Analiza Budzetu 2012

ANALIZA WYKONANIA BUDETU PASTWA

I ZAOE POLITYKI PIENINEJ W 2012 ROKU

W A R S Z A W A 2 0 1 3

AN

ALIZA

WYKO

NA

NIA

BUD

ETU PA

STW

A I ZA

OE

POLITYKI PIEN

INEJ W

2012 ROKU

2 01 1

ANALIZAWYKONANIA BUDETU PASTWAI ZAOE POLITYKI PIENINEJ

W 2012 ROKU

Nr ewid. 128/2013/KBFNr ewid. 129/2013/KBF

Zatwierdzona przezKOLEGIUM NAJWYSZEJ IZBY KONTROLIw dniu 5 czerwca 2013 roku

SPIS TRECI

I. WPROWADZENIE ..................................................................................................................................... 51. Podstawa prawna ........................................................................................................................... 52. Zakres rzeczowy i podmiotowy kontroli budetowej ....................................................... 53. Metodyka kontroli .......................................................................................................................... 74. Ustawa budetowa na rok 2012 ................................................................................................ 75. Zaoenia polityki pieninej na rok 2012 ............................................................................. 9

II. PODSTAWOWE USTALENIA KONTROLI ........................................................................................11

III. WARUNKI WYKONANIA BUDETU PASTWA I BUDETU RODKW EUROPEJSKIch ........................................................................................231. Sytuacja gospodarcza w wiecie ............................................................................................232. Sytuacja spoeczno-gospodarcza w Polsce .........................................................................253. Realizacja zaoe makroekonomicznych ...........................................................................334. Prawne warunki wykonania budetu pastwa .................................................................38

IV. WYKONANIE BUDETU PASTWA I BUDETU RODKW EUROPEJSKIch .................431. Powiadczenie rzetelnoci sprawozda i ksig rachunkowych ...................................43

1.1. Sprawozdanie Rady Ministrw ...................................................................................431.2. Sprawozdawczo budetowa ...................................................................................431.3. Ksigi rachunkowe ..........................................................................................................45

2. czne dochody, wydatki, deficyt budetu pastwa i budetu rodkw europejskich .............................................................................................48

3. Planowanie budetu pastwa i budetu rodkw europejskich ................................554. Zarzdzanie realizacj budetu pastwa i budetu rodkw europejskich ...........60

4.1. Zarzdzanie realizacj dochodw i wydatkw .....................................................604.2. Zarzdzanie pynnoci budetu pastwa ............................................................644.3. Bankowa obsuga budetu pastwa

i budetu rodkw europejskich................................................................................665. Dochody budetu pastwa i budetu rodkw europejskich .....................................67

5.1. Dochody podatkowe i niepodatkowe .....................................................................675.2. Dochody budetu rodkw europejskich ..............................................................87

6. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich .......................................906.1. Dotacje i subwencje .......................................................................................................966.2. wiadczenia na rzecz osb fizycznych .................................................................. 1056.3. Wydatki biece jednostek budetowych ........................................................... 1086.4. Wydatki majtkowe ..................................................................................................... 1166.5. Programy wieloletnie .................................................................................................. 1216.6. Wydatki na obsug dugu Skarbu Pastwa ....................................................... 1266.7. rodki wasne Unii Europejskiej .............................................................................. 130

7. Deficyt budetu pastwa i budetu rodkw europejskich ................................... 1327.1. Potrzeby poyczkowe ......................................................................................... 1327.2. Finansowanie potrzeb poyczkowych ............................................................ 1367.3. Wykonanie planu przychodw i rozchodw ................................................. 138

V. ROZLIcZENIA Z UNI EUROPEJSK ........................................................................................... 1411. Saldo rozlicze pomidzy Polsk a Uni Europejsk .................................................... 1412. Wykorzystanie rodkw europejskich ............................................................................... 143

VI. INNE PLANY FINANSOWE ZAWARTE W USTAWIE BUDETOWEJ ................................... 1551. Wykonanie planw finansowych pastwowych funduszy celowych .................... 1552. Wykonanie planw finansowych pastwowych osb prawnych ............................ 1663. Wykonanie planw finansowych agencji wykonawczych ......................................... 170

VII. SEKTOR FINANSW PUBLIcZNYch ............................................................................................ 1771. Dochody i wydatki sektora finansw publicznych ........................................................ 1772. Przepywy rodkw wewntrz sektora finansw publicznych ................................. 1843. Dochody i wydatki jednostek samorzdu terytorialnego .......................................... 1864. Sytuacja finansowa wybranych jednostek ....................................................................... 191

VIII. PASTWOWY DUG PUBLIcZNY ................................................................................................. 1991. Dug Skarbu Pastwa ............................................................................................................... 2042. Zarzdzanie dugiem sektora finansw publicznych ................................................... 2083. Porczenia Skarbu Pastwa ................................................................................................... 2094. Nalenoci Skarbu Pastwa ................................................................................................... 210

IX. WYKONANIE ZAOE POLITYKI PIENINEJ ....................................................................... 213

X. ANEKSY .................................................................................................................................................. 225Aneks 1. Zestawienie informacji z kontroli u dysponentw

czci budetu pastwa ............................................................................................... 225Aneks 2. Zestawienie czci budetu pastwa w 2012 roku ............................................ 230Aneks 3. Wykaz jednostek objtych kontrol wykonania budetu pastwa

w 2012 roku ....................................................................................................................... 238Aneks 4. Wykonanie budetw wojewodw .......................................................................... 245Aneks 5. Wykaz kontroli, ktrych wyniki zostay wykorzystane w informacjach

i analizie wykonania budetu pastwa w 2012 roku ......................................... 256Aneks 6. Kryteria oceny wykonania budetu pastwa ....................................................... 257

I . W P R O W A D Z E N I E

5

Najwysza Izba Kontroli, jako naczelny organ kontroli pastwowej, sporzdza corocznie analiz wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej. Zawiera ona oceny wykonania budetu pastwa, budetu rodkw europejskich oraz planw finansowych jednostek sektora finansw publicznych stanowicych zaczniki do ustawy budetowej, a take ocen realizacji zaoe poli-tyki pieninej. Analizowane s warunki wykonania budetu i stan finansw publicznych.

Na podstawie przeprowadzanego w ramach kontroli wykonania budetu pastwa audytu sporz-dzana jest opinia o rzetelnoci sprawozdania Rady Ministrw z realizacji budetu pastwa i o rzetel-noci sprawozda kontrolowanych jednostek.

Najwysza Izba Kontroli, oprcz analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieninej w2012 r., sporzdzia take informacje o wynikach kontroli w poszczeglnych czciach budeto-wych, o realizacji planw finansowych pastwowych funduszy celowych i innych jednostek sek-tora finansw publicznych. Wykaz informacji przedoonych Sejmowi zamieszczono w aneksie nr1. Zestawienie ocen wykonania budetu w poszczeglnych czciach oraz ocen wykonania planw finansowych pastwowych osb prawnych i funduszy celowych zawiera aneks nr2.

1. Podstawa prawna

Zgodnie z art.204 ust.1 pkt1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Najwysza Izba Kontroli ma obowizek przedstawienia Sejmowi analizy wykonania budetu pastwa i zaoe polityki pieni-nej wraz z opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw. Obowizek ten wynika take zart.7 ust.1 pkt1 i 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyszej Izbie Kontroli1.

Analiza, w czci dotyczcej wykonania budetu pastwa, wraz z uchwalon przez Kolegium NIK opini w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw stanowi obok sprawozdania Rzdu RP zwykonania ustawy budetowej podstaw do dokonania parlamentarnej kontroli w sferze finan-sw publicznych.

2. Zakres rzeczowy i podmiotowy kontroli budetowej

celem kontroli wykonania budetu pastwa bya ocena wykonania ustawy budetowej na rok 2012 oraz wydanie opinii o prawidowoci rozliczenia finansowego budetu pastwa. Kontrola zostaa przeprowadzona w pastwowych jednostkach budetowych, ktrych kierownicy s dysponentami czci budetu pastwa i dysponentami niszego stopnia, w tym realizujcymi programy finan-sowane z udziaem rodkw europejskich. Skontrolowano rwnie pastwowe fundusze celowe, wybrane agencje wykonawcze i pastwowe osoby prawne oraz wybrane jednostki samorzdu tery-torialnego korzystajce z dotacji budetowych. Skontrolowano take sposb obsugi budetu pa-stwa ibudetu rodkw europejskich przez Narodowy Bank Polski i Bank Gospodarstwa Krajowego. cznie kontrol objto 262 jednostki, ktrych wykaz stanowi aneks nr3.

1 Dz.U. z 2012 r. poz.82 zezm.

W P R O W A D Z E N I E

6

Kontrola zostaa przeprowadzona w okresie odstycznia domaja 2013 r. u wszystkich dysponentw czci budetu pastwa z wyjtkiem samorzdowych kolegiw odwoawczych i sdw apelacyj-nych, ktrych okrelona liczba kontrolowana jest cyklicznie co trzy lata.

Tematyka kontroli obejmowaa planowanie oraz realizacj dochodw i wydatkw stan nalenoci izobowiza, rzetelno rocznych sprawozda budetowych, nadzr nad podlegymi jednostkami. Istotnymi obszarami problemowymi byy:

wydatkowanie rodkw budetowych na podstawowe zadania finansowane z budetu pastwa z uwzgldnieniem osignitych efektw,

przyrost zaduenia Skarbu Pastwa wraz z analiz skadowych zaduenia, wyliczenie deficytu budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich, zarzdzanie wolnymi rodkami przez pastwowe fundusze celowe i agencje wykonawcze, operacje na rachunku dochodw budetu rodkw europejskich.

W czciach budetowych, w ktrych dochody stanowiy mniej ni 0,1% dochodw budetu pa-stwa, kontrol dochodw ograniczono do analizy porwnawczej z wynikami z ubiegych lat. W cz-ciach, ktre w ostatnich trzech latach otrzymay pozytywn ocen wykonania budetu pastwa ipozytywn opini o ewidencji ksigowej lub w ktrych wydatki budetu pastwa nie przekroczyy 50mlnz, przeprowadzono kontrol uproszczon. Przyjto rwnie, e spord jednostek, ktre spe-niaj warunki zakwalifikowania do kontroli uproszczonej, co roku bdzie wybierana w sposb losowy grupa jednostek do kontroli penej. W 2012 r. na tej zasadzie do kontroli penej wykonania budetu pastwa wylosowano czci: Kancelaria Senatu, Turystyka i Kancelaria Prezesa Rady Ministrw.

Kontrola miaa charakter kompleksowy kontrolowano zarwno wiarygodno rozlicze, jak i pra-widowo transakcji lecych u ich podstaw. Przedmiotowy zakres kontroli obejmowa:

powiadczenie finansowego rozliczenia wykonania budetu pastwa w poszczeglnych jego czciach i jako caoci;

przestrzeganie przepisw, zasad i procedur stosowanych przy realizacji dochodw i wydatkw; ocen zgodnoci systemu rachunkowoci z zasadami rachunkowoci; funkcjonowanie mechanizmw kontroli zarzdczej dotyczcych operacji finansowych i gospo-

darczych; wykonanie zada finansowanych lub wspfinansowanych z budetu pastwa z punktu widze-

nia zasad naleytego zarzdzania finansami (zasady oszczdnoci, wydajnoci i skutecznoci).

Badana bya zgodno realizacji dochodw i wydatkw z ustaw budetow na rok 20122, przepi-sami ustawy o finansach publicznych3, rzetelno sprawozda budetowych, cznie z dowodami izapisami ksigowymi, z ktrych wynikaj kwoty zawarte w sprawozdaniach, jak rwnie prawido-wo stosowania przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych4, ustawy o rachunkowoci5 oraz skutki innych ustaw regulujcych zasady i tryb udzielania dotacji budetowych, w tym czy stosowane rozwizania nie stwarzaj warunkw sprzyjajcych powstaniu mechanizmw korupcjogennych.

Do sporzdzenia analizy wykorzystano rwnie wyniki innych kontroli przeprowadzonych przez NIK wczeniej lub rwnolegle z kontrol budetow. Wykaz tych kontroli zamieszczono w aneksie nr5. Wykorzystano take materiay sprawozdawcze i analityczne Ministerstwa Finansw, Narodowego Banku Polskiego, a take Gwnego Urzdu Statystycznego.

2 Dz.U. z 2012 r. poz.273.3 Dz.U. Nr157, poz.1240 zezm.4 Dz.U. z 2010 r. Nr113, poz.759 zezm.5 Dz.U. z 2013 r. poz.330.


7

3. Metodyka kontroli

Kontrola wykonania budetu pastwa i budetu rodkw europejskich zostaa przeprowadzona zgodnie z ustaw o Najwyszej Izbie Kontroli, obowizujcymi w NIK standardami kontroli oraz zao-eniami metodycznymi do kontroli wykonania budetu pastwa i obszarw zagroonych korupcj6.

