ANALIZA RYNKU PRACY W POWIECIE KONIŃSKIM · 1 Świadczenie działa ń aktywizacyjnych dla osób...

1

Świadczenie działań aktywizacyjnych dla osób długotrwale bezrobotnych na podstawie Umowy nr 63/2016/78CRU oraz Umowy nr 64/2016/79CRU z dnia 11.08.2016r.

ANALIZA RYNKU PRACY W POWIECIE KONIŃSKIM

Ze szczególnym uwzględnieniem barier w zatrudnieniu

dla osób długotrwale bezrobotnych z określonym II i III profilem pomocy

Wrzesień 2016

2


SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE ....................................................................................................................................................................... 3

CHARAKTERYSTYKA POWIATU KONINSKIEGO .............................................................................................................. 4

CHARAKTERYSTYKA POWIATU ...................................................................................................................................................................... 4

PKB I ATRAKCYJNOŚĆ INWESTYCYJNA .............................................................................................................................. 6

RYNEK PRACY................................................................................................................................................................................................... 7 BEZROBOTNI Z II I III PROFILEM POMOCY- STAN NA DZIEŃ 26.09.2016R. .......................................................................................... 9

ZAWODY DEFICYTOWE I NADWYŻKOWE ...................................................................................................................... 11

ANALIZA UMIEJĘTNOŚCI .............................................................................................................................................................................. 15

CHARAKTERYSTYKA OSÓB DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH ............................................................................... 19

PSYCHOLOGICZNE, SPOŁECZNE I EKONOMICZNE SKUTKI BEZROBOCIA ................................................................................................ 20

DETERMINANTY FUNKCJONOWANIA OSÓB DŁUGPTRWALE BEZROBOTNYCH ............................................... 23

BARIERY WYSTĘPUJĄCE U OSÓB DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH ........................................................................................................ 24 DŁUGOTRWALE BEZROBOTNY OKIEM PRACODAWCY .............................................................................................................................. 26

PODSUMOWANIE .................................................................................................................................................................... 27

BIBLIOGRAFIA ......................................................................................................................................................................... 28

3


WPROWADZENIE

Osoby długotrwale bezrobotne ujmowane są w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy nieprzypadkowo, jako osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Ta szczególna

sytuacja z jednej strony wynika z faktu pozostawania bez pracy dłużej niż dwanaście miesięcy w

ciągu kolejnych dwudziestu czterech, z drugiej natomiast polega na specyficznej sytuacji

psychospołecznej, w jakiej znajdują się te osoby. W literaturze przedmiotu wielokrotnie wskazywano

na różnice w funkcjonowaniu osób długotrwale pozostających bez zatrudnienia względem innych

osób bezrobotnych. Na ich specyficzną sytuację składają się m.in. liczne napięcia psychiczne,

postawa rezygnacji i alienacji społecznej, nieumiejętność planowania i strukturalizacji czasu,

poczucie bycia niepotrzebnym, zjawisko wyuczonej bezradności, osłabienie koncentracji uwagi i

orientacji w rzeczywistości oraz pogorszenie zdrowia (dobrostanu) psychicznego zwraca jednak

uwagę, że wystąpienie negatywnych skutków psychicznych wywołanych bezrobociem nie jest

związane z samą utratą bądź pozostawaniem bez pracy, ale z utratą korzyści, jakie brak pracy

powoduje. Osobom pozostającym w szczególnej sytuacji na rynku pracy w tym osobom z określonym

II i III profilem pomocy dedykowane są różnorodne formy pomocy, określone w ustawie o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy:

II profil pomocy – w tym profilu urząd pracy może zastosować dowolne formy pomocy

określone w ustawie, takie jak szkolenia, skierowanie do prac interwencyjnych lub robót

publicznych itd., z wyłączeniem Programu Aktywizacja i integracja;

III profil – w tym profilu urząd pracy może zastosować m.in. Program Aktywizacja i

Integracja, działania aktywizacyjne zlecane przez urząd, skierowanie do zatrudnienia

wspieranego u pracodawcy, programy specjalne, które obejmują instrumenty wymienione

w ustawie uzupełnione dodatkowymi usługami, które mogą pomagać trwałym powrocie na

rynek pracy.

Udział bezrobotnego w określonej formie wsparcia nie zawsze kończy się znalezieniem pracy. Można

jednak wskazać na inne korzyści z tego tytułu wynikające. Cenny jest, bowiem już sam fakt podjęcia

4


aktywności i niepozostawania biernym w domu. W związku z powyższym celem opracowania było

udzielenie odpowiedzi na pytanie o bariery, na jakie napotykają na rynku pracy długotrwale

bezrobotni z określonym II i III profilem pomocy oraz o najbardziej efektywne działania na rzecz tej

kategorii osób pozwalające na ich integrację zawodową i społeczną. Opracowanie powstało w

ramach Projektu: Wielkopolskie Centrum Aktywizacji i Zatrudnienia, realizowanego przez DGA S.A

na zlecenie: Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Poznaniu (Świadczenie działań aktywizacyjnych dla

osób długotrwale bezrobotnych na podstawie Umowy nr 63/2016/78CRU oraz Umowy nr

64/2016/79CRU z dnia 11.08.2016r.)

CHARAKTERYSTYKA POWIATU KONINSKIEGO

Charakterystyka powiatu

Powiat koniński obejmuje terytorium położone w środkowej części Polski, na wschodnich krańcach

Wielkopolski. Zajmuje powierzchnię 1.578,7 km2, co plasuje go pod tym względem na czwartym

miejscu w województwie i pozwala zaliczyć do największych powiatów w kraju.

Zajmowany teren wchodzi w skład pasa nizin w obrębie Niziny Wielkopolskiej. W centralnej części

powiatu rozpościera się szeroka dolina Warty. Na północ i południe od niej, wznoszą się

zróżnicowane obszary wysoczyzn, na północy dodatkowo urozmaicone przez 23 jeziora

polodowcowe.

