Alder Harry _ NLP w 21 Dni

Sowo wstpne

Wiele lat temu, po ukoczeniu programu dla trenerw NLP, uzyska limy dyplom trenera programowania neurolingwistycznego. Program by niezwykle interesujcy, wymagajcy i prowokujcy. Najbardziej zapad nam w pami moment, kiedy Richard Bandler poprosi nas o zdefiniowanie i wyjanienie NLP. wietnie wiedzia, jak uciszy pokj peen trenerw! NLP jest tak szerokim tematem, e nieatwo uj go w prost defini cj. Dr Harry Alder i Beryl Heather zebrali najistotniejsze wiadomoci z tego zakresu i wprowadzili w nim troch jasnoci. Kady z nas obdarzony jest wyjtkowymi zdolnociami. Harry i Beryl nie s twrcami NLP, niemniej odgrywaj wan rol w prze niesieniu metody na wyszy poziom. Dziki ich pracy przedmiot sta si jasny, klarowny i przystpniejszy dla szerszego grona osb. To ich najwiksze osignicie. W przeszoci NLP skierowane byo do okrelo nego odbiorcy - przede wszystkim terapeutw. NLP w 21 dni odsania kulisy metody i zaprasza szerokie rzesze czytelnikw do korzystania z tej ekscytujcej, nowoczesnej techniki. NLP znajduje si we wczesnej fazie rozwoju. Termin NLP zosta stworzony w poowie lat siedemdziesitych przez Richarda Bandlera i Johna Grindera w celu skodyfikowania ich pracy. Richard i John spo tkali si na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Cruz, kiedy Richard by studentem, a John nauczycielem akademickim. Jak gosi legenda, aby zarobi par groszy, Richard zaj si wydawaniem transkryptw terapii Gestalt. Majc zadatki na geniusza, szybko rozpozna struktur dziaa terapeuty prowadzcych do podanej zmiany. Do tamtej chwili terapeuci nie byli tego wiadomi. Na podstawie owego dowiadczenia Richard i John opracowali pro ces, na ktrym opiera si cae NLP: modelowanie. Byli przekonani, e

10

Sowo wstpne

oto stoj u progu czego WIELKIEGO, w kadej bowiem dziedzinie (terapia, biznes, sport) potrafili okreli struktur odpowiedzialn za osignicie sukcesu. Pracowali z wojskiem amerykaskim, wikszymi druynami sportowymi, rzdem amerykaskim i duymi korporacjami. Za kadym razem odnosili sukces, z tym jedynym zastrzeeniem, e wyprzedzali swj czas. Zazwyczaj trzeba dwch pokole, eby co nowego zyskao szersze uznanie i poparcie. Pierwszy faks powsta w 1947 roku. Sami wiecie, ile czasu upyno, zanim komputer osobisty wszed na stae do biznesu i prywatnych domw. Kiedy czytacie te sowa, wyprzedzacie o pit naciedwadziecia lat wiksz cz spoeczestwa! Dlatego wanie ksika ta jest tak niezwykle istotna. Rozpoczyna si tam, gdzie John i Richard przerwali swoje badania, i kontynuuje rozwj NLP w nadziei, e stanie si kiedy ono czci gwnego nurtu. Wy rwnie moecie mie swj wkad w rozwj tej metody. Z jej po moc moecie modelowa doskonao, ktr obserwujecie w otaczaj cym wiecie. Moecie te lepiej si porozumiewa ze wspmaonkiem, pomc dzieciom w zdobywaniu lepszych ocen, stworzy sobie takie ycie, jakiego pragniecie, pomaga tym, ktrzy znajduj si w wikszej potrzebie ni wy. Moecie rozpocz na kadym poziomie i zmienia swoje ycie w stopniu, w jakim chcecie. Wybr naley do was. NLP bdzie si wic rozwija dziki energii kreatywnych, kompe tentnych i etycznych trenerw, ktrym naprawd zaley na osobach, z ktrymi pracuj. Autorzy s ich przykadem. Beryl Heather od dwu dziestu lat jest cieszc si duym uznaniem trenerk korporacyjn. Gboko angauje si w badania nad granicami NLP oraz sposobami ich przekraczania w celu stworzenia nowych wzorcw i programw treningowych. W Wielkiej Brytanii i na caym wiecie jest ceniona za wkad w sfer biznesu, NLP i treningw. Ze wzgldu na jej zasugi przyznano jej tytu mistrza trenerw NLP, co w naszej dziedzinie sta nowi wyraz najwyszego uznania. Doktor Harry Alder jest natomiast przykadem osoby stosujcej mo delowanie NLP. Napisa kilkanacie ksiek na temat NLP, poczwszy od klasyki NLP: The New Art and Science of Getting What You Want po Masterstroke: Use the Power of Your Mind to Your Golf oraz Jhink Like a Leader. Harry posiada niesamowit umiejtno zagbiania si w rozmaite dziedziny, wydobywania z nich najistotniejszych informacji oraz przedstawiania ich w zrozumiay i atwy do zastosowania sposb.