Dysponenci II i III stopnia zostali wybrani do kontroli na podstawie wynikw analizy ryzyka. Doboru dysponentw niszego stopnia w czci: Naczelny Sd Administracyjny, Obrona narodowa, Sprawiedli-wo, Sprawy wewntrzne, Wojewdztwa, dokonano z wykorzystaniem danych pochodzcych z sys-temu Trezor (plan wydatkw budetu pastwa) oraz informacji o kontrolach z lat ubiegych.

Analiza ryzyka przeprowadzona zostaa na poziomie caego budetu pastwa oraz na poziomie dys-ponentw czci budetowych i innych jednostek objtych kontrol. Istotnym elementem analizy ryzyka by dla kontrolerw proces poznawania jednostki i rodowiska, w jakim dziaa, ktry zosta dokonany jeszcze przed rozpoczciem kontroli7. Proces poznawania jednostki i jej rodowiska, wtym ustanowionych mechanizmw kontroli zarzdczej, trwa przez cay czas prowadzenia czynnoci kon-trolnych. Gromadzone, aktualizowane i analizowane byy te informacje, ktre wykorzystane zostay jako dowody badania, potwierdzajce oszacowany przed przystpieniem do bada kontrolnych poziom ryzyka wystpienia istotnej nieprawidowoci.

Oceny wiarygodnoci ksig rachunkowych dokonano w odniesieniu do rocznych i biecych spra-wozda budetowych na podstawie badania ksig rachunkowych z zastosowaniem metod i narz-dzi informatycznych oraz badania prby dowodw i zapisw ksigowych wybranych metod mone-tarn8, uzupenionych o dobr celowy. Operacje gospodarcze potwierdzone tymi dowodami zostay zbadane zarwno pod wzgldem poprawnoci formalnej dowodw i prawidowoci ujcia ich wewi-dencji ksigowej, jak rwnie pod wzgldem legalnoci, gospodarnoci, rzetelnoci i celowoci trans-akcji lecych u podstaw wybranych dowodw ksigowych.

Kontrola wykonania budetu pastwa i budetu rodkw europejskich zostaa przeprowadzona zgodnie z kryteriami okrelonymi w art.5 ustawy o NIK, tj.pod wzgldem legalnoci, gospodarno-ci, celowoci i rzetelnoci.

Do oceny wykonania budetu pastwa w poszczeglnych czciach oraz planw finansowych pa-stwowych funduszy i pastwowych osb prawnych zastosowano kryteria ocen wykonania budetu pastwa z trzystopniow skal ocen, opisane w aneksie nr6.

4. Ustawa budetowa na rok 2012

Ustawa budetowa na rok 2012 zostaa uchwalona w dniu 2marca 2012 r. i wesza w ycie 15marca 2012 r. Zgodnie z art.219 ust.4 Konstytucji RP do czasu wejcia w ycie ustawy budetowej Rada Ministrw prowadzia gospodark finansow na podstawie projektu ustawy przedoonego przez Rad Ministrw w dniu 7grudnia 2011 r9. Przy konstruowaniu budetu na 2012 r. uwzgldniono ograniczenia wynikajce z faktu, e Polska objta bya procedur nadmiernego deficytu i zobowi-

6 http://www.nik.gov.pl/kontrole/standardy-kontroli-nik/7 Midzynarodowy Standard Rewizji Finansowej 315 Poznanie jednostki i jej rodowiska oraz szacowanie ryzyka

wystpienia nieprawidowoci.

8 Metoda losowania w ktrej prawdopodobiestwo wyboru transakcji jest proporcjonalnie do wartoci transakcjiMUS (ang. Monetary Unit Sampling).

9 Druk sejmowy nr44.


8

zana do podjcia dziaa, w wyniku ktrych deficyt instytucji rzdowych i samorzdowych zosta-nie w sposb wiarygodny i trway zmniejszony do poziomu nieprzekraczajcego 3% PKB. Ponadto zuwagi na fakt, e na koniec 2010 r. relacja kwoty pastwowego dugu publicznego do produktu krajowego brutto przekroczya 50%, zgodnie z art.86 ust.1 ustawy o finansach publicznych rela-cja deficytu budetu pastwa do planowanych dochodw budetu pastwa nie moga przekroczy 14,7%, czyli analogicznej relacji z budetu pastwa na rok 2011.

W ustawie budetowej na rok 2012 zaplanowano: dochody budetu pastwa na kwot 293.766,1mlnz; wydatki budetu pastwa na kwot nie wiksz ni 328.765,7mlnz; deficyt budetu pastwa na kwot nie wiksz ni 34.999,6mlnz.

W budecie rodkw europejskich zaplanowane zostay wydatki w wysokoci 77.104,1mlnz z prze-znaczeniem na realizacj programw finansowanych z udziaem rodkw europejskich, z wycze-niem projektw pomocy technicznej10. W ramach tej kwoty w poszczeglnych czciach budeto-wych zaplanowano 37.213,3mlnz. Pozostae wydatki w wysokoci 39.890,8mlnz ujto w rezerwie celowej (poz.98) z przeznaczeniem na finansowanie programw z budetu rodkw europejskich 39.877,8mlnz oraz wynagrodze finansowanych z tego budetu 13,0mlnz (poz.99).

Wedug uzasadnienia do projektu ustawy budetowej11 na wzrost dochodw budetu pastwa w2012 r. wpywa miay czynniki makroekonomiczne oraz zmiany systemowe. Do najwaniejszych wskanikw makroekonomicznych majcych wpyw na prognoz dochodw zaliczono realny wzrost PKB o 2,5%, rednioroczny wzrost cen towarw i usug konsumpcyjnych o 2,8%, realny wzrost spoy-cia prywatnego o 2,9%, realny wzrost wynagrodze w gospodarce narodowej o 1,1% i wzrost zatrud-nienia w gospodarce narodowej o 0,8%.

Planowane na 2012 r. zmiany systemowe obejmoway zmiany w zakresie podatku akcyzowego, wprowadzenie nowego podatku od wydobycia niektrych kopalin, zmiany patnoci zaliczek napodatki dochodowe od dziaalnoci gospodarczej, podwyszenie skadki rentowej w czci sta-nowicej obcienie pracodawcy, zmiany zasad zaokrglania podstawy opodatkowania i podatku dochodowego od osb fizycznych od przychodw uzyskanych z odsetek od poyczek, z odsetek idyskonta od papierw wartociowych oraz z odsetek lub innych przychodw od rodkw pieni-nych zgromadzonych na rachunkach podatnika lub innych formach oszczdzania, przechowywa-nia lub inwestowania, a take wzrost stawki VAT na odzie i dodatki odzieowe dla niemowlt oraz obuwie dla dzieci do 23%.

Przy ustalaniu wydatkw budetu pastwa istotne znaczenie miao zastosowanie tymczasowej, dys-cyplinujcej reguy wydatkowej, ujtej w ustawie z dnia 16grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finan-sach publicznych oraz niektrych innych ustaw12. Polegaa ona na ograniczeniu wydatkw o cha-rakterze uznaniowym, a wic niewynikajcych z istniejcych ustaw regulujcych wydatki publiczne, oraz nowych wydatkw prawnie zdeterminowanych. Wzrost wymienionych wydatkw nie powi-nien przekracza 1% w ujciu realnym. W 2012 r. utrzymano te wielko funduszu wynagrodze wewszystkich jednostkach pastwowej sfery budetowej. Na niezmiennym poziomie miay pozo-sta wynagrodzenia osobowe oraz pozostae skadniki funduszu wynagrodze.

10 Zgodnie z art.117 ust.1 ustawy o finansach publicznych wydatki na realizacj projektw pomocy technicznej swyczone z budetu rodkw europejskich i ujmowane w planie wydatkw budetu pastwa.

11 Ustawa budetowa na rok 2012. Uzasadnienie. Tom I. Rada Ministrw. Warszawa, grudzie 2011.12 Dz.U. Nr257, poz.1726.


9

W ustawie budetowej na rok 2012 zaplanowano dochody budetu rodkw europejskich w wyso-koci 72.570,1mlnz. Na powysz kwot skaday si dochody z tytuu realizacji zada w ramach:

Narodowej Strategii Spjnoci 20072013 51.929,4mlnz, Wsplnej Polityki Rolnej 19.723,3mlnz, Programu Operacyjnego Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa i Nadbrzenych Obsza-

rw Rybackich 20072013 579,9mlnz, Szwajcarsko-Polskiego Programu Wsppracy 233,8mlnz, Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru

Gospodarczego 20092014 112,7mlnz.

Na sfinansowanie planowanego w 2012 r. deficytu budetowego (34.999,6mlnz), deficytu budetu rodkw europejskich (4.533,9mlnz) oraz ujemnego salda przychodw z prywatyzacji i ich roz-dysponowania (5.553,7mlnz) miaozoy si dodatnie saldo finansowania ze rde krajowych wkwocie 27.502,1mlnz i dodatnie saldo finansowania zagranicznego w wysokoci 17.585,1mlnz.

Wedug uzasadnienia do projektu ustawy budetowej, planowany deficyt sektora finansw publicz-nych w relacji do produktu krajowego brutto (PKB) w 2012 r. mia wynie okoo 2,9% PKB. Poprawa wyniku sektora finansw publicznych miaa wynika gwnie ze zmniejszenia deficytu budetu rod-kw europejskich, deficytu podsektora ubezpiecze spoecznych, jak i deficytu podsektora samorz-dowego. Zaoono take, e relacja pastwowego dugu publicznego do PKB, po wzrocie w 2011r., w 2012 r. obniy si do 52,4%. Gwn przyczyn wzrostu dugu w ujciu nominalnym miao by, podobnie jak w ubiegych latach, finansowanie potrzeb poyczkowych budetu.

5. Zaoenia polityki pieninej na rok 2012

Zgodnie z art.227 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Rada Polityki Pieninej ma obowizek corocznego przedoenia do wiadomoci Sejmowi zaoe polityki pieninej rwnoczenie z przed-oeniem przez Rad Ministrw projektu ustawy budetowej.

W Zaoeniach polityki pieninej na rok 2012 zostay przedstawione podstawowe elementy realizo-wanej przez Narodowy Bank Polski strategii polityki pieninej, a take zarys uwarunkowa makro-ekonomicznych mogcych wpywa na t polityk, jak rwnie opis jej instrumentw.

Podstawowym celem dziaalnoci NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. NBP jest ponadto zobowizany do wspierania polityki gospodarczej Rzdu, o ile nie ogranicza to celu podstawowego. Od1998 r. stosowana jest strategia bezporedniego celu inflacyjnego, ktry od pocztku 2004 r. jest cigy13 i wynosi 2,5% z moliwoci odchylenia do jednego punktu procentowego w gr lubwd. NBPwpywa na poziom inflacji przede wszystkim przez okrelanie wysokoci oficjalnych stp pro-centowych, ktre wyznaczaj rentownoci instrumentw polityki pieninej. Do ksztatowania krt-koterminowych stp procentowych na rynku pieninym NBP wykorzystuje instrumenty polityki pieninej, takie jak operacje otwartego rynku, operacje depozytowo-kredytowe, oraz rezerw obo-wizkow.

Rada Polityki Pieninej w Zaoeniach polityki pieninej na rok 2012 utrzymaa podstawowe ele-menty dotychczasowej strategii polityki pieninej przedstawione w zaoeniach na rok 2011. Gw-nym celem strategii byo utrzymanie stabilnego poziomu cen, mierzonego roczn zmian cen towa-rw i usug konsumpcyjnych w kadym miesicu w stosunku do analogicznego miesica poprzed-

13 cel ten odnosi si do inflacji mierzonej roczn zmian cen towarw i usug konsumpcyjnych w kadym miesicu w stosunku do analogicznego miesica roku poprzedniego.


10

niego roku. Priorytetem byo jednoznaczne ukierunkowanie polityki pieninej na utrzymanie inflacji jak najbliej celu 2,5%, a nie jedynie wewntrz przedziau waha. Miao to umoliwi ustabilizowanie oczekiwa inflacyjnych. Parametry polityki pieninej, w tym poziom stp procentowych NBP, miay by dostosowywane do zmieniajcej si sytuacji w gospodarce. W swoich decyzjach Rada miaa uwzgldnia rwnie sytuacj sektora finansowego, ktrego stabilno jest warunkiem koniecznym utrzymania stabilnoci cen w duszym okresie.

Na przebieg procesw inflacyjnych w 2012 r. istotny wpyw wywiera miaa take sytuacja na kra-jowym rynku pracy oraz ksztatowanie si kursuzotego. W szczeglnoci dalszy wzrost popytu na prac w warunkach wolniejszego wzrostu poday pracy powinien prowadzi do stopniowego obni-ania si stopy bezrobocia. W efekcie sytuacja na rynku pracy miaa dziaa w kierunku zwikszenia presji pacowej i wzrostu jednostkowych kosztw pracy.

czynnikiem, ktry mg wpywa na inflacj w Polsce w 2012 r., by dalszy wzrost stawek podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe oraz moliwe podwyki cen nonikw energii, zwizane z uwol-nieniem cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych.

