podczas siedzenia

na łóżku porodowym lub w pozycji kucznej, tak aby odciążyć kość krzyżową i kości kulszowe. Wysokość

poduszki wynika z minimum koniecznego, aby dziecko mogło się urodzić. Dodatkową korzyścią jest

fakt, że takie ukształtowanie podparcia zapewnia możliwość przyjęcia dziecka, redukując ryzyko jego

upuszczenia czy wyślizgnięcia się z rąk położnej. Zostały zaprezentowane symulacje sytuacji użytkowych

z wykorzystaniem prototypu podparcia porodowego „Doulik” sfotografowane w warunkach zbliżonych

do rzeczywistych. Wykonany prototyp udowadnia, że projekt nadaje się do wdrożenia do produkcji.

Rezultatem tej pracy jest potwierdzenie potrzeby prowadzenia badań wokół projektowania

na potrzeby położnictwa. Poród, jako szczególny moment w życiu ludzi, wymaga również szczególnej,

wrażliwej troski nie tylko rodziców i personelu medycznego, ale także projektantów sprzętów porodowych.

Słowa klucze: podparcie różnorodnych pozycji porodowych, „poduszka porodowa”, „porodowe

siedzisko minimum”, podkładka do porodów, meble porodowe, sprzęty wyposażenia sal porodowych,

typy mebli porodowych, siedzisko porodowe, wsparcie kobiet w aktywnym porodzie, ergonomia

rodzenia, design na potrzeby porodu naturalnego.

160 161

OPSVIK P., Rethinking Siting, W.W. Norton & Company, New York & London 2009.

RABIEJ M., DMOCH-GAJZLERSKA E., Opieka położnej w ginekologii i onkologii ginekologicznej, PZWL,

Warszawa 2016.

SCHMID V., About Physiology in Pregnancy and Childbirth, Verena Schmid, b.m. 2005.

SCHULTZ R.L., Feitis R., Niedokończona sieć. Anatomia powięzi w działaniu, Virgo, Poznań 2011.

STRENADEL Z., ŁYSIKIEWICZ A., Atlas porodu prawidłowego, PZWL, Warszawa 1977.

SUTTON J., Let the birth be born again. Rediscovering and Reclaiming our Midwifery Heritage, Birth

-Concepts UK, b.m. 2001.

SZWED S., Mundra, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014.

TILLEY A. R., The Measure of Man and Woman: Human Factors in Design, Henry Dreyfuss Associates,

New York 2001.

TREVATHAN W., Human Birth: An Evolutionary Perspective, Aldine de Gruyter, New York 1987.

TROSZYŃSKI M., Położnictwo ćwiczenia – podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekar-

skie PZWL, Warszawa 2003.

WASZYŃSKI E., Historia położnictwa i ginekologii w Polsce, wyd. 2, Cornetis, Wrocław 2012.

WASZYŃSKI E., OBARA M., Sylwetki zasłużonych ginekologów polskich, Towarzystwo ginekologiczne

Poznań 1991.

Monografie zbiorowe

» Alternatywne metody opieki okołoporodowej, red. naukowa IWANOWICZ-PALUS G.J., PZWL,

Warszawa 2012.

» Anatomie des Menschen (Sobotta/Becher), t. 1, red. H. Ferner, J.Staubesand, Elsevier Gmbh,

Munchen 2010. .

» Aspekty zdrowia reprodukcyjnego kobiet w różnych kontekstach kulturowych, red. medyczna

BARANOWSKA B., red. kulturoznawcza PIEGAT-KACZMARCZYK M., Fundacja ,,Kultury Świata”,

Warszawa 2014.

» Opieka położnicza nad pacjentkami niepełnosprawnymi, red. MAZURKIEWICZ B., DMOCH-GAJ-

ZLERSKA E., PZWL, Warszawa 2012.

» Poród naturalny po przygotowaniu w szkole rodzenia, red. FIJAŁKOWSKI W., Warszawa 1989.

» Udany poród. Jak wcześnie zapobiec dystocji i ją leczyć, red. SIMKIN P., ANCHETA R., tłum.

M. Florea, red. naukowa polskiego wydania B. Chazan, PZWL, Warszawa 2014.

» Wybrane zagadnienia z historii pielęgniarstwa i położnictwa, red. DOBOSZYŃSKA A., DMOCH-

GAJZLERSKA E., Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa 2011.

» Survey of Positions used in Labour and Birth, The Royal College of Midwives Trust, London 2010.