Powiat leży w obszarze, gdzie panuje klimat umiarkowany z łagodnymi zimami i niskim rocznym

poziomem opadów atmosferycznych. Terytorium powiatu jest ubogo wyposażone w użyteczne

zasoby naturalne. Największym, eksploatowanym bogactwem jest węgiel brunatny, którego złoża

położone są na północ od Konina. Lasy zajmują ogółem 25 tys. ha, co stanowi 15,9 powierzchni

ogółem. Na terenie powiatu znajduje się 59 pomników przyrody. Do walorów przyrodniczo -

krajobrazowych środowiska naturalnego powiatu zaliczyć należy także obszary chronione: dolinę

rzeki Warty, kompleks leśny na południowy - wschód od Konina, Puszczę Bieniaszewską oraz okolice

5


Jeziora Gopło i jezior skulskich. W skład terytorium powiatu konińskiego wchodzi 14 gmin: 5 gmin

miejsko -wiejskich: Golina, Kleczew, Rychwał, Sompolno, Ślesin; 9 gmin wiejskich Grodziec,

Kazimierz Biskupi, Kramsk, , Rzgów, Skulsk, Stare Miasto, Wierzbinek, Wilczyn. Podzielone są na 296

sołectw. Społeczność lokalna zamieszkuje 488 miejscowości wiejskich i 5 miejskich.

Ludność powiatu konińskiego (wg stanu na koniec IV kwartału 2015 r.) liczyła 129.273

Mieszkańców. Największą populacje mieszkańców posiada gmina Ślesin (14.028), natomiast

najmniejszą - gmina Grodziec (5.246). Największym miastem pod względem ilości mieszkańców jest

Golina (4.493). Ludność zamieszkująca tereny wiejskie stanowi 86% ludności powiatu ogółem.

W ogólnej populacji mieszkańców osoby w wieku przedprodukcyjnym stanowiły na koniec 2014 r.

16,48% (21.256 tys.), w wieku produkcyjnym - 68,09% (87.787 tys.) i wieku poprodukcyjnym

15,43% (19.941 tys.).

Powiat koniński podobnie, jak pozostałe tereny subregionu konińskiego (terytorium prawie

tożsame z obszarem byłego województwa konińskiego), pomimo negatywnego wpływu kompleksu

paliwowo - energetycznego, cechuje się stosunkowo dużą powierzchnią tzw. obszarów o

najwyższych wartościach przyrodniczych oraz obszarów obejmujących elementy sieci

ekologicznych.

Takie cechy powiatu konińskiego, jak: położenie geograficzne, czyste środowisko naturalne, ciąg

jezior z kompleksami leśnymi, obiekty zabytkowe oraz obszary chronione, wpływają na to, iż jest to

teren atrakcyjny dla rozwoju usług turystycznych. Walory specjalistyczne terytorium powiatu

stanowią podstawę dla kształtowania się takich form turystyki kwalifikowanej, jak:

� Turystyka wodna (kajakarstwo, żeglarstwo, wioślarstwo, windsurfing, narty wodne);

� Turystyka piesza i rowerowa;

� Wędkarstwo.

Centralne położenie powiatu stwarza dogodne warunki, jeżeli chodzi o dostępność komunikacyjną.

Jest ona dla sektora turystycznego cechą bardzo ważną. Łatwy dostęp sprzyja kształtowaniu się

ruchu turystycznego na danym obszarze i wiąże ze sobą wiele korzyści. Do bazy komunikacyjnej

powiatu konińskiego, oprócz dróg i środków transportu należy także zaliczyć wytyczone szlaki

piesze, rowerowe oraz kajakowe.

Na bazę noclegową powiatu konińskiego składają się w głównej mierze hotele, ośrodki

6


konferencyjno - wypoczynkowe, domki letniskowe, domki campingowe, pola namiotowe, zajazdy,

kwatery prywatne oraz gospodarstwa agroturystyczne. W powiecie konińskim rozwinięta jest

przede wszystkim baza urządzeń sportowo - rekreacyjnych, w które wyposażone są ośrodki

konferencyjno - wypoczynkowe i hotele, a w mniejszym stopniu baza usług paraturystycznych oraz

usług związanych z rozrywką.1

PKB i atrakcyjność inwestycyjna

Podregion koniński wytwarza 14% PKB regionu, co daje mu trzecią pozycję na sześć podregionów w

województwie. Gospodarczo dominują miasto Poznań i podregion poznański, które wspólnie

wytwarzają prawie połowę PKB Wielkopolski. Miasto jest tradycyjną siedzibą przemysłu górniczo-

energetycznego, który jest dominującym pracodawcą. Tradycje pracy w dużych zakładach

wytwórczych negatywnie przekładają się na przedsiębiorczość, której niski poziom jest obecnie

jednym z najważniejszych problemów Konina. Położenie Konina na trasie Poznań-Warszawa

podnosi jego atrakcyjność inwestycyjną. Zgodnie z badaniami Instytutu Badań nad Gospodarką

Rynkową może ona być rozpatrywana w odniesieniu do działalności przemysłowej, usługowej i

zaawansowanej technologicznie. Pierwszą z nich w roku 2013 oceniono, jako wysoką – podregion

koniński po Poznaniu i podregionie poznańskim jest najbardziej atrakcyjny w województwie.

Atrakcyjność dla działalności usługowej i zaawansowanej technologicznie oceniono, jako wysoką, a

obydwa wyniki również należą do wyższych w województwie. Istotnym zadaniem na kolejne lata jest,

więc właściwe wykorzystanie tej sprzyjającej sytuacji dla przyciągnięcia inwestorów, szczególnie

tych mogących korzystnie zmienić obecną strukturę gospodarczą miasta.2

1 www.powiat.konin.pl/charakterystyka powiatu 2 Załącznik do Uchwały Nr 109 Rady Miasta Konina z dnia 27 maja 2015 roku, Strategia rozwoju Konina na lata 2015 – 2020, Konin 2015

7


Rynek pracy

W sierpniu 2016 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Koninie zarejestrowanych ogółem było 9

785 osób. Liczba bezrobotnych zmalała w stosunku do sierpnia 2015 roku o 7%. Stopa bezrobocia w

powiecie konińskim w latach 2010 –2013 utrzymywała się na względnie stałym poziomie. Po tym

okresie nastąpił wyraźny spadek stopy bezrobocia w powiecie, co odzwierciedla trend wojewódzki i

ogólnokrajowy. Stopa bezrobocia w końcu 2015 roku w powiecie wyniosła 15,3%, podczas gdy w

województwie i kraju kształtowała się na poziomie odpowiednio 6,2% i 9,8%.3

Według rankingu z raportu Ocena sytuacji na wielkopolskim rynku pracy i realizacji zadań w

zakresie polityki rynku pracy w 2015 roku, prezentującego wysokość stopy bezrobocia w

województwie, powiat koniński zajmuje 35 miejsce na 35 możliwych. Poniżej zaprezentowane

zostały wybrane powiaty wraz z przyporządkowaną wysokością stopy bezrobocia.

