1055Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10

PRACE ORYGINALNE

Analiza wiedzy na temat wpływu palenia tytoniu na stan skóry

Analysis of knowledge about tobacco smoking influence on skin condition

Katedra i Zakład Naturalnych SurowcówLeczniczych i Kosmetycznych,Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w PoznaniuKierownik: Prof. dr hab. Gerard Nowak

Dodatkowe słowa kluczowe:palenie tytoniudym tytoniowyskórakosmetyki

Additional key words:cigarette smokingcigarette smokeskincosmetics

Adres do korespondencji:Dr Maria UrbańskaKatedra Naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniuul. Mazowiecka 33, 60-623 Poznańtel. 61 8480 475, fax 61 8470 628, e-mail: murbanska@ump.edu.pl

Maria URBAŃSKALidia RATAJCZAKAdrianna WITKOWSKA-NAGIEWICZ

Dym tytoniowy oddziałuje nega-tywnie na cały organizm człowieka, a w sposób szczególnie widoczny na skórę. Zawarta w nim nikotyna wpływa na mikrokrążenie i angiogenezę skóry oraz modyfikuje różnicowanie się keratynocytów tworzących naskórek. Jednocześnie przyspiesza degradację włókien kolagenowych i sprężystych, tworzących podstawową strukturę budulcową skóry. W ten sposób przy-czynia się do przyspieszenia procesów starzeniowych. Nikotyna i inne skład-niki dymu papierosowego wpływają na wystąpienie i przebieg wielu dermatoz. Reaktywne formy tlenu zawarte w dy-mie tytoniowym mogą brać także udział w inicjowaniu i akceleracji kanceroge-nezy. W prezentowanej pracy zbadano metodą ankietową poziom wiedzy na temat składu dymu tytoniowego, jego szkodliwości na skórę i możliwości ni-welowania zmian typowych dla „skóry palacza”. Stwierdzono, że większość palaczy nie przejmuje się szkodliwym działaniem tytoniu na organizm, a jako jedyny składnik dymu tytoniowego wymienia nikotynę. Osoby palące mają suchą, szarą i zmęczoną cerę, na której występują charakterystyczne zmarszczki wokół ust. Stosunkowo często stosują zabiegi pielęgnacyjne, które mają pozytywny, ale krótkotrwały wpływ na stan skóry. Świadomość, że stałą poprawę wyglądu skóry można uzyskać tylko przy abstynencji niko-tynowej, nie zachęca do zaniechania nałogu.

Cigarette smoke has a negative influence on the whole human body, but in especially noticeable way on the skin. Nicotine contained in it influences the skin microcirculation and angiogenesis and modifies diver-sifying of keratinocytes producing an epidermis. Parallelly, cigarette smoke increases degradation of collagen and elastic fibres, forming the basic skin structure. This way it accelerates the aging processes. Nicotine and other compounds of cigarette smoke influ-ence on dermatosis appearance and course. Reactive oxygen species con-tained in tobacco smoke can initiate and accelerate cancerogenesis. In this research current state of knowledge was examined in questionnaire on: cigarette smoke compounds, harmful-ness of smoking on the skin condition and the possibilities of typical “smo-ker’s skin” changes eliminating. The research shows that most smokers do not pay attention to the harmful tobacco effects on the body and as only one compound of tobacco smoke they name nicotine. Smokers have dry, grey and tired face skin with typical wrinkles around mouth. Respondents relatively often receive beauty treat-ment, giving positive, but short-lived influence on skin condition. Conscio-usness that permanent improvement of skin condition is only possible with nicotine abstinence do not encourage respondents to quit smoking.

WstępNiekorzystne oddziaływanie dymu pa-

pierosowego na skórę po raz pierwszy opi-sano w 1856 r. [14]. Dym tytoniowy zawiera ok. 4 tysiące szkodliwych substancji, z czego 60 stanowią związki rakotwórcze, których przenikanie, głównie drogami oddechowymi, ma wpływ na cały organizm, a w tym na stan skóry [8]. Wieloletnie badania świad-czą o przyspieszonym starzeniu się skóry całego ciała u osób palących [1,18]. Skóra palących od dawna czterdziestolatków przy-pomina wyglądem skórę niepalących osób 70-letnich. Ponadto na negatywne skutki palenia papierosów bardziej narażone są kobiety niż mężczyźni [9].