Sowo wstpne

11

Jest mistrzem modelowania, ktry znakomicie zrozumia ducha NLP. czy cechy wspczesnego przecitniaka" oraz czowieka renesansu. Znajomo z nim i moliwo zaliczania go do grona swoich kolegw to wielka przyjemno. Wchodzimy w nowe tysiclecie. Niniejsza ksika zawiera najistot niejsze wskazwki suce osobistej i globalnej zmianie potrzebnej w nadchodzcym czasie. Kto by si spodziewa, e sowa Alfreda Korzybskiego sprzed szedziesiciu piciu lat Mapa nie jest terytorium" (Science and Sanity") oka si tak prawdziwe? Mapa rzeczywicie nie jest terytorium, o czym przeczytacie ju w pierwszym rozdziale. Mapa jest jedynie nasz interpretacj terytorium, co w kontekcie sze ciu miliardw osb zamieszkujcych nasz planet jest niezmiernie istotne. To wanie stanowi warto NLP - owe cztery sowa, ktre obejmuj filozoficzne zaoenia naszej dziedziny. Bez nich NLP staje si bezuyteczne - sytuacja nasza staje si beznadziejna, nasze mapy stanowi bowiem to, o czym mylimy, e jest prawdziwe albo nie, co jest moliwe, a co nie, kim jestemy, a kim nie. Kady szkicuje swoj map zwan yciem. Ostatecznie wszystkie mapy prowadz z powrotem do tego samego terytorium: do rda, do nas samych. Dziki zastosowanemu tutaj dwudziestojednodniowemu ukadowi otrzymujecie do swojej dyspozycji przetestowan pod wzgldem czasu map, pozwalajc na szybkie wprowadzenie trwaych zmian. Znaj dziecie tu te mao znane udoskonalenia dla praktykw NLP (sekrety powodzenia!). Z caego serca polecamy t ksik, bdc wartociowym wkadem w rozwijajc si dziedzin NLP oraz w ycie osb zajmujcych si jej badaniem. Czytajc, czerpcie rado z odkrywania krajobrazu wasne go umysu, jego bogactwa i gbi. Odnajdcie marzenia. Odkryjcie, kim jestecie, a kim moecie by naprawd... i dzielcie si tym, kiedy nadejdzie odpowiedni czas! John Overdurf i Julie Siherthorn dyplomowani mistrzowie trenerzy programowania neurolingwistycznego, wsptwrcy humanistycznej psychologii neurolingwistycznej Ocean City, USA

Wprowadzenie

NLP to skrt terminu Neuro-Linguistic Programming (programo wanie neurolingwistyczne - dop. tum.), oznaczajcego nowatorskie podejcie do kwestii porozumiewania si i rozwoju czowieka. Nazywa si je sztuk i nauk tworzenia indywidualnej doskonaoci bd stu dium dowiadczenia subiektywnego. NLP pozwala w stopniu dosko naym posi umiejtnoci porozumiewania si z innymi oraz uczy praktycznych metod zmieniania sposobu mylenia i zachowania. Dziki nim wiele milionw osb buduje lepsze zwizki, zyskuje pewno siebie i osiga sukcesy w kadym aspekcie ycia. Kady si moe nauczy NLP i skorzysta z jego dugofalowych rezultatw w pracy, domu, wszdzie. Nie trzeba mie adnej wiedzy na ten temat: ta ksika zawiera przystpnie ujte wprowadzenie do NLP oraz podrcznik treningowy dla kadego, kto chciaby zosta dyplo mowanym specjalist. Gdy zaczniesz wprowadza omawiane techniki w ycie, natychmiast odczujesz ich pozytywne skutki. Ksik t napisalimy, opierajc si na cieszcych si duym uzna niem programach treningowych prowadzonych w ramach Realisation at Stenhouse. Kademu tematowi towarzysz obszerne wyjanienia i wzite z ycia przykady. Wikszo wicze mona wykonywa codziennie, na przykad w pracy, nie trzeba wic wykrawa dodatkowego czasu na nauk. Zmian naley si spodziewa w cigu kilku dni.