Istotnym rdem ryzyka zewntrznego pozostawa miao ksztatowanie si koniunktury za granic, w tym nastpstwa utrzymujcej si wysokiej nierwnowagi finansw publicznych w wielu krajach. rdem niepewnoci co do wzrostu gospodarczego i inflacji na wiecie byy skutki zacieniania poli-tyki fiskalnej w czci tych krajw, jak rwnie nastpstwa ekspansywnej polityki pieninej, pro-wadzonej przez banki centralne w ostatnich latach. Utrzymanie si znacznej nadpynnoci na wia-towych rynkach finansowych mogo wpywa destabilizujco na ksztatowanie si cen surowcw, aktyww finansowych i kursw walut.

I I . P O D S T A W O W E U S T A l E N I A k O N T R O l I

11

Oglna ocena wykonania ustawy budetowej

1. Najwysza Izba Kontroli ocenia pozytywnie wykonanie ustawy budetowej na rok 2012. Pozytyw-nie lub pozytywnie mimo stwierdzonych nieprawidowoci ocenione zostao wykonanie budetu pastwa w poszczeglnych czciach oraz realizacja planw finansowych przez kontrolowane jednostki sektora finansw publicznych, z wyjtkiem wykonania planu finansowego Funduszu Restrukturyzacji Przedsibiorcw, ktry oceniono negatywnie.

Mimo niekorzystnych tendencji w gospodarce, budet pastwa zosta wykonany zgodnie zustaw budetow. Dochody budetu pastwa w 2012 r. byy o 2,1% nisze ni zaplanowano wustawie. Wydatki byy take nisze o 3,3% od limitu ustawowego. W rezultacie deficyt, pla-nowany na 35,0 mldz, wynis 30,4 mldz. Oznaczao to zmniejszenie potrzeb poyczkowych budetu pastwa. Uzyskane dochody pozwoliy na sfinansowanie 90,4% wydatkw budetu pa-stwa. W poprzednim roku relacja ta wynosia 91,7%, tj.o 1,3 punktu procentowego wicej.

Wykres 1. Wydatki, dochody i deficyt budetu pastwa w 2012 r.

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

Prognozowane dochody budetu rodkw europejskich wykonano w 89,1%. Limit wydatkw wykorzystano w 88,6%. Wskaniki wykonania budetu rodkw europejskich byy wysze ni wroku 2011, gdy zrealizowano 70,8% planowanych dochodw i 72,4% planowanych wydatkw. Wykonanie budetu rodkw europejskich zamkno si deficytem w kwocie 3,7 mldz, niszej o 19,4% od limitu ustawowego. Relacja dochodw do wydatkw wyniosa 94,7%, wobec 79,9% w poprzednim roku.

Deficyt 30,4 9,6%

Dochody 287,6 90,4%

[mld z]

Wydatki 318,0 100%

P O D S T A W O W E U S T A L E N I A K O N T R O L I

12

Wykres 2. Wydatki, dochody i deficyt budetu rodkw europejskich w 2012 r.

rdo: opracowanie wasne NIK na podstawie wynikw kontroli w Ministerstwie Finansw.

czne dochody budetu pastwa i budetu rodkw europejskich wyniosy 352,3 mldz i byy wysze od dochodw osignitych w 2011 r. o 8,0%. Wydatki budetu pastwa i budetu rodkw europejskich wyniosy 386,3 mldz i byy wysze od wydatkw poniesionych w 2011 r. o6,3%. Deficyt budetu pastwa i rodkw europejskich wynis 34,1 mldz i by niszy od deficytu osignitego w 2011 r. o 3,3 mldz, tj.o 8,8%. Dziki obnieniu w stosunku do planu deficytu budetu pastwa i budetu rodkw europejskich, mniejszy by wzrost deficytu sektora instytu-cji rzdowych i samorzdowych14.

Opinia o sprawozdaniach budetowych

2. Najwysza Izba Kontroli stwierdza, e Sprawozdanie Rady Ministrw z wykonania budetu pa-stwa za okres od 1stycznia do 31grudnia 2012 r. przedstawia rzetelnie, we wszystkich istot-nych aspektach, informacje i dane o wysokoci dochodw, wydatkw, nalenoci i zobowiza. NIKwyraa rwnie pozytywn opini o rzetelnoci i zgodnoci sprawozda budetowych oraz sprawozda w zakresie operacji finansowych z wymagajcymi zastosowania przepisami prawa. Sprawozdania te rzetelnie przedstawiaj dane i informacje dotyczce rozlicze finansowych budetu pastwa. Badanie powyszych sprawozda NIK zaplanowaa i przeprowadzia wtaki sposb, aby uzyska racjonaln pewno pozwalajc na wyraenie o nich opinii. Najwysza Izba Kontroli zaopiniowaa pozytywnie czne sprawozdania sporzdzone przez 98 dysponen-tw czci budetowych (93,3% badanych), a w przypadku sprawozda siedmiu dysponentw

14 Termin sektor instytucji rzdowych i samorzdowych wedug Europejskiego Systemu Rachunkw Narodowych (ESA 95) oznacza zbiorowo instytucji podlegych wadzy publicznej i wykonujcych zadania publiczne na zasadach niekomercyjnych. Zakres podmiotowy sektora instytucji rzdowych i samorzdowych rni si od zakresu podmiotowego pojcia sektor finansw publicznych w polskim prawie finansowym. Inne s te zasady obliczania wielkoci dochodw, wydatkw, deficytu i dugu obu sektorw. Obowizujce Polsk kryteria konwergencji, takie jak np.poziom dugu publicznego, odnosz si do wielkoci obliczonych wedug metodologii ESA 95.

Deficyt ok. 3,7 5,3%

Dochody 64,7 94,7%

[mld z]

Wydatki 68,3 100%


13

zgosia zastrzeenia w stosunku do co najmniej jednego z nich. Ponadto zaopiniowano pozytyw-nie z wyjtkiem sprawozdania Rb-27 UE, sporzdzonego przez Ministerstwo Finansw spra-wozdanie z wykonania dochodw budetu rodkw europejskich.

Stwierdzone nieprawidowoci zostay skorygowane w trakcie kontroli lub nie miay istotnego wpywu na rzetelno informacji i danych wykazanych w wyej wymienionych sprawozda-niach oraz Sprawozdaniu Rady Ministrw z wykonania budetu pastwa za okres od 1stycznia do31grudnia 2012 r.

Warunki wykonania budetu pastwa i budetu rodkw europejskich

3. Sytuacja gospodarcza w latach 20112012 pogorszya si w skali globalnej. Tempo wzrostu pro-duktu krajowego brutto gospodarki wiatowej si obniyo. Polska jest w duym stopniu zalena od sytuacji w Unii Europejskiej, w tym zwaszcza w Niemczech. Kraje UE odnotoway w2012 r. ujemny wzrost PKB (-0,3%). Najgbszy kryzys gospodarczy wystpi w poudniowych krajach strefy euro. Spadek PKB nastpi te w takich krajach, jak Belgia, holandia i Finlandia. Sabe byo take tempo wzrostu PKB w najwaniejszych gospodarczo krajach Unii w Niemczech (0,9%), we Francji (0,0%) i w Wielkiej Brytanii (0,2%).

W 2012 r. produkt krajowy brutto zwikszy si realnie o 1,9% wobec wzrostu o 4,5% w 2011 r. i3,9% w 2010 r. Spowolnieniu wzrostu gospodarczego towarzyszyo zahamowanie wzrostu pro-dukcji sprzedanej przemysu, sprzeday detalicznej i spadek produkcji budowlano-montaowej. Zwikszya si liczba osb pozostajcych bez pracy.

W odrnieniu od lat poprzednich, gwnym czynnikiem wspierajcym wzrost gospodarczy w2012 r. by eksport netto, ktrego wpyw na tempo wzrostu PKB by wikszy ni w poprzed-nim roku i wynis 2,1 punktu procentowego. Spadek tempa wzrostu importu wywoany spo-wolnieniem inwestycji by gbszy ni ograniczenie dynamiki eksportu wywoane gorsz sytu-acj gospodarcz u naszych gwnych partnerw handlowych. W efekcie w 2012 r. poprawia si o1,4punktu procentowego relacja deficytu na rachunku obrotw biecych bilansu patniczego do PKB. Szybszy wzrost obrotw towarowych w handlu zagranicznym po stronie eksportu ni importu spowodowa, e relacja ta wyniosa minus 3,5%.

4. W uzasadnieniu do projektu ustawy budetowej na rok 2012 zaoono, e sytuacja gospodarcza na wiecie si pogorszy. Zgodnie z prognozami Komisji Europejskiej przyjto, e nastpi wyrane spowolnienie tempa wzrostu PKB w Unii Europejskiej.

Przewidywano, e tempo wzrostu PKB w 2012 r. w Polsce spadnie i wyniesie 2,5%. Skala spo-wolnienia wzrostu gospodarczego Polski okazaa si wiksza ni zakadano. Tempo wzrostu PKB w2012 r. wynioso 1,9% i byo o 0,6 punktu procentowego nisze ni zakadano w uzasadnieniu do projektu ustawy budetowej. rednioroczny wzrost cen towarw i usug konsumpcyjnych w2012r. wynis 3,7% i by wyszy o 0,9 punktu procentowego od przyjtego na etapie planowa-nia wustawie budetowej. Osabienie wzrostu gospodarczego zahamowao wzrost liczby zatrud-nionych wgospodarce narodowej, w tym w sektorze przedsibiorstw. Zwikszya si liczba bezro-botnych. Stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec 2012 r. wyniosa 13,4% i bya o 1,1 punktu procentowego wysza ni zakadano. Z uwagi na pogorszenie sytuacji gospodarczej i wysok inflacj przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto w ujciu realnym nieznacznie obniyo si w porwnaniu do poprzedniego roku. redni roczny kurs euro wzrs o 1,6%, a dolara ame-rykaskiego o 9,9%.


14

5. W 2012 r. Polska objta bya procedur nadmiernego deficytu sektora instytucji rzdowych isamorzdowych uruchomion przez Rad Unii Europejskiej i w zwizku z tym zobowizana bya obniy deficyt do poziomu 3% PKB. Wedug danych GUS15 deficyt sektora instytucji rzdo-wych i samorzdowych w relacji do PKB zmniejszy si z 5,0% w 2011 r. do 3,9% w 2012 r., ale by wyszy od zakadanych 2,9% PKB i nadal przekracza dopuszczalny poziom. Zasadniczym powo-dem takiego stanu rzeczy byo pogorszenie koniunktury w otoczeniu zewntrznym, ktre prze-oyo si na spowolnienie wzrostu gospodarczego w Polsce. Wobec nieosignicia do koca 2012r. wymaganej redukcji deficytu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych, w 2013 r. Polska bdzie w dalszym cigu objta procedur nadmiernego deficytu.

6. W 2012 r. wdroono zmiany systemowe, ktrych celem byo dalsze ograniczenie wzrostu dugu publicznego i deficytu sektora finansw publicznych. Przy opracowaniu ustawy budetowej na2012 r. zastosowano tymczasow, dyscyplinujc regu wydatkow. Efektem wprowadzenia tego mechanizmu byo ograniczenie wzrostu wydatkw o charakterze uznaniowym oraz nowych wydatkw prawnie zdeterminowanych.

Oprcz ogranicze wynikajcych z wprowadzenia tymczasowej reguy dyscyplinujcej na wyso-ko wydatkw budetu pastwa wpyw miao zastosowanie w ustawie budetowej rozwiza majcych ograniczy tempo przyrostu wynagrodze.

W 2012 r. weszy take w ycie przepisy, ktre wpyway na dochody publiczne. Wprowadzone tymi przepisami zmiany obejmoway midzy innymi: podwyszenie stawki akcyzy na olej napdowy, opodatkowanie akcyz wgla i koksu, wzrost podatku akcyzowego na papierosy, ustanowienie podatku od wydobycia niektrych kopalin, podwyszenie skadki rentowej w czci stanowicej obcienie pracodawcy, zmiany zasad zaokrglania podstawy opodatkowania i podatku z niektrych rde podatku

dochodowego od osb fizycznych, zwikszenie do poziomu 23% stawki VAT na odzie i dodatki odzieowe dla niemowlt oraz

obuwie dla dzieci.

W 2012 r. Rzd realizowa take przedsiwzicia oddziaujce na sytuacj finansw publicznych wperspektywie wieloletniej. Przeprowadzona przez NIK w 2012 r. kontrola16 wykazaa, e Rzd rozpocz realizacj wszystkich zalece Rady UE. Dziaania te jednak mog okaza si niewystar-czajce, eby w sposb trway zredukowa deficyt sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do poziomu 3% PKB oraz zapewni dugofalowe wzmocnienie potencjau rozwojowego Polski.