Wielokierunkowe działanie nikotyny ge-neruje niekorzystne skutki ogólnozdrowotne.

Natomiast dym papierosowy znacznie ogra-nicza przepływ krwi w obrębie zwężonych naczyń krwionośnych, zmniejsza także transport tlenowy. Powoduje to niedotle-nienie skóry twarzy i zakłóca wytwarzanie włókien kolagenowych oraz elastyny, które nadają jej sprężystość. Na skutek częścio-wej ich degeneracji skóra staje się cieńsza i pomarszczona. Ponadto pojawiają się głębokie, pionowe „zmarszczki palacza”, na skutek częstej pracy mięśnia okrężnego ust [24,25]. Skóra nabiera ziemistego koloru, jest przesuszona, szorstka i wiotka. Wi-doczne są towarzyszące jej teleangiektazje [3,7,11]. Upośledzone mikrokrążenie dodat-kowo osłabia regeneracyjne właściwości skóry. Za istotną przyczynę dłuższego goje-nia się ran i owrzodzeń uznaje się nikotynę

1056 Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 M. Urbańska i wsp.

[5], pod wpływem której zdolność migracji, proliferacji i regeneracji fibroblastów w miejscu zranienia ulega upośledzeniu. Pro-wadzi to w konsekwencji do nadmiernego włóknienia i powstawania przerosłych blizn. Chirurdzy plastyczni i estetyczni często wy-magają zaprzestania palenia od pacjentów planujących poddanie się zabiegom prze-szczepu skóry, liftingu, czy korekcji blizn [19]. Niektóre badania dowodzą nawet, że palenie papierosów zwiększa stopień zacho-rowalności i nasilenia trądziku [10,21].

Działanie dymu papierosowego osła-bia działanie układu immunologicznego [13,17,19]. Badania dowodzą, że nałogo-we palenie papierosów może wywoływać skórną postać tocznia rumieniowatego oraz indukować stan zapalny w łuszczycy [12,16,17,20]. Ponadto osoby palące są bardziej narażone na infekcje wirusowe brodawczaka ludzkiego [22]. Jednocześnie potwierdza się wpływ palenia zarówno ak-tywnego, jak i biernego na etiopatogenezę chorób atopowych. Zwiększone ryzyko po-jawienia się u dzieci atopowego zapalenia skóry (AZS) jest uwarunkowane paleniem papierosów przez matki w okresie pre- i perinatalnym [20]. Dym papierosowy sta-nowi ponadto czynnik ryzyka wystąpienia nowotworów w obrębie jamy ustnej i warg [4,15,19]. Nałogowi palacze są dwukrotnie bardziej narażeni m.in. na rozwój raka kol-czystokomórkowego [20].

Substancje chemiczne występujące w dymie papierosowym wpływają na wszystkie narządy organizmu ludzkiego, w sposób bezpośredni lub pośredni. Mogą wywołać liczne skutki niepożądane zarówno natury estetycznej, jak i zdrowotnej.

CelCelem przeprowadzonych badań była

analiza wiedzy społeczeństwa na temat szkodliwości oddziaływania dymu tytoniowe-go na stan skóry oraz ocena popularności i skuteczności zabiegów kosmetologicznych w niwelowaniu zmian tzw. „skóry palacza”.

Materiał i metodyBadanie zostało przeprowadzone na grupie 100

losowo wybranych osób, zarówno kobiet jak i mężczyzn zamieszkujących Płock i okolice. Narzędziem badaw-czym była autorska ankieta zawierająca 20 pytań na temat popularności palenia papierosów i dotyczącej wie-dzy jego wpływu na skórę, składu dymu tytoniowego oraz stosowania kosmetyków i zabiegów kosmetologicznych w celu poprawy stanu „skóry palacza”. Wszystkie osoby wyraziły zgodę na udział w badaniu.

