A R C H I T E K T U R A I RUDOWNICTWO

W A B S Z A W A R O K XII I - 1937

" i

•" ..»»., •_"* •••• .... JTJT tttt] IW nrr <••• ł.M . . . . . . . . HM .... .... .... . i . . .... .... .... ••

A R C H I T E K T U R A I B U D O W N I C T W O M I E S I Ę C Z N I K I L U S T R O W A N Y

W y d a w n i c t w o „Spółdzielni W y d a w n i c z e j Architektów P o l s k i c h " w W a r s z a w i e .

Zarząd S . W . A . P . : prof. Aleksander Bojemski, arch. arch. Teodor Bursze, Stanisłaiu Marzyński, Jan Najman.

Zastępcy: arch. arch. Antoni Dygał, Jan Kukulski, Henryk Stifelman.

R a d a N a d z o r c z a S . W . A . P . : prof. Marian Lalewicz, arch. Franciszek Lilpop, arch. Zygmunt Wóycicki.

Zastępcy: arch. Witold Matuszewski, arch. Gustaw Trzciński.

Redaktor: Dr. inż. arch. Jan Zachwatowicz.

Komitet R e d a k c y j n y arch. arch. Piotr Biegański, Barbara Brukalska, Tadeusz Dziągielewski, Maksymilian Goldberg, Piotr M. 'Lubiński, Zasław Malicki, Kazimierz Marczewski, Stefan Sienicki, Zygmunt Ski-bniewski (przewodniczący), Rudolf Świerczyński, Stefan Tworkowski, Zygmunt Wóycicki, i członkowie

Zarządu.

Członkowie korespondenci : arch. Kazimierz Dziewoński (Kraków), arch. Henryk Jasieński (Kraków).

Adres Redakc j i i A d m i n i s t r a c j i : Warszawa , Wspólna 40, tel. 9-52-87. Konto czekowe P. K . O. 11020

W A R U N K I P R E N U M E R A T Y .

Prenumerata mie j scowa : N a p r o w i n c j i (z przesyłką): Egzemplarz pojedynczy:

K w a r t a l n i e zł 15.— K w a r t a l n i e zł 1 6 — W Warszawie zł 5.— Półrocznie „ 30.— Półrocznie „ 32.— N a p r o w i n c j i „ 5.50 Rocznic „ 60.— Rocznie „ 64.— Zagranica „ C.—

Pod nadesłanym adresem Adminis t rac ja wysyła żądany numer pisma za zaliczeniem pocztowym.

C E N Y O G Ł O S Z Ę * :

Przed tekstem: Z a tekstem: 3.a i 4*a strona okładki:

C a l a strona . . . . z l 4 0 0 - C 3 l i s t r o n a z ł m ~ C a l a strona zł 4 5 0 . -Polowa strony ,» 180.— _ . . c r t

Polowa strony . ,, 210.— . . , , „ Polowa strony 250.— Ćwiartka strony ., I w . —

Ćwiartka strony „ 1 2 0 . - S t r o n a a r t y k u l u opisowego . . . . „ 5 0 0 . - Ćwiartka strony 1 5 0 . -

O G Ł O S Z E N 1 A D R O B N E :

Adres w branży rozmiar 10 X 90 m m , łącznie z pren . na cały rok z l . 100.— , płatne z góry przy zamówieniu. Z a każde następne 5 m m . wys . dopłata z l . 50.— rocznie. Koszt rzeczywisty rysunków i klisz ponosi ogłaszająca się f irma. Dział reklam przewiduje także, poza ogłoszeniami przed i za tekstem,

specjalne wkładki artystyczne jedno i wielobarwne.

T R E Ś Ć

,,Architektura i Budownictwo" Nr. 2.

B O H D A N P N I E W S K I — prof. arch. Dom w i l ­l o w y przy u ! . K l o n o ­wej w Warszawie

K o n k u r s na rozplano­wanie M o l a Południo­wego i terenów p r z y ­ległych oraz na pro ­jekt szk icowy „Że­glarskiego Ośrodka Morsk iego " w porcie i mieście G d y n i

T A D E U S Z SIŁAKOW S K I ppłk. — Czynnik mi l i tarny w urbani styce współczesnej

Przegląd czasopism .

K r o n i k a . . . .

35—56

5 7 - 5 8

5 9 - 6 3

6 4 - 6 5

66

S O M M A I R E

.Architecture et Batimeni" Nr. 2.

B O H D A N P N I E W S K I — prof . arch. Viłla pour deux familles ( W a r ­szawa)

Concour pour le Mole Sud et les terrains voisins, a Gdynia , — et pour l'esquisse du projekt du „Centrę de N a v i g a t i o n " . . .

T A D E U S Z SIŁAKOW-S K I colonel — Le fa -cteur mi l i ta i re dans 1'urbanisme . . .

Revue des revues . .

Chroniąue . . . .

35—56

5 7 - 5 8

59—63

6 4 - 6 5

66

I N H A L T

„Architektur und Baukunst" Nr. 2.

B O H D A N P N I E W S K I — prof. arch. Z w e i f a m i -lienhaus in Warschau 35—56

Wettbewerb zur A u s -f i ihrung des Planes des si idlichen Molos und seiner Umgebung nud zum E n w u r f e e i -nes Segelclubs in Gdy­n ia 57—58

T A D E U S Z SIŁAKOW7-S K I — unter-Oberst Der mil i tar ische Ge-danke in dem neuzei-tigen Stadtebau . . 59—63

Zeitschriftenschau . . 64—65

Nachrichten . . . . 66

A R C H I T E K T U R A I B U D O W N I C T W O MIESIĘCZNIK I L U S T R O W A N Y

W A R S Z A W A l i m . R O K XIII . NR. 2

Widok od ogrodu. fot. E . K o c h .

W I L L A P R Z Y U L I C Y K L O N O W E J W W A R S Z A W I E .

A R C H . P R O F . B O H D A N P Ń J E W S K I .

z i n -em

.... . . . . . . . • w«rs» »wie nroiektu prof. Bohdana Pniewskiego jest domem dwurod W i l l a przy u l . K lonowe j w W a r s z a w u i „ , „ . , , . , ' . , . , „ l a - n - i , nie występuje zupełnie na zewnątrz; zewnętrzne bowL__ nym. Podział ten uwidoczniony w planacn, nie j y .. . . . „b* ,* i . • , . , * i „ „ j „ n r7» ( lknwane jednolitemu ujęciu kompozyc j i architektonicznej . Jako ukształtowanie budynku zostało podporząciKowauc j , . . . . w l o ^ o ^ ł i . • . . „ „ i „ar ian z rustykowanego piaskowca, włączony w architekturę bu-element kompozycj i występuje nawet paritan /. r « w . , . . . . , ... . . c ł o „ n n r l i e oDracowane elewacje, na stronach nasłonecznionych dają oynku plastycznym akcentem wejścia. Starannie o p i a i j « bogate efekty światło-cieniowe.

35

nisk i parter

36

Widok od ul icy . fot. E . K o c h .

Różnice w układzie funkcjonalnym planów uwarunkowane zostały odrębnością zajęcia właścicieli: inżyniera i adwokata.

żelbetową konstrukcję budynku wypełniono cegłą dziurawką. W niektórych part iach słupom żelbe­towym służyły za szalowanie gi lzy stalowe spawane, przy czym gi lzy te pomalowane stanowią w da l ­szym ciągu zewnętrzną powierzchnię słupa. Elewacje wyłożone zostały piaskowcem, występującym w ob­róbce zależnie od wymagań kompozycyjnych, jako rustykowany lub młotkowany. We wnętrzach stosowa­no obficie szlachetne materiały, wyzyskując umisjętnie ich właściwości i efekt obróbki kamieniarsk ie j : marmury krajowe „Dębnik", „Barwinek", „Racławice". C iekawy efekt prześwitu uzyskano w ściance działowej z alabastru nasuwanego na konstrukcję metalową.

W podłodze występuje klepka dębowa lub dębowe tafle z j a w o r o w y m i , hebanowymi, rzadziej ma­h o n i o w y m i wkładkami.

