Analiza wpływu umów CETA i TTIP na polskie rolnictwo · Podtytuł FORUM HODOWLI TRZODY CHLEWNEJ...

Podtytuł

FORUM HODOWLI TRZODY CHLEWNEJ

17 luty 2017 roku

Dr Michał ThlonUniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Analiza wpływu umów CETA i TTIP na polskie rolnictwo

PLAN PREZENTACJI

Polsko -kanadyjskie

stosunki gospodarcze

Zakres i przebieg negocjacji umowy

CETA

Wpływ umowy CETA na polskie

rolnictwo

Transatlantyckie stosunki gospodarcze

Zakres i przebieg negocjacji umowy o wolnym handlu i

inwestycjach TTIP

Stan negocjacji porozumienia TTIP w

zakresie rolnictwa

Część I

Część III

Część II

LEKCJA Z UMOWY NAFTA (1)

Funkcjonujący od 1994 r. układ o wolnym handlu – NAFTA

(North American Free Trade Agreement), został zawarty między

Stanami Zjednoczonymi, Kanadą i Meksykiem.

Na jego mocy przeprowadzono bardzo szeroką liberalizację

wzajemnych obrotów handlowych.


Doświadczenia wynikające z funkcjonowania

NAFTA pokazują, jak negatywne mogą być

konsekwencje tego rodzaju umów, zwłaszcza dla

państw słabszych ekonomicznie.

po 20 latach uczestnictwa w porozumieniu NAFTA, sytuacja

ekonomiczna i społeczna Meksyku jest znacznie gorsza w

porównaniu z państwami wskazanego regionu

nieuczestniczącymi w tym porozumieniu, a także w

porównaniu z okresem sprzed 1994 r.


w ciągu 20 lat udziału w NAFTA realny PKB na mieszkańca wzrósł w

Meksyku łącznie o około 19% (reszta państw regionu odnotowała wzrost

dwukrotnie wyższy), natomiast w okresie 1960–1980 wzrost ten był

wielokrotnie wyższy i wynosił aż 99%.

Kluczowe znaczenie ma też fakt, że w Meksyku w 2012 r. wskaźnik ubóstwa

kształtował się na poziomie ok. 52%, czyli wynosił tyle co w 1994 r.


- rolnictwo -

Swobodny napływ produktów z USA do Meksyku skutkował upadkiem

wielkiej liczby meksykańskich gospodarstw rolnych, oznaczającym likwidację

niemal 2 mln miejsc pracy w rolnictwie.

Przyczyniło się to do poważnej degradacji wielu obszarów wiejskich, a

znaczna część zamieszkałej tam ludności musiała je opuścić i wyemigrować,

głównie do Stanów Zjednoczonych (często nielegalnie), zasilając

najuboższe grupy społeczne.


- rolnictwo -

Poważną konsekwencją pełnej liberalizacji przez Meksyk dostępu do

swojego rynku dla produktów rolnych ze Stanów Zjednoczonych stał się

wyraźny spadek bezpieczeństwa żywnościowego meksykańskiego

społeczeństwa.

W efekcie NAFTA eksport tych produktów ze Stanów Zjednoczonych do

Meksyku zwiększył się tak znacznie, iż przyczynił się do drastycznego spadku

cen m.in. kukurydzy (o 66%)


- rolnictwo -

Wyrazem wzrostu uzależnienia Meksyku od importu produktów

rolnych jest fakt, że w połowie lat 2000 sprowadzał on z zagranicy

aż 42% żywności, w tym głównie ze Stanów Zjednoczonych.

Zwraca uwagę to, że zależność od importu kukurydzy zwiększyła się

z 8% w okresie sprzed NAFTA do 32% w 2005 r., natomiast np. w

wypadku pszenicy z 20% aż do 60%.


- rolnictwo -

Konsekwencje tych zmian stały się silnie odczuwalne przez społeczeństwo

Meksyku po tym, jak nastąpił gwałtowny wzrost cen produktów rolnych na

rynku światowym w 2007 r.

Ceny wielu podstawowych produktów rolnych wzrosły dwukrotnie, a

niektórych nawet trzykrotnie.

Ponad 20 mln osób, czyli prawie jedna czwarta mieszkańców Meksyku, nie

ma wystarczającego dostępu do produktów żywnościowych, a jedna piąta

dzieci cierpi z niedożywienia.