Rysunek 1: Stopa bezrobocia w powiatach woj.wlkp w latach 2014-2015

3 Powiatowy Urząd Pracy w Koninie, Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie konińskim w 2015 roku, Maj 2016r.

8


Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu, Ocena sytuacji na wielkopolskim rynku pracy i

realizacji zadań w zakresie polityki rynku pracy w 2015roku, Marzec 2016

W powiecie konińskim zauważalny jest wyższy udział kobiet w strukturze bezrobotnych niż

mężczyzn. W sierpniu 2016 roku liczba bezrobotnych kobiet stanowiła 58% wszystkich

zarejestrowanych. Wyższa liczba kobiet wśród bezrobotnych to problem występujący w całej Polsce.

6223 Osób zarejestrowanych w Urzędzie Pracy z powiatu konińskiego stanowiły osoby długotrwale

bezrobotne.4

4 Strona internetowa Powiatowego Urzędu Pracy w Koninie, www.pup.konin.pl/analizy i statystyki

9


Bezrobotni z II i III profilem pomocy - stan na dzień 26.09.2016r.

Wg stanu na dzień 26.09.2016 w Powiatowym Urzędzie Pracy w Koninie zarejestrowanych

bezrobotnych z II profilem pomocy było 5 097 osób, w tym 2 929 kobiet, natomiast z III profilem

pomocy zarejestrowanych było 4 527 osób, w tym 2 691 kobiet. Poniżej przedstawiono struktury wg

czasu pozostawania bez pracy, wieku, wykształcenia oraz stażu pracy.

Rysunek 2: Struktura osób bezrobotnych wg czasu pozostawania bez pracy

Wyszczególnienie

II profil

III profil

Ogółem W tym kobiety Ogółem W tym kobiety Do 1 m-ca 632 322 128 68 1-3 871 498 270 164 3-6 730 400 323 178 6-12 1 348 688 423 256 12-24 628 390 1 287 672 pow. 24 m-cy 888 631 2 096 1 353 Razem 5 097 2 929 4 527 2 691

Źródło: dane udostępnione przez Powiatowy Urząd Pracy w Koninie

Rysunek 3: Struktura wg wieku

Wyszczególnienie

II profil

III profil

Ogółem W tym kobiety Ogółem W tym kobiety 18-24 1 177 627 565 362 25-34 1 597 1 024 1 297 924 35-44 1 173 716 1 094 691 45-54 748 397 829 428 55-59 295 149 503 232 60 lat i więcej 107 16 239 54 Razem 5 097 2 929 4 527 2 691 Źródło: dane udostępnione przez Powiatowy Urząd Pracy w Koninie

10


Rysunek 4: Struktura wg wykształcenia

Wyszczególnienie

II profil

III profil

Ogółem W tym kobiety Ogółem W tym kobiety Wyższe

853 649 252 200

Policealne i średnie zawodowe

1 402 889 886 647

Średnie ogólnokształcące

530 371 391 316

Zasadnicze zawodowe

1 308 607 1 419 776

Gimnazjalne i poniżej

1 004 413 1 579 752

Razem 5 097 2 929 4 527 2 691 Źródło: dane udostępnione przez Powiatowy Urząd Pracy w Koninie

Rysunek 5: Struktura wg wykształcenia

Wyszczególnienie

II profil

III profil

Ogółem W tym kobiety Ogółem W tym kobiety Do 1 roku 1 033 660 752 499 1-5 1 460 842 1 282 790 5-10 826 460 698 416 10-20 692 372 656 326 20-30 327 136 336 130 30 lat i więcej 89 30 113 38 Bez stażu 670 429 690 492 Razem 5 097 2 929 4 527 2 691 Źródło: dane udostępnione przez Powiatowy Urząd Pracy w Koninie

11


ZAWODY DEFICYTOWE i NADWYŻKOWE Powiat Koniński

INFORMACJA SYGNALNA I PÓŁROCZE 2015 R.

Rankingi zawodów deficytowych i nadwyżkowych stanowią najważniejszy element prowadzenia

monitoringu. Celem konstrukcji rankingów jest zidentyfikowanie elementarnych grup zawodów

charakteryzujących się deficytem, równowagą bądź nadwyżką na rynku pracy. Przedstawienie

rankingów zawodów deficytowych, zrównoważonych oraz nadwyżkowych, pozwala dodatkowo na

wskazanie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowej, co za tym idzie,

usprawnienie poradnictwa zawodowego. Konstrukcja rankingu opiera się na zestawieniu popytowej

i podażowej strony rynku pracy. Jako podażową stronę rynku pracy przyjęto liczbę bezrobotnych

zarejestrowanych w urzędzie pracy. Natomiast popyt na rynku pracy określono, jako liczbę wolnych

miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej. Z powodu, iż oferty pracy zgłaszane przez

pracodawców do PUP stanowią jedynie część informacji o popytowej stronie rynku pracy, włączono

do rankingu oferty pracy podmiotów publicznych (zamieszczane w BIP) oraz oferty pracy

publikowane w internetowych serwisach rekrutacyjnych

Zawody deficytowe charakteryzują się większą liczbą dostępnych ofert pracy niż wynosi średni stan

bezrobotnych w danym okresie sprawozdawczym. Dodatkowo w ich przypadku odsetek długotrwale

bezrobotnych nie przekracza mediany, a odpływ bezrobotnych przewyższa ich napływ (lub jest

równy) w okresie sprawozdawczym. Z kolei zawody maksymalnie deficytowe wyróżniają się

brakiem bezrobotnych tj. wskaźnik dostępności oferty pracy wynosi zero. Na lokalnym rynku pracy

nie odnotowano zawodów maksymalnie deficytowych. Zidentyfikowano natomiast jedną grupę

zawodów deficytowych tj. agentów ubezpieczeniowych.