37

38

39

40

41

K O N K U R S N A R O Z P L A N O W A N I E M O L A POŁUDNIOWEGO I TERENÓW PRZYLEGŁYCH O R A Z N A P R O J E K T S Z K I C O ­W Y „ŹEGLARSKIECO OŚRODKA M O R S K I E G O " W P O R C I E I MIEŚCIE G D Y N I .

Konkurs ogłoszony był na zlecenie Ministerstwa Przemysłu i H a n d l u , Min is ters twa Spraw Wojsko ­w y c h , Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Komisar ia tu Rządu ni. ('.dyni, Państwowego Urzędu W y c h o ­wania Fizycznego i Polskiego. Związku Żeglarskiego przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (S.A.R.P.) i Towarzys two Urbanistów Polskich (T .U.P . ) . Konkurs ogłoszony był na podstawie regulaminu konkursów architektonicznych i urbanistycznych S .A.R.P . z dnia 1.VII.1934 r.

Temat konkursu stanowiły dwa zagadnienia: I. Rozwiązanie urbanistyczne i architektoniczne części terenów portowych i miejskich w Gdyni

od u l . Rybackie j do Kamiennej Góry, przyległych do basenu Prezydenta i Basenu żaglowego wraz z terenami mola Południowego.

II, Projekt szkicowy „Ośrodka Żeglarskiego". Projekt urbanistyczny polegał na rozp lanowaniu fragmentu portu i miasta w lak i sposób, aby była

możliwie najlepiej sharmonizowana zabudowa o charakterze użytkowym przy basenach por towych z przy ­legającą częścią miasta o charakterze reprezentacyjnym i spacerowym oraz z ośrodkiem sportu żeglar­skiego. Ponieważ podlegający zaprojektowaniu fragment miasta G d y n i łączy się bezpośrednio z morzeni, ukształtowanie jego plastyczne stanowić będzie o wrażeniu jakie miasto Gdynia wywierać ma od strony morza.

Projekt składał się z dwuch fragmentów. Jeden fragment obejmował tereny od u l . Rybackiej do projektowanej ul icy na osi Mola Południowego. Tereny te jako przyległe do basenu Prezydenta przezna­czone są do użytku portowego. D r u g i fragment obejmował czoło Mo la Południowego i pozostałe tereny objęte zasięgiem konkursu.

Pro jekt architektoniczny Żeglarskiego Ośrodka Morskiego obejmował „Dom Żeglarski" oraz zabu­dowania klubowe i sportowe.

Ogółem wpłynęło 25 prac. Z tych w w y n i k u przewodu Sądu Konkursowego po podwójnym rozpa­trzeniu wyel iminowano ze względu na niedostatecznie opracowany projekt architektoniczny — 15 prac i ze

43

Gdynia — fragment ogólnego planu zabudowania. 1 : 14000

względu na niedostatecznie opracowany projekt urbanistyczny 15 prac. Do oceny prac z a k w a l i f i k o w a ­nych do dalszego rozpatrywania , ustalono następujące wytyczne :

Pro jekty urbanistyczne postanowiono oceniać stosownie do rozwiązań pod względem: 1. Komunikac j i (8 punktów). 2. Zasadniczego podziału terenów (12 p.). 3. P r a c y zespołu urbanistycznego (koordynacja funkcjonowania poszczególnych kompleksów. (15 p.). 4. Powiązania z miastem (10 p.). 5. Wartości real izacyjnych (8 p.). 6. Wartości plastycznych (12 p.). Pro jekty architektoniczne stosownie do rozwiązań pod względem: 1. Usytuowania zespołu architektonicznego (5 p.). 2. Planów budynków (10 [).). 3. Ogólnej wartości projektu pod względem plastycznym (10 p.). 4. Wartości realizacyjnej (10 p.). Oprócz powyższego postanowiono przy ocenie prac uznać za dodatnie le rozwiązania, które prze­

widują: usytuowanie placu miejskiego z niezasłoniętym widok iem na morze, wciągnięcie Kamiennej Góry w obręb kompozycyj rozwiązania przyległych terenów od strony północnej, niezasłanianie widoku na morze od strony miasta (od u l . Świętojańskiej), niezbyt intensywną zabudowę drugiej strefy N a d ­brzeża Prezydenta i usytowanie „Domu żeglarza" od strony morza.

Ostatecznie postanowiono, stosownie do warunków konkursu, I i II nagrodę przyznać za względnie najlepsze rozwiązanie tematu urbanistycznego, mianowic i e :

I nagrodę w sumie zł. 6.000.— pracy N r . 20 (arch. Bohdan Damięcki, Gdynia Warszawa , arch. Tadeusz Sieczkowski Gdynia W a r s z a w a ) .

II. nagrodę w sumie zł 4.000. pracy N r . 4 (arch. Marek I.eykam S.A.H.P. , arch. Mar ian Spychalski . S .A .R.P . ) .

III nagrodę w sumie zł. 3.000. postanowiono przyznać pracy N r . 3. (arch. Ju l ian Dacbowicz , Lwów, arch. Zygmunt Majewski L w ó w ) .

Za względnie najlepsze rozwiązanie tematu architektonicznego z kwoty zł (i.OOO, przeznaczonej w warunkach konkursu na zakupy, utworzono 3 równorzędne dodatkowe nagrody IV po 1.000 zł. każda oraz d w a zakupy dla projektów z grupy A : 2.000 zł. i 1.000 zł.

Czwarte nagrody przyznano pracy N r . 13 (arch. Bolesław Mal isz — Gdynia) za projekt urbanistyczny, pracy N r . 22 (arch, prof. P r . K r z y w d a - P o l k o w s k i Warszawa , arch. krajobrazu Hal ina Szo l lzowna

- Warszawa) za projekt „Ośrodka Żeglarskiego" i pracy N r . 17 (arch. Anton i J a w o r n i c k i — W a r s z a ­w a , arch. Wacław Pod lewsk i i arch. Józef Reński — W a r s z a w a ) za projekt urbanistyczny.

Z grupy A dodatkowo zakupiono jako I zakup pracę N r . 10 (arch. Bolesław L a c h o w s k i , arch. Stani ­sław Rychłowski — Wairszawa) — 2.000 zł. za ogólną wartość architektoniczną całości urbanistycznej i po­prawne rozwiązanie Ośrodka Żeglarskiego, oraz pracę N r . 9 arch. (Arseniusz Bomanowicz , arch. Henryk F r e y , arch. P i o t r Szymaniak Warszawa) za dobre rozplanowanie mola Południowego i dobrą architek­turę budynku „Dom Żeglarski" (jako zakup II ) .

44

.Ośrodek Żeglarski' E lewac ja południowa.

Ocena pracy N r . 20.

Pod względem urbanistycznym: 1 Nieprawidłowa trasa l i n i i ko le jowych, przy zastosowa­niu przepisowych łuków l in ia kole jowa dwukrotnie przetnie główną arterię komunikacyjna (5 p.), 2. Usytuowanie Ośrodka Żeglarskiego od strony miasta (8 p.) ; 3. Utrudniony dojazd kołowy do nabrz. P o ­morskiego (7 p.) ; 4. Powiązanie z miastem dodatnie (7 p . ) ; 5. Przecięcie ulic w różnych poziomach dodat­nie pod względem komunikacyjnym, lecz kosztowne w wykonaniu . Krzyżujące się ulice mają na ogół drugorzędne znaczenie komunikacyjne. Utrudniona praca nabrz. Pomorskiego (5 p . ) ; (i. Szematyczne roz­wiązanie poszczególnych fragmentów, jednakże prawidłowe podejście do rozwiązania całokształtu (7 p.) — razem 39 punktów.

Pod względem archi tektonicznym: 1. Dom żeglarski usytuowany od strony miasta. Intere­sujący pomysł wykorzystania różnicy poziomów terenu (hangary) (3 p . ) ; 2. Przekroczone w y m i a r y : sal i , basenu, pokoi k lubowych , brak warsztatów i urządzeń kuchennych. Dwupoz i omowy ruch przy pod­jeździe — skompl ikowany. (5 p . ) ; 3. Archi tektura obojętna nie wnos i widocznych wartości plastycznych (5 p . ) ; 4. Kosztowny w real izacj i , szczególnie wykonanie podjazdów (5 p.), razem 18 punktów.

