ARCHITEKTURA XVIII - XXI WIEKU

ARCHITEKTURAXVIII- XXIWIEKU

PrezentacjęprzygotowałamgrMagdalenaJędrzejczak

Jacques-AngeGabriel

PetitTrianon1762-1768

Jaques Ange Gabriel,PetitTrianon,fasada południowa,1762-68,Wersal,wielkiporządek

Jaques Ange Gabriel,PetitTrianon,fasada północna,1762-68,Wersal

Petittrianon,fasadawschodnia

Petit Trianon, plan parteru

Jacques-GermainSoufflot –kościół św.Genowefy(Panteon)wParyżu,1758-89

Jacques- Germain Soufflot – kościół św.Genowefy (Panteon)wParyżu,1758-89

Panteon,wnętrzemauzoleum Plan

BudowęŁukurozpoczętow1806nazlecenieNapoleonaizprzerwamiprowadzonodoukończeniaw1836,zapanowaniaLudwikaFilipaI.ProjektantemarchitekturyjestJeanFrançoisChalgrin,dekoracjęrzeźbiarskąwykonałFrançoisRude.

ŁUKTRIUMFALNYPARYŻ

PodŁukiemznajdujesięGróbNieznanegoŻołnierza,któregoPłomień Pamięci(fr.– FlammeduSouvenir)[1] jestsymbolicznie rozpalanykażdegowieczoraNaŁukuwyrytonazwiska386oficerównapoleońskich, wtym7Polaków

JeanFrancoisChalgrin, Łuk triumfalny na Placu Charlesa deGaule’a wParyżu,1806-36

Bryłanawiązujedoarchitekturyantyku.Budowękościoła rozpoczętow1764r.

wedługprojektuPierre’a Contanta d’Ivry,nawiązującegodoarchitekturykościołaInwalidów.W1790r.,powybuchu

rewolucji,pracewstrzymano.KazałjewznowićNapoleon,planującurządzenie tuświeckiejŚwiątyniChwałyWielkiejArmii.Nowyprojekt sporządziłPierreVignon,wzorującsięnaświątyniachantycznych.

Ostatecznie,w1815r.,władzezadecydowałyoutworzeniukościoła

katolickiego,którykonsekrowanodopierow1842r.Charakterystycznąfasadęzdobi„las”52korynckichkolumn owysokościblisko20m.Nadportykiemznajdujesię

rzeźbionyfryz,awyżej– trójkątnyfrontonzrzeźbąHectoraLemaire’a z1828r.,

przedstawiającąrozgrzeszenieśw.MariiMagdalenynaSądzieOstatecznym.DrzwizbrązuzdobiąpłaskorzeźbydziesięciorgaprzykazańHenriego deTriquetiego.

Jednonawowewnętrzejestutrzymanewklasycystycznejstylistyce.

PierreVignon,kościółŚw.MariiMagdaleny,Paryż

Kościół Marii MagdalenywParyżu,neoklasycyzm

Claude Nicolas Ledoux, neoklasycyzm, projekt Chaux

C.N. Ledoux, miasto idealne Chaux

C. N. Ledoux, idealny dom, architektura utopijna

C.N. Ledoux, kuźnie

Późny klasycyzm – styl empire, styl cesarstwa, XIX w.odmianapóźnego klasycyzmupowstaławeFrancjiwlatach1800-1815rozszerzonapodczaspanowaniaNapoleonawEuropie(zwłaszczawPolsceiwRosji);dominowałwmodzie,architekturze,malarstwieisztuceużytkowej.WzorowanosięnasztucestarożytnejGrecji,RzymuiEgiptu.

ŁukTriumfalnynaplacuduCarroussel

KarlSchinkel,Odwach straży królewskiej,1816-1818,Berlin

KarlFriedrichSchinkel,Sala koncertowawBerlinie,1818-21

AltesMuseumnaWyspieMuzeów(1823–1830), pierwszemuzeumotwartedlapublicznościwBerlinie,

KarlFriderich Schinkel–MuzeumwBerlinie,1825-28

Nazewnątrzkopułaukrytawprostopadłościanie – byniekonkurowałazkatedrą

KarlFriderich Schinkel,Pałac wKórniku,1843

KarlGotthardLanghans,Brama Brandenburska ,1788-91.

Budowapowojniesiedmioletniej,wczasieumacnianiaPrus,upamiętnienieFryderykaII.Rzeźby:JohannGotfrydSchadow.

