ASERTYWNOŚĆ U MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ

RAPORT Z BADANIA PRZEPROWADZONEGO NA PRZEŁOMIE PAŹDZIERNIKA I LISTOPADA

2012 ROKU PRZEZ PSYCHOLOGA SZKOLNEGO WŚRÓD UCZNIÓW KLAS

DRUGICH GIMNAZJUM

GŁÓWNY CEL BADANIA

Identyfikacja potrzeb młodzieży w zakresie kształtowania własnych zachowań asertywnych, co miało z kolei posłużyć opracowaniu programu treningu asertywności dostosowanego do tych potrzeb.

CO TO JEST ASERTYWNOŚĆ?

„Asertywność to umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontakcie z inną osobą czy osobami. Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie wobec innej osoby swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie, prawa i pragnienia drugiej osoby. (…) Asertywność powiązana jest głęboko z poczuciem własnej godności i szacunkiem dla samego siebie”.

(M. Król - Fijewska, (1992), Stanowczo, łagodnie, bez lęku czyli 13 wykładów o asertywności, Warszawa, Wydawnictwo INTRA.s.8-9).

Asertywność to szereg umiejętności interpersonalnych (dotyczących

kontaktów międzyludzkich), w tymumiejętność obrony swoich praw

przy poszanowaniu praw drugiego człowieka.

PRAWA ASERTYWNEo

Każdy człowiek ma prawo do: - bycia sobą - posiadania potrzeb, marzeń - wyrażania własnego zdania - wyrażania swoich uczuć, potrzeb - poszanowania własnej godności - myślenia o sobie dobrze - dokonywania samodzielnych wyborów - prywatności - informacji - popełniania błędów - odmawiania - robienia wszystkiego, co nie narusza praw innych osób

AKCEPTACJA INNYCH

BRAK AKCEPTACJI INNYCH

AKCEPTACJA SIEBIE

BRAK AKCEPTACJI SIEBIE

AGRESJAULEGŁOŚĆ

ASERTYWNOŚĆ

Problemy badawcze

Problem 1: Czym jest asertywność zdaniem gimnazjalistów?

Problem 2: W którym obszarze zachowań interpersonalnych najwięcej spośród badanych gimnazjalistów zgłasza trudności?

Opinie młodzieży na temat asertywności

Brak odpowiedzi lub odpowiedzi „nie wiem” - 29% Asertywność to umiejętność odmowy – 40% … to umiejętność wyrażanie własnego zdania – 6,5% … to nie uleganie zdaniu innych – 6,5% … to umiejętność podejmowania samodzielnych

decyzji – 2% … to umiejętność zachowania się w grupie – 2% … to pewność siebie – 1% Mało precyzyjne definicje – 4,5% Definicje błędne – 9%

Tylko 17 osób spośród 110 badanychgimnazjalistów (czyli 15,5%) zwróciło uwagę na taki aspekt asertywności

jak uprzejmość, kulturalne zachowanie, brak agresji.

Nikt z badanych gimnazjalistów nie zauważył,

że zachowanie asertywne jest wyrazem szacunku dla siebie

samego i dla innych osób!

Obszary zachowań interpersonalnych, o które pytano gimnazjalistów

- obrona swoich praw w sytuacjach społecznych - obrona swoich praw w kontaktach osobistych - inicjatywa i kontakty osobiste - wyrażanie i przyjmowanie krytyki i pochwały - wyrażanie próśb - wyrażanie uczuć - wyrażanie opinii - wystąpienia publiczne - kontakt z autorytetem - naruszenie cudzego terytorium (zachowania

uznawane za przejaw postawy agresywnej)

Diagnozie zachowań asertywnych i nieasertywnych posłużył kwestionariusz Mapa Asertywności złożony z 41 pytań zaczerpnięty z pracy M. Król - Fijewskiej, „Stanowczo, łagodnie, bez lęku czyli 13

wykładów o asertywności” (Warszawa,1992 Wydawnictwo INTRA).

Pytania dotyczące obszaru:

OBRONA SWOICH PRAW W SYTUACJACH SPOŁECZNYCH

Od. A. %

Od. Nie %

1) Czy zdarza ci się kupić jakąś rzecz, na którą właściwie nie masz ochoty, tylko dlatego, że trudno ci było odmówić sprzedawcy?

88,2 11,8

2) Czy wahasz się przed zwróceniem towaru do sklepu, nawet jeśli jest on najwyraźniej wadliwy i nieużyteczny?