45

Przekrój bb. 1:800

„Ośrodek żeglarski" — praca N r . 20 — arch. arch. Bohdan Damięcki, Tadeusz S ieczkowski (Warszawa G d y n i a ) .

46

Skala 1:10000

• V

i Praca N r . 4. Nagroda II.

A r c h . A r c h . Marek Leykam S.A.R.P. , M a r i a n Spychalski S .A .R .P .

i -i i I _ I n - r * _ 1 L

T I T T I I i n i i , - , i 1 U x_i _ i i_LU_i -3ix .rT' irtn^Ł3zc L i _ i r n _ i _ i i - i - i _ i U J . . i L I I I. I I L I I I I I L I I I I

.Ośrodek żeglarski' Elewac je .

Ocena pracy N r . 4.

Pod względem urbanistycznym: 1. Zamkniecie ul ic od strony miasta. Skrzyżowanie kole i z dro-gą w węźle przy u l . Rybackie j . Niedostatecznie przemyślane skrzyżowanie u l . 10 Lutego z u l . Świętojań­ską (3 p . ) ; 2. Niekorzystny podział nabrz. przy basenie żaglowym tarasami (8 p . ) ; 3. Hangary u lokowa­ne zbyt blisko promenady (odsunięte od basenu) (8 p.) 4. Zamknięcie ul ic od strony miasta (3 p.) ; 5. Duży koszt w y k u p u terenów. Zamknięcie ulic od strony miasta (4); 6. Zamknięcie blokiem ratuszowym w i d o ­ku na morze od strony miasta. Zabudowa II strefy nadbrz. Prezydenta zbyt bl iska brzegu basenu. D r a p a ­cze przypadkowe. Dobre związanie z Kamienną Górą oraz ujęcie plastyczne części miejskiej i mola Połud­niowego (8 p . ) ; razem 34 punkty.

Pod względem archi tektonicznym: 1. Sytuacja dobra. Dom Żeglarza umieszczony od strony morza (ó p ) ; 2. Rozbieralnie przy basenie proste i jasne, lecz za szczupłe. Pomieszczenie gospodarcze przy kuchni za szczupłe. Wejście do k l a t k i schodowej do mieszkań służbowych zanadto podkreślone. Otwarte przejścia (schody) do klubów niepokryte na zimę (8 p ) ; 3. Dobra. Potraktowane zbyt szematycznie (0 p.) ; 4. Kosztowne konstrukcje ze względu na rozpiętość pomiędzy podporami (3 p.) ; razem 22 punkty.

47

: i 31 m

Restauracja

" L i kluby

1 :S0O

„Ośrodek żeglarski" — arch . arch. Marek Leykam, M a r i a n Spychalski S. A . R. P.

roioieralme

K l u b y

lir U. i r

Hotel

1:800

mieszkanie

przyziemie 1:800

Skala 1:10000

Praca N r . 3. Nagroda III .

A r c h . A r c h . J u l i a n Dachowicz — Lwów, Zygmunt Majewsk i — Lwów.

i1'111 rir jL11 >i]fij[i -iTi ,Tij

t.v-

„Ośrodek Żeglarski". elewacja południowa.

48

Ocena prac.y N r . 3. Pod względem urbanistycznym: 1. Niedostatecznie przemyślane skrzyżowanie u l . 10 Lutego

z u l . Świętojańską (6 p.) ; 2. Zbyt intensywne zabudowanie terenów między Kamienną Górą i Skwerem Kościuszki (6 p . ) ; 3. B a z y l i k a nie wciągnięta w organizację defi lady (6 p . ) ; 4. Powiązanie z Kamienną Górą niedostateczne (4 p.) ; 5. Obudowanie podnóża Kamiennej Góry. (5 p . ) ; 6. Niezwiązanie z Kamienną Górą (5 p . ) ; razem 32 punkty .

Pod względem architektonicznym: 1. Sytuacja Domu Żeglarza od strony miasta ; tarasy od strony morza (3 p . ) ; 2. Szatnia przy wejściu zacieśniona. P r z y pokojach hote lowych i przy klubach urządzenia sanitarne zaprojektowane zbyt rozrzutnie (7 p.) ; 3. Dobra (C p. ) ; 4. Całość zaprojektowana oszczędnie (8 p . ) ; razem 24 punkty.

rmf ^|

£=3 O

II II 1 1 II II II I 1 1 t 1 1 1 1 ' !

H i rmf ^|

».i M i u i nas*™ -1

elewacja północna 1:800

1

przyziemie 1:800

„Ośrodek żeglarski" — arch. arch. J u l i a n Dachowicz, Zygmunt Majewsk i — Lwów.

49

Skala 1:10000

Praca N r . 13. Nagroda IV.

Ocena pracy N r . 13. Pod względem urbanis tycznym: 1. Zaleta. Zaprojektowanie dodatkowej arter i i komunikacy j ­

nej łączącej port z miastem (7 p . ) ; 2. Z w a r t a zabudowa I strefy nabrz. Prezydenta (5 p . ) ; 3. W a d l i w e funkcjonowanie nabrzeża Prezydenta (6 p.) ; 4. Obudowanie podnóża Kamiennej Góry (5 p.) ; 5. U t r u d ­nione funkcjonowanie nabrz. Prezydenta (4 p.) ; 6. Nieuwzględnienie pod względem plastycznym cha­rakteru wybrzeża. N i e skoordynowanie w skal i (3 p . ) ; razem 30 punktów.

Pod względem archi tektonicznym: 1. Usytuowanie Domu Żeglarza od strony morza zupełnie po­prawne. (4 p . ) ; 2. Wspólna klatka schodowa dla Domu Żeglarza i dla basenu. Za duże holle szczególnie w hotelu za duża klatka i w miejscu nieodpowiednim. Hol le przy klubach na 1 p. za duże (0 p . ) ; 3. Po ­prawna (6 p. ) ; 4. Dość znaczna kubatura (5 p . ) ; razem 21 punktów.

elewacja od mola. 1:800

„Ośrodek żeglarski". elewacja od morza.

50

plan podziemi 1:800 przekrój 1:800

Ocena pracy N r . 22. Pod względem urbanistycznym: 1. Nierozwiązany węzeł przy skrzyżowaniu u l . 10 lutego

i Świętojańskiej. Brak in i c ja tywy w rozwiązaniu ul . Waszyngtona (niewielkie przesunięcie nieuzasadnia-jące skasowania istniejącej urządzonej ul icy (4 p . ) ; 2. Brak placu Miejskiego. Zbyt intensywna zabudo­w a (3 p . ) ; 3. Nierozwiązana sprawa zbiorowych uroczystości i zebrań masowych (4 p . ) ; 4. W a d l i w e po­prowadzenie ul ic na terenach Kamiennej Góry. Załamania ul i c (pozbawienie w i d o k u na morze od strony u l . Świętojańskiej) (4 p. ) ; 5. Intensywna i chaotyczna zabudowa. Niewłaściwe potraktowanie placu M i e j ­skiego (3 p . ) ; 6. B r a k myśli przewodniej (3 p . ) ; razem 21 punktów.

Pod względem archi tektonicznym: 1. Dom Żeglarza usytuowany od strony miasta. Ogólny układ sytuacji interesujący, za małe prześwity na morze (3 i y, p . ) ; 2. Hol le Domu Żeglarza i basenu zbyt zbliżone z brakiem połączeń, Wejścia położone bl isko siebie i podobne, stwarzają dezorientację. P o ­koje klubowe potraktowane zbyt hotelowo. W klubach dwie k la tk i schodowe zbyt kosztowne. Część k lubowa i Zarządu potraktowana zbyt hotelowo. (0 p . ) ; 3 Ce lowa i dobra (8 p.) ; 4. Duża kubatura (5 p . ) ; razem 22 punkty.

:>1

Praca N r . 22. Nagroda IV.