Wykonanie budetu pastwa

7. Dochody zaplanowane w ustawie budetowej nie zostay wykonane. Dochody wyniosy 287,6mldz i byy nisze od planowanych o 6,2 mldz, tj.o 2,1%. Na niskie wykonanie dochodw wpyno niewykonanie planu dochodw podatkowych. Z tego tytuu pozyskano 248,3mldz, czyli o 16,5 mldz (6,2%) mniej ni prognozowano. Zdecydowao o tym przede wszystkim nie-wykonanie dochodw z podatku od towarw i usug, ktre byy mniejsze od planowanych

15 Komunikat GUS z 22kwietnia 2013 r. dotyczcy deficytu i dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych.16 Informacja o wynikach kontroli realizacji zalece Rady Unii Europejskiej z dnia 12 lipca 2011 r. w sprawie

krajowego programu reform Polski z 2011 r. oraz zaktualizowanego programu konwergencji na lata 20112014, NIK, Warszawa,2013.


15

o12,2 mldz, tj.o 9,2%. Dochody z VAT byyby jeszcze nisze o okoo 3 mldz, gdyby w ostat-nich dniachgrudnia 2012 r. nie zosta zmieniony sposb rozliczania zwrotw VAT dokonywanych wokresie od 1 do 21stycznia 2013 r.

Nisze wykonanie dochodw podatkowych byo spowodowane: mniej korzystn ni prognozowao Ministerstwo Finansw sytuacj makroekonomiczn, przeszacowaniem skutkw zmian regulacji majcych wpyw na wzrost dochodw podatkowych, pogorszeniem skutecznoci poboru podatkw.

Ponadto nisze ni zaoono na etapie konstruowania prognozy dochodw na 2012 r. byy dochody podatkowe w 2011 r. Skutkiem przyjcia zawyonej podstawy do prognozy wpyww podatkowych w2012r. byo zawyenie tej prognozy o okoo 3,6 mldz.

Przekroczony zosta natomiast plan dochodw niepodatkowych. Zrealizowane dochody nie-podatkowe wyniosy 37,1 mldz i byy wysze o 10,0 mldz, tj.o 36,9%, od dochodw plano-wanych. Zasadniczy wpyw na poziom wykonania tych dochodw miaa nieplanowana wpata zzysku NBP za 2011 r. w kwocie 8,2 mldz. W trakcie prac nad projektem ustawy budetowej Narodowy Bank Polski nie przewidywa wypracowania zysku w 2011 r.

8. Obniya si cigalno bieca dochodw podatkowych oraz zalegoci z lat ubiegych przez urzdy skarbowe. Malaa take skonno przedsibiorcw do wywizywania si z zobowiza podatkowych. Szybciej ni w latach poprzednich rosy zalegoci podatkowe 31grudnia 2012 r. wynosiy one 27,1 mldz i w porwnaniu ze stanem na koniec 2011 r. byy wysze o 18,3%. Tempo wzrostu zalegoci podatkowych byo wyranie wysze ni w poprzednich latach.

Najmocniej wzrosy zalegoci w podatku od towarw i usug oraz w podatku dochodowym odosb fizycznych. Pogorszya si take skuteczno egzekwowania zalegoci podatkowych przez urzdy skarbowe. Wskanik skutecznoci egzekucji, czyli relacja kwoty wyegzekwowa-nych zalegoci do kwoty zalegoci objtych tytuami wykonawczymi, wynis w 2012 r. 24,9%. Wpoprzednich latach by wyszy i wynosi w 2011 r. 28,1%, a w 2010 r. 27,7%.

9. Wydatki budetu pastwa wyniosy 318,0 mldz i byy o 3,3%, tj.o 10,8 mldz, nisze od limitu ustalonego w ustawie budetowej. Stopie realizacji planowanych wydatkw by podobny jak w2011 r. W porwnaniu do poprzedniego roku wydatki budetu pastwa wzrosy o 5,1%.

Najwyszy stopie wykonania planu wydatkw odnotowano w grupie Dotacje i subwencje (99,1%), rodki wasne Unii Europejskiej (98,7%) oraz wiadczenia na rzecz osb fizycznych (98,6%). Najwicej w relacji do wydatkw z 2011 r. wzrosy wydatki na obsug dugu publicznego (o17,1%) i na wpaty do budetu UE (o 8,2%).

Rok 2012 by kolejnym rokiem, w ktrym zmniejszyy si wydatki majtkowe na zadania finan-sowane w caoci ze rodkw krajowych. W 2012 r. byy one o 9,0% mniejsze ni w poprzednim roku i o 13,2% mniejsze (po uwzgldnieniu zmian planu w trakcie roku budetowego) od wydat-kw planowanych. W porwnaniu do roku 2011 zmniejszeniu (o 5,3%) ulegy rwnie wydatki na wspfinansowanie projektw z udziaem rodkw Unii Europejskiej, a plan tych wydatkw zosta wykonany w 78,6%. Nie wystpoway trudnoci w regulowaniu zobowiza przez pa-stwowe jednostki budetowe.


16

10. Wydatki na wynagrodzenia w pastwowych jednostkach budetowych, ujte w zaczniku nr10 do ustawy budetowej na rok 201217, wyniosy 26,1 mldz, co stanowio 99,6% planu po zmianach. W porwnaniu do 2011 r. wydatki na wynagrodzenia byy w 2012 r. o 1,8% wiksze niwroku 2011 i o 3,5% wiksze ni w roku 2010. Przecitne miesiczne wynagrodzenie wynio-so 4.330,3z i byo o 3,3% wiksze ni w roku 2011 r. i o 4,7% wiksze ni w 2010 r.

Wyniki kontroli NIK z ostatnich trzech lat wskazuj, e zniesienie z dniem 1stycznia 2010 r. wymogu okrelenia w ustawie budetowej limitw zatrudnienia osb objtych mnonikowymi systemami wynagrodze w pastwowych jednostkach budetowych stworzyo warunki do ela-stycznego ksztatowania wielkoci i struktury zatrudnienia oraz poziomu wynagrodze, adekwat-nego do realizowanych zada, posiadanych kwalifikacji czy efektw pracy. W 2012 r. przecitne zatrudnienie w pastwowych jednostkach budetowych, ujtych w zaczniku nr10 do ustawy budetowej, wynioso 502.232 osoby i byo o 6,2% mniejsze od planowanego. Zatrudnienie byo nisze o 1,5% w porwnaniu do przecitnego zatrudnienia w 2011 r., a o 1,3% w porwnaniu do2010 r.

Przecitne zatrudnienie osb objtych mnonikowymi systemami wynagrodze zmniejszyo si o2.526 osb, tj.o 0,6% w porwnaniu do 2011 r. i o 5.664 osoby, tj.o 1,4%, w porwna-niu do2010r. Najwikszy spadek zatrudnienia wrd osb objtych mnonikowymi systemami wynagrodze wystpi wrd czonkw korpusu suby cywilnej o 1,2%, tj.o 1.453 osoby, oraz onierzy i funkcjonariuszy o 0,4%, tj.o 945 osb.

Wykonanie budetu rodkw europejskich

11. Wydatki budetu rodkw europejskich wyniosy 68,3 mldz i byy o 12,3% wiksze ni w 2011 r. Ich relacja do PKB zwikszya si z 4,0% w 2011 r. do 4,3% w 2012 r. Wskanik wykonania wydat-kw budetu rodkw europejskich do planu w ustawie budetowej wynis 88,6%, wicej ni w latach 20102011.

Dochody budetu rodkw europejskich wyniosy 64,7 mldz, tj.89,1% planu i pozwoliy na sfi-nansowanie 94,7% wydatkw tego budetu. Budet rodkw europejskich zamkn si deficytem w wysokoci okoo 3,7 mldz, mimo e Minister Finansw dysponowa wystarczajcymi rodkami pochodzcymi z budetu Unii Europejskiej i innych rde zagranicznych na pokrycie wydatkw budetu rodkw europejskich. Na prowadzonych w NBP rachunkach bankowych programw Narodowej Strategii Spjnoci (bez Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna), Programu Ope-racyjnego Zrwnowaony Rozwj Sektora Rybowstwa i Nadbrzenych Obszarw Rybackich oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 20092014 na koniec 2012 r. pozostay rodki w kwocie 2,5 mld euro. Zdaniem NIK postpowanie takie byo niewaciwe i naruszao zasad kasowego ujcia wydatkw. Deficyt budetu rodkw europejskich nie wynika wic z rzeczywistego braku rodkw nawydatki tego budetu, lecz by wynikiem przyjtego przez Ministra Finansw sposobu dysponowania rodkami pochodzcymi z budetu Unii Europejskiej.

17 W zaczniku nr10 do ustawy budetowej ujmowane s wynagrodzenia pracownikw pastwowych jednostek budetowych objtych ustaw z dnia 23grudnia 1999 r. o ksztatowaniu wynagrodze w pastwowej sferze budetowej oraz o zmianie niektrych ustaw (Dz.U. z 2011 r. Nr79, poz.431 zezm.). Nie s ujmowane wynagrodzenia pracownikw zatrudnionych w urzdach organw wadzy publicznej, kontroli, ochrony prawa oraz sdach itrybunaach, ktrych dochody i wydatki s wczane do projektu ustawy budetowej. Nie suwzgldnione take wynagrodzenia pracownikw uczelni publicznych.


17

Deficyt budetu pastwa i budetu rodkw europejskich i inne potrzeby poyczkowe

12. Deficyt budetu Pastwa w 2012 r. wynis 30,4 mld z, a deficyt budetu rodkw europej-skich 3,7 mld. z. Potrzeby poyczkowe netto18 zostay zaplanowane w wysokoci 46,2 mldz. Rzeczywiste potrzeby poyczkowe netto wyniosy 37,3 mldz. Ponad 91% tej kwoty stanowi deficyt budetu pastwa i budetu rodkw europejskich. cznie oba deficyty zostay wyko-nane w kwocie o 5,5 mldz niszej od planu. W porwnaniu do 2011 r. czny deficyt budetu pastwa ibudetu rodkw europejskich by mniejszy o 3,3 mldz. Stanowi on 2,1% PKB, czyli o0,3punktu procentowego mniej ni w 2011 r.

Na zmniejszenie potrzeb poyczkowych budetu pastwa istotny wpyw miao pozyskanie odjednostek sektora finansw publicznych wolnych rodkw i wykorzystanie ich do zarzdza-nia pynnoci. redni stan rodkw z konsolidacji na depozytach terminowych i overnight, wczci wykorzystywanej na biece finansowanie wydatkw budetowych, wynis 26,2 mldz (w 2011r. 18,4 mldz). Zastpienie rodkami z konsolidacji emisji skarbowych papierw warto-ciowych obniyo koszty obsugi dugu o 98mlnz i pozwolio na zmniejszenie przyrostu dugu o okoo 26,4 mldz.

Na inne ni finansowanie deficytu budetowego potrzeby poyczkowezoyy si przede wszyst-kim udzielone przez Skarb Pastwa poyczki dla Funduszu Ubezpiecze Spoecznych w kwocie 3,0 mldz, a take rodki przekazane do FUS w wysokoci 4,7 mldz na sfinansowanie ubytku skadek przekazanych do OFE, nieznajdujce pokrycia we wpywach z prywatyzacji. W wyniku udzielenia FUS poyczki na wypat wiadcze gwarantowanych przez pastwo w maksymalnej wysokoci okrelonej w art.8 ustawy budetowej na rok 2012, zobowizania FUS wobec Skarbu Pastwa na koniec 2012 r. wyniosy 18,9 mldz. By to kolejny rok z rzdu, gdy Skarb Pastwa udzieli poyczki Funduszowi Ubezpiecze Spoecznych. Stay przyrost tych zobowiza wska-zuje, e maj one charakter systemowego finansowania Funduszu, podobny do dotacji, tzn. zast-puj dotacj bez zaliczenia ich do wydatkw budetowych. Zaniony tym samym zostaje defi-cyt budetu pastwa.

13. Pozyskiwanie rodkw na finansowanie potrzeb poyczkowych odbywao si gwnie w drodze emisji skarbowych papierw wartociowych na rynku krajowym. Z tego rda pochodzio 78,6% ogu rodkw na finansowanie potrzeb poyczkowych budetu pastwa. Jednak w stosunku dozaoe przyjtych w ustawie budetowej finansowanie netto krajowymi skarbowymi papie-rami wartociowymi byo nisze jego udzia stanowi 49%, zamiast planowanych 71,4%.

Finansowanie zagraniczne netto19 przewyszyo planowany poziom ponad dwukrotnie. Taki spo-sb finansowania wynika przede wszystkim z korzystnych warunkw na rynkach midzynaro-dowych. W 2012 r. mia miejsce istotny spadek rentownoci obligacji nominowanych weuro iwdolarach amerykaskich. Ze wzgldu na nisze koszty obsugi obligacji emitowanych na rynku zagranicznym ni krajowych papierw wartociowych Minister Finansw podj decyzj o zgro-madzeniu rodkw walutowych na prefinansowanie potrzeb poyczkowych 2013 r. Dziaania tezostay dopuszczone w Strategii zarzdzania dugiem sektora finansw publicznych w latach

18 Potrzeby poyczkowe netto wskazuj kwot rocznego przyrostu zaduenia Skarbu Pastwa wynikajcego zfinansowania deficytu budetowego (oraz innych wskazanych prawnie pozycji) z wyczeniem refinansowania dugu.