Badania empiryczne potwierdzają, że stan ten jest skutkiem zmian,

jakie nastąpiły w rolnictwie Meksyku w okresie udziału tego państwa w

NAFTA

CZEŚĆ II – UMOWA CETA

POLSKO - KANADYJSKIE STOSUNKI GOSPODARCZE (1)

Wymiana handlowa Polski z Kanadą (mln USD)


W 2015 r. Kanada zajęła 26 pozycję na liście polskich rynków eksportowych (z udziałem 0,62%, wzrost o jedną pozycję), natomiast w imporcie do Polski miała 47 miejsce (bez zmianw relacji do roku poprzedniego, z udziałem 0,19%).


Polski eksport towarów rolno-spożywczych do Kanadyw ostatnich latach systematycznie rośnie, w tym takżerośnie udział tego eksportu w łącznym kanadyjskimimporcie towarów rolno-spożywczych. Co jest równieżistotne – tempo wzrostu polskiego eksportu tychtowarów do Kanady znacznie przewyższa, zwłaszcza wostatnim roku, dynamikę kanadyjskiego importu tychtowarów.


Największe znaczenie w eksporcie produktówrolno spożywczych do Kanady mają następującetowary:

• czekolada i wyroby zawierające kakao wartośćeksportu 15,2 mln USD; udział 18,8%

• wieprzowina, świeża, schłodzona, zamrożona– wartość eksportu: 10,8 mln USD; udział13,5%

• wyroby cukiernicze– wartość eksportu: 6,6 mlnUSD; udział: 8,2%

• soki owocowe i warzywne– wartość eksportu:6,2 mln USD; udział 7,7%


Do najważniejszych towarów rolno- spożywczychimportowanych przez Polskę z Kanady w 2015 r.należały:

• Pożywienie dla psów i kotów

• Mąka i mączka z ziarna soi

• Filety mrożone z innych ryb: śledzie

UMOWA CAŁOŚCIOWEGO GOSPODARCZEGO I HANDLOWEGO POROZUMIENIA Z KANADĄ (CETA) STAN PRAWNY (1)

W dniu 26 września 2014 r. przewodniczący KomisjiEuropejskiej Jose Manuel Barroso, przewodniczący RadyEuropejskiej Herman Van Rompuy i premier Kanady StephenHarper ogłosili na konferencji prasowej w Ottawiezakończenie negocjacji w sprawie umowy o wolnym handlumiędzy Unia Europejską a Kanadą.

STAN PRAWNY (2)

30.10. 2016 r. Unia i Kanada podpisały umowę CETA.

W imieniu Kanady podpisywał je premier JustinTrudeau, a w imieniu UE – szef Rady EuropejskiejDonald Tusk, szef Komisji Europejskiej Jean-ClaudeJuncker oraz Robert Fico, premier Słowacji sprawującejw tym półroczu prezydencję w Radzie UE.

STAN PRAWNY (3)

Zgodnie z unijnym prawem do zatwierdzenia CETA wystarczyłaby wspólnotowa ratyfikacja poprzez głosowanie w Radzie UE (ministrowie z 28 krajów Unii) i w Parlamencie Europejskim.

Ale w lipcu instytucje UE zmieniły status umowy i teraz jest wymagana także pełna ratyfikacja umowy w 28 krajach UE. To może potrwać kilka lat.

Zgodnie z unijnym prawem i praktyką – większa część CETA wejdzie w życie „na zasadzie tymczasowej”, bez czekania na dokończenie ratyfikacji.

STAN PRAWNY NA DZIŚ (4)

Unijne traktaty pozwalają na „tymczasowestosowanie” umów o handlu międzynarodowym zazgodą Rady UE i po konsultacjach z ParlamentemEuropejskim.

W tym przypadku przyjęto, że nie nie wystarczą„konsultacje”, lecz potrzebne jest głosowanie i zgodaeuroposłów. Głosowanie Parlamentu Europejskiegoodbyło się przed wczoraj tj. 15 lutego 2017 r

Parlament Europejski poparł w głosowaniu umowę gospodarczo-

handlową między Unia Europejską i Kanadą - CETA.

Umowa CETA jest pierwszą umową o wolnym handlu, jaką UEzawarła z krajem grupy G8.

Umowa z dniem wejścia w życie znosi 98 % barier celnychmiędzy UE a Kanadą i doprowadzić do wzajemnego otwarciarynków.