A r c h . F r . K r z y w d a - P o l k o w s k i , i arch. krajobrazu A l i n a Szoltzówna — Warszawa .

plan przyz iemia 1:800

.Ośrodek żeglarski", — arch. arch. Anton i J a w o r n i c k i , Wacław Padlewski i Józef Reński — W a r s z a w a .

n isk i parter 1:800

Ocena pracy N r . 17. Pod względem urbanis tycznym: 1. Przecięcie l in ia kolejową głównej arter i i (f> p.) ; 2. U s y ­

tuowanie Ośrodka Żeglarskiego od strony miasta. Intensywna zabudowa II strefy hadbrz . Prezydenta (7 p . ) ; 3. Niedoprowadzone do końca (nieprzemyślane zapoczątkowane problemy) . Sztuczność założeń. Oś na Basen Prezydenta i na Bazylikę (f> p.) ; 4. Skasowanie wylotów ulic na morze (3 p.). 5. Rozrzutne po­traktowanie terenów na stokach Kamiennej Góry (3 p . ) ; (i. Brak konkretyzac j i w projekcie zabudowy (5 p. ) ; razem 28 punktów.

Pod względem archi tektonicznym: W y e l i m i n o w a n y .

Skala 1 :10000

Praca N r . 10. Zakup I.

A r c h . arch . Bolesław L a c h o w s k i i Stanisław Rychłowski — Warszawa.

n i l i F r W i l T T T

.Ośrodek Żeglarski ' elewacja północna.

54

Ocena pracy N r . 10.

Pod względem urbanistycznym: 1. Kierunek połączenia l i n i i ko le jowych niemożliwy do w y ­konania. Zamknięcie od strony miasta (2 p . ) ; 2. Intensywna zabudowa II strefy nabrz. Prezydenta oraz terenów miejskich (6 p . ) ; Niemożliwość obsłużenia nadbrzeży por towych torami ko le jowymi (6 p . ) ; 3, Odcięcie optyczne miasta od morza (3 p.) ; 5. Złe funkcjonowanie portu (brak torów) . Zamknięcie od m i a ­sta (4 p . ) ; (i. Zabudowa podnóża Kamiennej Góry zaprojektowana nie w skal i w stosunku do B a z y l i k i (7 p.) ; razem 28 punktów.

Pod względem architektonicznym: 1. Usytuowanie Domu Żeglarza od strony miasta (3 i y, ]).); 2. Ogólny rzut Domu Żeglarza dość prze jrzysty i jasny, w klubach zbyt rozbudowany ho l i (6 i K> 1'); Ogólny układ poprawny, ale w w y r a z i e swym niezdecydowany (6 p . ) ; 4. Całość zapro­jektowana zbyt oszczędnie (7 p.) ; razem 23 punkty.

r r r n

[ 1 r r.

T m — ' ; 1

H • . - F P T F - T F

1 1 I 1 1

l i i i i • ' l l 1 1 1 rStrtE '

elewacja południowa. 1:800

FI i r r : r h : : ' 7 '

plan III piętra

1 1 1 1

0 1 1 1 1

1 1 1 1

:'

1 8 i

» 1 1——r 1:800 przekrój a b 1:800

plan I piętra

U 4 -

.fa=J i i

1:800

plan przyziemia

|.f. .Tl

1 :800

55

Skala l:100fl»

Praca N r . 9 Zakup II

A r c h . arch. Arseniusz Romanowicz , Henryk Frey , P i o t r Szymaniak — Warszawa.

„Ośrodek Żeglarski" elewacja od morza

plan piętra II 1:800

plan piętra I 1:800

1 ^

1 ^ <*s| ™ = Ł - | u . . . . . . .

przekrój 1:800

plan przyziemia

56

Ocena pracy N r . 9. Pod względem urbanistycznym: wye l iminowany. Pod względem archi tektonicznym: 1. Dom

Żeglarza od strony morza. Sytuacja dobra (4 p.) ; 2. Ogólna koncepcja rozwiązania rzutu interesująco-twórcza. Poziom rozwiązania obniżony przez brak koordynacj i między planami , przekro jami i elewacją. Pomysł korytarza II piętra z szeregiem klatek schodowych, skompl ikowany, niepraktyczny. (4 p . ) ; 3. P o ­mysł ogólnego ukształtowania i rozwiązania sali —wysoce interesujący i twórczy (8 p . ) ; 4. Nieskoor ­dynowanie wnętrz nie daje możności real izowania (2 p.) ; razem 18 punktów.

T E Z Y SĄDU K O N K U R S O W E G O N B . 62 N A R O Z P L A N O W A N I E M O L A POŁUDNIOWEGO I T E R E N Ó W P R Z Y L E G Ł Y C H O R A Z N A P R O J E K T „ Ż E G L A R S K I E G O OŚRODKA M O R S K I E G O W G D Y N I " .

Stosownie do decyzji plenarnego posiedzenia Sądu Konkursowego i sprawozdania K o m i s j i d la oce­ny prac konkursowych , ustala się następujące wytyczne , jako w n i o s k i Sądu, któreby służyły jako w s k a ­zówki przy opracowaniu szczegółowym projektu urbanistycznego jak i architektonicznego.

Wniosk i rozdziela się na trzy kategorie spraw : 1) urbanistycznych, 2) projektu ośrodka żeglarskiego, 3) ogólne — formalne. 1) Wniosk i w sprawach urbanistycznych: a) Sposób zabudowania terenów przy nadbrzeżu Prezydenta w in ien uwzględnić gradację wysokości

i intensywności zabudowania, celem wydobyc ia jak najkorzystniejszej p lastyki zabudowy od strony morza , z zastosowaniem, idąc od nadbrzeża, zabudowań najniższych i bardziej luźnych, do zabudowań w y s o k i c h i intensywnych od strony miasta (ul. Waszyngtona) . D r u g a strefa tego nadbrzeża nie powinna być zabu­dowana zbyt intensywnie.

b) Kamienna Góra w i n n a być wciągnięta w obręb całości kompozyc j i urbanistycznej i reprezenta­cyjnego placu miejskiego, przy szczególnym uwzględnieniu należytego podkreślenia i skoordynowania usytuowania bazy l ik i . Zabudowanie terenów przyległych do Kamiennej Góry powinno uwzględnić takie powiązanie z Kamienną Górą, aby wartość plastyczna wzgórza była należycie wykorzys tana i podkre­ślona.

c) Reprezentacyjny plac miejski win ien być założony, jako o twarty na morze, a wobec tego nie po­winien być zaprojektowany wewnątrz bloków budowlanych, ściana tego placu zwrócona ku morzu, a wobec tego od strony morza szczególnie widoczna, w inna być zaprojektowana ze specjalnym uwzględ­nieniem jej plastycznego znaczenia, z dużą śmiałością i rozmachem twórczyni,

d) Należy specjalnie przestudiować sprawę celowości i wartości plastycznej podniesienia części środ­kowej nuda południowego w nawiązaniu do wysokości u l i cy S-to Jańskiej. W razie uznania dodatniej wartości tego rozwiązania należy rozważyć sposób w y k o n a n i a tego wzniesienia, wiadukt czy też nasyp, oraz możność wykorzys tan ia przestrzeni pod tym wzniesieniem d la celów użytkowych, jak np. dla hangarów jachtowych, magazynów przystani żeglugi i t. p. P r z y rozpatrywaniu wartości takiego założe­nia zwraca się szczególną uwagę na znaczenie propagandowe takiego założenia dla morza , którego w i ­doczność będzie znacznie zwiększona.

e) S p r a w a słuszności sytuowania Pomnika Zjednoczenia na końcu mola powinna być ponownie roz­ważana. Pomnik usytuowany według dotychczasowych zasad, miałby spełnić swe założenie przede wszy ­stkim jako akcent plastyczny od morza. W tym celu musiałby otrzymać bardzo wie lk ie w y m i a r y , podo­bnie jak tego rodzaju pomnik i morskie , widoczne w całości na daleki dystans od strony morza. W y m i a r y

57

takie byłyby dla mola południowego nieodpowiednie,wprowadzając skalę, zmniejszająca plastyczną w a r ­tość mola , i pro jektowanych na nim urządzeń i zabudowań. W konsekwencj i wypaczyłoby to również skalę rozwiązań urbanistycznych terenów miejskich ( lądowych) . Wybudowany zaś w skal i dotychczas projektowanej miałby znaczenie jedynie od strony miasta, t. j . od strony lądu. W takim zaś razie pom­nik ten powin ien być związany funkcyjnie z uroczystościami i obchodami, które mają się odbywać na p la ­cu mie jskim. W tym t k w i właśnie sprzeczność w znaczeniu organizacyjnym. W y s u w a się natomiast kon­cepcja, której próby rozwiązania wykazują prace konkursowe, usytuowanie mianowic ie pomnika w bezpo­średnim nawiązaniu do miejskiego placu reprezentacyjnego i świadome wkomponowanie w rozwiązanie urbanistyczne terenów lądowych.

