Realizacja projektu LIFE

„Ochrona rybołowa Pandion haliaetus na

wybranych obszarach SPA Natura 2000

w Polsce”

Warszawa 2017 r. Łukasz Porębski / DGLP

2

Zdj. Cezary Korkosz

3

Projekt LIFE – Ochrona rybołowa

• Beneficjentem projektu jest Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych

• Współbeneficjentem jest Komitet Ochrony Orłów

• Projekt jest wynikiem prac rozpoczętych w trakcie projektu LIFE „Best for

Biodiveristy” realizowanego w latach 2012-2014 przez CKPŚ.

4

Budżet projektu

Łączny koszt przedsięwzięcia wynosi 1.373.484 Euro

Komisja Europejska dofinansowuje 60%

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 28,5%

Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych 9,75%

Komitet Ochrony Orłów wyniesie 1,75%

5

Rybołów objęty jest ochroną jako gatunek wymieniony w m.in:

• załączniku I Dyrektywy Ptasiej.

• Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (2001) gdzie gatunek ma status VU –gatunek

narażony na wyginięcie.

• załączniku II konwencji z Bonn.

• załączniku II konwencji Waszyngtońskiej (CITES).

Zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem z dnia 7 października 2014 r. o ochronie

gatunkowej zwierząt rybołów jest gatunkiem objętym ochroną ścisłą i wymaga ochrony

czynnej.

6

7

Planowane rezultaty projektu

• Wzrost populacji rybołowów w Polsce!

• Opracowanie wytycznych dla ochrony gatunku na terenie Polski oraz na terenie

Europy Środkowej.

• Montaż 50 gniazd na słupach linii wysokiego napięcia.

• Montaż 232 gniazd na drzewach.

• Szczegółowy monitoring jezior i stawów oraz analiza operatów rybackich pod

względem określenia bazy pokarmowej rybołowów.

• Organizacja 6 warsztatów dla środowiska rybackiego i wypracowanie wytycznych

dla zrównoważonej gospodarki rybackiej w rejonie występowania rybołowów.

• Uzyskanie przebiegu tras migracyjnych dla rybołowów w wyniku montażu loggerów

gps.

• Wzrost wiedzy poprzez organizację 3 konkursów w ramach World Osprey Week.

• Wypracowanie zasad „Wild Life Crimes” oraz prowadzenie działań zapobiegającym

kłusownictwu.

8

Indywidualne podejście do ochrony gatunku

Każdy gatunek, który chronimy wymaga dopasowania metody oraz narzędzi ochrony

do jego indywidualnych cech oraz problemów z jakimi się boryka.

• Rybołów jest gatunkiem, który lęgi prowadzi na terenach głównie leśnych natomiast

baza pokarmowa to wyłącznie obszary wodne.

• Zarówno środowisko leśne jak i wodne jest poddane silnej presji społecznej

użytkowników tych środowisk.

• Ochrona gatunku wymaga od podejmujących to wyzwanie dotarcia do wszystkich

grup docelowych równolegle.

Dodatkowym aspektem ochrony rybołowa jest brak jednoznacznych danych

wskazujących na powód niskiej liczebności gatunku w Polsce.

9

Zasady doboru grupy docelowej

• Identyfikacja głównych podmiotów/aktorów istotnych dla realizacji skutecznych

działań w danym środowisku dla osiągnięcia zakładanego celu przyrodniczego

• Weryfikacja podejścia grupy docelowej do planowanego celu projektu (ochrony

rybołowa)

• Określenie możliwych działań do realizowania we współpracy

• Wskazanie wzajemnych punktów interesu (korzyści)

• Określnie kanałów komunikacji z grupą docelową

• Podpisanie porozumień lub listów intencyjnych.

10

Środowisko rybackie

• Właściciele stawów rybackich oraz zarządcy jezior.

• Ze względu na fakt, że osoby te zarządzają większością łowisk rybołowów, a przez

to bazą pokarmową konieczne jest prowadzenie od początku projektu dobrej,

opartej na partnerstwie komunikacji.

• W trakcie przygotowania projektu nawiązano współpracę z wybranymi

najważniejszymi gospodarstwami w pobliżu stanowisk rybołowów.