UMOWA CAŁOŚCIOWEGO GOSPODARCZEGO I HANDLOWEGO POROZUMIENIA Z KANADĄ (CETA) (3)

Obie strony zgodziły się też na zniesienie ponad 90% barier naprodukty rolne.

Wyjątkiem jest :mięso wołowe,wieprzowina,sery

na te produkty ustalono kontyngenty.


W przypadku sera z UE otwarto dwa kontyngenty taryfowe.

Jeden w wysokości 16,8 tys. ton dotyczy serów„jakościowych”,

drugi na 1,7 tys. ton dla serów „przemysłowych”.

Kanadyjczycy nie mają żadnych ograniczeń w tym zakresie.


Unia Europejska otworzy dla Kanady dwa bezcłowekontyngenty taryfowe:

dla mrożonej wołowiny (15 tys. ton) oraz

świeżego/chłodzonego mięsa wołowego (35 tys. ton).


Kanada będzie mogła także eksportować do Unii Europejskiej wramach kontyngentu taryfowego

75 tys. ton wieprzowiny

8 tys. ton kukurydzy

CETA – GŁÓWNE ZAGROŻENIA DLA POLSKIEGO ROLNICTWA

1. Rolnictwo europejskie nie będzie w stanie konkurować z kanadyjskim modelem przemysłowym

W Kanadzie dominują wielkoobszarowe gospodarstwa rolne

W Kanadzie obowiązują mniej rygorystyczne normy dotyczące dobrostanu zwierząt, niż te stosowane w UE.

Nadzór nad producentami mięsa jest znikomy, w przeciwieństwie do rynkowej presji na prowadzenie hodowli możliwie najniższym kosztem


Podobna do CETA umowa weszła w życie na terenie Korei Południowej. Tamtejsza, rodzima hodowla wołowiny w ciągu czterech lat spadła o blisko połowę.

Podobnie było w Meksyku, gdzie wprowadzono umowę NAFTA, czyli porozumienie o wolnym handlu między Stanami, Kanadą i Meksykiem.


2. Zagrożenie dla sadownictwa

Oczekiwane jest znaczące zwiększenie eksportu jabłek do Europy,

obniżono cła wwozowe z 9 do 0 proc.


3. Wejście w życie umowy CETA będzie się wiązało z istotnym obniżeniem stawek celnych w imporcie m.in. • żurawiny i borówki amerykańskiej oraz przetworów z nich

(np. owoce suszone lub mrożone, soki), • grzybów.


4. Standardy dotyczące bezpieczeństwa żywności są wyższe wUE niż w Kanadzie.

CETA nie gwarantuje jednoznacznie obowiązywania zasadyostrożności

Konieczność wypracowania na własny koszt dowodów naukowych na nieszkodliwość dla zdrowia i środowiska każdej nowej substancji, zanim zostanie ona wprowadzona na rynek

w CETA ta zasada ma bardzo słabe osadzenie


5. Środki fitosanitarne

W Europie obowiązuje obecnie moratorium na stosowanie niektórych substancji czynnych z grupy neonikotynoidów, które w Kanadzie (i USA) są dopuszczone.

Zakaz stosowania tych pestycydów powoduje oczywiście wzrost kosztów produkcji, ponieważ konieczne jest stosowanie większej liczby zabiegów zabezpieczających rośliny.


CETA - firma zagraniczna musi mieć tzw. substantial business activities –istotną działalność gospodarczą.

5. Wykorzystanie umowy przez amerykańskie firmytransgraniczne

CETA to furtka dla firm ze Stanów Zjednoczonych naobejście reguł pochodzenia zawartych w CETA.

Poza tym w odniesieniu do niektórych produktóweksportowanych z Kanady reguły pochodzenia bardzozłagodzono, a w przypadku niektórych (np. ryby, niektóreprodukty rolne przetworzone i nieprzetworzone) reguł tychw ogóle nie stosuje się do momentu osiągnięciaokreślonego poziomu eksportu

CZĘŚĆ III – UMOWA TTIP

TRANSATLANTYCKIE STOSUNKI GOSPODARCZE POZIOM WYMIANY HANDLOWEJ

USA największy importer towarów z UE - 311 mld euro,czyli 18 proc. całkowitego eksportu UE

USA dostarczyły do UE towary o wartości 205 mld euro,co stanowi 12 proc. unijnego importu.

USA wyprzedziły Rosję na liście zagranicznych dostawcówUnii, przesuwając się z trzeciej na drugą pozycję (poChinach).

