1

ANALIZA POPYTU ANALIZA POPYTU KONSUMPCYJNEGOKONSUMPCYJNEGO

prof. dr hab. Grażyna Karmowska

2

PopytPopyt,, ilość towaru, którą nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie przy ustalonej cenie. Przy niezmienności innych warunków rynkowych wzrost ceny powoduje zmniejszenie wielkości popytu, a obniżka ceny wywołuje wzrost wielkości popytu.

Dla danego towaru rozróżnia się: popyt indywidualnypopyt indywidualny - ze strony określonego

nabywcy popytpopyt rynkowyrynkowy - ze strony wszystkich jego

nabywcówPopyt wszystkich nabywców na wszystkie towary

to popyt globalnypopyt globalny (zagregowany). 

3

Zasadniczym celem analizy popytu jest estymacja funkcji popytu.

Funkcja popytu wyraża zależność Funkcja popytu wyraża zależność poziomu popytu od zespołu czynników poziomu popytu od zespołu czynników ekonomicznych i pozaekonomicznych ekonomicznych i pozaekonomicznych wpływających na kształtowanie się wpływających na kształtowanie się decyzji konsumentów co do zakupu dóbr decyzji konsumentów co do zakupu dóbr konsumpcyjnych. konsumpcyjnych.

4

• Funkcje popytu można klasyfikować odpowiednio do różnych kryteriów merytorycznych i formalnych. Zasadnicze znaczenie ma podział na mikro- i makroekonomiczne funkcje popytu.

•  Na podstawie funkcji popytu, oblicza się zwykle elastyczność popytu względem poszczególnych czynników (dochodową, cenową itd.)

5

makroekonomiczne i makroekonomiczne i mikroekonomiczne funkcje popytumikroekonomiczne funkcje popytu  Mikroekonomiczne funkcje popytu

wyrażają prawidłowości kształtowania się popytu pojedynczych konsumentów lub pojedynczych rodzin w zależności od poziomu dochodu, składu demograficznego oraz profilu zawodowego i społecznego rodziny. Mają one charakter statyczny; źródłem materiału statystycznego są tu przede wszystkim wyniki badania budżetów rodzinnych.

 

6

Najczęściej funkcje mikroekonomiczne mają postać krzywych EnglaEngla (krzywych potrzebkrzywych potrzeb) wyrażających zależność pomiędzy popytem (wydatkami) na dane dobro lub usługę, a dochodami konsumentów.

7

 Wielkość wpływu zmian popytu, wynikającego z oddziaływania czynników pozacenowych,pozacenowych, na zmianę ceny określa wskawskaźźnik fleksybilnonik fleksybilnośścici (giętkości) cen.

Wzrost popytu - przy innych warunkach rynkowych niezmiennych - powoduje podwyżkę ceny, zmniejszenie popytu jest przyczyną obniżki ceny.

Wpływ zmian dochodów na popyt mierzy się wskawskaźźnikiem dochodowej elastyczności popytunikiem dochodowej elastyczności popytu,, będącym relacją procentowej zmiany popytu do procentowej zmiany dochodów.

8

Elastyczność popytuElastyczność popytu

Stopień reakcji wielkości popytu na zmiany ceny towaru określa wskaźnik cenowej elastyczności popytuwskaźnik cenowej elastyczności popytu (EE), będący relacją procentowej zmiany wielkości popytu do procentowej zmiany ceny.

W zależności od jego poziomu wyróżnia się popyty: -sztywnysztywny E = 0E = 0, -mało elastycznymało elastyczny 0 < E < 10 < E < 1, -proporcjonalnyproporcjonalny E = 1E = 1, -elastyczny elastyczny E > 1E > 1,, -doskonale elastycznydoskonale elastyczny E → ∞.E → ∞.

9

 Przyjmuje się, przy tym, że jeżeli:

|e| > 1,|e| > 1, popyt jest doskonale elastyczny (dotyczy zwykle artykułów luksusowych, głównie dóbr trwałego użytku);

e=1e=1 popyt reaguje proporcjonalnie (dotyczy dóbr względnie luksusowych);

0 < |e| < 10 < |e| < 1, popyt jest mało elastyczny (dotyczy artykułów pierwszej potrzeby),

|e| = 0|e| = 0, popyt jest sztywny (dotyczy dóbr najbardziej podstawowych).

10

Dla funkcji popytu:

Y = f (XY = f (X11, X, X

22,........, X,........, Xkk))

 gdzie:

YY jest popytem, XX11, X, X

22,........, X,........, Xkk są czynnikami określającymi go

(np. dochody konsumentów, cena danego dobra, ceny dóbr pokrewnych),

11

i

k

x

XXXf

),...,,( 21

),...,,(

)...,,(

21

,21/

k

i

i

kxy XXXf

X

X

XXXfi

współczynnik elastyczności popytu względem i-tego czynnika (εy/xi; i = 1, 2, ...., k) oblicza się ze wzoru:

w którym

jest pierwszą pochodną funkcji popytu względem

i-tego czynnika.