W czym moe pomc NLP?NLP umoliwia szybsze i efektywniejsze ni zwykle osiganie ce lw. Mwic inaczej, moesz w peni robi to, czego pragniesz, wicej wiedzie i - co najwaniejsze - by tym, kim chcesz. wietne tech-

14

Wprowadzenie

niki komunikacji interpersonalnej pomog ci w nawizaniu dobrych kontaktw z innymi dziki zasobom psychicznym (cz neuro"), z ktrych istnienia nie zdajesz sobie nawet sprawy. Nauczysz si tak posugiwa jzykiem (cz lingwistyczna"), aby osign swoje cele. Poznasz metody kontrolowania stanu swojego umysu oraz umiejtnego wykorzystywania swoich przekona i systemu wartoci w osiganiu celw (programowanie). Taki stopie kontroli nad sob umoliwia osignicie pewnoci siebie oraz wzrost samooceny. Korzystnie wpywa te na osignicia osobiste, zwizki z innymi i szeroko pojte samodoskonalenie. Co wicej, zasady i techniki NLP pomagaj radzi sobie z problemami kreatywnie i pomysowo. NLP nad wiedz przedkada dziaanie. Wikszo adeptw tej me tody potwierdza jej skuteczno w praktyce. Wielu odkrywa zmiany osobowociowe, pocigajce za sob zmiany u innych i w otoczeniu. Dziki zrozumieniu i stosowaniu zasad NLP: Zbudujesz zwizki z innymi Nabdziesz umiejtnoci przekonywania Bdziesz mia pozytywne nastawienie Wzronie twoja samoocena Przezwyciysz skutki zych dowiadcze Skoncentrujesz si na celach i ukierunkujesz na nie swoj energi Bdziesz dziaa najlepiej, jak potrafisz Bdziesz panowa nad swoim samopoczuciem Swj system wartoci i przekonania wykorzystasz do osignicia celw Zmienisz niepodane nawyki Bdziesz pewnie przystpowa do realizacji zamierze Osigniesz cele, ktre do tej pory uwaae za nieosigalne Nawiesz kontakty z klientami i wsppracownikami Znajdziesz twrcze sposoby rozwizywania problemw Czynnoci, ktre kiedy wywoyway u ciebie strach, teraz stan si przyjemnoci Zaczniesz efektywniej wykorzystywa czas Twoje ycie nabierze sensu Nabdziesz umiejtnoci, za ktre podziwiae innych Bdziesz czerpa z ycia wicej przyjemnoci

Wprowadzenie

15

Za pomoc praktycznych wicze, wchodzcych w skad dwudziestojednodniowego programu, moesz sprawdzi zdobyt danego dnia wiedz. Po prostu otwrz umys i sprbuj. Krok po kroku, najpierw uczc si, potem dziaajc, moesz doprowadzi do zmian na lepsze. By moe bdziesz musia cho troch uwierzy nie w jakiego guru ani w staroytn wiedz - ale w swj wspaniay ukad neurofi zjologiczny. Gdy mu zaufasz tak jak komputerowi czy bankomato wi - zaczniesz dobrze wykorzystywa metod. Ty bdziesz sprawowa kontrol. Dziki NLP bdziesz funkcjonowa na optymalnym, wy znaczonym przez doskonay ukad umys-ciao poziomie. W ramach tego ukadu uczysz swj niewiadomy umys nawykw prowadzcych do osignicia celu.