Dodatkowe zapytania w ankiecie pozwoliły na uzyskanie informacji o danych demograficzno-społecz-nych respondentów. Na tej podstawie określono grupę badawczą, którą stanowiły 63 kobiety oraz 37 mężczyzn, w wieku od 20 do 60 lat. Najliczniej (28%) reprezento-wane były osoby między 40, a 49 rokiem życia. Połowa respondentów posiadała wykształcenie wyższe, 34% – wykształcenie średnie, 14% – wykształcenie zawodowe, a 2% – wykształcenie podstawowe.

WynikiW badanej grupie zdecydowaną więk-

szość stanowiły osoby palące papierosy (82%) 50 kobiet i 32 mężczyzn. Pozostałe 18% to osoby niepalące, wśród których znaj-dowało się 13 kobiet i 5 mężczyzn. Jednak tylko 6 ankietowanych (5 kobiet i 1 mężczy-zna) nigdy nie paliło papierosów. Rycina 1

ilustruje przyczyny trwania w nałogu zde-klarowanych palaczy oraz osób, które paliły w przeszłości. Większość ankietowanych zaznaczyło kilka z możliwych odpowiedzi. Największa grupa osób przyznaje, że sięga po papierosa dla przyjemności (34 kobiety i 34 mężczyzn) oraz w sytuacjach stresowych (39 kobiet i 22 mężczyzn). Inni ankietowani (18 kobiet i 14 mężczyzn) palą z powodu wyrobionego nawyku lub dla zabicia czasu (5 kobiet) oraz dlatego, że robią to osoby z ich otoczenia (4 kobiety i 4 mężczyzn). Kilka badanych osób wymienia inne niż podane w ankiecie przyczyny palenia papierosów, tj. palenie papierosów do alkoholu (1 kobieta i 1 mężczyzna), a także w przerwie w pracy (1 mężczyzna).

Większość wszystkich respondentów (53%), w tym 37 kobiet i 16 mężczyzn, nie potrafi wymienić żadnych, poza nikotyną, substancji występujących w dymie tyto-niowym. Pozostałe osoby (47%) deklarują znajomość składu dymu papierosowego. Rycina 2 przedstawia związki, które we-dług wiedzy respondentów występują obok nikotyny w dymie tytoniowym. Najczęściej wymieniane były substancje smoliste, a najrzadziej – metale ciężkie.

W grupie 12 osób, które w przeszłości były uzależnione od nałogu palenia tytoniu, aż 42% (3 kobiety i 2 mężczyzn) przyznaje, że paliło papierosy sporadycznie, ale nawet

dzisiaj zdarza im się zapalić. Wśród ankie-towanych 17% (1 mężczyzna i 1 kobieta) przyznaje się do palenia papierosów przez ponad 20 lat. Ten sam odsetek responden-tów (2 kobiety) twierdzi, że paliło papierosy krócej niż przez 5 lat. Pięć osób (3 kobiety i 2 mężczyzn) rozstało się z nałogiem przed kilkoma tygodniami lub miesiącami; 4 kobiety zaniechały palenia kilka lat temu, natomiast 1 kobieta i 2 mężczyzn są abs-tynentami nikotynowymi już od kilkunastu lat. Jako powód zerwania z nałogiem większość respondentów zaznaczyło kilka odpowiedzi. Rycina 3 ilustruje najczęstsze argumenty abstynencji nikotynowej. Najważ-niejsze okazały się względy zdrowotne oraz uświadomienie szkodliwości palenia tytoniu zarówno dla siebie jak i dla otoczenia. Tylko 6 osób deklaruje, że zrezygnowało z nałogu dla poprawy kondycji skóry, włosów i paznokci, a 2 osoby wymieniły jeszcze inne powody: 1 kobieta wskazała ciążę natomiast inna – obawę przed możliwością wystąpienia choroby. Żadna osoba ankie-towana nie przestała palić ze względów ekonomicznych.

Wśród osób palących papierosy 27% (12 kobiet i 10 mężczyzn) przyznaje, że pali od ponad 20 lat, kolejne 27% pali od 10 do 15 lat. Osiemnaście osób (22%) z grupy uzależnionych od tytoniu twierdzi, że pali od 5 do 10 lat, a 16 respondentów (19%)

Rycina 1Przyczyny palenia papierosów przez zdeklarowanych palaczy.Cigarette smoking reasons by declared smokers.