KwadrygazWiktorią.Wzorem– Propylejeateńskie

CHISWICKHOUSE,rezydencjaearlaBurlingtona (RichardBoyle),dziśnaterenieLondynu,projektwłaściciela(Boyle)orazarchitektaWilliamaKent,1726-29,Burlington inspirował sięantykiempoprzezPalladia– totypwillipalladiańskiej.Zostałazbudowananapomieszczeniekolekcji(niematukuchnianisypialni,zresztąbudynekmieszkalnyjużwposiadłościbył),Willęotaczaogród romantyczny(prototypogrodu angielskiego)– kaskada,świątynkietc,jednazteoriimówi,żeCh.H.miałbyćświątyniąmasońską.

Chiswick House 1725-29

Capitol,WashingtonDC,1793-1830,rzutpoziomy

Łazienki Królewskie,Pałac naWodzie,DominikMerlini

Belweder - dodatkowepiętrolubnadbudówkanadnajwyższąkondygnacjąbudynku,stosowanagłówniewpałacach,zwykle

ztarasem.

Biały Domek,Merlini

Nowa Kordegarda,Merlini

Pałac Myślewicki,Merlini

Królikarnia – klasycystycznypałacwWarszawieJegonazwapochodzi zczasówsaskich,kiedytoznajdowałsiętuzwierzyniec,wktórympolowanonakróliki.PierwotnienaterenieKrólikarniznajdowałysiębrowar,cegielnia,karczma,młyn istodoła,atakżepołożony nazboczuwąwozubudynek kuchni,dlaktóregoinspiracjąbyłrzymskigrobowiecCecyliiMetelli.ObiektzostałzaprojektowanyprzezarchitektaDominikaMerliniego,którywzorowałsięnasłynnej renesansowejrezydencjiVillaRotondakoło Vicenzy,autorstwaAndreiPalladio.Budowęprowadzonowlatach1782–1786.

KuchniaKrólikarni

SzczytowymmomentemjegotwórczościiarchitekturyneoklasycznejwPolscejestgmachTeatruWielkiego

BUDOWLANIEPOWSTAŁAWKRĘGUMECENATUPONIATOWSKIEGO

Wkompozycjiarchitektonicznej teatruwystępująwszystkiezasadygłoszoneprzezkierunekneoklasyczny,próczjednościporządkuarchitektonicznego.

TeatrWielkiOperaNarodowawWarszawie(1825-1833)

BUDOWLANIEPOWSTAŁAWKREGUMECENATUPONIATOWSKIEGO

TeatrWielkiOperaNarodowawWarszawie(1825-1833)

PałacStaszica wWarszawieznajdujesięprzyulicyNowyŚwiat72.

Muryzrujnowanego klasztorunabyłw1818ksiądzStanisławStaszic.Pałaczostałzbudowanywlatach1820-1823wstyluklasycystycznymwedługprojektuAntonioCorazziegodlaTowarzystwaPrzyjaciółNauk.

PałacKomisjiRządowejPrzychoduiSkarbuwWarszawieAntonioCorazzi,1825

Pałaczostałzniszczonyprzezniemieckiebombyw1939roku.Odbudowano gopowojnie.ObecniemieścisięwnimsiedzibaPrezydentaWarszawyiUrządMiastaStołecznegoWarszawyorazMazowieckiUrządWojewódzki.

SzymonBogumiłZug,kościółśw.Trójcy(zbórewangelicko-augsburski)wWarszawie,1777-81

]

Reprezentowałdojrzałąfazęklasycyzmuzwpływamipalladianizmu ijestonautoremtypowegopolskiegodworu-pałacu.

JakubKubicki,Belweder,Warszawa

RogatkagrochowskaRogatkamokotowska

Charakterystycznącechąbudynków sąwgłębneportyki zwieńczonegładkimtympanonem, opartenakolumnach wstylujońskim.Zarównownętrzaportyków, jakiboczneścianyrogatek,zdobionesąlicznymipłaskorzeźbami.

Rogatkiwarszawskiebyłysiedzibąmiejskichwładzskarbowych,którychzadaniembyłopobieranieopłatcelnychidrogowych.ZostałyzaprojektowaneprzezKubickiegowlatach1816-18.

ArkadyKubickiego – budowlawykonanawlatach1818-1821wedługprojektupolskiegoarchitektaJakubaKubickiego,usytuowananaskarpieodwschodniejstronyZamkuKrólewskiegowWarszawie.ArkadyKubickiegobyłyintegralnączęściąkrólewskiejrezydencji,komponującsięzzałożeniemkrajobrazowymogrodówkrólewskichodstronyWisły.