f) Zabudowa mola południowego powinna być możliwie płaska spokojna i w ogólnej wysokości jednolita, z akcentem jedynie dopuszczalnym dla budynku Domu Żeglarskiego, jako instytuc j i o charak­terze reprezentacyjnym. T a proponowana płaska zabudowa miałaby na celu wydobycie jak największej widoczności z mola na morze, co szczególnie niekorzystnie dałoby się rozwiązać przy podniesieniu oma­wianego w poprzednim punkcie d) środka mola południowego.

g) Ponieważ odcinek wybrzeża od mola południowego do stóp Kamiennej Góry jest n iewie lk im fragmentem bezpośredniego kontaktu miasta z morzem należy przynajmniej ten fragment wybrzeża uchro­nić od zabudowania, a wobec tego również odcinek wybrzeża przy basenie żaglowym w żadnych razie nie powin ien być zabudowany, nawet jednym budynkiem.

h) P r z y real izacj i projektu urbanistycznego powinien być rozszerzony bu lwar nadmorski przez bu­dowę nowego brzegu wysuniętego w morze.

2) Wnioski w sprawie ośrodka żeglarskiego:

a) Budynek główny ośrodka żegarskiego powin ien być usytuowany od strony morza, z w y k o r z y ­staniem bezpośredniego kontaktu z morzem (tarasy od morza) , a jako budynek o charakterze reprezenta­cy jnym, win ien być zaakcentowany plastycznie spośród innych budynków pro jektowanych na molu po łudniowym.

b) P r z e d ostatecznym rozstrzygnięciem sprawy zabudowania ośrodka żeglarskiego, należy rozstrzy­gnąć: miejsca pod budowę slipów, oraz sposób hangarowania jachtów (hangarowanie we wspólnym bu­dynku, bądź też rozdzielone przy klubach) .

3) Wnioski ogólne — formalne: a) Sąd K o n k u r s o w y uważa za słuszne powołanie do współpracy przy rozwiązaniu zagadnień urba ­

nistycznych osób wybranych (zespołów) spośród laureatów konkursu, b) stosownie do warunków konkursowych , do szczegółowego opracowania projektów żeglarskiego

Ośrodka Morskiego powinien być powołany jeden z laureatów prac nagrodzonych, c) instytucją uzgadniającą zamierzenia realizacyjne zabudowania terenów objętych tematem k o n ­

kursu w in ien być Komisar iat Rządu, jako opracowujący ostatecznie zagadnienie pod względem urban i ­stycznym i p lastyki specjalnie, zaś w odniesieniu do terenów por towych wr ścisłej współpracy z Urzę­dem M o r s k i m .

d) współpraca instytucji budujących z Komisar iatem Rządu i powołanych autorów projektów w i n ­na być tak zorganizowana, aby jeszcze w roku bieżącym umożliwiona była realizacja zamierzeń.

Prezes Sądu Konkursowego (—) T. K a s p r z y c k i g. b.

Przewodniczący przewodu konkursowego (—) R. M i l l e r inż. arch.

Sędziowie: (—) Pro f . R. Swierczyński inż arch. (—) Gen. M . Zarusk i . (--) .1. Chmielewski inż. arch. (—) S. K . Dąbrowski inż. arch, (—) Ppułk. W . Ziętkiewicz (—) R. Gutt inż. arch.

Sekretarz konkursu. (—) Adam Paprock i .

58

O P L G

C Z Y N N I K M I L I T A R N Y W U R B A N I S T Y C E WSPÓŁCZESNEJ

Odczyt wygłoszony w Towarzystwie Urbanistów Polskich

Bombardowanie lotnicze miast w głębi k r a j u , prowadzone równolegle z akcją wojenną na pograniczu, w y w i e r a wpływ na w y n i k i wo jny przez demoralizację ludności cywi lne j i dezorganizację, szczególnie w zaopatrzeniu a r m i i (przemysł).

Nie ma wątpliwości, że fakt ten będzie wykorzys tany w czasie wo jny przez nieprzyjacie la w sto­sunku do nas i miasta nasze będą zagrożone nalotem nieprzyjac ie lskich eskadr lotniczych. W okresach m i ­nionych, tak charakterystyczna d la miast warowność była w y n i k i e m samoobrony przec iw zagładzie ze strony najeźdźcy — dziś ten sam wzgląd samoobrony nakazuje nam w równej lub w większej mierze uwzględniać w budowie miast czynnik warowności,szczególnie zaś warowności przec iwlotnicze j .

N a formy obrony przeciwlotniczej w mieście wskaże nam analiza sposobów ataku i działania po­cisków lotniczych. Wiadomości o taktyce lotnictwa, jako ogólnie znane pomi jam; przypominam tylko, że działanie pocisków zagraża miastom przez:

— spalenie od znacznych ilości bomb zapalających, — zatrucie gazami i cieczami zabójczymi, — burzenie dzielnic i budynków nieodpowiednio konstruowanych na działanie bomb burzących, t. j .

dzielnic, o zbyt zwar tym zabudowaniu i budynków nie opierających się wstrząsom, podmuchom i fa l i w y ­buchowej.

Należy dodać, że wszystkie te środki niszczenia mogą być stosowane jednocześnie, a zatem powiększą panikę i dezorganizację.

Pomimo wie lk ie j zdolności niszczycielskiej l o t n i c t w a istnieje cały szereg środków i sposobów prze­ciwdziałania, aż do zupełnego zneutral izowania niebezpieczeństwa. Skuteczne jednak przeciwdziałanie wymaga zespolenia k i l k u rodzajów techniki , poszczególne bowiem środki mimo wie lk ie j nawet skuteczno­ści posiadają swe słabe strony.

Przeciwdziałanie może przyjąć charakter obrony czynnej i biernej . Pod obroną czynną należy rozu­mieć kontratak eskadr myśliwskich na eskadrę napadającą (bombardującą), wsparc ie kontrataku z zie­m i artylerią przeciwlotniczą, karabinami maszynowymi , oślepianie smugami reflektorów, a nawet rewan­żowy napad bombardujący na miasto nieprzyjac ie lskie . P o d obroną bierną rozumiemy--przeszkody po­wietrzne na balonach, zasłony dymowe, organizację ewakuacj i , gaszenie świateł i t. p. oraz właściwe ze względu na obronę lotniczą, planowanie osiedli i budynków, c zy l i zadania wchodzące w zakres kompe­tencji urbanisty i architekta. Zadaniem bowiem budownic twa jest przyjęcie takiego rozplanowania osiedli , oraz takich form i konstrukcj i budowl i , któreby w znacznym stopniu neutralizowały akcję niszczycielską lotnic twa.

59

Zabezpieczenie zupełne samej tylko ludności jest tak kosztowne, że budowa np. schronów dla wszyst­k i ch ludz i , ze względu na niemożność użytkowania ich w czasie pokoju, jest gospodarczo wykluczona . Nie mniej problem O P L w miastach win ien być uwzględniany przy każdym zamierzeniu z zakresu budow­nictwa.

Rozwiązania należy zamykać w granicach możliwości ekonomicznych, uzyskując jednak choćby czę­ściowe bezpieczeństwo.

W zakresie O P L budownictwo operuje trzema zasadniczymi c z y n n i k a m i : a) rac jonalnym rozplanowaniem dzielnic i ważniejszych budynków w terenie, t. j . rozproszeniem ce­

lów, co zmniejsza ilość trafień w budynki , oraz umożliwia swobodny odpływ gazów bo jowych ; b) przyjęciem rac jonalnych form i konstrukcyj budowl i , odpornych na pożar, wstrząsy i podmuchy

ckspłozyj, a nawet uderzenia całych bomb burzących; c) właściwym doborem narysów i ko lorytu całych zgrupowań i pojedynczych budowl i , co ułatwia

maskowanie, utrudniające l o tn ikowi orientację i odszukanie celów bombardowania.