12


Rysunek 6: Ranking elementarnych grup zawodów deficytowych w 2015 roku

Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Koninie, Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie konińskim w 2015 roku, Maj 2016r.

Zawody zrównoważone odznaczają się zbliżoną liczbą bezrobotnych i dostępnych ofert pracy w

danym okresie sprawozdawczym. Dodatkowo, odsetek długotrwale bezrobotnych w tych zawodach

nie przekracza mediany, a odpływ bezrobotnych przewyższa napływ lub jest względem niego równy

w okresie sprawozdawczym. Na lokalnym rynku pracy nie zidentyfikowano jednak zawodów

zrównoważonych.

Zawody nadwyżkowe odznaczają się przewagą liczebną bezrobotnych nad dostępnymi ofertami

pracy, bezrobociem długotrwałym powyżej mediany oraz niskim odpływem netto (wyższy napływ

niż odpływ) bezrobotnych w okresie sprawozdawczym. Zawody maksymalnie nadwyżkowe to takie,

dla których nie ma żadnych ofert pracy tj. wskaźnik dostępności oferty pracy nie przyjmuje żadnych

wartości (dzielenie przez zero). W ramach analizy wyodrębniono 8 grup zawodów maksymalnie

nadwyżkowych, w których średniomiesięczna liczba bezrobotnych okazała się większa niż 5: średni

personel do spraw zdrowia gdzie indziej niesklasyfikowany, maszyniści kotłów parowych i

pokrewni, konduktorzy i pokrewni, doradcy finansowi i inwestycyjni, sadownicy, dyżurni ruchu,

manewrowi i pokrewni, ceramicy i pokrewni oraz operatorzy centrali telefonicznych. Do zawodów

nadwyżkowych zaliczono 9 kolejnych grup zawodów. Wszystkie one charakteryzują się wysokim

wskaźnikiem długotrwałego bezrobocia. Zwracają tutaj uwagę szczególnie operatorzy maszyn do

produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych, w przypadku, których wszyscy zarejestrowani bezrobotni

zaliczają się do grupy bezrobotnych długotrwale. Grupa ta charakteryzuje się również relatywnie

najgorszą relacją napływu osób bezrobotnych w relacji od ich odpływu z rejestru PUP.

13


Rysunek 7: Ranking elementarnych grup zawodów nadwyżkowych w 2015 roku


14


Rysunek 8: Zawody deficytowe i nadwyżkowe Powiat koniński Informacja Sygnalna II półrocze 2015r.

15



Analiza umiejętności Analizę umiejętności i uprawnień sporządzono dla wielkich grup zawodów. W poniższej tabeli

przedstawiono uprawnienia, które są najczęściej posiadane przez bezrobotnych (posiada je

najwyższy odsetek bezrobotnych) oraz umiejętności i uprawnienia, które są najczęściej wymagane

przez pracodawców w ofertach pracy (stanowią najwyższy odsetek ofert pracy, w których są

wymagane). Analiza danych zawartych w tabeli uprawnia do wniosku o niedopasowaniu struktury

kwalifikacyjno-zawodowej na lokalnym rynku pracy, bowiem umiejętności i uprawnienia, które

najczęściej posiadają bezrobotni nie pokrywają się z tymi, które występują po popytowej stronie

rynku pracy.

16


Rysunek 9: Umiejętności i uprawnienia według wielkich grup zawodów w 2015 roku

* Odsetek bezrobotnych wyliczany jest, jako iloraz stanu bezrobotnych z danym uprawnieniem w

ramach wielkiej grupy zawodów do całkowitego stanu bezrobotnych w ramach wielkiej grupy

zawodów.

** Odsetek ofert pracy liczony jest, jako iloraz napływu ofert pracy, w których dana umiejętność lub

uprawnienie jest wymagań do całkowitego napływu ofert pracy w ramach danej wielkiej grupy

zawodów (PUP+Intemet).

Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Koninie, Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie konińskim w 2015 roku, Maj 2016r. W przypadku zawodów nadwyżkowych, czyli zawodów, na które brakuje zapotrzebowania wśród

pracodawców i zarejestrowana jest duża ilość bezrobotnych, najniższą dostępnością ofert pracy

charakteryzowały się m.in. następujące zawody: hydraulicy i monterzy rurociągów (2 oferty pracy),

specjaliści nauczania i wychowania gdzie indziej niesklasyfikowani (2 oferty pracy), fryzjerzy (12

ofert pracy), ogrodnicy (12 ofert pracy), operatorzy sprzętu do robót ziemnych i urządzeń

pokrewnych (2 oferty pracy) oraz blacharze (4 oferty pracy). Ponadto na lokalnym rynku

występowały zawody, w których nie zgłoszono żadnej oferty pracy, a była zarejestrowana znaczna

liczba bezrobotnych. Należą do nich m.in.: średni personel do spraw zdrowia gdzie indziej

niesklasyfikowany, maszyniści kotłów parowych i pokrewni, konduktorzy i pokrewni, doradcy

finansowi i inwestycyjni, sadownicy oraz dyżurni ruchu, manewrowi i pokrewni. Na lokalnym rynku

pracy nie odnotowano zawodów zrównoważonych. Zdecydowanie więcej było zawodów

nadwyżkowych, co oznacza pewne niedopasowanie struktury osób poszukujących pracy do

pojawiających się ofert pracy. Przyczyną takiego stanu może być struktura kształcenia. W związku, z