PAŁACWBEJSCACH

Klasycystycznypałacwybudowanyw1802r.przezJakubaKubickiegodlaMarcinaBadeniego,późniejszegoministrasprawiedliwościKrólestwaPolskiego.Wpałacu(dzisiaj:DomuOpiekidlaDorosłych)oglądaćmożnazdobionem.in.technikąchiaroscuro – owalnysalonorazgabinety.Pałacznajdujesięwparkukrajobrazowym,wedługzałożeńFrancuzaAugustynaDenizot,zpołowyXIXw.

Architektura Księstwa Warszawskiego, Piotr Aigner, Pałac Namiestnikowski

Piotr Aigner, kościół św. Aleksandra w Warszawie, 1818-25

ŚwiątyniaSybilliwPuławach – budowlawkształcierotundywchodzącawskład zespołupałacowo-parkowegoprzyPałacuCzartoryskichwPuławach;pierwszepolskiemuzeumnarodowe.Wybudowanazostaławlatach1798-1801 jakoŚwiątyniaPamięcinastromejskarpiewiślanejprzezChrystianaPiotraAignera.Posiadadwieokrągłesale.Doreprezentacyjnejsaligórnejwchodzisięposzerokichschodach, którychstrzegąkamiennelwy(prezentodcaraRosjiAleksandraIzokazjijegopobytuwPuławachw1805).Nadwejściemjestnapis:”Przeszłość-Przyszłości”.Wokół salibiegnieganek,któregodachwpostacikopuły zokrągłym świetlikiempośrodku izmniejszającymisiękugórzekasetonamiwspierasięnakorynckich kolumnach zpiaskowca.Podkopułąbiegniefryzzmotywamigryfówikandelabrów.Saladolna, zwejściemodstronyskarpy,makopułęwspartąnadziewięciuarkadach,zaktórymiznajdujesięwąskieobejście.WŚwiątyniSybilli księżnaIzabelaCzartoryskagromadziłapamiątkirodzinneSieniawskich,Lubomirskich iCzartoryskichorazpamiątkipowielkichPolakach(np.wdolnejkondygnacjipoksięciuJózefiePoniatowskim),któremiałyprzypominaćporozbiorachPolskipełnąchwałyprzeszłośćnarodową.W1830r.,jeszczeprzedpowstaniemlistopadowym,zbioryzostałyewakuowanedoParyża.PotemwróciłydoKrakowa,stającsięzalążkiemMuzeumKsiążątCzartoryskich.

DomekGotyckiwogrodzie IzabelliCzartoryskiejwPuławachPrzeznaczonynakolekcjędziełsztuki:obrazów,porcelany,zbiorówwschodnichCelkolekcji:podtrzymywanie ideałówwalkowolnośćiideałurycerskiego

Dwórszlachecki,wiejskidommieszkalny.Formawykształconawarchitekturzepolskiejokresurenesansu,przetrwaładoXXwieku.

PolskidwórXVIIIwiekuwLusławicach

SECESJA

Victor Horta, Maison Tassel -klatka schodowa, 1892-3 Bruksela

Art Nouveau - Hector Guimardwejścia do stacji paryskiego metra.

Wykonanie fabryczne

z żelaza pomalowanego na zielono,

Hecor Guimard, wejście do metra (Porte Dauphine)

WcałejswojejtwórczościGaudiprojektowałgłówniedomymieszkalne.Początkowyokresjegopraccechowałpopularnywówczaseklektyzm,czylimieszaniecechwszystkichpoprzednich stylów.Jużwtedytworzyłonejednakpewnąswojąodmianęeklektyzmu.Przykładem jestCasaVincens(Vincens tonazwiskowłaściciela)- domzaprojektowanyprzezGaudiego,któregobudowatrwaławlatach1878do1880.Sprawiaonwrażenie,jakbybyłwykonanyzmałych,zlepionychkamienialboczegośwtymstylu.Jesttoprzykładeklektyzmu"gaudiowskiego".

Casa Batlló, 1905-1907.

Budynekjestbogatozdobiony,anajegofasadęskładająsięliczneelementynawiązującedomotywówzwierzęcych,takichjak:kości(formabalkonów),łusek(dach),rybiełuski(płytkipokrywająceściany).Ponadtołuskowanydachprzypominasmoka,conawiązujebyćmożedolegendyośw.Jerzymismoku,stanowiącejelementnarodowejtożsamościKatalończyków.DodekoracjizewnętrznychścianbudynkuGaudíwykorzystałnietypowemateriały– różnokolorowekawałkiceramikiipotłuczonychkafli

DrzwipoprawejprowadziłydoprywatnejkaplicyrodzinyBatllo.