84,5 15,5

3) Jeżeli ktoś rozmawia głośno podczas filmu, sztuki teatralnej lub koncertu, czy prosisz go, aby był cicho?

74,5 25,5

4) Jeżeli ktoś potrąca lub stuka w twoje krzesło w kinie, teatrze itd. - czy prosisz tę osobę, aby przestała?

83,6 16,4

5) Jeżeli przeszkadza ci, że ktoś pali papierosa blisko ciebie, czy potrafisz to powiedzieć?

62,7 37,3

6) Jeżeli sprzedawca niesłusznie obsługuje kogoś bez kolejki, czy zwracasz głośno uwagę na tę sytuację?

49,1 50,9

7) Jeżeli taksówkarz lub kelner – wbrew twoim intencjom – traktuje resztę jako napiwek, czy upominasz się o swoje pieniądze, nawet jeśli jest to nieduża suma?

54,5 45,5

Pytania dotyczące obszaru:

OBRONA SWOICH PRAW W KONTAKTACH OSOBISTYCH

Od. A. %

Od. Nie %

8) Jeżeli ktoś zachowuje się wobec ciebie w sposób niesprawiedliwy lub krzywdzący, czy zwracasz na to uwagę?

92,7 7,3

9) Jeżeli ktoś pożyczył od ciebie pieniądze lub jakąś rzecz i zwleka z oddaniem, czy wspominasz mu o tym?

90 10

10) Jeśli ktoś prosi cię o przysługę, której spełnienie wydaje ci się trudne lub niewygodne, czy odmawiasz?

44,5 55,5

11) Czy masz wrażenie, że inni ludzie mają tendencję do wykorzystywania ciebie lub rządzenia tobą?

70 30

12) Czy często zdarza ci się robić coś, na co nie masz ochoty, tylko dlatego, że nie potrafisz przeciwstawić się otoczeniu?

78,2 22,8

Pytania dotyczące obszaru:

INICJATYWA I KONTAKTY OSOBISTE

Od. A. %

Od. Nie %

13) Czy jesteś w stanie rozpocząć rozmowę z obcą osobą?

78,2 21,8

14) Czy często odczuwasz trudności w podtrzymaniu rozmowy towarzyskiej?

68,2 31,8

15) Czy sprawia ci trudność podtrzymywanie kontaktu wzrokowego z osobą, z którą rozmawiasz?

74,5 25,5

16) Czy swobodnie uczestniczysz w spotkaniu towarzyskim, gdzie nie znasz nikogo oprócz gospodarzy?

61,8 38,2

Pytania dotyczące obszaru:

WYRAŻANIE I PRZYJMOWANIE KRYTYKI I POCHWAŁ

Od. A. %

Od. Nie %

17) Gdy ktoś cię chwali, czy wiesz jak się zachować? 90,9 9,1

18) Czy zdarza ci się chwalić przyjaciół, znajomych, członków rodziny?

91,8 8,2

19) Gdy ktoś cię krytykuje, czy wiesz, jak się zachować? 90 10

20) Czy masz trudności w krytykowaniu swoich znajomych, przyjaciół, członków rodziny?

69,1 30,9

Pytania dotyczące obszaru:

WYRAŻANIE PRÓŚB

Od. A. %

Od. Nie %

21) Czy potrafisz zwrócić się do nieznajomej osoby o potrzebną ci pomoc?

70 30

22) Czy potrafisz prosić swoich znajomych, przyjaciół, członków rodziny o przysługę lub pomoc?

98,2 1,8

Pytania dotyczące obszaru:

WYRAŻANIE UCZUĆ

Od. A. %

Od. Nie %

23) Czy potrafisz być otwarty i szczery w wyrażaniu ciepła, sympatii, zaangażowania wobec mężczyzn?

56,4 43,6

24) Czy potrafisz otwarcie i szczerze wyrażać niezadowolenie i złość wobec mężczyzn?

84,5 15,5

25) Czy potrafisz być otwarty i szczery w wyrażaniu ciepła, sympatii, zaangażowania wobec kobiet?

87,3 12,7

26) Czy potrafisz otwarcie i szczerze wyrażać niezadowolenie i złość wobec kobiet?

70,9 29,1

27) Czy często zdarza ci się unikać pewnych ludzi lub sytuacji z obawy przed własnym zakłopotaniem?

45,5 54,5

28) Czy zdarza ci się dzielić swoimi osobistymi odczuciami z jakąś inną osobą?