• Działania prowadzone w projekcie mają na celu zaangażowanie środowiska

rybackiego w działania wspierające ochronę rybołowów.

11

Polski Związek Łowiecki

• Koła myśliwych oraz przedstawiciele zarządu głównego Polskiego Związku

Łowieckiego

• Zaproszenie do udziału w spotkaniach dotyczących m.in. wypracowania rozwiązań

dotyczących ograniczenia kłusownictwa na gatunkach chronionych takich jak

rybołowy.

• Przedstawiciele środowiska myśliwych będą również zapraszani do udziału w

spotkaniach i warsztatach organizowanych w trakcie projektu.

• Udział tej grupy jest istotny w kontekście ograniczenia śmiertelności rybołowów na

skutek celowej lub przypadkowej działalności człowieka.

12

Organizacje pozarządowe

• Organizacje ornitologiczne i lokalne ngo

• Przedstawiciele tych instytucji będą zapraszani do udziału w spotkaniach i

warsztatach organizowanych w trakcie projektu.

• Materiały takie jak wytyczne i rezultaty badań i monitoringu będą regularnie

konsultowane i przekazywane z organizacjami pozarządowymi.

13

Firmy energetyczne

• Państwowe przedsiębiorstwa elektrorenergetyczne

• Ze względu na montowanie platform na słupach wysokiego napięcia, konieczne jest

nawiązanie ścisłej współpracy z przedsiębiorstwami zarządzającymi liniami

wysokiego napięcia oraz słupami.

• Przed rozpoczęciem projektu zostaną zawarte porozumienia pomiędzy

beneficjentem, a odpowiednimi przedsiębiorstwami określające warunki współpracy

w trakcie realizacji projektu (listy intencyjne).

• Przedstawiciele firm przesyłowych będą zapraszani również na spotkania

dotyczące ochrony rybołowa, oraz montażu platform na słupach prowadzonych

między innymi przez ekspertów zagranicznych.

14

Jednostki samorządu terytorialnego

• Samorządy województw, urzędy wojewódzkie, urzędy gminy

• Są jednostkami pełniącymi nadzór nad prowadzeniem gospodarki rybackiej w

stawach hodowlanych.

• Jednostki samorządu terytorialnego są również instytucjami współpracującymi ze

stowarzyszeniami właścicieli stawów hodowlanych oraz związkami zarządców

jezior.

• JST prowadzą też działania promocji turystyki i regionów oraz odpowiadają za

działania edukacyjne w instytucjach oświatowych.

15

Komunikacja wewnętrzna

• Pracownicy Lasów Państwowych są najczęściej zarządcami obszarów, na których

znajdują się stanowiska rybołowów.

• Konieczne jest nawiązania dobrej współpracy z wybranymi Nadleśnictwami oraz

pracownikami terenowymi. W projekcie będziemy zachęcać leśniczych do udziału w

projekcie jako „opiekunów rybołowów”.

• Do każdego z nadleśnictw, na terenie którego znajdują się stanowiska rybołowów

przekazane zostaną zaproszenia do udziału w spotkaniach i warsztatach, a także

materiały dotyczące monitoringu rybołowów w wybranych obszarach.

• Każdy z Nadleśniczych odpowiedzialnych za zarządzanie wybranymi

Nadleśnictwami otrzyma również dokument „Paszport dla rybołowa”, w którym

zawarte zostaną informacje o stanowisku i gniazdujących na nim ptakach.

16

Montaż gniazd sztucznych na drzewach oraz montaż platform na słupach.

• W projekcie zaplanowano montaż sztucznych gniazd na drzewach sąsiadujących

z gniazdami lęgowymi.

• Montaż platform na słupach wysokiego napięcia należących do Enea Operator S.A.

lub PSE S.A.

• Łącznie w projekcie zaplanowano montaż 4 gniazd przy każdym z 33 stanowisk

współczesnych i historycznych na drzewach.

• Dodatkowo planuje się również wykonanie gniazd interwencyjnych oraz działania

wzmacniające konstrukcje gniazd funkcjonujących.

Realizacja działań w projekcie – działania czynnej ochrony

17

Poprawa bazy żerowej rybołowów poprzez wzmożone zarybianie wód

w zlokalizowanych łowiskach.