11-4-7

Kaplica,dziśołtarzprzeniesionydomuzeumkościołaSagradaFamilia,drzwiwprywatnejkolekcjiwNowymJorku

DomwcześniejnależącydorodzinyBatllózostałsprzedanyw1954rokudoIberyjskiegoTowarzystwaUbezpieczeńnatomiastw1994rokuzakupiłagorodzinaBernat(właścicielsieciChupaChups),którzynabylijąza75milionóweuro.

Casa Milà (La Pedrera) - znaczy Dom Milí - to budynek w Barcelonie powstały w latach 1906-1910. Zaprojektował go i wykonał Antoni Gaudí dla przedsiębiorcy Pere Milí i jego żony

WprojekcietymGaudínieużywał,lubużywałminimalnie,prostejkreski.Powodujeto,żefasadabudynkuprzypominawzburzonemorze.Wyglądaciężkoimonumentalniechoćwzniesionajestzcienkichwapiennychpłyt.Balkonyzdobiąkutezżelazabalustradyprzybierającekształtdzikichchaszczy.Ozdobąfasadygłównejsąrównieżspecjalnierozmieszczoneptaki,któremajasprawiaćwrażenieszykującychsiędoodlotu.WśrodkubudowliwidaćdbałośćGaudíegooszczegóły;każdysufitposiadawłasnąformęgipsową.Godneuwagisąteżlicznemozaikiistolarka.Nadachuarchitektstworzyłkominyprzypominającekształtemdym.Całośćwzniesionazostałananowatorskiejkonstrukcjisłupowo-belkowej,którajestwykonanawtakisposób,abyzmniejszyćilośćprzekrojów(spowodowanebyłotoniemożliwościąopłaceniadroższychmateriałów)CasaMilàniezostałaskończonazpowodówzatargówzinwestorem.PomimotouważasięjąpowszechniezanajpełniejszedziełoGaudíego,wktórymzastosowałwpełniowoceswegodoświadczenia.

CASA MILA - PATIO

Casa Mila

11-4-7

Kościół Sagrada Família w Barcelonie, 1882-1920

PARK GÜELL1900-1914

DużyogródzelementamiarchitektonicznymizaprojektowanynażyczenieEusebioGűella,przemysłowcabarcelońskiego, który- zauroczonyangielskimi "miastami-ogrodami" -przedsięwzięciesfinansował.Projektwzałożeniumiałbyćosiedlemdlabogatejburżuazji,obejmującym60działek.Projektu tegoGaudínigdynieukończył.Powstałojedyniepięćbudynków: dwapawilonypodwóchstronachgłównego wejściaoraztrzyinnewsamymparku.Wjednymznichodroku1906mieszkałsamGaudí.W1922rokuwładzeBarcelonywykupiłytereniprzekształciłygowparkmiejski.Parkjestotoczonymurem,zbudowanymzkamienionieregularnymkształcie.Znajdujesięwnimsiedembram.

11-4-7

1897 stowarzyszenie artystyczne "Sezession”

j gmach SECESJI - Joseph Maria Olbrich 1898-9;

Stowarzyszenie - wydawało pismo "Ver Sacrum".

AUSTRIA

Joseph Olbrich, budynek wiedeńskiej Secesji

SECESJA WIEDEŃSKA

linie proste

formy geometryczne,

kwadrat

rezygnacja z ornamentu i motywuroslinnego

Willa Leopolda Kindermanna, 1901-03, Łódź

Zaprojektowanazostałaokoło1901rokuprzezjednegowwybitnychłódzkicharchitektów,głównegopropagatoranagrunciełódzkimsecesji– Gustawa

Landau-Gutentegera.

Stylehistoryczneieklektyzm

Po1830rokukontynuowanoformy,dlaktórychźródłeminspiracjibyłantykisztukaśredniowieczna.Nastałateżnowamodana

naśladowanieinnychkierunkówhistorycznych.Itakwykształciłysię:neoromanizm,neorenesans,neobarok,neorokoko.

Budowanotakżeobiektywzorowanenaarchitekturzearabskiej,egipskiej czy

bizantyjskiej.

Stylehistoryczneieklektyzm

Zczasemzaczęłypowstawaćbudowle,któreczerpałyzkilkustylówrównocześnie(kompilacjęróżnychelementów

dekoracyjnych).Takiebudowlenazwanoeklektycznymi.Estetycyuznawali,żepięknomacharakterwielorakiiposzczególnejegoprzejawynależyzesobąkonfrontować.

CharlesGarnier– OperawParyżu(eklektyzm),1875

Strawberry Hill(neogotyk),1750

rezydencjapisarzaHoracegoWalpole.W1750rokuprzebudowałonswojąrodowąsiedzibęwstylunawiązującymdoepokigotyku.