Rozproszenie celów. Racjonalne planowanie osiedla w pojęciu m i l i t a r n y m polega na rozproszeniu ce­lów i takim ugrupowaniu zabudowy, któreby wynikało z niedoskonałości taktyki i techniki bombardowa­nia lotniczego. Stwierdzono doświadczalnie, że szereg pocisków, wyrzuconych z samolotu przy ce lowaniu w określony punkt, da rozrzut w terenie w formie el ipsy o osiach ok. 1100 i 300 metrów, przy czym oś dłuższa elipsy wskazuje kierunek lotu. Zagęszczenie pocisków ku punktowi przecięcia osi (podane w procentach)

widoczne jest na rys. N r . 1. Połowa wszystk ich pocis­ków znajdzie się w pobliżu punktu celowania w gra ­nicach 1/4 każdej osi. Wielkość ta służy do podziele­nia całej el ipsy wzdłuż jej osi, przy czym dalsze pa­sma elipsy dają procentową ilość trafień, jak na r y ­sunku N r . 1.

Teor ia rozrzutu winna stanowić podstawę dla urbanistycznego planowania osiedli z punktu widzenia obniżenia ilości trafień lotniczych w zabudowania. Na podstawie el ipsy rozrzutu można ustalić procento­we bezpieczeństwo tej czy innej wysoko — lub mało procentowej zabudowy terenu, nakładając na odnoś­ny plan wykonaną w tejże skali elipsę. Również moż­na ustalić, w jakiej odległości od ważnego celu (np. stacji kolejowej) należy planować osiedle, nie nara­żając go więcej niż np. na 97r zniszczenia przy odsu-

~ " nięciu na 2 a = ok. 3f>0 ni (rys. N r . 2), 2% — 3 a — Rys . 3. 525 m ) .

60

Odporność budowl i . Bomby lotnicze, jako poc i sk i o ruchu p i onowym i eksplodujące wyłącznie przez uderzenie, nie działają swą żywą siłą na mury p ionowe. Poza siłą przebi jania , bomby burzące działają za pomocą zawartego w nich materiału wybuchowego. Promień zniszczenia zależny jest od ilości mater ia­łu wybuchowego i działa skuteczniej w środowisku uszczelnionym — w otwartej przestrzeni działa pod­much. Podmuch gwałtownie maleje z powiększaniem odległości. P r z y eksploz j i powstaje wstrząs, udzie la­jący się przez ziemię, fundamenty i ściany. Poza tym fala wybuchowa niszczy słabe elementy zamkniętych pomieszczeń (wybicie szyb, w y r w a n i e d r z w i i t. p.).

Maskowanie . Zmniejszenie widoczności miast przez stosowanie c iemnych barw dla murów, dachów i obfitość zieleni , oraz zniekształcenie orientacyjnych obiektów w terenie pob l i sk im i na szlaku lotniczym, umożliwi zmylenie lotnika nawet podczas jasnych nocy lub oświetlenia sobie drog i rakietami , bombami świetlnymi i wzniecanymi pożarami. Gmachy monumentalne stanowią obiekty upiększające miasto, za­tem widoczność i ch dla obserwacj i dziennej nie może być przekreślona. Jednakże ze względu na obserwa­cję nocną pożądane jest nadawanie im barw c iemnych : kremowo-szarej , wiśniowej ( k l i n k i e r ) . B u d y n k i czynszowe nie powinny wyróżniać się z ogólnej szarej masy miasta. Nadanie piękna masie miejskiej w i n ­no wyłaniać się z kompozycj i urbanistycznej przy zastosowaniu roślinności. W kompozycj i należy stoso­wać powtarzalność narysów charakterystycznych, t. j . narysów nadających się do zniekształcenia za po­mocą maskowania, oraz tworzenia fałszywych grup dekoracyjnych i oświetleniowych. (Przykład znie­kształcenia kanału wersalskiego i sztuczny Paryż), (rys. N r . 3).

Rozrost miast przez nawarstwianie (rys. 4) na obwodzie oraz wzdłuż komunikacyj w y l o t o w y c h jest z punktu widzenia O P L niewłaściwą formą rozbudowy. Powiększanie średnicy strefy zabudowy i obudo­w a komunikacyj dadzą niezawodne w y n i k i bombardowania (nałożenie el ipsy rozrzutu) , a ponadto stwo­rzą ucisk na komunikacje, komplikując ruch postępowo k u centrum. F o r m a ta nie może być usprawied l i ­w iona również koniecznością uporządkowania osiedli-pasożytów, wyrosłych w przeszłości (wskutek za­niedbań prawnych i organizacyjnych) na granicy miasta .

Obecne warunk i O P L wymagają grupowego rozrzucenia miasta na większym terenie. Rozbudowę istniejących miast należy rozumieć jako zakładanie nowoczesnych (omawianych dalej) dzielnic, oddzie­lonych zieleńcem od starego miasta i między sobą w odległości 350 — 700 m (rys. 5). Rozrastające się miasto winno być zespołem samorządowych gmin dz ie ln icowych, a nie p r z y p a d k o w y m zlepkiem terenów, bez zdecydowanego przeznaczenia (Brukse la ) .

Zabudowę istniejącego (starego) miasta (rys. 5) należy zamknąć linią regulacyjną obwodową w takich granicach, jak sięga wartościowa zabudowa czy to ze względu na trwałość budynków, znaczenie h is tory ­czne, czy z innych względów. Strefę zabudowy wewnątrz obwodu należy rozczłonkować pasmami i zo la ­cy jnymi , torując szersze komunikacje, lub stwarzając pasma ciągłego zieleńca przez parcele niezabudowa­ne i żle zabudowane. Tworzenie ze starych dzielnic centrum handlowego lub reprezentacyjnego jest dla miasta kosztowne, a ze względów O P L katastrofalne. Łatwe i skuteczne zbombardowanie w y n i k a z całko­witego ułożenia el ipsy rozrzutu, t. j . 100r/r trafień, na powierzchni zwarto zabudowanej.

Wszelkie instytucje wyższego szczebla danej miejscowości (naczelne władze administr. , f inansowo -kre -dytowe, kul tury , przedstawicielstwa i t. p.) powinny grupować się w specjalnej dzielnicy reprezentacyj­

n i

nej (rys. 5). Gmachy tych instytucyj , wraz z otocze­niem będą się wybijały na tle miasta, jednak bezpie­czeństwo ich należy uzyskać przez rozrzucenie we wzajemnej odległości 350—500 (9—2% narażenia). Dalsze bezpieczeństwo należy osiągnąć konstrukcją bu­dynku i zajęciem małej powierzchn i (strzelistość, zwartość). Dzie lnica reprezentacyjna przez rozrzuce­nie obiektów w dużych odstępach podpada pod poję­cie zieleńca z tym, że poza wykorzystaniem wolnej powierzchni na park może być wykorzystana na za­budowę pałacowo-willową o 2—3% zabudowie par ­cel (przedstawicielstwa zagraniczne i t. p.).

P lanowanie osiedla winno być w y n i k i e m wzaje- Rys- 6. Układ zabudowy, mnej koordynac j i wszystk i ch tych czynników, które decydują o właściwym i racjonalnym funkcjonowaniu zorganizowanego prawnie zbiorowego organizmu ludzkiego, a nie doraźnym przekształcaniem tworów nie odpowiadających wymaganiom epoki szybkich komunikacyj lądowych i powietrznych .