• Po przeprowadzonej analizie ichtiofauny zlokalizowanych łowiskach rybołowów

przeprowadzane będzie dodatkowe zarybianie odpowiednimi gatunkami ryb.

Działanie to będzie realizowane wspólnie z zarządcami jezior, w których żerują

rybołowy.

• W celu dokarmiania ptaków przed okresem lęgowym do jezior wpuszczane będą

preferowane przez rybołowy, które najczęściej chwytają ryby o masie 200-400 g.

Realizacja działań w projekcie – działania czynnej ochrony

18

Organizacja konsultacji międzyinstytucjonalnych w celu wypracowania wytycznych do

postępowania w przypadkach przestępstw popełnianych na rybołowach lub innych

gatunkach zagrożonych.

• W projekcie zaplanowano organizację spotkań regionalnych i centralnych.

• Organizacja spotkań pozwoli nawiązać ściślejszą współpracę między instytucjami i

organizacjami w celu ochrony gatunków zagrożonych przed negatywną

działalnością człowieka.

Realizacja działań w projekcie - konsultacje

19

Działania edukacyjnie i komunikacyjne skierowane do dzieci i młodzieży.

• W celu podniesienia wiedzy dzieci i młodzieży przeprowadzony zostanie

ogólnopolski konkurs dla szkół podstawowych i gimnazjalnych z wiedzy o

rybołowach.

• Konkurs organizowany będzie w ramach międzynarodowego tygodnia rybołowów

„World Osprey Week”, w którym bierze udział kilkadziesiąt szkół na całym świecie.

• Zaplanowano organizację 3 ogólnopolskich konkursów dla dzieci i młodzieży.

• Do szkół skierowane zostaną również materiały dydaktyczne mające na celu wzrost

wiedzy uczniów i nauczycieli o rybołowach, ich biologii oraz o sposobach ich

ochrony.

Realizacja działań w projekcie - edukacja

20

Prowadzenie szkoleń i spotkań z udziałem ekspertów międzynarodowych.

• W projekcie przeprowadzone zostaną spotkania z udziałem ekspertów

zagranicznych w celu nawiązania ściślejszej współpracy międzynarodowej oraz

pozyskanie specjalistycznej wiedzy i doświadczeń zagranicznych.

• Zaplanowano organizację konferencji międzynarodowej z udziałem ekspertów

z Niemiec, Szkocji i Szwecji oraz partnerów z Litwy.

• Dodatkowo zorganizowane zostaną warsztaty prowadzone przez ekspertów z

Niemiec i Szwecji. Warsztaty dotyczyć będą rozwoju populacji rybołowów

wykorzystujących słupy wysokiego napięcia, analizy śmiertelności i zagrożeń dla

rybołowów oraz montażu gniazd.

Realizacja działań w projekcie - edukacja

21

Organizacja warsztatów dla właścicieli i zarządców obszarów wodnych.

• Przeprowadzone zostaną warsztaty z właścicielami stawów hodowlanych oraz

zarządcami jezior, w pobliżu których znajdują się stanowiska rybołowów.

• Spotkania będą miały na celu wzrost wiedzy o wykorzystaniu stawów hodowlanych

i jezior przez rybołowy.

• Warsztaty prowadzone będą przez specjalistów w zakresie prowadzenia

zrównoważonej gospodarki rybackiej oraz przez ornitologów.

Realizacja działań w projekcie - edukacja

22

Realizacja działań w projekcie – monitoring i inwentaryzacja

Przeprowadzenie szczegółowej analizy stanowisk rybołowów.

• Przeprowadzona zostanie kompleksowa analiza stanowisk, w których występują lub

wyprowadzają lęgi rybołowy.

• Weryfikacją zostanie objęte drzewo gniazdowe, siedlisko otaczające oraz miejsce

stanowiące bazę pokarmową co w przypadku rybołowów zwykle oznacza

kompleksy wodne położone do 10 km od gniazda.

• Wskazane zostaną również drzewa biocenotyczne: spoczynkowe i alternatywne,

które mogą stanowić miejsce zakładania nowych gniazd.

• Każde stanowisko zostanie opisane w indywidualnych raportach tzw. paszport

rybołowów.

23

Utworzenie sieci lokalnych opiekunów stanowisk rybołowów.