19 Obejmujce saldo rodkw pozyskanych w wyniku emisji obligacji i zacignicia kredytw, po pomniejszeniu orozliczenia na rachunku walutowym.


18

20132016. W wyniku emisji dugu na kwoty przewyszajce biece potrzeby poyczkowe, stan rodkw walutowych zgromadzonych na rachunkach Ministra Finansw w NBP i BGK na koniec 2012 r. by w przeliczeniu na zote o 6,4 mldz wyszy ni w kocu 2011 r. Szacunkowy koszt wcze-niejszego pozyskania walut obliczony dla 2012 r. wynis okoo 130mlnz.

W dniu 31grudnia 2012 r. stan rodkwzotowych i walutowych zgromadzonych na rachun-kach Ministra Finansw wynosi 42,1 mldz i by wyszy ni w kocu 2011 r. o okoo 10 mldz. Natkwotzoyy si rodki na rachunkach lokat walutowych o rwnowartoci 18,2 mldz, rodki na rachunkach budetu rodkw europejskich o rwnowartoci 12,5 mldz oraz 11,4 mldz na rachunkachzotowych.

Rozliczenia z Uni Europejsk

14. Dodatnie saldo biecych rozlicze Polski z Uni Europejsk wynioso w 2012 r. 11,9 mld euro ibyo o 1,4 mld euro wysze ni w 2011 r. Do Polski z budetu Unii Europejskiej wpyny rodki wwysokoci 15,4 mld euro, o 7,7% wyszej ni w 2011 r. Z tytuu skadki oraz zwrotw Polska wpacia do budetu Unii Europejskiej 3,6 mld euro, tj.o 5,3% mniej ni w2011r. Napyw rodkw z UE by o 7,2% niszy ni zaplanowano w ustawie budetowej. Najwiksz pozycj wpyww stanowiy rodki z tytuu refundacji wydatkw na programy operacyjne perspektywy finansowej 20072013 (10,2 mld euro) oraz na realizacj Wsplnej Polityki Rolnej (4,9mld euro). Na finan-sowanie projektw w ramach perspektywy finansowej 20072013 rodki byy o 13,4% nisze niplanowano, a na Wspln Polityk Roln o 4,8% wysze.

Napyw rodkw z UE by uzaleniony od realizacji gwnie programw operacyjnych. Ze rod-kw, ktre wpyny z budetu Unii Europejskiej, przekazano 11,1 mld euro na sfinansowanie w2012r. wydatkw dotyczcych programw perspektywy finansowej 20072013 oraz 4,9 mld euro naWspln Polityk Roln. W dniu 31grudnia 2012 r. na rachunkach programowych w Naro-dowym Banku Polskim pozostay rodki w kwocie 2,6 mld euro wobec 3,3 mld euro na koniec 2011 r.

Pozabudetowe jednostki sektora finansw publicznych

15. Pastwowe fundusze celowe prawidowo i zgodnie z planem finansowym realizoway zadania ustawowe. Stwierdzone nieprawidowoci nie wpyny w zasadniczy sposb na gospodarowa-nie rodkami publicznymi. Na koniec 2012 r. funkcjonowao 28 pastwowych funduszy celowych, ktrych przychody wyniosy 212,7 mldz i byy o 0,7% nisze ni zaplanowano w ustawie bude-towej. Wydatki wyniosy 212,4 mldz i w 73,5% pochodziy z dochodw wasnych funduszy.

Pozosta cz przychodw stanowiy dotacje z budetu pastwa, ktre wyniosy 56,5 mldz, wtym do Funduszu Ubezpiecze Spoecznych (FUS) 39,5 mldz. Przychody FUS stanowiy 81,8% przychodw wszystkich funduszy, a wydatki 83,0% wydatkw tych funduszy. Stan funduszy nakoniec 2012 r. wynis 3,5 mldz i by o 10,5% wyszy od stanu na koniec 2011 r. Na stan fun-duszy decydujcy wpyw miaa pogarszajca si kondycja finansowa FUS. Stan FUS na koniec 2012r. wynis minus 19,0 mldz i by o ponad 2,3 mldz niszy ni rok wczeniej.

Inaczej wygldaa sytuacja w niektrych innych funduszach. Najwyszy stan rodkw na koniec 2012 r., by w Funduszu Pracy (7,3 mldz), Funduszu Reprywatyzacji (5,4 mldz), Funduszu Gwa-rantowanych wiadcze Pracowniczych (4,3 mldz). rodki gromadzone w tych funduszach sobjte konsolidacj finansw sektora rzdowego i mog by wykorzystane, w zastpstwie rodkw zewntrznych, do sfinansowania potrzeb poyczkowych. Nie powinno to by jednak


19

podstawowym celem dziaalnoci tych funduszy. Niepowstrzymanie wnajbliszych latach pog-biajcej si nierwnowagi midzy dochodami i wydatkami Funduszu Ubezpiecze Spoecznych, powikszajcej deficyt finansw publicznych, moe stanowi zagroenie dla finansw pastwa. Sprzyja temu nieutworzenie funduszy rezerwowych dla ubezpiecze rentowych oraz chorobo-wego i wypadkowego, co NIK wielokrotnie postulowaa.

16. W ustawie budetowej ujto plany finansowe 10 agencji wykonawczych, w tym Agencji Nie-ruchomoci Rolnych administrujcej Zasobem Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa. Dwie agen-cje (Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), Agencja Rynku Rolnego) pe-nice funkcj agencji patniczych dysponoway rodkami na realizacj programw wspfinan-sowanych zbudetu Unii Europejskiej, ktre nie byy ujte w ich planach finansowych. Naruszao toco NIK sygnalizowaa ju w poprzednich latach zasady przejrzystoci finansw publicznych. Dotacje z budetu pastwa zostay przekazane do dziewiciu agencji w kwocie 6,5 mldz, sta-nowicej 97,0% kwoty zaplanowanej w ustawie budetowej. Zasadnicza cz rodkw (68,9%) skierowana zostaa do agencji realizujcej ustawowe zadania w rolnictwie (ARiMR) i na zadania badawczo-rozwojowe (Narodowe centrum Bada i Rozwoju, Narodowe centrum Nauki).

Agencje (wraz z Zasobem Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa) zrealizoway przychody w kwo-cie 11,9 mldz, tj.103,7% planu po zmianach. W porwnaniu do 2011 r. przychody byy wysze o10,0%. Wzrs rwnie udzia dotacji w przychodach z 51,1% w 2011 r. do 54,2% w 2012 r. Dota-cje stanowiy 98,8% przychodw Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz 100% przychodw Narodowego centrum Bada i Rozwoju.

Koszty agencji, wraz z kosztami Zasobu Wasnoci Rolnej Skarbu Pastwa, wyniosy 10,3 mldz, tj.98,9% planu. W porwnaniu do 2011 r. koszty byy wysze o 713,4mlnz. Rok 2012 agen-cje zamkny dodatnim wynikiem finansowym brutto w kwocie 1,6 mldz, przy planowanym 0,9mldz.

Sytuacja finansw publicznych

17. W 2012 r. po raz pierwszy od 2007 r. obniyy si relacje pastwowego dugu publicznego oraz dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB. Przyrosty dugu obliczanego wedug metodologii krajowej i unijnej byy kwotowo najnisze od 2008 r.

Na koniec 2012 r. pastwowy dug publiczny (PDP) wynis 840,5 mldz i by o 25,1 mldz, tj.o3,1%, wyszy ni na koniec 2011 r. Relacja PDP do PKB wyniosa 52,7%, tj.o 0,7 punktu pro-centowego mniej ni w kocu 2011 r. W 2012 r., trzeci rok z rzdu, relacja PDP do PKB przekro-czya 50%, tj.pierwszy prg ostronociowy okrelony w art.86 ust.1 pkt1 ustawy o finan-sach publicznych. W zwizku z powyszym, na rok 2014 Rada Ministrw bdzie zobowizana uchwali projekt ustawy budetowej, w ktrym relacja deficytu budetu pastwa do dochodw budetu pastwa nie bdzie moga by wysza ni analogiczna proporcja z ustawy budetowej na rok2013, tj.11,9%.

W dalszym cigu wystpuje zagroenie przekroczenia drugiego progu ostronociowego usta-lonego na poziomie 55%. Wizaoby si to z koniecznoci podjcia znacznie bardziej restrykcyj-nych dziaa, w tym istotnego ograniczenia wydatkw sektora publicznego w kolejnych latach. Naley zauway, e pomimo obnienia relacji dugu do PKB, wysoki poziom kosztw obsugi dugu istotnie wpywa na rwnowag budetu pastwa. W 2012 r. koszty te wzrosy o 17,1%, audzia wydatkw na obsug dugu publicznego w wydatkach budetu pastwa zwikszy si z 11,9% w 2011 r. do 13,2% w 2012 r.


20

W 2012 r. dug sektora instytucji rzdowych i samorzdowych wynis 886,8 mldz i stanowi 55,6% PKB. W stosunku do 2011 r. relacja ta ulega zmniejszeniu o 0,6 punktu procentowego ibya o 4,4 punktu procentowego nisza ni wielko referencyjna, okrelona w Traktacie o funk-cjonowaniu Unii Europejskiej20 oraz w Protokole Nr1321 w sprawie kryteriw konwergencji. Osi-gnicie na koniec 2012 r. relacji zaduenia sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB napoziomie 55,6% stawia Polsk na 13. miejscu wrd 27 krajw Unii Europejskiej.

18. W 2012 r. odnotowano najniszy procentowy i wartociowy roczny wzrost zaduenia Skarbu Pa-stwa w ostatnich dziesiciu latach. Dug Skarbu Pastwa na koniec 2012 r. wynis 793,9 mldz iwzrs w cigu roku o 22,7 mldz, tj.o 2,9%. Wzrost poziomu dugu by gwnie wynikiem finan-sowania potrzeb poyczkowych netto, w tym deficytu budetu pastwa i budetu rodkw euro-pejskich. W dugu Skarbu Pastwa zaduenie krajowe i zagraniczne, wedug miejsca emisji, sta-nowiy odpowiednio 68,4% i 31,6%. Na koniec 2012 r. udzia inwestorw zagranicznych w dugu Skarbu Pastwa wynis 432,4 mldz, tj.54,5%.

19. W czci opisowej Sprawozdania Rady Ministrw z wykonania budetu pastwa za okres od1stycznia do 31 grudnia 2012 r. istotnie zawyono dochody publiczne i zaniono defi-cyt sektora finansw publicznych. Deficyt sektora finansw publicznych zosta zaniony o 8,2 mldz, tj.o17,7%. Faktyczny deficyt sektora finansw publicznych w 2012 r. wynosi 46,3 mldz, coodpowiada 2,9% PKB, a nie 2,4% jak wykazano wSprawozdaniu Rady Ministrw. Nieprawi-dowo tapowstaa w wyniku zaliczenia do dochodw sektora finansw publicznych rodkw przekazanych z budetu pastwa doFunduszu Ubezpiecze Spoecznych z tytuu refundacji skadki dlaotwartych funduszy emerytalnych. Byo to niezgodne z przepisem art.7 ust.2 ustawy o finansach publicznych, ktry nakazuje ustalenie dochodw i wydatkw publicznych oraz nad-wyki lub deficytu sektora finansw publicznych po wyeliminowaniu przepyww finansowych midzy jednostkami tego sektora.

Rnica pomidzy deficytem sektora instytucji rzdowych i samorzdowych, obliczonym wedug metodologii systemu rachunkw narodowych ESA95 stosowanej w Unii Europejskiej, a deficy-tem sektora finansw publicznych, obliczonym wedug metodologii krajowej, wyniosa, zdaniem NIK, 16,4 mldz, tj.1,0% PKB. Rnica ta wynika przede wszystkim z szerszego zakresu podmio-towego sektora instytucji rzdowych i samorzdowych oraz innej metody ujmowania danych. Weuropejskim systemie rachunkw narodowych dane s ujmowane wedug zasady memoria-owej, awmetodologii krajowej wedug zasady kasowej. Istotne rnice w wielkoci deficytu obliczonego wedug metody unijnej i krajowej s take skutkiem innego ujmowania:

umorze podatkw i skadek naubezpieczenia spoeczne, wpaty z zysku NBP, dokapitalizowania spek, umorzenia i przejcia dugu, rozlicze z Uni Europejsk oraz transakcji SWAP.

20 Dz.U. UE c z dnia 30marca 2010 r. Nr83, str. 47.21 Dz.U. UE c z dnia 9maja 2008 r. Nr115, str. 281.


21

Nieprawidowoci

20. Skala i waga nieprawidowoci stwierdzonych w kontroli wykonania budetu pastwa i budetu rodkw europejskich bya, podobnie jak w poprzednich latach, niewielka. Nieprawidowoci najczciej polegay na: przekroczeniu upowanie do dokonywania wydatkw, nieegzekwowaniu zwrotu niewykorzystanych dotacji, nierzetelnym planowaniu dochodw i wydatkw, niedochodzeniu nalenoci budetowych, nieprzestrzeganiu procedur w postpowaniach o udzielanie zamwie publicznych.