Rycina 2Składniki dymu tytoniowego wymieniane (obok nikotyny) przez respondentów.Cigarette smoke compounds (apart from nicotine) named by respondents.

1057Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10

od około 20 lat. Najmniejszy odsetek (5%), w tym 4 kobiety przyznaje, że pali krócej niż 5 lat. Większość respondentów (42%), 20 kobiet i 14 mężczyzn, wypala jedną paczkę papierosów w ciągu dnia. Natomiast do spalania powyżej jednej paczki dziennie przyznaje się 10 mężczyzn (12%). Kolejne 24% (18 kobiet i 2 mężczyzn) i 12% (12 kobiet i 6 mężczyzn) ankietowanych dekla-ruje, że spala odpowiednio kilkanaście lub kilka papierosów dziennie. Analizę wieku, w jakim osoby z grupy badawczej rozpoczęły palenie papierosów przedstawia rycina 4. Prawie połowa ankietowanych, 26 kobiet i 12 mężczyzn, pierwszy kontakt z nałogiem miało w wieku 18 - 20 lat. Natomiast, aż 10% respondentów (6 mężczyzn i 2 kobie-ty) deklaruje, że po pierwszego papierosa sięgnęło przed 16 rokiem życia.

Ponad połowa respondentów (58%), 43 kobiety i 15 mężczyzn, zauważyła skutki oddziaływania dymu tytoniowego na stan swojej skóry. Natomiast aż 35% ankieto-wanych (17 kobiet i 18 mężczyzn) twierdzi, że nie widzi żadnych zmian na skórze spo-wodowanych paleniem, a 7% (3 kobiety i 4 mężczyzn) w ogóle nie zwraca uwagi na wpływ tytoniu na skórę. Jednak oceniając stan swojej cery, tylko 8% ankietowanych, 9 mężczyzn i 11 kobiet, nie zauważa nie-pokojących zmian. Rycina 5 przedstawia najczęściej zauważalne zmiany na skórze palaczy biorących udział w ankiecie. Przede wszystkim respondenci przyznają, że ich skóra jest zmęczona, szara i ziemista, tak twierdzi 29 kobiet i 16 mężczyzn (18%). Wśród osób grupy badawczej 26 kobiet i 16 mężczyzn zauważa występowanie zaskór-ników i rozszerzonych porów. Zmarszczki wokół oczu dostrzega 25 kobiet i 19 mężczyzn, przy czym występowanie tzw. „kurzych łapek” w przypadku 10 kobiet i 2 mężczyzn nie jest związane z ich wiekiem. Z kolei 20 kobiet i 13 mężczyzn wskazuje na obecność zmarszczek na czole, w większo-ści (16 kobiet i 12 mężczyzn) są to osoby, u których zmiany te mogą być związane z wiekiem. Tylko 7% respondentów, 17 kobiet i 2 mężczyzn, w przedziale wiekowym 20-49 lat dostrzega zmarszczki wokół ust, charak-terystyczne dla „skóry palacza”. Podobnie inne typowe zmiany, tj.: żółte przebarwienia palców i paznokci, przebarwienia i plamy barwnikowe, obecność teleangiektazji za-uważyło na swojej skórze tylko kilka procent ankietowanych.

Wśród ankietowanych 44%, w tym 23 kobiety i 15 mężczyzn, uważa, że zmiany, które dostrzegają na swojej skórze nie pojawiłyby się w ich obecnym wieku, gdyby nie palili papierosów. Jednak aż 32% osób (19 kobiet i 9 mężczyzn) nie wiąże wyglądu skóry z paleniem tytoniu, a 24% ankietowa-nych (13 kobiet i 8 mężczyzn) nie ma zdania na ten temat.

Jednak większość respondentów tj.: 78% (32 kobiety i 32 mężczyzn), którzy są aktywnymi palaczami przyznaje, że kupiłoby paczkę papierosów pomimo ostrzeżenia na opakowaniu o możliwości powstawania zmian skórnych. Tylko 10% ankietowanych (1 mężczyzna i 7 kobiet) twierdzi, że nie ku-piłoby tak oznakowanej paczki papierosów, a pozostałe 12% (10 kobiet i 1 mężczyzna) nie wie czy nabyłoby papierosy w takim

opakowaniu. Zdecydowana większość respondentów

(70%), 42 kobiety i 28 mężczyzn, uważa, że palenie papierosów typu „light” jest tak samo szkodliwe dla skóry jak palenie zwykłych

papierosów. Odwrotne zdanie ma 14% ankietowanych (11 kobiet i 3 mężczyzn), a 16% – nie potrafi porównać szkodliwości tych typów papierosów.