» Raport Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych. Zabezpieczenie Społeczeństwa Polskiego w świadcze-

nia pielęgniarek i położnych, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, wyd. 2, Warszawa 2017

Bibliografia

AGRAWAL P., Odkrywam Macierzyństwo, [nakł. aut.] Wrocław 2006.

BALASKAS J., Poród aktywny. Nowe spojrzenie na naturalny sposób rodzenia, tłum. Niecikowska-Ja-

strzębska K., Stępień J., Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1997.

CARSON-BANKS A., Birth Chairs, Midwives and Medicine, University Press of Mississippi, Jackson

1999.

CHOŁUJ I., Poród w domu, Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1992.

CHOŁUJ I., Urodzić razem i naturalnie, Fundacja Źródła Życia, Warszawa 2008.

CUNNINGHAM F., LEVENO K., HAUTH J., Williams Obstetrics, McGraw-Hill Education, New York 2014.

DEMBIŃSKA I., Położna Izabela Dembińska. Rodzić można łatwiej, Oficyna 4eM, Warszawa 2019.

DUDENHAUSEN J.W., Practical Obstetrics, De Gruyter, Berlin 2014.

ENGELMANN G.J., Labor among primitive peoples. Showing the development of the obstetric science of

to-day, from the natural and instinctive customs of all races, civilized and savage, past and present,

St. Louis, J.H. Chambers & co. Washington, 1883, dostępne online: https://archive.org/details/labora-

mongprimit00enge/page/56 (dostęp: 01.08.2019).

FAHY K. M., FOUREUR M., HASTIE C., Birth Territory and Midwifery Guardianship. The theory for prac-

tice, education and research, Books for Midwives, 2008.

FARABEUF L.H., VARNIER H., PINARD A., Principes Fondamentaux D’Obstétrique, Vérifiés, Rectifiés Ou

Établis À L’Aide De L’Observation Sur La Parturiente, Introduction À L’étude Clinique Et À., Le Practique Des

Accuchements, G.Steinheil, Parìs 1904.

FIJAŁKOWSKI W., Dar rodzenia, Wydanie IV zmienione, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1998.

FORSSTROM B., HAMPSON M., Techniki Alexandra w czasie ciąży i porodu, Dom wydawniczy REBIS,

Poznań 1998.

FREIEDMAN E., Labor: Clinical Evaluation and Management, wyd. 2 , Appleton-Century-Crofts, New York

1978.

GEDLICZKA A. Atlas miar człowieka. Dane do projektowania i oceny ergonomicznej, Centralny Instytut

Pracy, Warszawa 2001.

JOWIT M., Dynamic Positions in Birth. A fresh look at how women’s bodies work in labour,

Printer & Martin, London 2014.

KELLER Y., KRUCKER J., SELEGER M., W drodze do istoty kobiecości, AEM, Kraków 2015.

KIRA A., The Bathroom, Viking Press, New York 1976.

KITZINGER S., Rodzić w domu, tłum. E. Nitecka, Springer PWN, Warszawa 1995.

KITZINGER S., The Complete Book of Pregnancy and Childbirth, New York 2003.

KITZINGER S., Rediscovering Birth, Little, Brown, Londyn 2011.

LEE D., Obręcz biodrowa. badanie i leczenie okolicy lędźwiowo-miedniczno-biodrowej, tłum. E. Parzyjagła,

P. Nietubyć, DB Publishing, 2001.

ODENT M., Odrodzone narodziny. Czym poród może i powinien być?, tłum. Ł. Bobrowska-Drozda,

A. Otfinowska, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1997.

162 163

LAGAN B.M., SINCLAIR M., KERNOHAN G, What is the impact of the internet on decision-making

in pregnancy? A global study, „Birth” 38(2011), s. 336–345.

LAWRENCE A., LEWIS L., HOFMEYR G.J., STYLES C., Maternal positions and mobility during first

stage labour, „Cochrane Database Systematic Review” 10(2013).

ŁOŚ A., BĄCZEK G., DMOCH-GAJZLERSKA E., Częstość wykonywania nacięć krocza w zależności

od pozycji porodowej – horyzontalnej i wertykalnej, „Położna. Nauka i Praktyka” 2(2016), s. 32–36.

MARKWITZ W., ROPACKA M., 4.4. Poród. Anatomia położnicza. Miednica Kostna, pdf dostępny na

stronie wydawnictwa PZWL: http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/207780140.pdf (dostęp:

20.01.2020), s. 320–325.