79,1 20,9

Pytania dotyczące obszaru:

WYRAŻANIE OPINII

Od. A. %

Od. Nie %

29) Jeżeli rozmawiając z kimś uświadomisz sobie, że masz odmienne zdanie, czy zwykle decydujesz się wyrazić swój pogląd?

89,1 10,9

30) Czy często unikasz wypowiadania twojej prawdziwej opinii na jakiś temat z obawy, aby twój rozmówca nie nabrał o tobie niekorzystnego wyobrażenia?

70,9 29,1

31) Czy często przeżywasz taką sytuację, że inni atakują twoje zdanie, a ty masz kłopot z jego obroną?

81,8 18,2

32) Czy masz zwyczaj reagować niepokojem i napięciem, gdy twój rozmówca ma odmienne zdanie od twojego?

82,7 17,3

Pytania dotyczące obszaru:

WYSTĄPIENIA PUBLICZNE

Od. A. %

Od. Nie %

33) Czy jest dla ciebie trudnością zabranie głosu (zadanie pytania lub podzielenie się opinią) przy dużym audytorium?

60 40

34) Czy odczuwasz trudności w podejmowaniu występów publicznych (przemówienie, pogadanka) wobec szerszego forum?

49,1 50,9

Pytania dotyczące obszaru:

KONTAKT Z AUTORYTETEM

Od. A. %

Od. Nie %

35) Jeżeli masz odmienne zdanie niż ktoś, kto jest dla ciebie autorytetem, czy otwarcie wyrażasz swoje stanowisko?

80,9 19,1

36) Czy często zdarza ci się w kontakcie z osobą, która jest dla ciebie autorytetem, rezygnować ze swoich interesów i preferencji na korzyść interesów i preferencji tej osoby?

70,9 29,1

Pytania dotyczące obszaru:

NARUSZENIE CUDZEGO TERYTORIUM (reakcje agresywne)

Od. A. %

Od. Nie %

37) Czy zdarza ci się kończyć zdanie za inne osoby? 45,5 54,5

38) Czy masz zwyczaj używać krzyku jako sposobu zmuszania innych do zrobienia tego, czego chcesz?

71,8 28,2

39) Czy złoszcząc się masz zwyczaj używania wyzwisk i niecenzuralnych wyrazów?

31,8 68,2

40) Czy kontynuujesz prowadzenie sprzeczki mimo, że druga osoba od dłuższego czasu ma jej dosyć?

75,5 24,5

41) Czy masz zwyczaj podejmować decyzje za inne dorosłe osoby lub rówieśników?

72,7 27,3

WNIOSKIWNIOSKI

Wyniki badan diagnostycznych pozwoliły poznać w jakich obszarach badani gimnazjaliści

prezentują najwięcej zachowań nieasertywnych. Ujawnione trudności można wyrazić w

kategoriach zadań czy celów, jakie winien spełniać program treningu asertywności

dostosowany do potrzeb tej populacji gimnazjalistów.

CELE TRENINGU ASERTYWNOŚCI WYNIKAJĄCE Z POTRZEB UCZNIÓW

- zapoznanie młodzieży z pełną definicją asertywności

- uświadomienie praw asertywnych; - zwrócenie uwagi na rolę praw

asertywnych i ich uwzględnianie także w stosunku do innych osób;

- rozwijanie postawy akceptacji siebie, w tym swoich potrzeb i uczuć oraz akceptującej postawy wobec innych ludzi;

- uświadomienie różnic między zachowaniem asertywnym a agresywnym;- zastępowanie zachowań agresywnych asertywnymi;- doskonalenie umiejętności obrony swoich praw w sytuacjach społecznych i kontaktach osobistych;- kształtowanie umiejętności inicjowania i podtrzymywania kontaktów społecznych;- ćwiczenie umiejętności wyrażania asertywnej krytyki;

- doskonalenie umiejętności odmawiania; - rozwijanie umiejętności wyrażania uczuć pozytywnych i negatywnych w stosunku do osób obojga płci;- stworzenie okazji do przełamywania zahamowań i lęków dotyczących wystąpień publicznych.

Opracowany w oparciu o zdiagnozowane potrzeby uczniów trening asertywności

pod nazwą „Jestem OK

czyli jak żyć w zgodzie z samym sobą i innymi ludźmi”

składający się z 13 spotkań 60-minutowych może być realizowany w ramach zajęć pozalekcyjnych

już po feriach, o ile znajdzie się odpowiednia liczba chętnych uczniów

z wszystkich klas gimnazjum!Zgłoszenia przyjmuję do końca stycznia 2013.

Dziękuję za uwagę!

Psycholog szkolny Luiza Bożek