Nieliczne byy przypadki niegospodarnego czy niecelowego wydatkowania rodkw.

W 2012 r. odnotowano popraw jakoci prowadzenia ksig rachunkowych wyraon wzrostem liczby opinii pozytywnych na temat ich wiarygodnoci, a take poprawnoci formalnej zapisw idowodw ksigowych. W obszarze ksig rachunkowych i sprawozda stwierdzono nieprawi-dowoci o podobnym charakterze jak w latach poprzednich (ujmowanie dowodw ksigowych do niewaciwego okresu sprawozdawczego, bdna kwalifikacja transakcji w ramach klasyfikacji budetowej, bdy formalne zapisw, a take bdy w kontroli biecej i dekretacji).

21. Niezalenie od opisanych powyej pozytywnych aspektw wykonania ustawy budetowej, Najwysza Izba Kontroli podkrela, e w dalszym cigu nie zostay zrealizowane formuowane przez NIK po poprzednich kontrolach budetowych wnioski ocharakterze systemowym, doty-czce midzy innymi: okrelenia zasad dotyczcych przekazywania rodkw z Unii Europejskiej na rachunek docho-

dw budetu rodkw europejskich, stworzenia podstaw prawnych lub zrezygnowania z udzielania zaliczek na poczet zakupw

inwestycyjnych zakupu sprztu wojskowego, okrelenia zasad przyznawania nagrd osobom zajmujcym kierownicze stanowiska pastwo-

we, w tym zwaszcza penicych funkcje, w stosunku do ktrych nie mona wskaza organu nadrzdnego.

Zaoenia polityki pieninej

22. Inflacja mierzona wskanikiem wzrostu cen towarw i usug konsumpcyjnych ksztatowaa si w okresie odstycznia dowrzenia 2012 r. powyej celu inflacyjnego (2,5%) i grnej granicy dopuszczalnego przedziau odchyle od celu inflacyjnego (3,5%). Znaczcy spadek inflacji wyst-pi wIVkwartale 2012 r. W grudniu inflacja obniya si do 2,4%, tj.poniej celu inflacyjnego. rednioroczna inflacja w 2012 r. wyniosa 3,7%. Na podwyszon inflacj najwikszy wpyw mia wzrost cen zwizanych z uytkowaniem mieszkania i nonikw energii, cen ywnoci oraz cen w transporcie. Wzrost tych cen zwizany by gwnie z oddziaywaniem importowanej inflacji, tj.podwyszonych cen surowcw rolnych i energetycznych (w tym ropy naftowej) na rynkach wiatowych oraz niekorzystn sytuacj podaow na rynku misa wieprzowego w Polsce.

Pomimo e cel inflacyjny przez trzy kwartay nie zosta osignity, Najwysza Izba Kontroli oce-nia pozytywnie wykonanie zaoe polityki pieninej w 2012 r. Rada Polityki Pieninej podja waciwe dziaania w celu wykonania Zaoe polityki pieninej na rok 2012 r. Decyzje o ksztato-waniu wysokoci stp procentowych podejmowane byy z uwzgldnieniem celw i zasad okre-lonych w Zaoeniach, w szczeglnoci projekcji inflacji i danych o przewidywanym rozwoju sytuacji gospodarczej. Na czynniki zewntrzne, powodujce podwyszenie inflacji, polityka pie-nina NBP nie miaa bezporedniego wpywu.

I I I . W A R U N k I W y k O N A N I A b U D E T U P A S T W AI b U D E T U R O D k W E U R O P E J S k I C H

23

Budet pastwa i budet rodkw europejskich w 2012 r. wykonywane byy w warunkach pogbiaj-cego si spowolnienia wzrostu gospodarczego w Polsce, recesji w Unii Europejskiej i pogorszenia sytuacji w gospodarce wiatowej. Na ksztat budetu wpyw miay ograniczenia wynikajce z faktu, e Polska objta bya procedur nadmiernego deficytu, a take ograniczenia wynikajce z proce-dur ostronociowych, bdce konsekwencj faktu, i w kocu 2010 r. pastwowy dug publiczny bywikszy od 50% PKB z roku 2010 r.

1. Sytuacja gospodarcza na wiecie

Sytuacja gospodarcza w latach 20112012 pogorszya si w skali globalnej. Wedug danych Midzy-narodowego Funduszu Walutowego tempo wzrostu PKB gospodarki wiatowej szacowane na pod-stawie parytetu siy nabywczej obniyo si z poziomu 3,9% w 2011 r. do 3,2% w 2012 r.22.

Kraje Unii Europejskiej odnotoway ujemny wzrost PKB (-0,3%). Kryzys gospodarczy by najgbszy wpoudniowych krajach strefy euro. Spadek PKB nastpi nie tylko w takich krajach jak Grecja (-6,4%), Portugalia (-3,2%), Wochy (-2,4%), hiszpania (-1,4%), cypr (-2,4%), ale rwnie w Sowenii (-0,3%), Belgii (-0,2%), holandii (-0,9%) i Finlandii (-0,2%). W najwaniejszych gospodarczo krajach Unii tempo wzrostu gospodarczego byo znacznie nisze ni w 2011 r. i wynosio w Niemczech 0,9%, we Fran-cji 0,0% iwWielkiej Brytanii 0,2%. Najwyszy wzrost gospodarczy wystpi w tym okresie na otwie (5,6%) iLitwie (3,6%). Kryzys w Unii Europejskiej spowodowa spowolnienie tempa wzrostu caej gospodarki wiatowej, w tym gospodarki Polski, ktra odnotowaa wzrost PKB na poziomie 1,9%.

Kryzys gospodarczy w Unii Europejskiej ma dugotrway wpyw na sytuacj finansow wielu pod-miotw publicznych i prywatnych, oddziaujc na zaufanie inwestorw i poyczkodawcw oraz sku-teczno sektora finansowego. Napicia na rynkach dugu pastwowego i w sektorze bankowym wzajemnie si napdzaj, przysparzajc wielu poyczkobiorcom powanych problemw. Ograni-czony dostp do finansowania sta si gwn przeszkod dla oywienia gospodarczego. Problemy te sszczeglnie dotkliwe w sabszych pastwach czonkowskich nalecych dostrefy euro23.

Polska jest w duym stopniu zalena od sytuacji w Unii Europejskiej, a zwaszcza w Niemczech. W2012r. w strukturze geograficznej obrotw towarowych zmniejszy si nieznacznie udzia krajwUE, alewdalszym cigu jest on dominujcy. Udzia krajw unijnych w eksporcie Polski zmniejszy si z78,0% w2011r. do 75,8% w roku ubiegym, a w imporcie z 59,6% do 57,0%. Dugotrwaa stagnacja na rynkach unijnych moe stanowi dla wzrostu gospodarczego Polski powane zagroenie.

W cigu 2012 r. w Unii Europejskiej nastpowao stopniowe wyhamowywanie dynamiki produktu krajowego brutto. W konsekwencji w II kwartale w UE ogem po raz pierwszy od IV kwartau 2009r. wystpi spadek PKB o 0,3% w skali roku. W czwartym kwartale 2012 r. odnotowano spadek PKBo0,6%24 wobec spadku o 0,4% w trzecim kwartale. Najgorsza bya sytuacja w Grecji i Portuga-lii, gdzie PKB w IV kwartale 2012 r. by odpowiednio o 5,7% i 3,8% mniejszy ni przed rokiem. Duy

22 IMF World Economic Outlook Update, January 2013, Waszyngton, D.c.23 Na podstawie komunikatu Komisji Europejskiej z 28 listopada 2012 r. Roczna analiza wzrostu na 2013 r.,

COM (2012) 750.

24 Informacja o sytuacji spoeczno-gospodarczej kraju, I kwarta 2013, GUS, Warszawa, kwiecie 2013 r.

W A R U N K I W Y K O N A N I A B U D E T U P A S T W AI B U D E T U R O D K W E U R O P E J S K I c h

24

spadek produktu krajowego brutto wystpi take na cyprze (o 3,3%), we Woszech, na Wgrzech iwSowenii (po 2,8%). Najwyszy wzrost PKB miay kraje batyckie, z tego otwa (5,8%), Esto-nia(3,5%) iLitwa(3,0%). Wzrost PKB wystpi take w Szwecji (o 1,5%), na Sowacji (o 1,2%), w Polsce (o 0,7%), wNiemczech (o 0,4%) oraz Wielkiej Brytanii (o 0,2%). We Francji wystpi spadek PKB o 0,3%.

Wedug danych Eurostatu w 2012 r. w Unii Europejskiej odnotowano niewielk popraw relacji defi-cytu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB z4,4% w 2011 r. do 4,0% w 2012 r.25. W17krajach czonkowskich deficyt przekroczy ustalone kryterium konwergencji (3% PKB). Najgb-szy deficyt odnotowano w hiszpanii (10,6%) i Grecji (10,0%) i by on wikszy ni w roku poprzed-nim. W 13 krajach (w tym w Polsce) relacja deficytu do PKB poprawia si, w 12 pogorszya, natomiast wAustrii i na cyprze nie zmienia si.

Relacja dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do PKB w krajach Unii Europejskiej pogorszya si w 2012 r. o 2,8 punktu procentowego w porwnaniu do roku poprzedniego i wyniosa 85,3% PKB. Dopuszczalny poziom dugu (60% PKB) przekroczyo, podobnie jak w 2011 r., 14 pastw UE. Wnajtrudniejszej sytuacji bya Grecja, gdzie dug sektora rzdowego i samorzdowego wynis 156,9%PKB. Wysoki poziom dugu obserwowano we Woszech (127% PKB) i w Portugalii (123,6% PKB). Wyszy od przecitnego w UE poziom dugu odnotowano take w Irlandii, Belgii, we Francji, wWielkiej Brytanii oraz na cyprze (w granicach od 117,6% do 85,8% PKB). W Niemczech nastpio niewielkie pogorszenie relacji dugu do PKB z 80,4% w 2011 r. do 81,9% w 2012 r.

Ubiegy rok by kolejnym rokiem objcia Polski przez Rad Unii Europejskiej procedur nadmier-nego deficytu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych, zgodnie z ktr powinnimy obniy deficyt sektora finansw publicznych do dopuszczalnego poziomu 3% PKB. Wedug danych GUS26 w 2012 roku deficyt uksztatowa si na poziomie ok. 62,7 mldz, co stanowio 3,9% PKB, natomiast dug sektora instytucji rzdowych i samorzdowych wynis 886,8 mldz, tj.55,6% PKB.

W wikszoci pozaunijnych krajw OEcD27 w 2012 r. obserwowano umiarkowane spowolnienie tempa wzrostu PKB. Najwysz dynamik charakteryzowao si chile, gdzie wzrost PKB wynis 5,6% i by tylko nieznacznie wolniejszy ni przed rokiem. Wysz dynamik w porwnaniu do roku poprzedniego charakteryzoway si Stany Zjednoczone (2,2%), Japonia (2,0%), Australia (3,6%) iNorwegia (3,2%). Relatywnie wysokie tempo wzrostu produktu krajowego brutto notowano take w Izraelu (3,1%) i Meksyku (3,9%). W rezultacie PKB krajw OEcD ogem w 2012 r. zwikszy si o1,4% wskali roku wobec 1,9% w 2011 r.28. W jedenastu krajach OEcD produkt krajowy brutto by mniejszy ni przed rokiem. Najgbszy spadek notowano w krajach nalecych do Unii Europejskiej, tj.wGrecji, Portugalii, we Woszech oraz Sowenii.

Spowolnienie wzrostu gospodarczego objo w 2012 r. rwnie pozostae najwiksze gospodarki wiata, tzw. kraje BRIcS29. W chinach PKB zwikszy si o 7,8% wobec 9,4% w 2011 r., i by to najni-szy wzrost od 1999 roku. Szczeglnie due spowolnienie wzrostu gospodarczego wystpio drugi rok zrzdu w Brazylii. W 2012 r. Brazylia odnotowaa wzrost PKB o 0,9%, podczas gdy w 2010 r. wyno-

25 Notyfikacja fiskalna Eurostatu, 22kwietnia 2013 r.26 Komunikat GUS z dnia 22kwietnia 2013 r. dotyczcy deficytu i dugu sektora instytucji rzdowych i samorzdowych.27 czonkami OEcD s nalece do Unii Europejskiej: Austria, Belgia, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja,

hiszpania, Irlandia, Luksemburg, holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Republika czeska, Sowacja, Sowenia, Szwecja, Wgry, Wielka Brytania, Wochy; a z krajw spoza UE: Australia, chile, Kanada, Islandia, Izrael, Japonia, Meksyk, Norwegia, Nowa Zelandia, Republika Korei, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Turcja.