MICHEL S.C.A., RAKE A., TREIBER A., SEIFERT B., CHAOUI R., HUCH R., MARINCEK B., KU-

BIJK-HUCH R.A., MR Obstetric Pelvimetry: Effect of Birthing Position on Pelvic Bony Dimentions, „ARJ”

179(2002), s. 1063–1067.

ROSENBERG K., TREVATHAN W., Birth, obstetrics and human evolution, „BJOG: an International

Journal of Obstetrics and Gynaecology” , 109/11(2002), s. 1199–1206.

SHORTEN A., DONSANTE J., SHORTEN B., Birth Position, Accoucheur, and Perineal Outcomes: Infor-

ming Women About Choices for Vaginal Birth, „Birth” 29/1(2002), s. 18–27.

SOONG B., BARNES M., Maternal Position at Midwife-Attended Birth and Perineal trauma: Is There an

Association?, „Birth” 32/3(2005), s. 164–169.

STARK M.A. ,REMYNSE M., ZWELLING E., Importance of the birth environment to support physiologic

birth, „JOGNN” 45(2016), s. 285–294.

WARNER M.A., MARTIN J.T., SCHROEDER D.R., OFFORD K.P., CHUTE C.G., Lower-extremity motor

neuropathy associated with surgery performed on patients in a lithotomy position, „Anesthesiology”

81/1(1994), s. 6–12.

WARNER M.A., WARNER D.O., HARPER C.M., SCHROEDER D.R., MAXSON P.M., Lower extremity

neuropathies associated with lithotomy positions, „Anesthesiology” 93/4(2000), s. 938–942.

WÓJTOWICZ K., KREKORA M., KREKORA K., BIESIADA L., KĘDZIERSKA A., KOLASA P., KRA-

SOMSKI G., Wpływ aktywności fizycznej ciężarnych na przebieg porodu, „Kwartalnik Ortopedyczny”

2(2011), s. 188.

Artykuły naukowe

ASHTON-MILLER J.A., DELANCEY J.O.L., On the biomechanics of vaginal birth and common sequelae,

„Annual Review of Biomedical Engineering” 11(2009), s. 163–17.

BILIŃSKA E., NOWACKA A., DMOCH-GAJZLERSKA E., Wpływ roli położnej na sposób prowadzenia

porodu, „Położna. Nauka i Praktyka” 2(2016), s. 45–47.

BOWDEN C., SHEEHAN A., FOUREUR M., Birth roomimages:What they tell us about childbirth.

A discourse analysis of birth rooms in developed countries, „Midwifery” 35(2016), s. 71–77.

CURYŁŁO M., Wpływ edukacji przedporodowej na stosowanie metod zmniejszających odczuwalność bólu

w czasie porodu, [w:] Badania naukowe w rehabilitacji, red. naukowa T. POP, Wydawnictwo Uniwersyte-

tu Rzeszowskiego, Rzeszów 2014, s. 11–19.

DAVIS D.L., HOMER C.S.E, Birthplace as the midwife’s work place: How does place of birth impact on

midwives?, „Women and Birth” 29(2016) s. 407–415.

DE JONGE A., RIjNDERS M.E.B., VAN DIEM M. Th., SCHEEPERS P.L.H, LARGO-JANSSEN A.L.M,

Are there ineqalities in choice of birthing position? Sociodemographic and labour factors associated with

the supine position during the secondstage of labour, „Midwifery” 25(2009), s. 439–448.

DESSEAUVE D., FRADET L., LACOTURE P., PIERRE F., Position for labour and birth: State of knowled-

ge and biomechanical perspectives, „European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive

Biology” 208(2017), s. 46–54.

DUDZIAK D., GUSZKOWSKA M., Poczucie kontroli nad bólem porodowym u kobiet aktywnych

i nieaktywnych ruchowo w czasie ciąży, „Postępy Rehabilitacji” 1(2013), s. 23–29.

DZIEDZIC M., MATUSZYK D., PRAŻMOWSKA B., Poród domowy w opinii położnych, „Problemy

Pielęgniarstwa” tom.19, 2(2011), s. 153–161.

EL HALTA V., Posterior labor. A pain in the back, „Midwifery Today” 36(1995), s. 19–21.

FAHY K. M., PARRATT J.A., Birth Territory: A theory for midwifery practice, „Women and Birth”

19(2006), s. 45–50.

GHERMAN RB, TRAMONT J, MUFFLEY P, GOODWIN TM., Analysis of McRoberts’ maneuver by

x-ray pelvimetry, „Obstet Gyneacol” 95/1(2000), s. 43–47.

