ARCHITEKTURA STAROŻYTNEJ GRECJI

Architektura starożytnej Grecji to przede wszystkim liczne świątynie budowane na cześć różnych bóstw. Wszechstronność świątyń i ich różnorodność sprawiają, że bardzo trudno jest orzec, jakie elementy kultury greckiej mają charakter rodzimy, a jakie są importami. Jest pewne, że sztuka i architektura mykeńska czerpała inspirację przy budowie świątyń ze sztuki azjatyckiej. Jest jednak pewne, że w późniejszym okresie zarówno architektura jak i sztuka wzorowały się na Egipcie.

Wspaniałość greckiej architektury nie polega na wysokim poziomie techniki, lecz na genialnym wyczuciu proporcji oraz wyostrzonej świadomości perspektywy. Przykładem może być zwyczaj pogrubiania środkowych części kolumn po to, by oglądane z pewnej odległości nie sprawiały wrażenia wklęsłych.

PORZĄDKI ARCHITEKTONICZNE

 Porządek architektoniczny to system konstrukcyjno-dekoracyjny, którego elementy, o określonym kształcie i sposobie dekoracji, są powiązane określonymi proporcjami obliczanymi za pomocą modułów. Podstawowe porządki architektoniczne wykształciły się w starożytności, w kręgu kultury klasycznej. W końcu VII wieku p.n.e. ustaliły się w Grecji zasady porządku doryckiego (prawdopodobnie najstarszy) i jońskiego (wywodzi się z Azji Mniejszej). Oprócz nich wyróżnia się następujące porządki:

koryncki - trzeci po doryckim i jońskim klasyczny porządek grecki, wynaleziony w Atenach w V wieku p.n.e.,

toskański - najprostszy, prawdopodobnie wywodzi się ze świątyń etruskich,

kompozytowy - wynalazek rzymski, połączenie porządku jońskiego i korynckiego,

PORZĄDEK DORYCKI

Porządek dorycki to jeden z najbardziej znanych porządków architektonicznych czasów 

starożytnych. Architektura dorycka wywodzi się prawdopodobnie z budownictwa drewnianego.

Cechy charakterystyczne: ciężkie proporcje surowość Monumentalizm Walory artystyczne ustępowały w nim miejsca funkcjonalizmowi.

ZASADA TRYGLIFU Tak zwana zasada tryglifu, rządząca porządkiem doryckim, stawiała budowniczym następujące wymogi:

tryglif musi znaleźć się nad każdą kolumną i nad każdym interkolumnium

na krawędziach fryzu należy umieścić dwa, stykające się ze sobą pod kątem prostym tryglify, nigdy metopy

każdy tryglif należy umieścić dokładnie nad środkiem kolumny i nad środkiem interkolumnium

PARTENON W STYLU DORYCKIM

Styl dorycki nie był stosowany wyłącznie na terenach zamieszkanych przez Dorów, ale w zasadzie wszędzie gdzie dotarła grecka cywilizacja. Najciekawsze przykłady budowli doryckich zachowały się w Italii i na Sycylii. Stworzoną w Italii odmianą porządku doryckiego był porządek toskański.

PORZĄDEK JOŃSKI Porządek joński to

jeden z trzech podstawowych porządków architektonicznych występujących w architekturze starożytnej Grecji. Posiada dwie odmiany: attycką i małoazjatycką, różniące się przede wszystkim detalami bazy i belkowania. Powstał w Azji Mniejszej na przełomie VII i VI w. p.n.e. pod wpływem budownictwa ludów Wschodu.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE lekkość, smukłe proporcje, bogate zdobienia  baza oparta na plincie: w wariancie attyckim trójczłonowa złożona z dwóch torusów i trochilusu między nimi, albo w wariancie małoazjatyckim – wieloczłonowa, dowolnie zestawiona z torusów i trochilusów trzon kolumny ozdobiony 24 kanelurami połączonych listewkami (stegami), żłobkowanie jest węższe niż w stylu doryckim. Mniej wyraźnie jest zaznaczony entasis, zwężenie trzonu poniżej głowicy jest też mniejsze głowica – najbardziej charakterystyczny element wyróżniający styl joński ukształtował się w VI w. p.n.e., zbudowana jest z ozdobnej, opisywanej często jako przypominającej baranie rogi, woluty. Kształt woluty wywodzi się z rolowanej nad wejściem maty. Powyżej woluty abakus o profilowanych krawędziach, często dość bogato zdobiony Głowica porządku jońskiego

  belkowanie złożone z trójczłonowego architrawu na którym opiera się w wariancie attyckim bogato

ŚWIĄTYNIA NIKE APTEROS W STYLU JOŃSKIM

zdobiony fryz ciągły (w porządku doryckim fryz zdobiony był metopami rozdzielonymi tryglifami).   fryz zdobiony był reliefem z scenami mitologicznymi, historycznymi. Najbardziej znanym i ciekawym przykładem jest fryz Partenonu zwany fryzem partenońskim. W odmianie małoazjatyckiej fryz nie posiada tak bogatej dekoracji. Jego ozdobą jest rząd wystających kostek.   Powyżej fryzu znajdowała się najwyższa część belkowania – gzyms wieńczący, często niższy niż w porządku doryckim, ale o bardziej skomplikowanej formie. Górną jego część stanowiła listwa zdobiona kimationem,  antemionem lub plecionką,  zakończona na ogół ząbkowaniem.   Świątynie budowane w stylu jońskim kryte były, podobnie jak świątynie w stylu doryckim,  dwuspadowym dachem zwieńczonym tympanonem, z gzymsem ozdobionym akroterionami. Wzdłuż dachu biegła rynna (sima) zakończona rzygaczami w postaci lwich pysków.   Pole przyczółka wypełniała bogata dekoracja rzeźbiarska  świątynie stawiano na trzystopniowej podbudowie (krepidoma) 

PORZĄDEK KORYNCKI Porządek koryncki – jeden z trzech podstawowych porządków architektonicznych występujących w architekturze starożytnej Grecji. Rozwinął się jako odmiana porządku jońskiego na przełomie V i IV w. p.n.e.. Według legendy przytoczonej przez Witruwiusza kapitel koryncki został wynaleziony przez architekta Kallimacha, gdy zauważył on że kosz ofiarny ustawiony na grobie młodej dziewczyny porósł akantem.