17


czym należy przeanalizować zapotrzebowanie na poszczególne zawody oraz podjąć działania

zmierzające do dopasowania kształcenia do potrzeb rynku. W stosunku do osób zarejestrowanych w

zawodach nadwyżkowych należy również podejmować działania zmierzające do ich

przekwalifikowania. Dużą grupę bezrobotnych tworzyły dodatkowo osoby bez zawodu, które na

koniec roku 2015 stanowiły około 10, 2% zarejestrowanych bezrobotnych. Należy również

zauważyć, że wśród zawodów generujących bezrobocie długotrwałe, wyróżniają się m.in. praczki

ręczne i prasowacze, w przypadku, których spośród 6 zarejestrowanych bezrobotnych 6 w rejestrze

figuruje od ponad 12 miesięcy. Do tego grona zaliczyć można również operatorów maszyn i

urządzeń do produkcji wyrobów chemicznych, robotników wykonujących prace proste w kopalniach

i kamieniołomach oraz szyldziarzy (po 4 długotrwale bezrobotnych na 4 zarejestrowanych), a także

zawody wymienione w rocznej informacji sygnalnej: robotników wykonujących prace proste w

kopalniach i kamieniołomach (4 długotrwale bezrobotnych na 4 zarejestrowanych) oraz doradców

finansowych i inwestycyjnych (6 długotrwale bezrobotnych na 7 zarejestrowanych), operatorów

urządzeń energetycznych (3 długotrwale bezrobotnych na 4 zarejestrowanych), pracowników do

spraw kredytów, pożyczek i pokrewni (3 długotrwale bezrobotnych na 4 zarejestrowanych) oraz

sadowników (6 długotrwale bezrobotnych na 8 zarejestrowanych). Niezbędne jest, zatem stałe

podejmowanie działań zmierzających do umożliwienia zarejestrowanym w urzędzie osobom

zdobycie zawodu, a także podwyższenie lub uzupełnienie posiadanych kwalifikacji. Ponadto w

stosunku do osób długotrwale bezrobotnych należy podejmować działania aktywizujące zmierzające

do zwiększenia ich zaangażowania i motywacji. Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych

obejmował badanie lokalnych pracodawców. Wyniki badania wskazują, że w 2015 roku 49,1%

pracodawców zwiększyło zatrudnienie, podczas gdy w 11,3% ogółu podmiotów zatrudnienie netto

uległo zmniejszeniu. Wyniki badania pokazują także, że lokalnym pracodawcom trudno jest

oszacować przyszły popyt na pracowników, niemniej również tutaj widoczna jest przewaga

respondentów, którzy zakładają zwiększenie zatrudnienia (17,2%) nad tym zakładającymi jego

zmniejszenie (7,8%). Jest to z całą pewnością optymistyczna prognoza dla lokalnego rynku pracy.

Wyniki badania pokazują, że powinno wzrastać zapotrzebowanie na specjalistów, techników i inny

średni personel, a także robotników przemysłowych i rzemieślników, pracowników usług i

sprzedawców oraz pracowników przy pracach prostych. Istotny spadek zapotrzebowania

prognozowany jest przede wszystkim w przypadku pracowników biurowych. Na podstawie

wyników badania można przypuszczać, że w najbliższym czasie najczęściej poszukiwani będą m.in.

18


kelnerzy, kucharze, monterzy konstrukcji stalowych, operatorzy urządzeń do produkcji pasz,

pozostali pracownicy obsługi biurowej, robotnicy gospodarczy oraz spawacze. Zawodów tych nie

odnotowano po stronie nadwyżkowych, zatem trudno spodziewać się szybkiego ograniczenia

bezrobocia w zawodach należących właśnie do kategorii nadwyżkowych.

19


CHARAKTERYSTYKA OSÓB DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH

Osoby długotrwale bezrobotne ( w tym osoby z II i III profilu) ujmowane są w ustawie o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nieprzypadkowo, jako osoby będące w szczególnej sytuacji

na rynku pracy. Ta szczególna sytuacja z jednej strony wynika z faktu pozostawania bez pracy dłużej

niż dwanaście miesięcy w ciągu kolejnych dwudziestu czterech, z drugiej natomiast polega na

specyficznej sytuacji psychospołecznej, w jakiej znajdują się te osoby. W literaturze przedmiotu

wielokrotnie wskazywano na różnice w funkcjonowaniu osób długotrwale pozostających bez

zatrudnienia względem innych osób bezrobotnych. Na ich specyficzną sytuację składają się m.in.

liczne napięcia psychiczne, postawa rezygnacji i alienacji społecznej, nieumiejętność planowania i

strukturalizacji czasu, poczucie bycia niepotrzebnym, zjawisko wyuczonej bezradności, osłabienie

koncentracji uwagi i orientacji w rzeczywistości oraz pogorszenie zdrowia (dobrostanu)

psychicznego zwraca jednak uwagę, że wystąpienie negatywnych skutków psychicznych

wywołanych bezrobociem nie jest związane z samą utratą bądź pozostawaniem bez pracy, ale z

utratą korzyści, jakie brak pracy powoduje. Osobom pozostającym w szczególnej sytuacji na rynku

pracy dedykowane są różnorodne formy wsparcia. Niektóre z nich dostępne są tylko dla tych osób, w

przypadku innych mają one pierwszeństwo w korzystaniu z nich. Udział bezrobotnego w określonej

formie wsparcia nie zawsze kończy się znalezieniem pracy. Można jednak wskazać na inne korzyści

z tego tytułu wynikające. Cenny jest, bowiem już sam fakt podjęcia aktywności i niepozostawania

biernym w domu. Praca ma istotne znaczenie psychologiczne, społeczne i ekonomiczne dla

funkcjonowania człowieka. Zaspokaja potrzebę osiągnięć, ćwiczy zdolności jednostki, pobudza

zainteresowania, stawia wymagania. Dodatkowo praca zawodowa jest związana ze współpracą z

innymi ludźmi, czasami opartą na relacjach pozytywnych czasami negatywnych, ale zawsze jest

elementem relacji społecznych. Osoba, która staje w obliczu utraty pracy traci źródło dochodów i

związany z nim poziom konsumpcji. Zachwianiu ulega jej obraz siebie, układ relacji z innymi ludźmi,

sposób funkcjonowania w społeczeństwie.