Prawie wszystkie osoby z grupy ba-

Rycina 3Argumenty respondentów przemawiające za rzuceniem palenia.Respondents arguments supporting of quit smoking.

Rycina 4Wiek, w jakim respondenci rozpoczęli palenie papierosów.Respondents age of cigarette smoking beginning.

Rycina 5Rodzaje zmian dostrzeganych na skórze palaczy.Kinds of alterations noticed on smoker’s skin.

1058 Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10 M. Urbańska i wsp.

dawczej (96%) używają kosmetyków do pielęgnacji swojej cery. Tylko 10 mężczyzn twierdzi, że nie stosuje żadnych preparatów pielęgnacyjnych. Wśród ankietowanych 27% (58 kobiet i 11 mężczyzn) używa kremu na dzień, a 15% (35 kobiet i 4 mężczyzn) – kremu na noc. Procentowy udział stosowa-nych preparatów pielęgnacyjnych na twarz ilustruje rycina 6.

Połowa respondentów (50%), 28 kobiet i 17 mężczyzn, zdaje sobie sprawę, że stoso-wanie kosmetyków nie jest w stanie zniwe-lować skutków działania dymu tytoniowego na skórę. Natomiast, aż 30% ankietowanych (19 kobiet i 8 mężczyzn) sądzi odwrotnie, a 20% (16 kobiet i 2 mężczyzn) nie ma zdania na ten temat.

Część osób (72% kobiet i 34% męż-czyzn) biorących udział w badaniu deklaruje, że korzysta z zabiegów wykonywanych przez: kosmetyczki (35%, 40 kobiet i 10 mężczyzn), kosmetologów (25%, 28 kobiet i 7 mężczyzn), lekarzy dermatologów (11%, 14 kobiet i 2 mężczyzn) oraz lekarzy me-dycyny estetycznej (4%, 6 kobiet). Jedna czwarta respondentów (14 kobiet i 21 męż-czyzn) twierdzi natomiast, że nie korzysta z tego typu zabiegów. W grupie osób deklaru-jących korzystanie z usług specjalistów naj-większą popularnością cieszyły się zabiegi oczyszczania mechanicznego skóry (22%), peelingi (29%) oraz mikrodermabrazja (17%). Tylko nieliczna grupa korzysta z za-biegów z użyciem profesjonalnej aparatury: IPL (7% ankietowanych), fale radiowe (6%) i lasery (5%). Natomiast aż 10 % responden-tów wymienia inne zabiegi kosmetyczne, z których korzysta w pielęgnacji swojej skóry: oksybrazja, sonoforeza i maski algowe. Tylko kilka kobiet zdecydowało się także na mezoterapię. Większość respondentów korzystających z zabiegów kosmetycznych (63%), 31 kobiet i 10 mężczyzn, sądzi, że są one skuteczne w niwelowaniu zmian „skóry palacza”. Odmienne zdanie ma 37% ankie-

towanych (18 kobiet i 6 mężczyzn).