UE ma stałą nadwyżkę w handlu z USA – w 2014 r.dodatnie saldo wyniosło 106 mld euro.

TTIP - AKTUALNY STAN PRAWNY

7 października 2016 r. zakończyła się 15.tura negocjacji między StanamiZjednoczonymi a Unią Europejską wsprawie umowy TTIP

STAN NEGOCJACJI POROZUMIENIA TTIP W ZAKRESIE ROLNICTWA

Obrót produktami rolnymi to:

5,3% całkowitego eksportu unijnego do USA i

5,1% całkowitego amerykańskiego eksportu do krajów UE

• Z uwagi fakt newralgiczności tego sektora związanej chociażby zbezpieczeństwem żywności znaczenie negocjacji dotyczącej liberalizacjihandlu w tym zakresie ma bardzo duże znaczenie

• W obszarze rolniczym amerykańskie cele negocjacyjne są bardzo ofensywne.

• Jak wynika z oficjalnych stanowisk przedstawicieli Stanów Zjednoczonych ich główny celjest jednoznaczny:

• „w pełni wykorzystać potencjał eksportowy amerykańskich produktów rolnych poprzezzniesienie ceł i kontyngentów stanowiących przeszkodę dla eksportu”

• strona amerykańska próbuje blokować kwestię eksportu produktów przemysłusamochodowego z krajów Wspólnoty chcąc wymusić ustępstwa w zakresie amerykańskichproduktów rolnych.

• spornym obszarem w tym zakresie jest przede wszystkim europejska „zasada ostrożności”

Mimo że Komisja Europejska publicznie wyraża wolę

utrzymania zasady ostrożności to z dokumentacji wynika,

ze zapis ten został wykreślony. Nie przesądza to na tym

etapie o końcowym rozstrzygnięciu tej kwestii, aczkolwiek

stanowi sygnał ostrzegawczy wskazujący kierunek w

którym zmierzają dalsze negocjacje

• Farmakologia weterynaryjna wypracowała wiele różnorodnych środków,które przyspieszają wzrost masy ciała hodowanych zwierząt, wpływają napoprawę mięsności czy też oddziaływują np. na mleczność krów.

• W wielu przypadkach ich zastosowanie nie pozostaje neutralne dlazdrowia konsumentów.

• Z tego samego powodu antybiotyki, podawane w paszach dla zwierząt jakostymulatory efektywności produkcji, są w Europie od wielu lat zabronione,co oznacza, że. można je stosować tylko w przypadku, kiedy zwierzę jestchore w postaci leku lub paszy leczniczej.

• Na rynku amerykańskim nie funkcjonują szczegółowe rozwiązanieregulujące tą kwestię

• Podobna sytuacja dotyczy stosowania hormonu wzrostu dla bydła, stymulującego przyrost masy mięśniowej.

• Na terenie UE obowiązuje całkowity zakaz jego stosowania podczas gdy w USA jest on powszechnie stosowany bez warunku identyfikacji zwierząt którym go podano.

• Stosowanie hormonów w hodowli zwierząt dotyczy nie tylko bydła,

• W USA w produkcji trzody na dużą skalę stosowana jest, zakazana w UE raktopamina.

• Z raportu Parlamentu Europejskiego wynika, że jeżeli stosowana dotychczasochrona unijnego rolnictwa zostanie zmniejszona w efekcie umowy TTIP, to nawet wwypadku umiarkowanego wariantu liberalizacji (przewidującego 3–5 letnie okresyprzejściowe wobec najbardziej wrażliwych produktów) w okresie do 2025 r. nastąpibardzo duży, bo wynoszący aż o 116%, wzrost wolumenu eksportu produktówrolnych ze Stanów Zjednoczonych na rynek Unii Europejskiej.

• Tymczasem wolumen eksportu tych produktów z Unii na rynek StanówZjednoczonych wzrósłby tylko o 56%

WNIOSKI DOTYCZĄCE NAJBARDZIEJ PRAWDOPODOBNYCH USTALEŃ KOŃCOWEJ WERSJI TTIP (1):

1. mimo sprzeciwu strony amerykańskiej UE nie zmieni swojego stanowiska wsprawie dopuszczenia na rynek europejski wieprzowiny zawierającejpozostałości raktopaminy;

2. zwiększony zostanie bezcłowy kontyngent na amerykańską wieprzowinęwolną od rektopaminy. Rozwiązanie to jest wysoce prawdopodobne z uwagi naustalenia zawarte w opublikowanej 29 lutego 2016 r. umowie CETA w ramachktórej zatwierdzono zwiększony bezcłowy kontyngent na kanadyjskąwieprzowinę;

3. wołowina jest zaliczana przez stronę europejską do tzw. produktów oszczególnej wrażliwości, wydaje się, że w tym przypadku nie dojdzie dozniesienia ograniczeń dotyczących hormonów lub stymulatorów wzrostu whodowli bydła.