20


Psychologiczne, społeczne i ekonomiczne skutki bezrobocia

Skutki bezrobocia zależą od wielu czynników zewnętrznych, wewnętrznych oraz ich wzajemnej

konfiguracji. Każda z osób, która utraciła pracę doświadcza skutków tej sytuacji w inny sposób,

specyficzny dla jej osobowości oraz sytuacji społeczno – ekonomicznej. Niewątpliwie jednak na

pewne stany, myśli, sposoby zachowania osoby długotrwale bezrobotne są bardziej narażone niż

osoby, które pracują. W aspekcie emocjonalnym bezrobotni doświadczają negatywnych napięć i

emocji, mają niższy poziom poczucia szczęścia, niższy poziom zadowolenia z życia. U wielu osób w

takiej sytuacji następuje utrata poczucia bezpieczeństwa, poczucie opuszczenia i samotności,

dominuje poczucie krzywdy i rozpacz. Badania wskazują, iż wiele z symptomów emocjonalnych

bezrobocia ustępuje w momencie podjęcia pracy. Do konsekwencji bezrobocia zalicza się również 7

jego negatywny wpływ na samoocenę jednostki. U osób, które utraciły pracę obserwuje się poczucie

braku wartości, niską bądź negatywną samoocenę, obniżenie poczucia własnej wartości.

Odnotowano również wpływ bezrobocia na zdrowie psychiczne i somatyczne jednostek. Generalnie

można stwierdzić, iż osoby bezrobotne mają nieco niższe wskaźniki zdrowia psychicznego niż osoby

pracujące. Podobnie sytuacja przedstawia się w przypadku chorób somatycznych. Dowiedziono, iż

osoby długotrwale bezrobotne są w większym stopniu podatne na różnego rodzaju alergie,

zaburzenia układu oddechowego, trawiennego i naczyniowo – sercowego. W aspekcie poznawczym

bezrobotni doświadczają niższego poziomu zadowolenia z życia, dominuje w nich lęk o przyszłość.

Natomiast wraz z przedłużającym się okresem pozostawania bez pracy mają coraz większe

trudności z koncentracją uwagi, gorszą orientację w rzeczywistości. W aspekcie behawioralnym

bezrobocie powoduje spadek aktywności, obojętność. Pojawiają się zaburzone formy zachowań, do

których można zaliczyć: agresję, rezygnację z działania, obwinianie siebie, alkoholizm, zachowania

obronne (wyparcie, racjonalizacja, projekcja, przemieszczenie). Reakcje niektórych

21


bezrobotnych oscylują natomiast wokół zachowań typu: poddawanie się, wycofywanie, powiązanych

z przeżywaniem uczuć przygnębienia, smutku, żalu. U młodych ludzi często pojawia się uczucie

niepokoju dotyczące możliwości założenia rodziny, znalezienia stabilnego miejsca w społeczeństwie.

Zmiana samopoczucia, stanu psychicznego, zachowania zmienia się u osób długotrwale

bezrobotnych w zależności od tego jak długo trwa sytuacja pozostawania bez pracy. Czterofazowy

model bezrobocia, przedstawiający mechanizmy psychologiczne uruchamiane w sytuacji

pozostawania bez pracy, obejmuje następujące okresy:

Rysunek 10: Czterofazowy model bezrobocia

Fazę szoku – spowodowaną nagłą utratą pracy. Faza ta przejawia się w paraliżu aktywności

jednostki, odsunięciu od rzeczywistości.

Fazę wakacji – w niej następuje poprawa nastroju związana z uświadomieniem sobie braku

nieprzyjemnych obowiązków zawodowych. Osoba bezrobotna odkrywa, że ma dużo wolnego czasu i

swobodę gospodarowania nim, który przeznacza głównie na realizację zainteresowań i

przyjemności.

Fazę frustracji, – która w pewnym stopniu jest efektem fazy wakacji, czyli jest związana z

uświadomieniem sobie, że stan wolności, brak obowiązków w rzeczywistości jest niemocą

samodzielnego i wartościowego funkcjonowania. Pojawia się uczucie niepokoju, iż stan

pozostawania bez pracy może potrwać dłużej niż zakładaliśmy, a być może nigdy nie podejmiemy

zatrudnienia.

22


Fazę rezygnacji – związaną z tym, iż osoba bezrobotna zakłada, iż dalsze wysiłki zmierzające w

kierunku zmiany sytuacji zawodowej są bezcelowe. Jednostka nabiera przekonania, iż nie ma

wpływu na zmianę swojej sytuacji.

Dominujące w tej fazie uczucia to poczucie bezwartościowości siebie, świata i podejmowanych

działań. Osoba znajdująca się w takim stanie zwykle potrzebuje pomocy z zewnątrz i wsparcia.

Brak udzielonego wsparcia na etapie Fazy rezygnacji prowadzi w znacznej mierze do długotrwałego

bezrobocia.5

5 K.Konefal, Bariery wpływające na aktywne poszukiwanie pracy przez osoby długotrwale bezrobotne, 2010

23


DETERMINANTY FUNKCJONOWANIA OSÓB DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH

Bezrobocie jest zjawiskiem wielowymiarowym, wywołującym wiele negatywnych skutków

społecznych i ekonomicznych. Prowadzi do narastania takich społecznych kwestii jak kwestia

ubóstwa, kwestia edukacyjna, kwestia zdrowotna. Bezpośrednią konsekwencją bezrobocia jest

rozszerzanie się zjawisk patologii społecznej, wzrost poczucia zagrożenia bezpieczeństwa w tym

bezpieczeństwa socjalnego. Bezrobocie wywołuje negatywne skutki społeczne, które nasilają się w

miarę wydłużania się okresu pozostawania bez pracy. Bezrobocie prowadzi zawsze do obniżenia

standardu życia, także w przypadku otrzymywania świadczeń kompensujących, wywołuje

pojawienie się poczucia krzywdy, frustracji, sprzyja izolacji społecznej, staje się czynnikiem

sprzyjającym dekwalifikacji, pogorszeniu stanu zdrowia, wpływa na wzrost konfliktów w rodzinie i