Jest jeszcze bardziej rzeźbiarski i dekoracyjny niż porządek joński. Zdecydowana różnica występuje w rysunku głowicy, która ma kształt kielicha uformowanego z ustawionych w dwóch rzędach liści akantu

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE smuklejsze proporcje i bardziej ozdobna głowica niż w porządku jońskim 

baza – jak w porządku jońskim, czyli trójczłonowa złożona z dwóch torusów i trochilusu między nimi 

trzon kolumny, jak w stylu jońskim, ozdobiony 24 kanelurami połączonych listewkami (stegami), kolumna o smuklejszych proporcjach 

głowica – najbardziej charakterystyczny element wyróżniający styl koryncki, ma kształt koszyka (kalatosu) uformowanego z dwóch rzędów liści akantu mocno rozchylonych na zewnątrz, powyżej liści znajdują się cztery pojedyncze woluty podtrzymujące abakus. Pomiędzy tymi wolutami znajdują się jeszcze cztery pary mniejszych wolut, spomiędzy których wyprowadzona jest palmeta lub inny motyw roślinny 

ŚWIĄTYNIA ZEUSA OLIMPIJSKIEGO W ATENACH STYLU KORYNCKIEGO

belkowanie podobne jak w stylu jońskim, czyli złożone z trójczłonowego architrawu na którym opiera się zdobiony fryz ciągły.

Powyżej fryzu znajdowała się najwyższa część belkowania – gzyms wieńczący, często podparty wspornikami - jest to dodatkowy element w porównaniu porządku korynckiego z porządkiem jońskim.

AKROPOL Akropol ateński jest to wapienne wzgórze, które wznosi się 95 metrów ponad miastem Ateny (157 m n.p.m.). Na jego szczycie znajdują się ruiny Partenonu - świątyni powstałej na cześć bogini Ateny Partenos ,patronki miasta.

AKROPOL-FILM

PARTENON Partenon - światynia

zbudowana z inicjatywy Peryklesa w latach 447 - 432 p.n.e. Poświęcona była Atenie, patronce miasta. Wewnątrz stał posąg Ateny wykonany ze złota i kości słoniowej przez Fidiasza.

ERECHTEJON Erechtejon - świątynia zbudowana na cześć Erechtejusza, posięcona Atenie i Posejdonowi. W jednym z rogów znajdują się, charakterystyczne dla tej świątyni, rzeźby sześciu kariatyd.

RZEŹBA ATENY NA PARTENONIE Atena Partenos – statua kultowa

Ateny-Dziewicy, wykonana w latach 447–438 p.n.e. przez Fidiasza dla Partenonu w Atenach.

Obok Zeusa Olimpijskiego była największą grecką rzeźbą sakralną, jej wysokość wynosiła 12 m wraz z bazą. Posąg ten uznawany był za jedno z największych dzieł Fidiasza. Wykonany był w technice chryzelefantynowej (ze złota i kości słoniowej). Umieszczony był wewnątrz Partenonu. Rozmiary bazy (bok o długości 8,1 m) zaważyły na planie Partenonu. Jego nawa środkowa ma niespotykaną długość, a to w celu pomieszczenia posągu wraz z bazą.

DYSKOBOL Rzeźba Myrona, wykonana została w V w. p.n.e. przedstawiająca atletę.

Autentyczna rzeźba dłuta Myrona nie zachowała się do naszych czasów – została zrekonstruowana na podstawie późniejszych rzymskich kopii.Rzeźbiarz stworzył ją najprawdopodobniej we wczesnym okresie swojej twórczości.

Uwzględnił w niej grecki kanon piękna. Postać jest wyidealizowana, ciało przedstawione w pełnej syntezie. Autor ukazał ruch i wewnętrzny dynamizm postaci w sposób zrównoważony i opanowany. Sportowiec jest ukazany tuż przed wyrzuceniem dysku (stąd nazwa „dyskobol”). Ramiona są ułożone w taki sposób, że wydaje się jakby tworzyły część okręgu. Głowa pochylona ku przodowi akcentuje oś symetrii ciała przebiegającą równolegle do lewej nogi zgiętej w kolanie, dotykającej dużym palcem ziemi. Jego ciało wydaje się przez to proporcjonalne. Mistrz uwidocznił także większość mięśni, czyli zadbał o szczegóły. Wydaje się jakby atleta został ujęty w momencie spoczynku między dwiema czynnościami, odchyleniem dysku do tyłu, a wyrzuceniem. Jednocześnie brak emocji na twarzy przedstawianej postaci sugeruje ogromne skupienie. Postać ukazana jest w pełni realistycznie, oddaje naturalny ruch, co jest dowodem na to, że za najwyższy wzór Myron obrał naturę, wybierając z niej najdoskonalsze elementy.

KONIECAutorzy:Pamela Benedyczak& Aleksandra Ochocka