28 GUS. Podstawowe wskaniki makroekonomiczne. OECD i wybrane kraje wiata.29 Brazylia, Rosja, Indie, chiny oraz Republika Poudniowej Afryki.


25

si on 7,5%, a w roku 2011 2,7%. W Indiach PKB zwikszy si w ubiegym roku o 4%, a w Rosji o3,6%. Kraje BRIcS miay istotny, pozytywny wpyw na ksztatowanie si dynamiki PKB na wiecie.

Wedug prognoz Midzynarodowego Funduszu Walutowego w 2013 r. gospodarka wiatowa zacznie stopniowo przyspiesza30. Produkt krajowy brutto na wiecie zwikszy si w skali roku o 3,3%. Wstrefie euro wzrost PKB bdzie nadal ujemny (-0,3%). Gospodarka Stanw Zjednoczonych wzro-nie o1,9%, to jest nieco wolniej ni w 2012 r. W Japonii przewidywany wzrost PKB wyniesie 1,5%. Znaczne oywienie gospodarcze MFW przewiduje w chinach (8%) i w Indiach (5,7%). Ze stagnacji wyjdzie Brazylia. Prognozowany jest wzrost PKB Brazylii na poziomie 3,0%. W Rosji MFW przewiduje wzrost PKB w2013 r. o 3,4%, w Republice Poudniowej Afryki o 1,9%.

Jednym z zasadniczych czynnikw ryzyka dla naszej gospodarki pozostaje ksztatowanie si sytu-acji makroekonomicznej w krajach bdcych gwnymi partnerami gospodarczymi Polski. Tenden-cje w strefie euro wskazuj na ryzyko dalszego spowolnienia wzrostu gospodarczego. Stan finan-sw publicznych niektrych krajw strefy euro stwarza nadal powane zagroenie dla koniunktury gospodarczej i stabilnoci rynkw finansowych. W efekcie budet unijny moe mie problemy zreali-zacj biecych patnoci. Dalsza konsolidacja fiskalna w krajach realizujcych programy napraw-cze jest niepewna, moliwe jest wystpienie kolejnych zaburze na rynkach finansowych oraz pro-testw spoecznych. Taki rozwj sytuacji moe pogbi spowolnienie wzrostu gospodarczego orazodpywkapitau z rynkw gospodarek wschodzcych, do ktrych naley Polska.

2. Sytuacja spoeczno-gospodarcza w Polsce

W 2012 r. nastpio spowolnienie wzrostu gospodarczego Polski. Produkt krajowy brutto zwik-szy si realnie o 1,9% wobec wzrostu o 4,5% w 2011 r. i o 3,9% w 2010 r. Gospodarka polska zacza odczuwa wpyw niekorzystnych procesw zachodzcych w gospodarce wiatowej i europejskiej. Nie nastpi wzrost zatrudnienia i realnych wynagrodze. Zwikszya si liczba osb pozostajcych bez pracy. Wzrost cen towarw i usug konsumpcyjnych by wikszy ni zakadano.

Wpyw popytu krajowego na tempo wzrostu gospodarczego by ujemny i wynis minus 0,2 punktu procentowego. Byo to spowodowane spadkiem (o 0,2%) realnych nakadw na rodki trwae. Wpyw spoycia na wzrost PKB by dodatni, ale mniejszy ni w poprzednim roku, i wynis 0,5 punktu pro-centowego.

W odrnieniu od lat poprzednich gwnym czynnikiem wspierajcym wzrost gospodarczy w2012r. by eksport netto, ktrego wpyw na tempo wzrostu PKB by wikszy ni w poprzednim roku i wynis 2,1 punktu procentowego. Spadek tempa wzrostu importu wywoany spowolnieniem inwestycji by gbszy ni ograniczenie dynamiki eksportu wywoane gorsz sytuacj gospodarcz u naszych gw-nych partnerw handlowych.

30 IMF World Economic Outlook, April 2013.


26

Wykres 3. Dynamika PKB w latach 20032012 (rok poprzedni = 100)

rdo: dane GUS.

Wzrost gospodarczy w Polsce ulega spowolnieniu w kolejnych kwartaach 2012 r.

Tabela 1. Wzrost PKB w poszczeglnych kwartaach 2011 i 2012 r.

Lata

Kwartay

I II III IV

Analogiczny okres roku poprzedniego = 100

2011 104,5 104,3 104,4 104,9100,72012 103,5 102,3 101,3

rdo: Informacja w sprawie zaktualizowanego szacunku PKB za lata 20112012. GUS, Warszawa, 22kwietnia 2013 r.

rednioroczny wzrost cen towarw i usug konsumpcyjnych w 2012 r. wynis 3,7%. Wzrost cen by wolniejszy ni w 2011 r., ale wyszy od zaoonego w ustawie budetowej. Zanotowano wysoki wzrost cen towarw i usug zwizanych z transportem oraz mieszkaniem, a take ywnoci i napo-jw bezalkoholowych. Sabsza ni w 2011 r. bya dynamika cen w przemyle i budownictwie.

Tabela 2. Inflacja w latach 20112012

Lata

Kwartay

I II III IV

Analogiczny okres roku poprzedniego = 100

2011 103,8 104,6 104,1 104,6

2012 104,1 104,0 103,9 102,9

rdo: dane GUS.

Spowolnieniu wzrostu gospodarczego towarzyszyo zahamowanie produkcji sprzedanej przemysu, sprzeday detalicznej i spadek produkcji budowlano-montaowej.

103,9 105,3

103,6

106,2 106,8

105,1

101,6

103,9 104,5

101,9

101,5 102,5 102,1

103,3 103,2

100,3

95,7

102,1 101,6

99,7

94

96

98

100

102

104

106

108

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Polska UE

[%]


27

Produkcja sprzedana przemysu (w cenach staych) w 2012 r. bya o 0,8% wysza ni w roku poprzed-nim (w 2011 r. wzrost o 7,7%). W przedsibiorstwach zatrudniajcych wicej ni 9 osb produkcja sprzedana bya w 2012 r. o 1% wysza ni przed rokiem, przy czym z kwartau na kwarta dynamika wzrostu produkcji sprzedanej malaa, a w IV kwartale produkcja sprzedana przemysu bya o3,2% mniejsza ni w IV kwartale 2011 r. W grudniu 2012 r. produkcja sprzedana bya a o10,6% mniejsza ni w roku 2011.

W 2012 r. wzrosa (o 1,3%) produkcja sprzedana przedsibiorstw przetwrstwa przemysowego oraznieznacznie przedsibiorstw w sektorze wytwarzania i zaopatrywania w energi elektryczn, gaz, par wodn i gorc wod (o 0,3%). Najwikszy spadek sprzeday (o 5,6%) odnotowano w prze-myle wydobywczym, w ktrym jeszcze w 2011 r. produkcja sprzedana wzrosa o 2,7%.

Wykres 4. Tempo wzrostu produkcji sprzedanej przemysu w poszczeglnych kwartaach lat 20112012 (analogiczny okres roku poprzedniego = 100)

rdo: dane GUS.

Sprzeda detaliczna (w cenach staych) w 2012 r. bya o 0,8% wysza ni w roku poprzednim. W2011r. wystpi wzrost sprzeday detalicznej o 3,2%. W przedsibiorstwach o liczbie pracujcych powyej dziewiciu osb sprzeda detaliczna w 2012 r. wzrosa jeszcze bardziej, tj.o 2,3%, cho wzrost by wolniejszy ni w 2011 r., gdy sprzeda zwikszya si o 7,3%.

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

I kw. 2011 II kw. III kw. IV kw. I kw. 2012 II kw . III kw. IV kw.

[%]


28

Wykres 5. Tempo sprzeday detalicznej w poszczeglnych kwartaach lat 20112012 (analogiczny okres poprzedniego roku = 100)

rdo: dane GUS.

Najwyszy wzrost sprzeday detalicznej (o 16,1%) wystpi w grupie Meble, rtv, agd, a take wprzedsibiorstwach prowadzcych sprzeda w niewyspecjalizowanych sklepach (wzrost o 12,6%). Szybciej rosa te sprzeda w jednostkach zajmujcych si handlem pojazdami samochodowymi, motocyklami i czciami (wzrost o 4,1% w porwnaniu do 3,5% w roku poprzednim). Najwik-sze tempo spadku sprzeday zanotowano w 2012 r. w grupie Prasa, ksiki, pozostaa sprzeda wwyspecjalizowanych sklepach o 14,7%.

Produkcja budowlano-montaowa (w cenach staych) zrealizowana na terenie kraju przez przed-sibiorstwa o liczbie pracujcych powyej dziewiciu osb w 2012 r. bya o 1,0% nisza ni przed rokiem, przy wzrocie o 16,3% w roku poprzednim. Wpyn na to spadek sprzeday w III i IV kwartale 2012 r. Spadek wystpi w kadej dziaalnoci budowlanej, poza budow obiektw inynierii ldo-wej i wodnej, w ktrej zanotowano wzrost o 0,7%. Spadek dynamiki produkcji budowlano-monta-owej wynis od 0,4% (roboty budowlane o charakterze remontowym) do 2,2% (budowa budyn-kw). Wpoprzednich latach sprzeda produkcji budowlano-montaowej rosa szybko w 2010 r. o3,5%, a w2011 r. o 16,3%.

Krajowy Program Reform

Ubiegy rok by drugim rokiem funkcjonowania w Unii Europejskiej tzw. Europejskiego Semestru, tj.procedury zarzdzania koordynacj polityki gospodarczej i budetowej pastw czonkowskich. W trakcie tej procedury pastwa czonkowskie cyklicznie dostosowuj swoj polityk budetow igospodarcz do celw i zasad uzgodnionych na szczeblu unijnym. celem wdroenia procedury Europejskiego Semestru jest zapewnienie takiej koordynacji polityki budetowej i gospodarczej pastw czonkowskich, ktra przyczyni si do stabilnoci finansw publicznych, wzrostu gospodar-czego oraz zapobiegnie nadmiernej nierwnowadze makroekonomicznej. Procedura ta ma zapew-

-4

-2

0

2

4

6

8

10

I kw. 2011 II kw. III kw. IV kw. I kw. 2012 II kw. III kw. IV kw.

[%]


29

ni odpowiednie warunki dla corocznego zbliania si Unii do osignicia celw okrelonych w du-gookresowej strategii rozwoju spoeczno-gospodarczego Europa 202031.

Narzdziem realizacji strategii Europa 2020 w Polsce, podobnie jak i w innych pastwach czon-kowskich, jest Krajowy Program Reform na rzecz realizacji strategii Europa 2020 (KPR)32. Rada UE ocenia Krajowy Program Reform oraz wydaa opini na temat przedstawionego przez Polsk Pro-gramu konwergencji. Wynikiem tej oceny i opinii byo wydanie w 2011 r. siedmiu zalece, ktre rzd powinien wdroy. Realizacja zalece wymagaa podjcia reform, ktre powinny zwikszy poten-cja rozwojowy pastwa. Przedmiotem zalece byy finanse publiczne, system emerytalny, ksztace-nie i szkolenia, finansowanie placwek opieki nad dziemi, energetyka, transport kolejowy oraz pro-cedury prawne zwizane z egzekwowaniem zobowiza umownych, budownictwem i zagospoda-rowaniem przestrzennym.

Przeprowadzona przez NIK w 2012 r. kontrola realizacji zalece Rady UE wykazaa, e rzd rozpocz realizacj wszystkich zalece. Dziaania te jednak mog okaza si niewystarczajce, eby w sposb trway zredukowa deficyt sektora instytucji rzdowych i samorzdowych do poziomu 3% PKB oraz zapewni dugofalowe wzmocnienie potencjau rozwojowego Polski.

Tabela 3. Wybrane wskaniki realizacji strategii Europa 2020 w Polsce

Wskanik 2005 2010 2011 2012 Cel dla Polski (2020)

Wskanik zatrudnienia osb w wieku 2064 lat (%) 58,3 64,6 64,8 64,7 71

Nakady na B+R (% PKB) 0,57 0,74 0,77 . 1,7

Udzia energii ze rde odnawialnych w zuyciu energii (%) 7,0 9,4 10,8 .

Zwikszenie wykorzystania odnawialnych rde energii

Modzie niekontynuujca nauki (%) 5,3 5,4 5,6 5,7 4,5

Osoby w wieku 3034 lat posiadajce wysze wyksztacenie (%) 22,7 34,8 36,5 39,1 45

Wskanik zagroenia ubstwem lub wykluczeniem spoecznym (%) 45,3 27,8 27,2 .

Zmniejszenie o 1,5 mln liczby osb yjcych poniej relatywnej granicy

ubstwa

rdo: dane GUS.