12

Współczynnik elastyczności określa, o ile procent o ile procent śśrednio wzrasta lub maleje popyt, gdy rednio wzrasta lub maleje popyt, gdy

czynnik xczynnik xii wzrasta o 1%, przy zało wzrasta o 1%, przy założżeniu stałoeniu stałośści ci

pozostałych czynników. pozostałych czynników.

 Z reguły elastyczność dochodowa popytu jest dodatnia, a elastyczność cenowa ujemna

Z wyjątkiem paradoksów. Dwa najbardziej znane paradoksy cenowe to:

•paradoks Giffena (pomimo wzrostu cen wzrasta popyt na artykuły stanowiące podstawę egzystencji ludności ubogiej)

•paradoks Veblena (przy wzroście cen artykułów luksusowych wzrastają ich zakupy jako rezultat chęci wyróżnienia się).

13

Dobra i usługi konsumpcyjne można podzielić na dwie grupy:

• niższego rzędu, niższego rzędu, jeżeli e<0e<0, gdy wzrost dochodu konsumenta powoduje zmniejszenie popytu na ten towar

• wyższego rzędu, wyższego rzędu, jeżeli e>0e>0, gdy wzrost dochodu konsumenta powoduje zwiększenie popytu na ten towar

14

Elastyczność prosta a rodzaj towaru

• Towar normalny:normalny: jeżeli e<0e<0, tzn. gdy popyt na ten towar maleje wraz ze wzrostem jego ceny.

• Towar Giffena Giffena jeżeli e>0e>0, tzn. popyt na towar rośnie wraz ze wzrostem jego ceny.

15

• Towar ii komplementarnykomplementarny względem towaru jj, gdy e<0e<0, tzn. wzrost ceny towaru jj powoduje spadek popytu na towar ii.

• Towar ii substytucyjny substytucyjny względem towaru j j gdy e>0e>0, tzn. gdy wzrost ceny towaru jj powoduje wzrost popytu na towar ii.

Elastyczność krzyżowa a rodzaj towaru

16

Funkcja liniowaFunkcja liniowa(dobra i usługi pierwszej potrzeby)(dobra i usługi pierwszej potrzeby)

XY 10

0

01

y

x

y

x

01

17

Współczynnik elastycznościWspółczynnik elastyczności

x

x

y

x

dx

dy

101

gdzie:Y – wydatki na dane dobro lub grupę dóbr czy usług, (może być również w jednostkach naturalnych (kg, szt.), tj. jako spożycie). X – dochody (lub wydatki ogółem) gospodarstw domowych.

18

FUNKCJE FUNKCJE POTĘGOWO-WYKŁADNICZEPOTĘGOWO-WYKŁADNICZE

Zwykle przy wzroście dochodów konsumentów popytna niektóre artykuły lub grupy artykułów wykazuje coraz wolniejsze przyrosty lub spadki

01 01

x

x

y y

Artykuły konsumpcyjne niższego rzędu

19

Funkcja potęgowaFunkcja potęgowa

10

XY

Współczynnik elastycznościWspółczynnik elastyczności

10

110

1

1

x

xx

y

x

dx

dy

20

Funkcja semilogarytmicznaFunkcja semilogarytmiczna

xy log10

01

x

y

mx

mx minimalny dochód

21

XY

1exp 10

Funkcja wykładnicza z odwrotnościąFunkcja wykładnicza z odwrotnością

22

Współczynnik elastycznościWspółczynnik elastyczności

x

x

x

xx

y

x

dx

dy

1

10

21

10 1exp

1exp

23

Funkcje TörnquinstaTörnquinsta (funkcje popytu)

X

XY

1limlimx

H

x X

X

Punkt nasyceniaPunkt nasycenia

Dla dóbr pierwszej potrzebyDla dóbr pierwszej potrzeby

24

ElastycznośćElastyczność

xx

x

xx

x

xx

y

x

dx

dy2

)(

25

Dla dóbr wyższego rzęduDla dóbr wyższego rzędu

X

XY

)(

1lim

)(lim

x

H

x X

X

Punkt nasyceniaPunkt nasycenia

26

ElastycznośćElastyczność

))((

)(

)(

)(

)()()(

2

xx

x

xx

x

x

xx

x

xx

y

x

dx

dy

27

Dla dóbr luksusowychDla dóbr luksusowych

X

XXY

X

X

X

XX

X

XX

x

xx

1lim

lim)(

lim2

Punkt nasyceniaPunkt nasycenia

28

ElastycznośćElastyczność

))((

2

)(

)()()]()([

22

2

xx

xx

xx

xxx

xxxx

x

xxxxx

y

x

dx

dy

29

Przykład 1.

• Niech funkcja f(x) będzie dochodową funkcją popytu na pewną grupę dóbr. Wykaż, że wraz ze wzrostem dochodu popyt rośnie coraz szybciej

),)(

21

42

xdla x

xxxf

Przykłady zaczerpnięte ze Zbioru zadań z ekonomii matematycznej pod red. H. Zawadzkiego, wyd. AE Katowice 2006

30

Przykład 2.

• Jeśli krzywa popytu dana jest wzorem

D(p)=3000-3p,

to jaka cena maksymalizuje przychody

R(p)=D(p)*p