Zagęszczanie zaludnienia w pewnych granicach (ilość mieszkańców na hektar) jest konieczne ze względu na rentowność urządzeń mie jskich) . Rozluźnienie zabudowy, będące w sprzeczności z zagęszcza­niem zaludnienia, w inno mieć ujście w rozmieszczaniu ludności wzwyż. 20% zabudowę dla miast małych należy przyjąć za makspmalną z uwag i że % zabudowy oznacza % zagrożenia lotniczego. Stosowanie 50—70% zabudowy przy jednoczesnym ustaleniu wysokości zabudowy strefowej na 5—7 kondygnacj i z punktu widzenia O P U jest niedopuszczalne i nie może mieć usprawied l iw ien ia w wysokie j cenie terenu. Układ urbanistyczny, uwzględniający: szybkie komunikacje , wye l iminowanie strat czasu między mie j ­scem pracy a dzielnicą mieszkalną i miejscem w y p o c z y n k u i r o z r y w k i nie stoi w sprzeczności z czynni ­kiem m i l i t a r n y m . Powyższe zasady przy zastosowaniu czynnika obrony przeciwlotniczej w planowaniu osiedla przeanalizujemy przykładowo na ośrodku przemysłowym. System pasmowego przetwarzania su­rowca na półfabrykaty i wykończone eksponaty umożliwiają organizację zakładów przemysłowych w u -kładzie wstęgi, szerokości ok. 150 m i przebiegającej falą lub zygzakiem. T a k i układ uniemożliwia ko­rzystne nałożenie el ipsy rozrzutu pocisków (rys. 6). Układ głównych t o w a r o w y c h komunikacyj kołowych nie nastręcza trudności (rozgałęzienia nie pokazane na rysunku) .

Równoległy do niego układ — to dzielnica mieszkaniowa, formowana według tejże zasady, jednak niezależnie i w odległości 150—300 m. Przestrzeń między tymi ugrupowaniami objęta jest zieleńcem. Poza rolą normalną zieleńca (zdrowotność, sport, izolacja) jest on wybi tn ie dodatni w obronie przec iwlotnicze j , tworząc rozluźnienie między ważnymi celami dla l o tn ika .

Należy podkreślić konieczność zerwania z zasadą obudowy głównych komunikacyj mie jskich domami mieszkalnymi . Komunikac je główne winny być prostol ini jne , otwarte, z małą ilością wlotów i przecznic odpowiednio do szybkiego ruchu samochodowego, zaś zabudowa wymaga układu wstęgi falistej w dąże­n iu do zmniejszenia strat od bambardowania (rys. N r . 6). Zabudowa mieszkalna otrzymuje swoje odga­łęzienia komunikacyjne (ulice) , wpadające na komunikacje główne co 200—300 m (nie pokazano na r y ­sunku), ulice dają zaułki gospodarcze i ścieżki.

Dalszą funkcją osiedla przemysłowego jest jego handel i rzemiosło względnie mały przemysł pomoc­niczy i chałupnictwo. Układ tej dzielnicy oraz p r z e r w a między dzielnicą mieszkalną w i n n a być przepro ­wadzona według zasad już wyżej omówionych (rys. N r . 7). Omawiana tu przerwa może stanowić ziele­niec o charakterze reprezentacyjnym i wypoczynko­w y m , z rozrzuconymi na n im (150—300 m) gmacha­mi uczelni , teatrów, k i n , k a w i a r n i , basenów-pływalni i t. p. Budynk i te w i n n y być przystosowane do obrony przeciwlotniczej J a k o schrony publiczne.

W planowaniu osiedla należy jak najdalej uszano­wać konfigurację terenu. N a zabudowę mieszkalną przeznaczać wzniesienia terenowe i stoki ze względu na spływ gazów bojowych, n iz iny przeznaczać na zieleńce. Osiedle w stosunku do charakterystycznych l in i j terenowych, j ak imi są rzeki , komunikacje pań­stwowe (autostrady) należy tak sytuować, aby pa­sma zabudowy przebiegały prostopadle od tych l i n i j , jako or ientacyjnych dla lotnika .

Całość osiedla w stosunku do głównych szlaków komunikacy jnych w i n n a być planowana opodal. W l e w komunikac j i miejskiej na szlaki państwowe należy ilościowo ograniczać i osłaniać. Rys . 7. Rozmieszczenie dzielnic .

62

Rys. 8. Narys obronny w układzie ul ic .

u/ic e

narys

w piłę

Rozpatrując organizację osiedla w p r z e w i d y w a n i u O P L nie można pominąć drugiego czynnika m i l i ­tarnego, jakim jest obrona miasta od napastnika lądowego. S p r a w a ta, ważna dla osiedli na pograniczu, jest również aktualną dla wszelkich innych osiedli wobec możności przerzucania oddziałów dywersy j ­nych drogą powietrzną.

Otaczanie osiedla murem na wzór miast dawnie jszych jest zbędne. Właściwości teraźniejszego sprzę­tu w a l k i dają broniącemu dużą przewagę przy m i n i m a l n y c h warunkach jego roz lokowania i u k r y c i a . Z komunikatów wojennych w Hiszpan i i wiemy, jak bezsilne są w wa lkach o miasta czołgi i samochody pancerne. Skuteczność obrony wzrasta szczególniej przy stosowaniu ognia bocznego. Ze względów po­wyższych pożądane jest, by zewnętrzna l i n i a regulacyjna osiedla miała choćby niewie lk ie załamania, umo­żliwiające ogień boczny.

Technikę stosowania l i n i i obronnych do l i n i i regulacyjnej obwodu można sprowadzić do dwóch n a r y -sów: 1) kleszczowy, 2) w piłę (rys. 8). Każdy z tych narysów może wynikać z układu ul ic mie jskich . Przesłonięcie głównych komunikacyj przez j>ostawrienie na placu gmachu (świątyni, teatru) w przedłuże­niu osi komunikac j i lub załamanie wylotów ulic jest rozwiązaniem pożądanym (rys. 8), jako utrudnienie zzewnątrz wglądu na ruch po komunikacjach wewnętrznych.

N a niekorzyść obecnie ujmowanej rozbudowy miast wpływa dotychczasowy system włączania w gra ­nice miasta podmiejskich gmin ro lniczych, bezplanowo rozbudowanych na mocy ustaw o reformie ro lnej . System włączania zabudowy rolnej w granice miast budzi zastrzeżenia ze względów ekonomicznych przez niewspółmierne koszta inwestyc j i terenowych w stosunku do terenów budowlanych.

Właściwy system — to tworzenie gmin podmiejskich w granicach, ustalonych rozwiązaniem urban i ­stycznym na terenie celowo obranym i zawczasu w y k u p i o n y m przez miasto. Osiedla pasożytnicze należy zostawić pod dyrektywą ustaw ro ln iczych (z iemskich) , sprowadzając je do r o l i zieleńca (zabudowa ogrodniczo-rolnicza) .

Gdy samorząd miejski będzie właścicielem terenów objętych granicami planowanego miasta, oddając na cele zabudowy (prywatnej) parcele na warunkach długoletniej dzierżawy, — wówczas trudności r a ­cjonalnej budowy miast i inne trudności społeczne (tanie mieszkania robotnicze) będą zażegnane.

Inż. Józef Sitakowski ppłk.

63

PRZEGLĄD C Z A S O P I S M

B I U R O W E I H A N D L O W E .

Dom bankowy w Budie jowicach. „Stawba". 11. 36.

Dom biurowy w Stuttgarcie (i kondygn. narożnik. „D. B. Z." 45. 36.

Bank Rzeszy w Altonie . Rozbudowa. „D. B. Z." 51. 36.

B U D Y N K I UŻYTECZNOŚCI P U B L I C Z N E J .

Urzędy pocztowe w V i c h y i w Neapolu. „LArch. d' Aujourd". 10. 36.

„Edilizia Moderna". 23. 36. Rozgłośnia radiowa w Hi lversuni ,

„de 8 en Opbouw". 13.14 36 „ż łobek" dla niemowląt w Yaldagno.

„Edilizia moderna''. 23. 36.

Komenda m i l i c j i faszystowskiej w Rzymie . „Edilizia Mod." 21122. 36.

Dom dzieci zaniedbanych w Stockholmie. „Stauba". 9. 36.

Dom młodzieży faszystowskiej w Mediolanie. „Edilizia Mod.'- 21122. 36.

C Z Y N S Z O W E I W I E L G M I E S Z K A N I O W E D O M Y .

Grupa domów z małymi mieszkaniami w Brnie . „Stavba". 9. 36.

Dom ze lektry f ikowany w Bra l i s lav ie . „Slouensky Stavitel'. 10. 36.

Dom czynszowy w Campobasso nad morzem. „Edil. Moderna". 23. 36.

D W O B C E K O L E J O W E , H A N G A R Y .

Dworzec morski w G d y n i . „LArch. d'A." 10. 36.