innych grupach społecznych, prowadzi do narastania zjawisk patologii. Bezrobocie wywołuje także

izolację społeczną bezrobotnego. Tłumaczy się to rozluźnieniem więzi z dawnymi kolegami z miejsca

pracy i unikaniem bezrobotnego przez innych znajomych, obawiających się próśb o pomoc lub

dobrowolnym ograniczeniem kontaktów towarzyskich przez osobę bezrobotną, która nie chce

pokazywać swej trudnej sytuacji publicznie i nie może zrewanżować się za poczęstunek, prezenty

itp. Często bezrobocie powoduje załamanie się struktury czasu. Występują trudności z jego

organizowaniem i wykorzystywaniem. Istnieją osoby, dla których bezrobocie to możliwość

rozwijania własnych zainteresowań. Jednak takie sytuacje zdarzają się bardzo rzadko. Najczęściej

następuje obsesyjne zainteresowanie problemem czasu, jego ilością, niemożliwością wykorzystania i

odczuciem, że czas się zabija. Odbija się to negatywnie na emocjach i zachowaniu bezrobotnego.

Wywołuje zniechęcenie, nudę i frustrację. Może nawet spowodować spowolnienie ruchów.

Bezrobotny jest rozdrażniony, co tłumaczy poczuciem „zamknięcia w domu”.

Z tych powodów we współczesnym świecie bezrobocie jest tym rodzajem ryzyka socjalnego, do

którego przywiązuje się dużą wagę w polityce społecznej. 6

6 D. Polakowski, Determinanty funkcjonowania osoby pozostającej bez pracy oraz uwarunkowania współpracy z pracownikiem socjalnym,

24


Bariery występujące u osób długotrwale bezrobotnych

Bariery mające bezpośredni wpływ na utrwalanie procesu długotrwałego bezrobocia w powiecie

konińskim:

1. Niski rozwój przedsiębiorczości, słaba kondycja dużych zakładów pracy i wysoka stopa

bezrobocia na tle województwa, niewystarczająca ilość miejsc pracy w stosunku do liczby

bezrobotnych - zmniejszająca się rola sektora paliwowego i przemysłu ciężkiego dla

rozwoju powiatu konińskiego. Monozatrudnienie, a co za tym idzie uzależnienienie od kilku

pracodawców, (którzy jednocześnie są powiązani ze sobą) sprawia, że upadek choćby

jednego z nich powoduje lawinowe zamykanie kolejnych zakładów, co pogłębia poziom

bezrobocia. Na terenie Konina znajdują się elektrownie wchodzące w skład Zespołu

Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin. Do niedawna w Koninie funkcjonowały również Huta

Aluminium Konin i ZPO Konwart. Przekształcenie huty oraz upadłość zakładu odzieżowego,

przyczyniły się do znacznego wzrostu stopy bezrobocia i pogorszenia sytuacji materialnej

mieszkańców. Biorąc pod uwagę aktualną niekorzystną sytuację restrukturyzujących się

podmiotów, które działają, zagrożonych likwidacją – liczba osób bezrobotnych będzie rosła.

2. Niewystarczająca ilość żłobków (np. na terenie miasta Konina funkcjonuje jeden żłobek

posiadający cztery oddziały dla 125 dzieci i jeden żłobek niepubliczny, który dysponuje 12

miejscami), - oznacza mniejsze szanse na aktywizację zawodową rodziców, zwłaszcza

kobiet.

3. Niska motywacja bezrobotnych do poszukiwania pracy, zjawisko wyuczonej bezradności

4. Niewystarczająca ilość inwestorów i nowych inwestycji gospodarczych w powiecie

5. Niedostosowanie edukacji do potrzeb rynku pracy, brak współpracy biznesu z oświatą i

szkolnictwem

6. Wysoki odsetek kobiet w udziale bezrobotnych

7. Starzenie się mieszkańców powiatu, spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym,

nieprzygotowanie rynku pracy do wydłużenia aktywności zawodowej

8. Duża ilość umów cywilnoprawnych „tzw. śmieciowych”

25


9. Zwiększająca się liczba osób niepełnosprawnych, niewystarczająca świadomość pracodawców

na zatrudnianie osób niepełnosprawnych

10. Przepływ informacji między instytucjami niewystarczający-problem z komunikacją

międzyludzką, niewystarczająca współpraca międzyinstytucjonalna.

Wśród większości osób pozostających bez pracy, obecna sytuacja na rynku pracy jest oceniana, jako

przejaw dezorganizacji i degradacji społecznej. Utrata pracy wyzwala wiele negatywnych emocji,

które mogą odgrywać rolę osłabiającą lub motywującą w procesie poszukiwania pracy. To my

decydujemy, czy pod wpływem kryzysu, negatywnych emocji załamiemy się, czy będą one dla nas

zapowiedzią rozwoju – punktem zwrotnym. Możemy przypuszczać, iż osoba, która postrzega utratę

pracy, jako sytuację mobilizującą do działania, zmuszającą do poszukiwania nowych, twórczych

rozwiązań, jako sytuację, na której zmianę ma wpływ nie pozostanie na długo osobą bezrobotną.

Różnice w postrzeganiu i podejściu do własnej sytuacji życiowej są z pewnością uwarunkowane

przez cechy osobowościowe.

Osoby długotrwale bezrobotne ( w tym osoby z II i III profiluj) nie podejmują działań zmierzających

do poprawy swojej sytuacji zawodowej, posiadają tendencję do upatrywania przyczyn pozostawania

bez pracy w czynnikach niezależnych od nich.

Literatura przedmiotu ukazuje pewne cechy, predysponujące do „bycia bezrobotnym”, m.in.:

• Niska samoocena,

• Mała aktywność,

• Niska satysfakcja z życia,

• Depresyjność,

• Niskie wartościowanie pracy,

• Brak świadomości o dezaktywizacji swoich umiejętności zawodowych.