OmówienieJak wynika z sondażu Komisji Europej-

skiej z 2009 roku, co trzeci obywatel nasze-go kraju jest uzależniony od nałogu palenia papierosów. Natomiast w grupie 100 losowo wybranych osób, aż 82 – pali obecnie pa-pierosy, a 12 – paliło w przeszłości. W więk-szości są to osoby, z ponad 10-letnim, a w 19% przypadków – ponad 20-letnim stażem. Głównymi argumentami trwania w nałogu jest odczuwana podczas palenia przyjem-ność, złagodzenie stresu i przyzwyczajenie. Niewielka część ankietowanych przyznaje nawet, że pali, ponieważ nie chce wyróżniać się z otoczenia lub dla „zabicia czasu”. W ostatnich latach następuje popularyzacja zdrowego trybu życia. Możliwe, że dzięki temu coraz więcej osób zrywa z nałogiem nikotynowym. Wśród badanej grupy znalazły się osoby, które były uzależnione od palenia tytoniu, a obecnie są abstynentami nikotyno-wymi (12%). Respondenci ci przyznają, że rozstali się z nałogiem kilka lub kilkanaście lat temu. Najczęściej podawaną przyczyną porzucenia palenia papierosów są względy zdrowotne i uświadomienie sobie, że dym tytoniowy szkodzi nie tylko palaczowi, ale także osobom z najbliższego otoczenia. Literatura potwierdza jednoznacznie, że notoryczny kontakt z dymem tytoniowym podwyższa ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia, układu oddechowego czy nowotworów złośliwych [19,23]. Niezaprze-czalnym faktem jest, że szkody ponoszą nie tylko osoby palące, ale także tzw. bierni palacze, którzy narażeni są na wdychanie dymu tytoniowego [6,20]. Niestety więk-szość respondentów wiąże szkodliwy wpływ palenia tytoniu na organizm tylko z nikotyną, nie zdając sobie sprawy, że oprócz niej w dymie papierosowym znajduje się jeszcze wiele groźniejszych dla zdrowia substancji [2,6,19,20]. Ponad połowa respondentów

Rycina 6Formy kosmetyków do pielęgnacji cery, stosowane przez respondentów.Cosmetic forms for face care applied by respondents.

nie potrafi wymienić innych, poza nikotyną, substancji występujących w dymie tytonio-wym. Pozostali ankietowani wymieniają głównie substancje smoliste i tlenek węgla, a tylko kilka osób – węglowodory aromatyczne i metale ciężkie. Dlatego niepokojące jest, że największa ilość respondentów (46%) rozpoczęła palenie tytoniu między 18, a 20 rokiem życia. Można zatem przypuszczać, że początkowy kontakt z papierosem wiąże się z uzyskaniem pełnoletniości i często rozpoczęciem samodzielnego życia, co wiąże się z pojawieniem sytuacji stresowych oraz chęci zaistnienia w nowym środo-wisku. Bycie palaczem jest niestety cały czas uznawane przez młodych ludzi jako atrybut niezależności. Zwraca uwagę fakt, że aż 10% respondentów deklaruje, że po pierwszego papierosa sięgnęło już przed 16 rokiem życia! Wyjaśnia to wcześniej podane dane, dotyczące długości okresu trwania w nałogu przez ankietowanych (>10 lat). Część respondentów (42%) twierdzi, że wypala jedną paczkę papierosów dziennie. Natomiast prawie połowa respondentów, którzy deklarują, że rzucili nałóg, przyznają, że palili sporadycznie i zdarza im się to robić nawet do dzisiaj.

Ponad połowa badanych osób palących papierosy zauważa skutki oddziaływania dymu tytoniowego na wygląd swojej skóry. Potwierdzają typowy dla „skóry palacza” wygląd. Ich cera jest sucha, szara i zmę-czona, gdyż z powodu palenia jest gorzej odżywiona i niedotleniona ze względu na upośledzone mikrokrążenie i angiogenezę. Respondenci zauważają także zmarszczki, które w większości przypadków nie mogą wiązać się z ich wiekiem. Główną przy-czyną ich powstawania jest generowanie przez dym tytoniowy wolnych rodników, które pobudzają procesy oksydacyjne, przyśpieszające starzenie się organizmu. U osób palących zwiększona jest także transepidermalna utrata wody (TEWL), co powoduje nadmierną suchość skóry, a tak-że pojawienie się zmarszczek [19, 20]. Na skórze ankietowanych pojawiały się również zaskórniki, teleangiektazje i przebarwienia. Tylko 14 osób zauważyło żółte zabarwienie na palcach i paznokciach – w miejscach gdzie trzymają papieros podczas palenia. Część respondentów (44%) uważa, że zmia-ny które dostrzegają na swojej skórze nie pojawiłyby się w ich obecnym wieku, gdyby nie palili papierosów. Żaden z badanych nie przyznaje, że w wyniku oddziaływania dymu tytoniowego cera jego jest odżywiona, nawilżona i promienna.