Budynekzostałozdobionym.in.licznymiwieżyczkami,maswerkamiiostrymiłukami.Uważanyzapierwsząneogotyckąrezydencję,szybko

stałsięwzoremdlainnychposiadłościwcałejEuropie.

Strawberry Hill(neogotyk),1750

CharlesBarry– ParlamentwLondynie(PałacWestminsterski),1834(neogotyk)

JohnNash – PawilonkrólewskiwBrighton(stylindosaraceński,połączenieneogotykuzarchitekturąpaństw

WielkichMogołów),1815-22

ImreSteindl,parlamentwBudapeszcie(neogotyk),1881-1905

ZamekNeuchswenstein (neoromanizm),1892

PaulAbadie - BazylikaSacré-Cœur (BazylikaNajświętszegoSerca),1876-1914,stylromańsko-

bizantyński

KarlFriedrichSchinkel– ZamekGórkówiDziałyńskichwKórniku(neogotyk),połowaXIXwieku

GottfriedSemper, GaleriaObrazówStarychMistrzówwDreźnie,1847-1854

GottfriedSemper, OperaSempera wDreźnie,1838-41,spłonąłw1869,

odbudowany,neorenesans

AdamIdźkowski,Bazylika

archikatedralnaśw.JanaChrzciciela w

Warszawie,(neogotyk),XIXwiek

JanZawiejski,Teatrim.SłowackiegowKrakowie,1889-93(eklektyzmzprzewagą

neobaroku)

Architekturainżynieryjna- nowetechnologie

RewolucjaprzemysłowawAngliiinakontynencieobudziłazapotrzebowanienabudowlenowegotypu:fabryki,

urządzeniakomunikacyjne,jak:mosty,tunele,dworce.Migracjaludnościdomiastwymusiłarównieżzmianyw

urbanistyce.Powstałonowebudownictwomieszkanioweorazgmachyużytecznościpublicznejwznoszoneprzyużyciunowychtechnologii,alejużztendencjądoodsłanianiakonstrukcji.Przytymoddzielanowyraźniebudowle

inżynieryjneodarchitektury.

GustawEiffel– wieża(1889)

WieżęzbudowanospecjalnienaparyskąWystawęŚwiatowąw1889roku.Miałaupamiętnićsetnąrocznicęrewolucjifrancuskiejorazzademonstrowaćpoziomwiedzyinżynierskiej imożliwościtechniczneepoki,byćsymbolemówczesnejpotęgigospodarczejinaukowo-technicznej Francji.Projektpodkreślałarchitektonicznewaloryżelaza,wbrewdominującemuwXIXwiekuakademizmowi,któryuważałżelazozaprostymateriałbudowlany.Po20latachbudowlamiałabyćrozebrana,jednakEiffelniechciałdotegodopuścićizałożyłnawieżylaboratoriumaerodynamiczne imeteorologiczne. Jednakdopieroudaneeksperymentyzumieszczonymnaszczycietelegrafem„bezdrutu”ocaliływieżęiodstąpionoodjejdemontażu.Wprzededniu Iwojnyświatowejstałasięobiektemmilitarnym:zapewniałaParyżowiłącznośćzposterunkamiwojskowyminagranicyzNiemcami.

GustawEiffel– wiaduktGarabit (1880-84)

JosephPaxton – PałacKryształowywLondynie,1851

JosephPaxton – PałacKryształowywLondynie,1851

niezachowanydodziśbudynekzżelaznychiszklanychprefabrykatów,pierwotniewzniesionywHydeParkuwLondynienaWielkąWystawę

(1851).Wśródatrakcjipałacunajbardziejwidowiskowebyłymodeledinozaurównaturalnejwielkościzbudowaneprzezrzeźbiarza

Waterhouse’a HawkinsaprzyścisłejwspółpracyanatomaRichardaOwena,twórcyokreślenia„dinozaur”.

Powystawie(1854)pałaczostałprzeniesionydodzisiejszegoUpperNorwood,gdziezostałpowiększony.Byłwielkąatrakcjąturystyczną

Londynuimiejscem,gdzieodbywałosięwieleimprezażdo1936,gdyspłonął.

Szkołachicagowska

Pierwszymzwiastunemnowoczesnejarchitekturystałysięwysokościowce,którepowstaływChicago.Ichtwórca

– LouisSullivan–porazpierwszywwielopiętrowychgmachach

wykorzystywałstaliszkło.Budynkitecechowałołączeniewcałośćkonstrukcjiiformy.Ichdekoracja,którazasadniczo

wynikazkonstrukcjinosiłajeszcześladymyśleniasecesyjnego,coprzejawiałosięwdekoracjigzymsówi

przestrzenimiędzyokiennych.