Bezrobocie nie jest sytuacją utraty możliwości. Chociaż dla jednych jest doświadczeniem

traumatyzującym i demobilizującym, to dla innych jest wyzwaniem rozwojowym, skłaniającym do

podejmowania działań i szukania nowych rozwiązań. Niewątpliwie jednak osoby bezrobotne są

narażone na doświadczanie wielu napięć i silnych stresorów, które wymagają od nich zastosowania

strategii radzenia sobie w trudnych sytuacjach.

26


Długotrwale bezrobotny okiem pracodawcy

Osoby, które pozostają długo bez pracy często obawiają się, że im dłużej będą bezrobotne, tym ciężej

im będzie przekonać do siebie rekrutującego. Mówią sobie: „Skoro tyle czasu poszukuję pracy, to z

pewnością coś ze mną jest nie tak i zostanie to od razu zauważone”. Osoby takie są postrzegane tak,

jak wszyscy inni rekrutowani. Osobę rekrutującą/pracodawcę podczas spotkania z kandydatem

interesuje, czym zajmował się kandydat w okresie, kiedy pozostawał bez pracy. To, jak spędził ten

czas, może pokazać nam, jaką jest osobą i potencjalnie, jakim będzie pracownikiem.

Zdaniem pracodawców najważniejszym elementem, charakteryzującym dobrego pracownika jest

zaangażowanie w pracę. Ważnym elementem oczekiwanym przez pracodawców jest uczciwość i

lojalność pracownika. Dyspozycyjność to kolejny element jak najbardziej pożądany przez

pracodawców. Zatrudniony pracownik powinien być w miarę elastyczny, aby w miarę potrzeb móc

się dostosować do wymagań pracodawcy.

27


PODSUMOWANIE

Grupa osób długotrwale bezrobotnych nie stanowi jednolitej zbiorowości ani pod względem

aktywności na rynku pracy, ani w zakresie uwarunkowań osobistych wpływających na pozostawanie

bez pracy. Wynika stąd trudność udzielenia uniwersalnych odpowiedzi o napotykane bariery i

trudności na rynku pracy oraz o najbardziej efektywne formy wsparcia. Pewne prawidłowości

można jednak zaobserwować. Wśród bezrobotnych najbardziej oddalonych od rynku pracy panuje

zgodność opinii dotycząca negatywnej oceny sytuacji na lokalnym i regionalnym rynku pracy

aktualnie i w przyszłości. Sytuacja ta spostrzegana jest, jako główny powód pozostawania bez pracy

w opinii dotyczącej bezrobotnych, niezależnie od poziomu wykształcenia, płci i miejsca

zamieszkania, stanowi główną barierę w uzyskaniu zatrudnienia. Pokrewne do niej są zbyt wysokie

wymagania i niechętna postawa pracodawców. Podstawą skutecznego wsparcia osoby długotrwale

bezrobotnej powinno być rozpoznanie jej indywidualnej sytuacji zawodowej i rodzinnej. Informacje

o umiejętnościach, kwalifikacjach, doświadczeniu, wykształceniu oraz o osobach zależnych

pozostających pod opieką, strukturze dochodów gospodarstwa domowego i trudnościach

komunikacyjnych związanych z dojazdem do miast powiatowych z pewnością są przydatne w pracy

bezrobotnego z doradcą zawodowym nad Indywidualnym Planem Działania. Należy przy tym zadbać,

aby usługa doradcza była zakończona jakimś konkretem. Istotne jest, zatem aby proponowane

oferty pracy były w maksymalny sposób dostosowane do możliwości bezrobotnego. Z drugiej jednak

strony doradca zawodowy/opiekun powinien zwrócić uwagę na konieczność wykazania przez

poszukującego pracy większej elastyczności w zakresie oczekiwanej wysokości wynagrodzenia,

formy umowy i czasu dojazdu z domu do ewentualnego miejsca pracy. W obliczu braku możliwości

rychłej i zasadniczej zmiany sytuacji gospodarczej kluczem do aktywizacji osób bezrobotnych wydaje

się być zmiana spostrzegania przez nich sytuacji na rynku pracy. Może się to dokonać m.in. poprzez

pokazywanie pozytywnych przykładów osób, które w wyniku własnej aktywności wyrwały się z

zaklętego kręgu bezrobocia i znalazły pracę bądź podjęły własną działalność gospodarczą. Widząc

podobne do siebie osoby, którym udało się podjąć pracę, bezrobotnym łatwiej będzie nabrać

przekonania, że jest to możliwe także w ich przypadku.

28


Bibliografia

1. www.powiat.konin.pl/charakterystyka powiatu

2. Załącznik do Uchwały Nr 109 Rady Miasta Konina z dnia 27 maja 2015 roku, Strategia

rozwoju Konina na lata 2015 – 2020, Konin 2015

3. Powiatowy Urząd Pracy w Koninie, Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych w

powiecie konińskim w 2015 roku, Maj 2016r.

4. Wojewódzki Urząd Pracy w Poznaniu, Ocena sytuacji na wielkopolskim rynku pracy i

realizacji zadań w zakresie polityki rynku pracy w 2015roku, Marzec 2016

5. Strona internetowa Powiatowego Urzędu Pracy w Koninie, www.pup.konin.pl/analizy i

statystyki

6. Dane udostępnione przez Powiatowy Urząd Pracy w Koninie

7. K.Konefal, Bariery wpływające na aktywne poszukiwanie pracy przez osoby długotrwale

bezrobotne, 2010

8. D. Polakowski, Determinanty funkcjonowania osoby pozostającej bez pracy oraz

uwarunkowania współpracy z pracownikiem socjalnym,

9. Przyczyny pracy nierejestrowanej w Polsce, Warszawa 2008; GUS

10. Kancelaria Senatu biuro Analiz i dokumentacji, Wykluczenie Cyfrowe, Grudzień 2015

29


Opracowała: Magdalena Franciszczak Zatwierdziła: Anna Szymańska

ANALIZA RYNKU PRACY W POWIECIE KONIŃSKIM · 1 Świadczenie działa ń aktywizacyjnych dla osób...

Documents

Transcript of ANALIZA RYNKU PRACY W POWIECIE KONIŃSKIM · 1 Świadczenie działa ń aktywizacyjnych dla osób...