31 Strategia Europa 2020 zostaa zatwierdzona przez Rad Europejsk 17 czerwca 2010 r. i zastpia obowizujc wlatach 20002010 Strategi Lizbosk. Strategia Europa 2020 okrela gwne cele, ktre Unia powinna osign do 2020r.:

75-procentowe zatrudnienie osb w wieku 2064 lat; 3-procentowy udzia wydatkw na badania i rozwj w PKB; cel 20:20:20 (ograniczenie o 20% emisji cO, pozyskiwanie 20% energii ze rde odnawialnych, 20% wzrost

efektywnoci energetycznej); obnienie do 10% udziau modziey niekontynuujcej nauki przy osigniciu 40-procentowego udziau osb

z wyszym wyksztaceniem w grupie wiekowej 3034 lat; zmniejszenie o 20mln liczby osb zagroonych wykluczeniem spoecznym. 32 Krajowy Program Reform na rzecz realizacji strategii Europa 2020 w Polsce jest dokumentem rzdowym przyjtym

przez Rad Ministrw 26kwietnia 2011 r. Po jego aktualizacji w 2012 roku Rada Ministrw przyja 25kwietnia 2012 r. Krajowy Program Reform Europa 2020. Aktualizacja 2012/2013.


30

Strategia Rozwoju Kraju

Strategia Rozwoju Kraju 20072015 zostaa przyjta przez Rad Ministrw 29listopada 2006 r. Zgod-nie z art.12a ust. 7 ustawy z dnia 6grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju Stra-tegia podlega okresowej aktualizacji, co najmniej raz na cztery lata33. Strategia Rozwoju Kraju (SRK) todokument rzdowy tworzony w celu okrelenia przedsiwzi rozwojowych, ktre trzeba podj, aby poprawi sytuacj spoeczno-gospodarcz kraju. Wyznaczane s w nim cele, ktre maj by osi-gnite w czasie okrelonym w danym dokumencie.

Ostatnia Informacja o realizacji Strategii Rozwoju Kraju 20072015 zostaa przekazana Sejmowi wlipcu 2012 r.34. W zwizku z koniecznoci dostosowania SRK do nowych uwarunkowa spoeczno-gospodarczych oraz do wyzwa wewntrznych i zewntrznych, podjto decyzj o jej aktualizacji oraz owydueniu horyzontu czasowego do 2020 roku. Strategia Rozwoju Kraju 2020 Aktywne spoeczestwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne pastwo zostaa przyjta przez Rad Mini-strw 25wrzenia 2012 r.35.

Tabela 4. Wybrane wskaniki realizacji przez Polsk Strategii Rozwoju Kraju 20072015

Wskanik 2010 2011 2012

Zakadana warto

wskanika

2010 2015

rednie roczne tempo wzrostu PKB (%) 3,9 4,5 1,9 5,1 5,2

rednia stopa inwestycji (%) 19,9 20,2 19,4 21,0 25,0

rednia roczna inflacja (%) 2,6 4,3 3,7 x x

Deficyt/nadwyka sektora finansw publicznych w % PKB -7,9 -5,0 -3,9 2,5 2,0

Dug publiczny w % PKB 54,8 56,2 55,6 51,7 47,0

Eksport towarw na 1 mieszkaca (w tys. euro) 3,1 3,5 3,7 3,5 4,9

Turyci zagraniczni (przyjazdy w mln osb) 12,5 13,4 14,8 18,3 22,0

Wskanik zatrudnienia osb w wieku 1564 lat 58,9 59,3 59,7 57,0 62,0

Wskanik zatrudnienia kobiet w wieku 1564 lat 52,6 52,7 53,1 51,0 53,0

Wskanik zatrudnienia osb niepenosprawnych 20,4 20,7 21,4 18,0 25,0

Stopa bezrobocia osb w wieku 1524 lat (%) 23,7 25,8 26,5 26,0 18,0

Udzia % ludnoci w wieku 1564 lat z wyksztaceniem wyszym 35,8 35,3 35,1 38,0 41,0

Poziom zaufania do administracji publicznej 42 x 45 45 50

Wskanik poczucia bezpieczestwa 70 75 66 50 60

Wskanik zatrudnienia osb w wieku 15 lat i wicej na wsi (%) 50,4 50,4 50,4 51 54

Odsetek dzieci w wieku 35 lat objtych wychowaniem przedszkolnym w placwkach na wsi 43,1 49,3 50,8 25 35

Liczba penozatrudnionych w rolnictwie indywidualnym na 100 ha uytkw rolnych 13,8 13,5 13,6 12 10

Wskanik urbanizacji 60,8 60,7 60,6 62 65

rdo: Strategia Rozwoju Kraju, Podstawowe wskaniki realizacji. GUS.

33 Dz.U. z 2009 r. Nr84, poz. 712 zezm.34 Informacja o realizacji Strategii Rozwoju Kraju 20072015 w roku 2011. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

Warszawa, lipiec 2012 r.

35 M.P. z 2012 r. poz. 882, Strategia Rozwoju Kraju 2020 Aktywne spoeczestwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne pastwo.


31

Stopie realizacji celw Strategii Rozwoju Kraju 20072015 jest w roku 2012 bardzo zrnicowany. Wniektrych obszarach ju w 2012 r. osignito docelowe wartoci wskanikw zaplanowane na rok2015, poziom innych wskanikw wskazuje, e cele SRK nie zostan w peni zrealizowane. Widoczne jest przy tym, e lepsze rezultaty uzyskano w zakresie jakoci ycia ni w kwestiach doty-czcych sytuacji gospodarczej. W szczeglnoci nierealne jest ju osignicie zakadanych wSRK wskanikw redniego tempa wzrostu PKB czy relacji pastwowego dugu publicznego do PKB.

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 20072013

Fundusze strukturalne i Fundusz Spjnoci wdraane s zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia 20072013 (NSRO 20072013)36. Dokument ten zosta przyjty przez Rad Mini-strw 29listopada 2006 r. rodki przekazywane do Polski w ramach NSRO 20072013 maj suy reali-zacji celu strategicznego, jakim jest tworzenie warunkw dla wzrostu konkurencyjnoci gospodarki pol-skiej opartej na wiedzy i przedsibiorczoci, zapewniajcej wzrost zatrudnienia oraz poziomu spjno-ci spoecznej, gospodarczej i przestrzennej. Powyszy cel mia by osignity poprzez realizacj sze-ciu szczegowych celw horyzontalnych. Nie wszystkie wskaniki realizacji tych celw s na zadowa-lajcym poziomie37. Analiza wskanikw GUS monitorujcych NSRO wskazuje, e pomimo znaczcych kwot wpywajcych z UE do Polski, nie zostan osignite rezultaty zakadane na rok 201338 w obsza-rze podnoszenia wydajnoci pracy, inwestycji, innowacyjnoci przedsibiorstw, w tym wydatkw na badania i rozwj, oraz zaawansowania technologicznego produkcji.

Najwiksze problemy wi si z osigniciem docelowych efektw polityki spjnoci w ramach podnoszenia konkurencyjnoci i innowacyjnoci przedsibiorstw, w tym szczeglnie sektora wytwrczego o wysokiej wartoci dodanej oraz rozwj sektora usug. Na przykad wskanik naka-dw ogem na dziaalno badawcz i rozwojow mierzony jako % PKB planowany do osigni-cia w2013 r. na poziomie 1,5%, przy redniej dla UE wynoszcej 2,03%, na koniec 2011 r. wynis 0,77% PKB idynamika wzrostu wskanika w latach poprzednich w zasadzie wyklucza moliwo zblienia si do zakadanego poziomu (w latach 2009 i 2010 wskanik ten ksztatowa si na pozio-mie odpowiednio 0,68% i 0,74%). Wskanik udziau przedsibiorstw przemysowych ponoszcych nakady nadziaalno innowacyjn, liczony jako procent wszystkich przedsibiorstw, na koniec 2011 r. osign poziom 29,8%, przy zakadanych 60% na 2013 r., i uplasowa Polsk na przedostat-nim miejscu wrd 27 krajw UE. Wskanik ten w latach 20032010 obniy si z 39,3% do 29,6%. Pomimo dostpnoci rodkw na podniesienie konkurencyjnoci i innowacyjnoci przedsibiorstwa, udzia produktw wysokiej i redniowysokiej techniki w produkcji sprzedanej w przemyle osign na koniec 2011r. poziom 33,6%, przy zaplanowanym na 2013 r. 37,5%, i by o 1,6 punktu procento-wego niszy ni w2010 r. (35,2%).

Nie zostan te osignite wskaniki zaoone dla budowy i modernizacji infrastruktury technicz-nej i spoecznej, majcej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjnoci. Wystpuj trudno-ci wrealizacji planu budowy autostrad i drg ekspresowych. Do koca 2012 r. zbudowano 1.367km autostrad przy zaplanowanym celu w 2013 r. 1.754km. Stanowi to 77,8% planu. Dokoca 2012r. zbudowano 1.065km drg ekspresowych, co stanowio 41,7% wielkoci zaoonej na 2013 r.

36 Dokument zaakceptowany decyzj Komisji Europejskiej zatwierdzajc pewne elementy Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego,Warszawa, maj, 2007 r.

37 Zgodnie z danymi monitoringu GUS Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia. Podstawowe wskaniki realizacji stan na kwiecie 2013 r.

38 Wskaniki monitorujce GUS.


32

(2.555km ). Budowa autostrad i drg ekspresowych napotykaa liczne problemy zwizane z opnie-niami i wycofywaniem si wykonawcw z placw budw oraz bankructwami niektrych firm. Roz-wizanie tych problemw powinno by priorytetem dla instytucji odpowiedzialnych za skuteczn realizacj projektu budowy sieci autostrad i drg ekspresowych.

Poziom redniej stopy inwestycji39 w 2012 r. wynosi 19,4% i by najniszy od 2005 r., podczas gdy na2013 r. przewidziano 24,0%. Podobnie wydajno pracy na jednego pracujcego wyniosa w2011r. 66,9%, przy zaoeniu, e rednia UE 25 wynosi 100%, i bya to warto o 1,5 punktu pro-centowego wysza ni w 2010 r. Osignicie w 2013 r. zakadanego poziomu 75% wydaje si mao realne, poniewa wymagaoby to wzrostu relacji o 8,1 punktu procentowego.

Nie s take realizowane zaoenia ilociowe w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy oraz reduk-cji stopy bezrobocia w obszarach najbardziej dotknitych tym zjawiskiem.

Take w przypadku PROW wskaniki obrazujce rezultaty wydatkowania rodkw unijnych kszta-tuj si poniej oczekiwanego poziomu pod wzgldem liczby gospodarstw odbierajcych wspar-cie ze rodkw unijnych, jak rwnie wynikajcych z tego efektw gospodarczych (np.inwestycje, przekwalifikowanie gospodarstw na dziaalno pozarolnicz).

Opisane wyej wskaniki realizacji celw strategicznych NSRO wskazuj, e pomimo widocznych wwielu dziedzinach efektw z wykorzystania rodkw, pozostaj jednak obszary, w ktrych nie osi-gnito zaplanowanych celw.

Tabela 5. Wybrane wskaniki realizacji celw NSRO

Wskanik 2010 2011 2012

Zakadana warto

wskanika 2013 r.

rednie roczne tempo wzrostu PKB (%) 3,9 4,5 1,9 5,2

PKB na 1 mieszkaca w PPS1 (UE 25 = 100) 60,0 63,0 65,0

rednia stopa inwestycji (%) 19,9 20,2 19,4 25,0

Nakady na dziaalno badawcz i rozwojow mierzone jako % PKB 0,74 0,77 1,5

Udzia przedsibiorstw przemysowych ponoszcych nakady na dziaalno innowacyjn, liczony jako % wszystkich przedsibiorstw 29,6 29,8 60,0

Udzia produktw wysokiej i redniowysokiej techniki w produkcji sprzedanej w przemyle 35,2 33,6 37,5

czna dugo autostrad (km)czna dugo drg ekspresowych (km)

857675

1.070738

1.3671.065

1.7542.555

Wydajno pracy na 1 pracujcego (UE 25 = 100) 65,4 66,9 75,0Bezrobocie w trzech podregionach (NUTS 3) o najwyszej stopie bezrobocia (%) 23,7 23,7 24,5 22,0

redni czas egzekucji wyrokw sdowych (dni) 830,0 830,0 685,0 200,0Wskanik postrzegania korupcji 5,3 5,5 58,02 5,0Odsetek gospodarstw domowych posiadajcych dostp do Internetu na wsi (%) 56,2 61,2 66,1 70,0

1 Ang. Purchasing Power Standard2 W roku 2012 r. obowizywaa skala 0100, na ktrej 0 oznacza, e kraj jest postrzegany jako bardzo skorumpowany,

a 100oznacza, e jest postrzegany jako pozbawiony korupcji, natomiast w latach poprzednich skala 010 podobnie skon-struowana.

rdo: Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia, wskaniki monitorujce. GUS.

39 Relacja nakadw brutto na rodki trwae do PKB.


33

3. Realizacja zaoe makroekonomicznych

W uzasadnieniu do projektu ustawy budetowej na rok 2012 zaoono, e sytuacja gospodarcza nawiecie si pogorszy. Przyjto zgodnie z prognozami

Analiza Budzetu 2012

Documents

Transcript of Analiza Budzetu 2012