Hangary lotnicze w Instyt. badań lotn. pod B e r l i ­nem.

„Mod. Bauform". 10. 36.

H O T E L E .

Casino w Bexb i l l . „LArch. d'A." 10. 36.

KOŚCIOŁY.

Wie j sk i murowany w Hermsdorf pod Ber l inem. „Bangilde". 29. 36.

Drewniany w ie j sk i w K a r n i z o w a Jap . Kościół Św. Ant . Padewskiego, ha lowy z wieżą, Chrystusa Króla, jednonawowy, murowany w B z y -inie i inne.

„LArch. d'A." 10. 36.

Rozbudowa Banku Rzeszy w Altonie. Arch. Eitner. „D. B. Z." 51. 1936.

Kasa Ubezpieczeń w Budejowicach CSR. Arch. J. Vac-lauik i B. Kuezek.

„Stauba". 11. 1936.

Studio Radiowe w Hihersun. Arch. Merkelbach i Kar-sten.

„De en 8 Opbouw" 13114 1936.

04

M I E S Z K A L N E D O M Y WOLNOSTOJĄCE.

W i l l a marsz. Graziani w Tripoliśie. „Rassegna di Archiłettura". XI. 36.

W i l l a na wiejskie j parce l i . „Journal ot the R. 1. B. A." 17. X. 36:

Jednorodzinne podmiejskie. „Profil-. 10. 36.

Małe domki drewn. w Niemczech. „Baugilde". 34. 36.

Dom lekarza w Boulogne. „LArch. d'Auj". 10. 36.

M O S T Y .

Żelbetowy w Ovarskiej Bystrzycy . „Slooensky Stauitel". 9. 36.

RÓŻNE. Skrzyżowanie autostrad.

„de 8 en Opbouw". 17. 36. B r a m y różne.

„Baugilde-. 27. 36.

S P O R T O W E .

K r y t a pływalnia w Mediolanie , „LArch. d'A" 10. 36.

SZKOŁY.

Początkowe w H o l a n d i i i inne., „de 8 en Opbouw". 24.25 36.

Początkowe pod Monachium. „Baugilde- 35136.

Kolon ie wakac. we Włoszech, „LArch. d'A." 10. 36.

Szkoła w Mediolanie, „Edilizia moderna". 23. 36.

S Z P I T A L E , S A N A T O R I A .

Wojskowa P o l i k l i n i k a w Hels inkach, „Arkkitehti". 10. 36.

Szpital w Kyoto , Sanatorium w Rumuni i ,

„LArch. d4A." 10. 36. K l i n i k a dla piersiowo-choryeh pod Devos,

„Edilizia Moderna". 21122. 36.

T E A T R Y , K I N A .

Sala widowisk , w hotelu w H i h c r s u m , „de 8 en Opbouw". 20.21136.

K i n o w Budapeszcie, „LArch. d'Aujourd." 10. 36.

Sala w i d o w i s k o w a kasyna w Bexhi l (Ang l ia ) , „LArch. d'Aujourd." 10. 36.

WNĘTRZA. Mieszkalne ( w i l l i małych)

„Profil". 10. 36., „Mod. Bauf.". 10. 12. 36. Wnętrza sal w y s t a w o w y c h

„Edilizia Moderna". 23. 36.

Poczta w Neapoli. Arch. G. Vaccaro i E. Franzi. „LArchiteclure d'Aujourd'hui". 10. 1936.

Stacja prób aerodynamicznych w Berlinie. Arch. H. Brenner i W. Deutschman.

„Modernę Bauformen'. 10. 1936.

Willa gen. Grazianiego w Tripoliśie. Arch. M. A. Frapolli.

„Rasegna di Architettura". 11. 1936.

65

K R O N I K A

O D R O C Z E N I E I-go P O L S K I E G O K O N G R E S U M I E S Z K A N I O W E G O .

Komitet Organizacyjny I-go Polskiego Kongresu Mieszkaniowego komunikuje, iż ze względów orga­nizacyjno-technicznych uznał za wskazane odroczyć zwołanie Kongresu na jesień r. 1). i uzupełnić treść jego obrad sprawozdaniem z Międzynarodowego Kongresu dla Spraw Mieszkaniowych, który odbędzie się w l ipcu r. b. w Paryżu. Jednocześnie Komitet Organizacy jny zawiadamia, że prace przygotowawcze do Kongresu trwają w dalszym ciągu.

Deklaracje udziału w Kongresie będą utrzymane w mocy, a osobom f izycznym i p r a w n y m , które zgłosiły udział w Kongresie przysługiwać będzie prawo do otrzymania referatów kongresowych w miarę i ch wykańczania w odpowiedniej kolejności. P ie rwszy referat kongresowy znajduje się w druku i zostanie w najbliższych dniach rozesłany.

K R O N I K A KONKURSÓW

ROZSTRZYGNIĘCIE K O N K U R S U N R 71 S A R P , T U P N A R O Z P L A N O W A N I E M I A S T A RÓWNEGO.

Nagroda I. — Inż. architekci M a r y l a B u c k i e w i -czówna i Władysław Wieczorkiewicz (War ­szawa) .

Nagroda II. — Inż. architekci Marta Juraniec -Jurewicz , Adam Juraniec -Jurewicz , oraz inż. Józef W a r g a l a (Łuck).

Nagroda III. — Inż. architekci Józef Reński i W a ­cław Podleski (Warszawa) .

Nagroda IV. — Inż. architekt Rolesław Mal isz (Gdynia ) .

Nagroda IV b. — Inż. architekci Zbigniew Ihnato-towicz i Kaz imierz P i g u l o w s k i (Warszawa) .

Ponadto wyróżnienie przyznano pracy N r . 18.

ROZSTRZYGNIĘCIE K O N K U R S U P O W S Z E C H N E G O W E L W O W I E .

Nagroda II 11100 zł., praca N r . 9, autorzy inż. arch. Andrzej F r y d e c k i , inż. arch. W i k t o r i a Kań-ska -Frydecka , inż. arch. Janina Bie lska .

Nagroda I l i a , 900 zł., praca N r . 12, autor inż. arch. Tadeusz Teodorowicz -Todorowski .

Nagroda I l l b . 900 zł., praca N r 11, autor inż.

ROZSTRZYGNIĘCIE K O N K U R S U N R 76 N A B L O K I

Nagroda I. 1000 zł., praca N r . 4, autorzy inż. arch. Stanisław Kramarczyk , Jan K r u g .

Nagroda II — 700 zł., praca N r . 3, autorzy A. Frydeccy .

Nagroda III 500 zł., praca N r . 12, autorzy

N R 75 N A KOŚCIÓŁ X X M I S J O N A R Z Y

arch. Dobrosław Czajka, przy współpracy inż. arch, Stanisława Barana i E . Krzyżewskiego.

Nagroda IIIc. 900 zł., praca N r . 21, autorzy Wacław Rembiszewski , Zbigniew So lawa, przy współpracy Mar iana Łabużka.

Praca wyróżniona proponowany zakup 500 zł., praca N r . 18, autor in . arch. Józef Łowiński.

M I E S Z K A L N E W S O S N O W C U .

inż. arch. Bolesław Lachowsk i i inż. arch. Stani ­sław Rychłowski.

Praca wyróżniona i proponowany zakup — 250 zł., praca N r . 8, autor in . arch. Jan B i tny Sza-chta.

ROZSTRZYGNIĘCIE K O N K U R S U N A P O M N I K POLEGŁYCH ŻOŁNIERZY 33 P. P. W ŁOMŻY.

Nagroda I 1000 zł., praca N r . 1, autor F r a n ­ciszek Habdas — Warszawa .

Nagroda II — 700 zł., praca N r . 14, autorzy : Jan K r u g , Tadeusz Brzoza — Lwów, Pol i technika.

Nagroda III — 450 zł., praca N r . 15, autorzy : Stanisław Repeta, Bazy l i Woj towicz — Poznań.

Nagroda III (równorzędna) - 450 zł., praca N r . 7, autorzy : Michał K l i m k i e w i c z , Franciszek Masiak — Warszawa .

Nagroda IV — 350 zł., praca N r . 12, autor : Wincenty K a s p r z y c k i — Warszawa .

66