GUPTA J.K., NIKODEM CH., Maternal posture in labour. Case report, „European Journal of Obstetrics

& Gynecology and Reproductive Biology” 92(2000), s. 273–277

HODMNETT E.D., STREMLER R., WESTON J.A., McKEEVER P., Re-conceptualizing the hospital

labor room: the PLACE (pregnant and laboring in an ambient clinical environment) pilot trial, „Birth”

36/2(2009), s. 159–166.

HUNTER S., HOFMEYR G.J., KULIER R., Hands and knees posture in late pregnancy or labour for fetal

malposition (lateral or posterior), „Cochrane Database Systematic Review” 2(2002).

KAVANAGH J., KELLY A.J., THOMAS J., Breast stimulation for cervical ripening and induction of labo-

ur, „Cochrane Database Systematic Review”, 3(2005).

KEMP E., KINGSWOOD C.J., KIBUKA M., THORNRON J.G., Position in the second stage of labour for

women with epidural anaglesia, „Cochrane Database Systematic Review” 1(2013).

LAGAN B.M., SINCLAIR M., KERNOHAN G., Internet use in pregnancy informs women’s decision

making: a web-based survey, „Birth” 37(2010) s. 106–115.

164 165

Materiały szkoleniowe i pokonferencyjne

BARANOWSKA B. Kaskada interwencji i jej wpływ na przebieg porodu, [w:] Wokół porodu. Wybrane za-

gadnienia medycyny opartej na dowodach naukowych, red. A.Otwinowska, Fundacja Rodzić po Ludzku,

Warszawa 2015, s. 32

CURYŁŁO M., Terapia uroginekologiczna okresu ciąży i pooperacyjna - materiały szkoleniowe, Fizjotera-

pia Kobiet, organizator szkolenia Forum Media polska Sp. z.o.o., Poznań

GEDLICZKA A., 3-3.Wymiary ciała człowieka jako czynnik determinujący strukturę przestrzenną obiektu

technicznego [A], [w:] Nauka o pracy – bezpieczeństwo, higiena, ergonomia, Centralny Instytut Ochrony

Pracy, wersja dostępna online: www.nop.ciop.pl (dostęp: 20.01.2020).

KRZYSZTOPORSKI S., The Mechanical Principles of Labour – Summary, Materiały z III Światowego

Kongresu Położników i Ginekologów, Wiedeń 1961.

PETERSEN J., WITKIEWICZ M., MAJKOWSKA B., KALINOWSKA-PRZYBYŁKO A., Prowadzenie 2

okresu porodu w pozycjach wertykalnych w warunkach szpitalnych, materiały szkoleniowe udostępnio-

ne przez jedną ze współautorek.

ESEGBONA G, PALMER J., Advances in birth positioning – how to use positioning to reduce pain, failure

to progress and perineal tearing, The London Maternity & Midwifery Festival 2018.

Filmy

» Birth as we know it, reż. TONETTI E., czas trwania 75 min, dystrybucja: www.birthintobeeing.com

(dostęp: 11.11.2019), 2009.

» Orgasmic Birth, polski tytuł Poród w ekstazie, reż. PASCALI-BONARO D., czas trwania 87 min, dystry-

bucja: Fundacja Rodzić po Ludzku, 2008.

» Poród w harmonii z naturą, reż. AGRAWAL P., dystrybucja: Fundacja Kobieta i Natura, 2008.

» Birth without violence, polski tytuł Narodziny bez przemocy, reż. LE BOYER F., czas trwania 82 min,

dystrybucja New Erth Records, 2008 re-edycja na DVD.

» EL Mundo Nace al ritmo del corazón, Kalimba producciones, noviembre 2005 Xalapa, Veracruz México

(brak dalszych informacji na płycie DVD).

» Le Primiere cri, polski tytuł Pierwszy krzyk, reż. DE MAISTRE G., czas trwania 99 min, dystrybucja: Kino

Świat, 2007.

» Pierwszy krzyk, reż. SZUMOWSKI W., seria 20 odcinków, czas trwania odcinka – 25 min, dystrybucja

TVP, 1999.

» The business of beeing born, reż. EPSTEIN A., czas trwania 87 min, 2008

» Freedom for Birth, tytuł polski Uwolnić Poród, reż. WAKEFORD A., HARMEN T., czas trwania 58 min,

dystrybucja Alto Films, 2012.