Zdecydowana większość respondentów stosuje kosmetyki do pielęgnacji swojej cery. Są to głównie kremy pielęgnacyjne na dzień i noc, których funkcją jest utrzymanie właściwego nawilżenia i ochrona przed czynnikami zewnętrznymi. Jednak, aż 14% ankietowanych pielęgnuje cerę tylko przy pomocy mydła, co dodatkowo wpływa na zwiększenie transepidermalnej utraty wody, w efekcie powodując nadmierne wysuszenie skóry. Tylko nieliczna grupa ankietowanych (25%) nie korzysta z profesjonalnych usług wykonywanych w gabinetach kosmetycz-nych lub przez lekarzy dermatologów i me-dycyny estetycznej. Najwięcej osób korzysta z zabiegu mechanicznego oczyszczania

1059Przegląd Lekarski 2012 / 69 / 10

skóry. Dużą popularnością cieszą się też pe-elingi oraz mikrodermabrazja, czyli zabiegi wpływające na poprawę nawilżenia skóry i pobudzające jej regenerację; mogą być też skuteczne w usuwaniu przebarwień. Tylko kilka osób korzysta z mezoterapii, umożli-wiającej podskórne wprowadzanie substan-cji aktywnych, w tym antyoksydantów, które mogą niwelować skutki palenia.

Osoby biorące udział w badaniu są świadome, że stosowanie kosmetyków nie zniweluje skutków działania dymu tytonio-wego na skórę. Z kolei zdaniem 63% ankie-towanych zabiegi kosmetyczne poprawiają wygląd skóry. Należy podkreślić, że serie zabiegów wykonywane systematycznie zwiększają nawilżenie skóry oraz niwelują oznaki zmęczenia, dotleniając i odżywiając komórki skóry. Trzeba jednak pamiętać, że efekty te są krótkotrwałe. Najlepszą terapią w pielęgnacji „skóry palacza” jest w pierwszej kolejności zerwanie z nałogiem, a dopiero później stosowanie pielęgnacji zewnętrznej.

Mimo, że palacze zauważają zmiany wywołane dymem tytoniowym na swojej skórze i starają się je niwelować, to więk-szość z nich nie przejmuje się szkodliwym działaniem palenia na skórę, a nawet na cały organizm. Przeprowadzone badanie ukazuje, że zarówno mężczyźni jak i kobiety, zwłaszcza w wieku 40-59 lat, palący jedną lub więcej paczek papierosów dziennie, ignorują napis ostrzegawczy widniejący na opakowaniu. Nieważne czy palenie powo-duje raka czy prowadzi do powstawania trądziku – w żaden sposób nie odstrasza to respondentów od zakupu papierosów.

WnioskiCzęstość palenia tytoniu przez osoby

biorące udział w ankiecie jest podobna do częstości palenia stwierdzonej w populacji na terenie Polski. Osoby palące posiadają

znikomą wiedzę na temat składu dymu tytoniowego, a co bardziej niepokoi – nie zwracają uwagi na jego szkodliwe działanie nawet na skórę. Optymistycznie podchodzą do możliwości niwelowania konsekwencji wynikających z palenia przy pomocy profe-sjonalnych zabiegów kosmetycznych.

Należy wyraźnie podkreślić, że pale-nie tytoniu może mieć negatywny wpływ na stan skóry, na potęgowanie przebiegu chorób dermatologicznych, a w skrajnych przypadkach doprowadzać do zmian no-wotworowych skóry. Natomiast podstawową terapią zapobiegającą i niwelującą powstałe zmiany jest abstynencja nikotynowa.

Piśmiennictwo1. Bernhard D., Moser C., Brackovic A., Wick G.: Ci-

garette smoke – an aging accelerator? Exp Gerontol 2007, 42, 160.

2. Borgerding M., Klus H.: Analysis of complex mixtures – Cigarette smoke. Exp. Toxicol. Pathol. 2005, 57, 43.

3. Budzyńska- Prokop J., Krasowska D.: Influence of nicotine and other cigarette smoke compounds on the skin. Ann UMCS Lublin 2008, 7, 41.