4. KWESTIA GMO. Wartą uwagi kwestią jest również zagadnienie związane zżywnością modyfikowaną genetycznie. Wprawdzie mandat, który otrzymałaKomisja Europejska od państw członkowskich do negocjowania umowy TTIP nieobejmuje tej kwestii to jednak warto zwrócić uwagę, że w USA nie ma obowiązkuoznaczania żywności wyprodukowanej przy wykorzystaniu produktówmodyfikowanych genetycznie.


5. Kwestia ISDS. Stanowisko negocjatorów unijnych wskazuje, że propozycja UEpodąża w kierunku zreformowania pierwotnej koncepcji arbitrażu. Według tejkoncepcji ISDS miałby zostać zastąpiony nowym systemem – ICS (InvestmentCourt System). Konsultacje publiczne, które Komisja Europejska przeprowadziław tej sprawie, pokazały ogromną niechęć do klauzuli ISDS. Istotą reformy są takieelementy jak: zwiększenie przejrzystości postępowania, większe zabezpieczenieprawa do wprowadzania regulacji, poprawa funkcjonowania trybunałów, czyunikanie konfliktu interesów.

DOTYCHCZASOWE DOŚWIADCZENIADuża część pozwów jest obsługiwana przez garstkę międzynarodowych kancelarii prawnych, w tym:Freshfields Bruckhaus Deringer (Wielka Brytania), White & Case (USA)King & Spalding (USA).Niewielka elitarna grupa 15 prawników rozstrzygała w 55% upublicznionych sporów inwestycyjnych

NIERÓWNOMIERNE KORZYŚCI

• Z oszacowań skutków ekonomicznych TTIP dlaposzczególnych państw Unii Europejskiej, biorąc poduwagę m.in. Takie czynniki jak:

• udział eksportu danego państwa na rynek StanówZjednoczonych w jego łącznym eksporcie oraz w PKB,

• istniejący dotychczas poziom ochrony celnej rynkuamerykańskiego w odniesieniu do towaróweksportowanych przez państwa UE.

• Na bazie tych szacunków sporządzono „zwycięzców” i„przegranych”

NIERÓWNOMIERNE KORZYŚCI (2)

TTIP Winners TTIP Loosers

Niemcy Słowenia

Dania Łotwa

Włochy Rumunia

Holandia Polska

Wielka Brytania Czechy

Hiszpania Bułgaria

PODSUMOWANIE• Negocjacje porozumienia TTIP są dotychczas nierozstrzygnięte, nie ma jeszcze

ostatecznej wersji skonsolidowanego tekstu, którą można by obiektywnie ocenić.

• Opublikowane dokumenty i przecieki ze stołu rokowań wskazują, że stronaamerykańska pod wpływem miejscowych korporacji twardo domaga się zapisów,które są z uwagi na sprzeciw społeczny są praktycznie nie do zaakceptowania wEuropie.

• Kwestia BREXITu

• Obecnie przedmiotem rokowań jest tekst umowy w którym stanowiska stron sązbieżne w połowie zapisów. Zakończenie negocjacji prawdopodobnie nie nastąpizbyt szybko. Tym bardziej, że najbardziej drażliwe kwestie nie zostały dotychczasuzgodnione.

• Krytyka umowy pojawia się również po stronie amerykańskiej,

• Warto pamiętać, że w momencie kiedy negocjatorzy ustalą ostateczna wersjedokumentu, zostanie ona skierowana do Rady Europejskiej, skąd trafi podobrady i głosowanie Parlamentu Europejskiego. Następnie umowa będziemusiała zostać ratyfikowana przez wszystkie 28 państw UE.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

dr Michał ThlonUniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

[email protected]

Analiza wpływu umów CETA i TTIP na polskie rolnictwo · Podtytuł FORUM HODOWLI TRZODY CHLEWNEJ...

Documents

Transcript of Analiza wpływu umów CETA i TTIP na polskie rolnictwo · Podtytuł FORUM HODOWLI TRZODY CHLEWNEJ...