Twj samouczekKsika ta peni dwojak funkcj. Po pierwsze, jest wprowadzeniem do techniki NLP, wic nie musisz nic wiedzie na ten temat przed rozpoczciem czytania. Mimo to jednak kady temat opracowany jest niezwykle szczegowo. Po drugie, stanowi ona caociowy podrcznik dla dyplomowanego praktyka NLP, gdy zawiera program odpowia dajcy midzynarodowym standardom dyplomowym wymaganym dla tego poziomu. Trening praktyka NLP obejmuje pewn minimaln liczb godzin. Moesz wybra odpowiadajc ci wersj programu: na przykad dwu dniowe seminaria rozoone na kilka miesicy albo trzytygodniowy intensywny kurs obejmujcy t sam liczb godzin i materia. Tematy zaj okrelone s midzynarodowym rozkadem materiau, ich forma zaley jednak od prowadzcego je dyplomowanego trenera. NLP w 21 dni opiera si na intensywnym programie Realisation at Stenhouse, oferujc jednoczenie zwizy podrcznik jako uzupenienie kursu. Naszym celem byo przedstawienie seminariw w przystpnej ksikowej formie i dlatego powsta niniejszy samouczek. Jeli pra gniesz zosta dyplomowanym specjalist z zakresu NLP, bdzie on podrcznikiem do wicze i przewodnikiem po materiaach rdo wych. Jeli chcesz nauczy si NLP, aby poprawi jako swojego ycia prywatnego i zawodowego, po prostu go czytaj i wykonuj proponowane wiczenia.

1

Wprowadzenie

E-PrimeNapisalimy t ksik stylem znanym jako E-PRIME, czyli w j zyku angielskim pozbawionym czasownika to be (by). Aczkolwiek jest to jedno z najczciej stosowanych sw, jego naduywanie prowadzi do braku precyzji, niejasnoci jzykowej. Jest podstaw strony biernej i form bezosobowych, ulubionych przez biurokracj, lecz odrzucanych przez wspczesnych pisarzy. W Dniu 8. omawiamy puapki wynikajce ze stosowania czasownika by" oraz korzyci uywania E-Prime tak w pimie, jak i mowie. E-Prime zyska wielk popularno w krgach zwizanych z NLP ze wzgldu na ogromny wpyw, jaki wywiera na komunikowanie si i sposb mylenia. Zastosowanie go w tekcie o NLP powoduje przejcie o poziom wyej, co moesz stwierdzi osobicie. Poza tym pobudzi nas do wyraania myli inaczej, by moe bardziej zrozumiale. Po przejciu przez Dzie 8. sam zaczniesz dowiadcza korzyci pyncych ze stosowania E-Prime.

ZaoeniaZ biegiem lat w NLP pojawio si szereg koncepcji, ktre traktuje si jako zaoenia. W przeciwiestwie jednak do zaoe nauk cisych, nie trzeba ich traktowa jako sztywnych i niezmiennych regu. Niemniej, poniewa s filozoficzn podstaw przedstawianej tu wiedzy, moesz uzna je za poyteczne, a nie absolutnie prawdziwe. Zaoenia te do tycz mylenia i porozumiewania si i gdy zrozumiesz ich znaczenie, stwierdzisz, e s rozsdne. Stanowi fundament wielu opisywanych tutaj technik NLP. Nie istnieje aden oficjalny kanon zaoe NLP. W zalenoci od wersji i szk NLP ich liczba waha si od szeciu do ponad dwudziestu czterech. Wprowadzajcy charakter kursu oraz jego podzia na dwa dziecia jeden czci spowodowa, e wybralimy ich dwadziecia jeden. Aby mg gruntowniej zgbia t wiedz, w kadym rozdziale (Dniu) umiecilimy jedno zaoenie, ktre niekoniecznie ma zwizek z tema tem dnia. W wikszoci wypadkw maj one charakter uniwersalny, co pozwala na ich stosowanie w rnych sytuacjach. Zauwaysz, e niektre zaoenia s zrozumiae, inne za wydawa si bd tajemnicze. Kilka z nich pochodzi z czasw pierwszych publi-

Wprowadzenie

17

kacji z zakresu NLP i opisuje jego podstawowe idee; s jednak i takie, ktre nie maj tak fundamentalnego znaczenia i pozornie stanowi powtrzenie innych zaoe. Std te rnie do nich podchodzimy: niektrym powicamy wiele czasu i wyjanie, innym - kilka krtkich uwag. Pomocne moe si okaza uczenie si ich na pami, aczkolwiek prawdziwa ich warto polega na zrozumieniu stojcych za nimi kon cepcji i zastosowaniu ich w praktyce.