» The meaning of life, reż. JONES T., czas trwania 107 min, dystrybucja Universal Pictures, 1983.

166 167

Strony internetowe

www.activebirthpools.com (dostęp: 20.11.2019)

www.amoremfocofotografia.com.br/herogallery/birth/ (dostęp: 25.11.2019)

www.artofbirth.org.uk (dostęp: 11.08.2019)

www.bestran.en.alibaba.com (dostęp: 20.11.2019)

www.birthchair.net (dostęp: 20.11.2019)

www.birthinternational.com (dostęp: 20.11.2018)

www.birthrite.com.au (dostęp: 20.11.2019)

www.birthupright.co.uk (dostęp: 20.11.2019)

www.croydemedical.o.uk (dostęp: 12.11.2019)

www.cub-support.ie (dostęp: 3.11.2019)

www.dobrzeurodzeni.pl (dostęp: 12.12.2018)

www.doula.org.pl/kim-jest-doula (dostęp: 08.07.2019)

www.dziecisawazne.pl/ (dostęp: 11.11.2019)

www.famed.com.pl (dostęp: 29.11.2019)

www.febromed.de (dostęp: 20.11.2019)

www.fundacjafilome.pl/ (dostęp: 11.11.2019)

www.golemtable.com (dostęp: 11.11.2019)

www.kayabirth.com (dostęp: 3.11.2019)

www.kobietainatura.pl/ (dostęp: 11.11.2019)

www.krzesloporodowe.pl (dostęp: 20.11.2019)

www.linet.com (dostęp: 12.11.2019)

www.mamaginekolog.pl/ (dostęp: 11.11.2019)

www.mamaroza.pl/nagranie-z-wystapienia-prof-wandy-poltawskiej (dostęp: 29 07 2015)

www.mamowanie.pl/ (dostęp: 11.11.2019)

www.medicalexpo.com (dostęp: 20.11.2019)

www.mediprema.com (dostęp: 12.11.2019)

www.midwiferysupplies.ca (dostęp: 20.11.2019)

www. naturalniepocesarce.pl/ (dostęp: 11.11.2019)

www.nop.ciop.pl, (dostęp: 20.01.2020)

www.obywatelmama.pl (dostęp: 11.09.2016)

www.pixwlheart.pl (dostęp: 11.11.2019)

www.rodzicpoludzku.pl/aktualnosci/1369-gdzie-w-polsce-rodzi-sie-po-ludzku-ktoryszpital-polecaja-kobiety.html

(dostęp: 09.11.2019)

www.rodzicpoludzku.pl/images/Zalecenia_WHO_Kodeks.pdf (dostęp: z dnia 08.09.2016)

www.rodzimy.pl (dostęp: 11.11.2019)

www.romabirth.com (dostęp: 20.11.2019)

www.rzeszów.pro-familia.pl (dostęp: 18.11.2019)

www.seagullmedica.it (dostęp: 3.11.2019)

www.sejm.gov.pl (dostęp: 3.11.2019)

www.softbirth.com (dostęp: 20.11.2019)

www.spis.ngo.pl/156750-fundacja-mama (dostęp: 11.11.2019)

www.szpitalrydygier.pl (dostęp: 11.11.2019)

www.szpital.szpitalzelazna.pl/dom-narodzin-2/ (dostęp: 29.11.2019)

www.takarabelmont.co.jo (dostęp: 12.11.2019)

www.vab.nl (dostęp: 20.11.2018)

www.verticalbirthing.com (dostęp: 11.11.2019)

www.vivatporod.pl (dostęp: 28.11.2019)

www.vivipar.de (dostęp: 12.11.2019)

www.wellroundedmama.blogspot.com (dostęp: 28.11.2019)

www.wyborcza.pl (dostęp: 26.02.2018)

www.wydawnictowopzwl.pl (dostęp: 12.11.2019)

168 169

Podziękowania

Kochanym mężowi i dzieciom dziękuję za ogrom wsparcia emocjonalnego i cierpliwość.

Dzieciom również pragnę podziękować za czas ich narodzin! Nasze wspólne doświadczenia posłu-

żyły mi jako nieocenione źródło inspiracji.

Jestem wdzięczna anonimowym: 52 kobietom w połogu oraz 31 położnym, które poświęciły swój

cenny czas na udział w wywiadzie kwestionariuszowym.