TheGuarantyBuilding (PrudentialBuilding),Dankmar Adler&LouisSullivan,

1896,Buffalo,NewYork

AuditoriumBuilding,Dankmar Adler&LouisSullivan,1899,funkcja:scena

operowa,biurowiec,hotel

STANISŁAW WITKIEWICZ

STYL ZAKOPIAŃSKI W ARCHITEKTURZE(STYL NARODOWY)

WillaPodJedlami (lubteżDomPodJedlami)

NazwaPodJedlami pochodziodjodełrosnącychkiedyśwogrodzie.WillazbudowanazostaładlarodzinyPawlikowskichinadal

pozostajewrękachtejżerodziny.Miejscepodbudowęwybrałsamarchitekt.Budynekuchodzizanajpełniejsząrealizacjęstylu

Witkiewicza.Uwagęzwracają:solidnakamiennapodmurówkasięgającawnajwyższymmiejscu4metrów,rzeźbioneelementykonstrukcji(np.balustrady),skrywającaschody(północnastrona)werandaczyprzyłap(odkrytaweranda)odstronypołudniowej.W

środkuzachowanezabytkowewnętrzaozdobionegóralskąornamentyką,oryginalnemeblewstyluzakopiańskim,malowidłai

dziełasztuki.WWillimieszkałaitworzyłapoetkaMariaPawlikowska-

Jasnorzewska(wówczasżonaJanaGwalberta Pawlikowskiego,inwestora).Bywałatutakżejejsiostra- MagdalenaSamozwaniec.

Zwiedzaniemożliwejesttylkoodzewnątrz.

ZAKOPANE – WILLA POD JEDLAMI, 1897

11-4-7

Willapod Jedlami,bawialnia

11-4-7

jadalnia

Atma– willaKarolaSzymanowskiego

KaplicaNajświętszegoSercaJezusawJaszczurówce(Zakopane),1904-1907

Świątyniaowidocznejkonstrukcji zrębowejopierasięnawysokiej,kamiennejpodmurówce.Zprzoduposiadaarkadowepodcienie.Nadachukrytymgontemumieszczononiewielką

wieżyczkę,mieszczącądzwon.Wnętrzeskładasięzprostokątniezamkniętegoprezbiteriumorazjednejnawy.

Drewnianyołtarzgłównyprzypominagóralskąchatę.WnętrzezdobiąwitrażeprojektowaneprzezS.WitkiewiczaprzedstawiająceM.B.

CzęstochowskąiOstrobramskąorazherbyPolskiiLitwy.Ołtarzeboczne,równieżwykonanezdrewnapochodzązlat50.XXwieku.

ChryslerBuilding ,NowyJork,1928-30.WieżowiecartdecozaprojektowanyzostałprzezWilliamvanAlen,Reinhard,Hofmeister&Walquist.

EmpireStateBuilding,NowyJork,1931

ZostałzaprojektowanyprzezShreve,Lamb &Harmon Associates.

Rozpoznawalnaiglicabudynku wstyluartdéco,pierwotniebyłazaprojektowanajakoprzystańiportdlaZeppelinów. Jednakwykonane testyzesterowcamidowiodły, żejestonniepraktycznyiniebezpiecznyzewzględunapotężnepodmuchy wiatruorazzsamejracjiwielkościbudynku.Pomimotegoprzystańpozostałanaswoimmiejscu.

TheDailyExpressBuilding,Londyn,1932projekt EllisandClark

ARCHITEKTURAEKSPRESJONIZMUNIEMIECKIEGO– PRZEDSTAWICIELE:

• HansPoelzig – PawilonCzterechKopułweWrocławiu,WidowniaTeatruWielkiegowBerlinie

• ErichMendelsohn– ObserwatoriumEinsteinawPoczdamie

ErichMendelsohnObserwatoriumwPoczdamie

MAXBERG,Halastulecia,Wrocław,1911-13

MAXBERG,Halastulecia

HANSPOELZIG,PawilonCzterechKopułweWrocławiu

HANSPOELZIG

HANSPOELZIG,WidowniaTeatruWielkiegowBerlinie

Hans Poelzig,Budynek Ligi Narodów wGenewie,1919-20

PeterBehrens,FabrykafarbwHochst

Peter Behrens,Fabryka turbin AEG,1908-1909

AntonioSant’Elia,Lacitta nuovaZainspirowanyznanąsobietylkozksiążekiczasopismarchitekturąwielkichmiastamerykańskich,stworzyłwlatach1912-1914serięrysunkówperspektywicznychpod tytułemLaCittà Nuova,rozwiązującychwmodelowysposóbnowoczesnąorganizacjęzabudowy ikomunikacjiMediolanu.Przedstawiłnanichpiętrzącesiętarasowowieżowce,napowietrznekolejeaglomeracyjne,jakrównieżwielkiport lotniczyzlokalizowanynadachudworcakolejowego wcentrummiasta.Rysunkitezostaływ1914przedstawionenawystawiegrupyarchitektonicznejNuove Tendenze,szerokokolportowane stałysięinspiracjądlanowoczesnycharchitektówwlatach20.,m.in.LeCorbusiera.

BarbaraBrukalska (grupaPraesens),Dom“Podorłami”,Warszawa1939,budynekzniszczonypodczaspowstania

warszawskiego,odbudowanyw1948-50

Władimir Tatlin

Pomnik IIIMiędzynarodówki,SanktPetersburg–Leningrad;konkurencjadlawieżyEiffla

1919-20Drewno,żelazo,szkło

Wieżamiałamieć400mwysokości,ajejposzczególneczęścimiałystalesięporuszać,obracaćwokółwłasnejosi.Wnętrzebudynku-pomnika miałostaćsięsiedzibąMiędzynarodówki Komunistycznej.

Wewnątrzstalowejspirali,małyznaleźćsięczteryoszklonestrukturyprzestrzenne:Sześcian,ostrosłup, walec,połówkakuli.TatlinwybierająctebryływzorowałsięnastrukturzeprzestrzennejCerkwiChrystusaZbawicielawMoskwie.

ElLissitzky,makietamostu,1924

TrybunaLenina

ElLissitzky,Wygładzacz chmur,1923-25

Dom“Podorłami”,BankTowarzystw Spółdzielczych,(widok 2005)

Gerrit Rietveld– DomSchroederawUtrechcie,1942(neoplastycyzm)

TheovanDoesburg – salakinowo-tanecznawStrasburgu,CafeAubette

WalterGropius– BudynekBauhausu wDessau,1925-26

WalterGropius,HansMeyer– FabrykaFagus wAlfeld,1911-14,ukończonaw1925

WalterGropius,HansMeyer– FabrykaFagus wAlfeld,1911-14(ukończonaw1925)

Uniwersytet Łomonosowa,LewRudniew,1949-53pierwowzór Pałacu Kultury wWarszawie

Pałac Kultury i Nauki,LewRudniew,1952-55

LeCorbusier– Unité d'Habitation (Jednostkamieszkaniowa),Marsylia,1947-52

LeCorbusier– DomstudentówSzwajcarskich,Paryż,1930-32

LeCorbusier– Kaplica NotreDameduHaut,Ronchamp,1950

LeCorbusier– WillaSavoye [sawła],Poissy[płasi],Francja,1929-1931

Domstoiwwolnejprzestrzeni– powiązanyzprzyrodąpoprzezotwarciesięnakrajobraz.Oknatakzaprojektowanejakkadrkameryipokazująkolejneobrazy,arównocześniedownętrzawpuszczająświatło,którerównieżdajezaprogramowaneefektywewnętrzach.Samaarchitekturadomumimootwarcianaprzyrodę, formalniesięjejprzeciwstawia.Bryładomu jestprostaiprostokątna,ustawionanasłupachodrywasięodpodłoża, amiękkieizróżnicowaneformynaturalnenapotykająnatwardeigeometryczne formyprzestrzenne.

LudwigMies vanderRohe,Seagram Building,1954-58,NowyJork

LudwigMies vanderRohe,DompaniFarnsworth,Plano(wstanieIllinois),1945-50

FrankLloydWright,TheFrederickC.RobieHouse,Chicago,1908-10(dompreriowy)

FrankLloydWright– WillaKaufmanna(Domnadwodospadem),70kmodPittsburgha,1935

FrankLloydWright– MuzeumGuggenheimawNowymJorku,1959

FrankLloydWright,zespółfabrycznychemicznejfirmyS.C.JohnsonwRacine,1936-39

Tuzastosowanezostałynajnowszekonstrukcje.Halabiurowanakrytajestszkłemnażelbetonowychelementachstropówgrzybkowych orazwieżalaboratoryjnasześciopiętrowa,nacałymniemalobwodziekażdegopiętraprzeszklona.Oświetleniezapewniałyświetlikoweruryzeszkłapyreksowegoorazprzeszkloneścianywewnętrzne,przezktóreświatłoprzenikało łagodnie,aleskutecznie,zapewniającdobrewarunkipracy