Jak najlepiej korzysta z tej ksiqkiCzytaj t ksik w odpowiednim dla siebie tempie, powicajc na kady rozdzia tyle czasu, na ile moesz sobie akurat pozwoli. Moesz rwnie przeznaczy na to dwadziecia jeden dni, trzymajc si wyzna czonych na kady dzie wicze i porcji materiau do zapamitania. Napisalimy t ksik w przystpny sposb, nie ucierpiao jednak na tym odpowiednie podejcie do wszystkich tematw i umiejtnoci, ktrych potrzebuje trener NLP. Dzie pierwszy jest oglnym wprowadzeniem do NLP, kadego za kolejnego dnia bdziesz zgbia nowy temat. Cho kady stanowi odrbn cao, proponujemy jednak, aby czyta ksik chronologicz nie. Kada poznawana zasada czy technika czy si w pewien sposb z tymi, ktre ju znasz, dlatego te wszystkie s zawsze aktualne. Bu dujemy zawsze na czym, co ju posiadamy, choby nawet czekajce nas zdarzenia stawiay wszystko w nieco innym wietle. Kade okrelenie techniczne wyjaniamy w chwili jego wprowadze nia. W miar potrzeb moesz rwnie siga do glosariusza terminw NLP znajdujcego si na kocu ksiki. Tak praktycznego przedmiotu, jakim jest NLP, najlepiej nauczy si poprzez dowiadczenie. Dziki codziennym prostym wiczeniom nabdziesz podstawowych umiejtnoci. W zalenoci od rodzaju wi czenia moe si zdarzy, e bdziesz potrzebowa czyjej wsppracy. Jeli bierzesz udzia w programie instruktorskim, moesz wykorzysta t ksik jako podstawowy podrcznik. Forma samouczka umoliwia prac samodzieln. Byoby idealnie, gdyby po przeczytaniu rozdziau od razu wciela w ycie zdobyte wiadomoci i dopiero potem przechodzi do nastp nego rozdziau. Staralimy si wpasowa wiczenia w codzienne ycie

18

Wprowadzenie

domowe, rodzinne, zawodowe i towarzyskie. Moesz te zastosowa inne podejcie - przeczyta ca ksik od razu, zorientowa si w jej tematyce, a potem wrci do pocztku i dogbnie przeanalizowa cay program. Postpujc w ten sposb, moesz lepiej zaplanowa potrzebny ci czas. Pamitaj jednak, e to dziaania, a nie wiedza, s probierzem skutecznoci NLP. yczymy duo radoci przy odkrywaniu siebie i samorealizacji.

W

tym rozdziale: Dowiadczenie subiektywne Mylenie i dziaanie Ku indywidualnej doskonaoci Modelowanie sukcesu Model NLP

Po jakikolwiek przedmiot na stole. Rozluniony, skoncentruj si na nim, pozwalajc umysowi na rozmaite skojarzenia. Na przykad kolor przedmiotu moe wywoywa wspomnienia z dziecistwa. Jego ksztat moe pobudza wyobrani, podobnie jak wtedy, gdy wpatrujesz si w chmury bd pomienie ogniska. Gdy zaprzestaniesz obiektywnego, wiadomego ogldu przedmiotu i pozwolisz niewiado moci interpretowa to, co widzisz, pojawi si nowe znaczenia. Dziki stymulujcemu wpywowi obserwacji przedmiotu co wkradnie si" do twojego umysu. Zamknij oczy i wyobra sobie ten przedmiot. Niekiedy zwizek midzy przedmiotem a wywoywanymi przez niego mylami bdzie dla ciebie rozpoznawalny. Jest on wwczas logicznie" zrozumiay, bez wzgldu na swoj niejasno czy porednio. W innych wypadkach nasuwajca si myl wywoana przez przedmiot w jaki sposb moe si wydawa sprzeczna z logik gdy marzymy lub pozwalamy mylom swobd nie wdrowa. Na przykad podczas jazdy samochodem czsto mamy mylowe skojarzenia z tym, co widzimy po drodze. Co si stanie, gdy sto osb spoglda na ten sam przedmiot? Jak wynika z dowiad cze przeprowadzonych przez nas podczas seminariw, powstanie sto ronych interpretacji owego przedmiotu od fantastycznych po wrcz