4. Czogała J., Goniewicz M.Ł., Czubek A., Gołąbek K. i wsp. Wpływ palenia papierosów na wygląd, starzenie się i zmiany patologiczne skóry i błon śluzowych, Przegl. Lek. 2008, 65, 732.

5. Dudzisz- Śledź M., Śledź A.: Owrzodzenia podudzi, Med. Rodz. 2006, 38, 41.

6. Dżugan M., Juszczyk M.: Rakotwórcze substancje w dymie tytoniowym. Zdrowie Publiczne 2006, 116, 627.

7. Freiman A., Bird G., Metelitsa A.I., Barankin B. et al.: Cutaneous effects of smoking. J. Cutan. Med. Surg. 2004, 8, 415.

8. Helfrich Y.R., Yu Le., Ofori A., Hamilton T.A. et al.: Effect of smoking on aging of photoprotected skin: evidence gathered using a new photonumeric scale, Arch. Dermatol. 2007, 143, 397.

9. Jagielska I., Kazdepka-Ziemińska A., Ludwikowski G., Szymański W.: Palenie papierosów wśród kobiet zgłaszających się do Przyklinicznej Poradni dla Ko-biet. Nikotynizm a zaburzenia cyklu miesiączkowego. Przegl. Lek. 2008, 65, 420.

10. Jemec G.B., Linneberg A., Nielsen N.H., Frolund L. et al.: Have oral contraceptives reduced the pre-

valence of acne? A population- based study of acne vulgaris, tobacco smoking and oral contraceptives, Dermatology 2002, 204, 179.

11. Koh J.S., Kang H., Choi S.W., Kim H.O.: Cigarette smoking associated with premature facial wrinkling: image analysis of facial skin replicas. Inter. J. Der-matol. 2002, 41, 21.

12. Luty- Frąckiewicz A.: Czynniki środowiskowe wpły-wające na ujawnienie i przebieg łuszczycy. Przegl. Dermatol. 2000, 87, 169.

13. Metelitsa A. I., Lauzon G.J.: Tobacco and the skin, Clin. Dermatol. 2010, 28, 384.

14. Model D.: Smoker’s face: an underrated clinical sign? Br. Med. J. 1985, 291, 1760.

15. Morita A.: Tobacco smoke causes premature skin aging. J Dermatol. Sci. 2007, 48, 169.

16. Naidi L., Parazzini F., Brevi A: Family history, smoking habits, alcohol consumption and risk for psoriasis. Br. J. Dermatol. 1992, 127, 212.

17. Reich A., Lis J., Straszak J., Śliwińska J.: Analiza problemu nikotynowego wśród pacjentów z choroba-mi skóry. Dermatol. Klin. 2011, 13, 13.

18. Roemer E., Stabbert R., Rustemeier K. et al.: Chemical composition, cytotoxicity and mutagenicity of smoke from US commercial and reference ciga-rettes smoked under two sets of machine smoking conditions. Toxicology 2004, 195, 31.

19. Rosińska A., Adamski Z.: Wpływ nikotyny i innych składników dymu tytoniowego na kancerogenezę oraz procesy starzenia się skóry. Dermatol. Este-tyczna 2006, 8, 202.

20. Sałata- Nowak J., Flisiak I., Chodynicka B.: Wpływ dymu tytoniowego na skórę. Przegl. Dermatol. 2010, 5, 342.

21. Schafer T., Nienhaus A., Vieluf D., Berger J. et al.: Epidemiology of acne in the general population: the risk of smoking. Br. J. Dermatol. 2001, 145, 100.

22. Wiley D.J., Elashoff D., Masongsong E.V. et al., Smoking enhances risk for new external genital warts in men. Int. J. Environ. Res. Public Health 2009, 6, 1215.

23. Woźniacka A., Woźniacka-Węgierska M., Józe-fowicz O., Sysa-Jędrzejowska A.: Medyczne i prawne aspekty palenia tytoniu. Pol. Merkuriusz Lek. 2012, 189, 202.

24. Zegarska B., Placek W.: Co się dzieje w skórze w okresie menopauzy? Dermatol. Estetyczna 2001, 3, 212.

25. Zegarska B., Woźniak M.: Przyczyny wewnątrzpo-chodnego starzenia się skóry. Gerontol. Pol. 2006, 14, 153.