FrankLloydWright,zespółfabrycznychemicznejfirmyS.C.JohnsonwRacine,1936-39

Jørn Oberg Utzon – OperawSydney,1957-73

HugoAlvarHenrikAalto(modernizm)TechnicznyUniwersytetHelsińskiwEspoo koło

Helsinek,1949-1974

HugoAlvarHenrikAalto(modernizm) teatrwEssen,1988

HugoAlvarHenrikAalto(modernizm) gmachkongresowyFinladia TalowHelsinkach,1967-71

EeroSaarinen – TerminalTransWorld AirlinesnaLotniskuKennedy'egowNowymJorku,1956-62

EeroSaarinen – kaplicaMassachusettsInstituteofTechnologyw Cambridge, Massachusetts, 1955

EeroSaarinen – Kresge AuditoriumMassachusettsInstituteofTechnologyw Cambridge,1955

EeroSaarinen – Gateway Arch wSt.LouiswstanieMissouri,1947-1965

Félix Candela Outeriño,oceanariumwWalencji,1994-2002

Félix Candela byłtwórcąhypar (hiperboloidaparaboliczna),cienkościennychłupinowychkonstrukcjizżelbetuopowierzchni

zakrzywionejwdwóchpłaszczyznach.

Félix Candela Outeriño,restauracjaLosManantiales wXochimilco (Meksyk),1958

Kenzō Tange – KatedraNMPwTokio,1955

Kenzō Tange – CentrumPokojuwHiroshimie,1949-1956

OskarNiemeyer– KatedraNMPwBrasilii,1970

OskarNiemeyer– budynekparlamentuwBrasilii,1960

OskarNiemeyer– MuzeumSztukiWspółczesnejwNiterói,1996

PierLuigiNervi – PałacSportuwRzymie,1956

PierLuigiNervi – Palazzetto dello Sport(MałyPałacSportu)wRzymie,1958-60(modernizm)

MaciejNowicki– Dorton Arena(Paraboleum)wRaleigh(PółnocnaKarolina),1952

TadeuszTołwiński,MuzeumNarodowewWarszawie,1924(modernizm)

RichardBuckminsterFuller– Dymaxion House

RichardBuckminsterFuller– Union Car TankDome,Baton Rouge,1958

RichardBuckminsterFuller– PawilonUSAnaExpo’67wMontrealu

Ieoh Ming Pei – PiramidawLuwrze,1988

JohannOttovonSpreckelsen – WielkiŁukwParyżu,1982-90

PhilipJohnson,AT&T BuildingwNowymJorku(ob.SonyBuilding),1984(postmodernizm)

Piazzad'Italia,NowyOrlean,CharlesMoore,1975

najsłynniejszyprzykładpostmodernizmuwarchitekturzeświatowej

zamówienieimigrantówzSycylii,

kumulacjawłoskich,tradycjonalnychsymboli:barokowefontannyzRzymu,konturmapyWłochzkamienia,łukodwołującysiędoserliany,kolumny.

Kapitelekolumnzwieńczoneneonowąopaską(świecąwnoc)

dużyżółtyłukprowadzidoniemieckiejrestauracji

nastrójbardziejjarmarkuaniżeliklasyki

JamesStirling,Clore Gallery(częśćTateBritain Gallery),Londyn,1980-87

(postmodernizm)

Renzo PianoiRichardRogers– CentrumPompidou,Paryż,1972-77(stylhightech)

FrankO’Gehry – MuzeumGuggenheimawBilbao,1997(dekonstruktywizm)

FrankO’Gehry – TańczącydomwPradze,1995

DanielLibeskind (ur.1946),dekonstruktywizm,MuzeumŻydowskiewBerlinie,2001

NormanRobertFoster,LordFosterofThamesBank,przebudowagmachuReichstaguwBerlinie,1991-99

NormanRobertFoster,LordFosterofThamesBank,ratuszwLondynie,2002

NormanRobertFoster,budynekTowarzystwaReasekuracyjnegoSwissRe(potocznieGherkin –

ogórek)wLondynie,2001-04

NormanRobertFoster,

przebudowagmachuBritishMuseumw

Londynie,2000

NormanRobertFoster,LordFosterofThamesBank,centrumbiurowo-handlowe

MetropolitanwWarszawie,2003

MuzeumHistoriiŻydówPolskichPOLIN,2013,Warszawa,RainerMahlamäki

(Finlandia)

ARCHITEKTURA XVIII - XXI WIEKU

Documents

Transcript of ARCHITEKTURA XVIII - XXI WIEKU