20 Dzie 1 dziwaczne. Jak wic wida, otaczajcy nas obiektywny wiat jest przez nas postrzegany niezwykle subiektywnie. Nasze zachowanie determinowane jest reakcj na to, co odczuwa my, co postrzegamy. Indywidualna, tajemnicza, jedyna, cakowicie subiektywna interpretacja wiata zewntrznego ksztatuje zachowanie jednostki. Dlatego mimo e widzimy i odbieramy te same zjawiska, moemy zachowywa si odmiennie. Na przykad ten sam przedmiot z opisywanego wyej wiczenia moe wywoa u kogo smutek, a u ko go innego rado ze wzgldu na osobiste skojarzenia, jakie wywouje. Nasze zachowanie, a co za tym idzie, nasze osignicia ksztatowane s przez subiektywne dowiadczenie. Dzisiaj, w pierwszym dniu pro gramu, rozwaymy kilka istotnych zagadnie. Najpierw kilka definicji i zaoe: programowanie neurolingwistyczne oparte jest na koncepcji antropologa Gregory'ego Batesona, rozwinitej w latach siedemdziesitych przez Johna Grindera i Richarda Bandlera. Grinder specjalizowa si w lingwistyce, a Bandler w matema tyce i technice informacyjnej, interesujc si jednoczenie psychologi. Przedmiotem zainteresowania koncepcji jest przede wszystkim komu nikacja interpersonalna, dowiadczenie" oraz denie ku doskonaoci. Proponuje ona s t r u k t u r a l n e podejcie do mylenia i zachowania czowieka. Niektrzy nazywaj to struktur dowiadczenia ludzkiego. Rozumienie czowieka nie jest wic wypadkow mistyki i przypadku. Mwic potocznie, NLP jest to nauka o postpowaniu czowieka. Akademickie podwaliny NLP s imponujce. Niemniej jego rosnca popularno wynika raczej ze skutecznoci zmian w zachowaniu i osi gniciach, do jakich prowadzi. Metoda ta znajduje szerokie zastosowa nie: od sportu przez terapi, treningi, edukacj, rozwj osobisty, a po takie dziedziny biznesu, jak sprzeda, negocjacje, zarzdzanie zasobami ludzkimi oraz kontakty z klientami. W kadym z wymienionych wy padkw NLP zdecydowanie wyrnia si spord wszystkich metod ze wzgldu na swoje praktyczne, empirycznie udokumentowane podejcie. W tej ksice opisujemy praktyczne zastosowania NLP, pomocne w pra cy i karierze, osigniciach, sytuacjach rodzinnych i towarzyskich. Ju na wstpie stwierdzilimy, e NLP to sztuka i nauka tworzenia indywidualnej doskonaoci". Dlaczego sztuka? Poniewa subiektyw nego mylenia i dziaania nie da si okreli obiektywnymi metodami stosowanymi w naukach cisych. Dlaczego nauka? Poniewa o tyle, o ile to moliwe, NLP nadaje dowiadczeniu pewn struktur, a na jej

Jak ludzie postpuj

21

gruncie powstay okrelone reguy, modele i jzyk". Tak wic, cho jest to wysoce subiektywne pole bada z wynikajcymi z tego ograni czeniami, spenia wszystkie moliwe wymagania naukowe.

Dowiadczenie subiektywnePod pojciem dowiadczenie subiektywne" rozumie si to, co si dzieje zarwno w twojej gowie, jak i w wiecie zewntrznym. Tak na prawd nikt nie wie, jak i co myl inni. Kady z nas sdzi, e zna rze czywisto. Tak zwane dowiadczenie kadej osoby jest inne. Wszyscy postrzegamy wiat w sposb wyjtkowy i subiektywny. Widzimy odmiennie. Jednak nikt z nas nie ma monopolu na to, co naukowcy nazywaj rzeczywistoci obiektywn. Niestety, w przeciwiestwie do zjawisk zewntrznych, nie da si przeprowadzi bada laboratoryjnych naszego niepowtarzalnego, subiektywnego dowiadczenia. Akceptujc to, NLP wychodzi na przeciw dowiadczeniu osobistemu, aby pomc jednostce w lepszym funkcjonowaniu. Za pomoc prostych modeli pokazujcych sposoby mylenia i ich wpyw na nasze postpowanie NLP wyjania dowiadczenie, a mwic dokadniej, unaocznia, jak percepcja za pomoc piciu zmysw prze kada si na znaczenie, rozumienie i d o w i a d c z e n i e . Dziki temu umiemy obiektywniej wymienia pogldy na temat subiektywnych spraw, lepiej rozumiemy innych, skuteczniej si z nimi porozumiewamy oraz mamy wikszy wpyw na wasne ycie.