• Każdy z opiekunów pracować będzie dla projektu na zasadach wolontariatu.

• W ramach zachęty i pośredniego wynagrodzenia, dla opiekunów ostoi

organizowane będą warsztaty ornitologiczne w trakcie, których uzyskają oni

specjalistyczną wiedzę dotyczącą rybołowów i innych ptaków szponiastych.

• Każdy lokalny opiekun będzie w stałym kontakcie z ornitologiem z KOO

realizującym monitoring dla Monitoringu Gatunków Rzadkich GIOŚ.

• Głównym zadaniem będzie identyfikacja ewentualnych zagrożeń w regionach

występowania rybołowów, głównie na łowiskach. Przykładami może być nadmierna

i nierozważna turystyka, prowadzone prace gospodarcze, zabudowa brzegów

jezior, zanieczyszczenia wód, budowa wiatraków na linii pomiędzy lęgowiskiem a

łowiskiem.

Realizacja działań w projekcie – monitoring i inwentaryzacja

24

Monitoring rybołowów z użyciem loggerów i fotopułapek.

• Dotychczas nie prowadzono w Polsce badań pozwalających określić trasy

przelotów rybołowów gniazdujących na terenie Polski.

• Planujemy w projekcie zamontowanie loggerów satelitarnych (gps) na 10 młodych

osobnikach oraz na 5 osobnikach dorosłych.

• Drugim działaniem niezbędnym do prowadzenia skutecznej analizy zagrożeń są

fotopułapki, które zostaną zamontowane przy gniazdach lęgowych. Zebrany

materiał umożliwi szczegółową analizę prowadzenia lęgów, składu pokarmowego

oraz zagrożeń występujących w środowisku.

Realizacja działań w projekcie – monitoring i inwentaryzacja

25

Przeprowadzenie monitoringu ichtiofauny.

• Ocena stanu bazy żerowej w akwenach położonych w sąsiedztwie stanowisk

rybołowa jest kluczowym działaniem mającym na celu określenie atrakcyjności

środowiska z punktu widzenia rybołowów.

• W tym celu przeprowadzony zostanie monitoring ichtiofauny w wybranych jeziorach

stanowiących jego bazę żerową.

• Analiza uwzględniać będzie zarówno jeziora jak i stawy hodowlane. Dzięki tym

badaniom możliwe będzie stwierdzenie dostępności pokarmu dla rybołowów,

składu gatunkowego ryb stanowiących pokarm oraz ocena wpływu gospodarki

rybackiej i jeziorowej na populację rybołowów w ciągu ostatnich 10 lat.

Realizacja działań w projekcie – monitoring i inwentaryzacja

26

• Sponsorowanie promocji projektu w mediach generuje wysokie koszty przy niewielkim

zasięgu.

• Jeden wydatek generuje kolejne.

• Wielu dziennikarzy szuka informacji „ciekawostek” zarówno na poziomie krajowym jak i

regionalnym. Trzeba tylko im ten news podać.

• Ważniejsze jest więc uzyskanie i utrzymywanie bezpośrednich kontaktów z

przedstawicielami mediów.

• Wysokie zasięgi mediów społecznościowych generują zainteresowanie mediów.

Strategia komunikacji

27

Strategia komunikacji

W projekcie ochrony rybołowa założono:

• Przygotowanie strategii komunikacji z mediami określającej system komunikacji z

mediami, promocję w social media, promocję przez bieżące spotkania z

dziennikarzami. Strategia będzie przygotowywana raz na rok.

• Organizacja spotkań i konferencji prasowych raz na rok.

• Stworzenie bazy kontaktów do dziennikarzy. Stała współpraca z dziennikarzami

poprzez przesyłanie informacji prasowej z wydarzeń i działań realizowanych w

projekcie.

• Social media - profil na Facebook’u „rybołowonline”.

• Udział w konferencjach, seminariach i spotkaniach organizowanych przez instytucje

i organizacje stanowiące grupę docelową projektu.

28

Dyrekcja Generalna

Lasów Państwowych

ul. Grójecka 127

02-124 Warszawa

sekretariat@lasy.gov.pl

tel. +48 22 58 98 297,

Dziękuję za uwagę

Zapraszam do dyskusji