Dziękuję również wszystkim ludziom, którzy pomogli mi podczas badań, pisania rozprawy

doktorskiej oraz w trakcie procesu projektowego:

» Pomoc w opiece nad dziećmi i wsparcie: Joanna i Mikołaj Korneccy, Janusz i Ewa Jagielak,

Jadwiga i Krzysztof Tynor, Małgorzata i Jędrzej Bulasowie, Joanna i Jakub Dudkowie

» Wsparcie: Janina Znamirowska, Zofia Lewandowska-Szpytma, Małgorzata Zając, Joanna

Zając, Ewa Błońska, Anna Zabdyrska, Monika Chrabąszcz-Tarkowska, Jadwiga Tynor, Jakub

Gołębiewski, dr. Janusz Konaszewski (materiały na temat Prof. Krzysztoporskiego), ś.p. prof.

Jerzy Ginalski (wsparcie merytoryczne i emocjonalne)

» Pomoc w tłumaczeniach z języka angielskiego: Magdalena Krzysik

» Projekt książki i pomoc w składzie graficznym: Jadwiga Tynor

» Korekta tekstu: Magdalena Petryna

» Fotografie i video ze studium przypadku: Maciej Jagielak, Małgorzata Zając,

» Fotografie z Sesji zdjęciowej: Aleksandra Lipnicka-Klimek, PixelHeart

» Udostępnienie szkoleniowej sali porodowej do sesji zdjęciowej:

prof. dr hab. Tomasz Brzostek Dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu UJ

dr hab Barbara Prażmowska UJ, mgr Paula Janczyk

» Ciężarne, które użyczyły swojego wizerunku: Martina Galisova Slosarova (sesja), Zofia

Ligęza (sesja, testy), Agata Krawczyk (testy), Ewa Zagórska (testy), Małgorzata Chryniewicz (testy)

» Położne: Anna Jastrzębska (przyjęcie 3 porodów, konsultacje), Magdalena Krauze (wy-

wiady kwestionariuszowe, konsultacje), Anna Pułczyńska (konsultacje), Barbara Kowalska

(konsultacje i zdjęcia z konsultacji), Paula Janczyk (udział w sesji zdjęciowej, konsultacje)

Marta Ryś (konsultacje i wsparcie), Magdalena Witkowska (konsultacje)

» Lekarze ginekolodzy-połołożnicy: dr Dariusz Zarotyński (konsultacje), dr Grażyna Mar-

kiewicz (konsultacje), dr Andrzej Przyboś (informacje o Puckim krzesełku porodowym Nowy Styl)

» Fizjoterapeutki: Magdalena Krzysik (konsultacje: anatomia, dno miednicy, powięź),

Aleksandra Prus (konsultacje: powieź), Ewelina Bijak (konsultacje: ćwiczenia przygotowujące

do aktywnego porodu, dno miednicy)

» Konsultacje dotyczące badań kwestionariuszowych: dr hab. Halszka Kontrymowicz-

-Ogińska, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego

» Wsparcie konsultacyjne zespołu seminarzystów prof. Frejlich:

dr Jadwiga Tynor

dr Ewa Bujak

dr Jakub Gołębiewski

dr Anna Zabdyrska

dr Lech Kolasiński

» Wsparcie technologiczne: Polting Foam Gliwice, Sapro System, Pogmar

Akces Med (wykonanie poduch próżniowe do pilotażowych badań skanerem 3D)

Materace Koło (próbki lateksu Talalay), Kauposil (silikony), Dawid (dmuchańce PVC), WATS

(dmuchańce zgrzewane), Nowy Styl (informacje o Puckim krześle porodowym)

» Podziękowanie za cierpliwość: Pani Sabina Świerk i Pani Kinga Świeczka (Sekretariat ŚSD),

Grażyna Brylewska, Alicja Panasiewicz, Monika Natkaniec-Papp (Uniwersytet Pedagogiczny)

Na końcu pragnę serdecznie podziękować prof. dr hab. Czesławie Frejlich za wieloletnią opiekę

naukową, stawianie nowych wyzwań oraz cierpliwość.

mgr Malwina Antoniszczak

mgr Anna Węgrzyniak (promotor prof. Dziedzic)

mgr Joanna Krokosz (promotor prof. Dziedzic)

mgr Aleksandra Satława (promotor dr. hab. Liskiewicz)

mgr Michał Latko

ASP KRAKÓW - dla rodzących aktywnie. Badania, projekt, …wfp.asp.krakow.pl › ergonomia2 ›...

Documents

Transcript of ASP KRAKÓW - dla rodzących aktywnie. Badania, projekt, …wfp.asp.krakow.pl › ergonomia2 ›...