Mylenie i dziaanieZmiana sposobu mylenia prowadzi do zmiany zachowa oraz osigania innych celw.Najczciej dziaanie wynika z okrelonego mylenia. NLP pro ponuje kilka prostych technik zmieniajcych sposb mylenia (jest to cz neuro" programowania neurolingwistycznego). Prowadz one do nieuniknionych zmian zachowania. Kartezjusz stwierdzi: Myl, wic

22

Dzie 1.

jestem", a Biblia mwi: Czowiek jest tym, o czym myli". Najczciej nasze myli przekadaj si na dziaanie, ktre wywouje zmian. Przy bieraj form rezultatw, osigni, sukcesw lub poraek. Filozofowie od wiekw usiuj zgbi tajemnice ludzkiego umysu. Tak zwane dowiadczenie jednostkowe wprawia naukowcw stosuj cych metody eksperymentalne w zakopotanie. Laboratorium ludzkiego umysu to dla nich niepewny grunt. Z drugiej strony mamy NLP, ktre akceptuje wpisany w dowiadczenie subiektywizm. Zamiast pomija to, co niewidoczne i tajemnicze, celowo nastawia si na szukanie procesu czy struktury, dziki ktrym w subiektywizm nabierze sensu. Akcep tuje te to, co wikszo z nas intuicyjnie przyjmuje do wiadomoci: mamy umys, wiadomo, mylc czarn skrzynk, ktrej miejsce jest gdzie pomidzy zewntrznymi przyczynami i ich skutkami.

Ku indywidualnej doskonaociDoskonao przypisana jest kademu. Moemy wprawdzie, wska zujc hojniej od nas obdarowane osoby, skary si na brak talentu czy jakich umiejtnoci. Jednak w kategorii moliwoci uczenia si i rozwoju wszyscy zaczynamy od tego samego poziomu. Kady z nas ma wyjtko we, boskie niemal zasoby umoliwiajce osiganie celw, mdrze i roz mylnie opakowane w ptorakilogramow warstw substancji szarej. Po nadto, jak podaj specjalici, wykorzystujemy zaledwie uamek naszego mzgu. Stosujc NLP, kady moe korzysta z tej techniki doskonaoci, owych nieskoczonych moliwoci. Aby w peni skorzysta z NLP, nie potrzebujesz niczego poza otwartym, przewidujcym umysem. Potem ju tylko, polegajc na swoim wspaniaym neurofizjologicznym rdle, rozpocznij podr ku indywidualnej doskonaoci.

Modelowanie sukcesuSukces mona modelowa. Za pomoc NLP mona zauway do skonao u innych oraz przej ich skuteczne strategie i umiejtnoci. Stosujc ich umiejtnoci i tak zwany wrodzony talent, moesz przy spieszy proces uczenia si i w ten sposb skorzysta z ich dowiadczenia

Jak ludzie postpujq

23

zdobytego metod prb i bdw. czc t wiedz ze swoimi nieoce nionymi wrodzonymi zasobami, moesz osign w s z y s t k o .

Wrodzony talentNiekiedy zazdrocimy innym ich wrodzonych talentw - spoecz nych, zawodowych, sportowych czy artystycznych. A przecie wszyscy obdarzeni jestemy takimi umiejtnociami i zdolnociami. By moe umiesz wykonywa jakie czynnoci, nie mylc o nich (zjawisko nazy wane w NLP niewiadom kompetencj), co budzi podziw i zazdro innych. Moe masz talent do pywania, jazdy na rowerze, dokonywania oblicze w pamici, przyrzdzania sufletu, wizania wza eglarskiego, malowania akwarelami albo nawizywania znajomoci? Cho owe umiejtnoci wydaj ci si by moe zupenie zwyczajne, z pewnoci znajdzie si osoba, ktra zapyta: Jak ty to robisz? Kiedy na ciebie patrz, wydaje mi si to takie proste". Chcielibymy podchodzi do pewnych spraw z marszu, tak jak nasi znajomi i przyjaciele. Wiele osb jednak po prostu nie wie, jak udaje im si co dobrze robi, czasem nawet nie przyznaje si do swojej doskona oci". Dziki NLP mona przej owe umiejtnoci i z powodzeniem stosowa je we wasnym yciu.

Strategie doskonaociDziki NLP doskonao nie wydaje si ju tak trudna do osigni cia. W kadej doskonaej umiejtnoci czy zachowaniu mona doszuka si pewnej strategii". Strategie te, choby nawet stosujca je osoba nie zdawaa sobie sprawy z ich istnienia, obejmuj sekwencje myli i dziaa, ktre skadaj si na osignicie pomylnego rezultatu. Wicej o stra tegiach i modelowaniu dowiesz si podczas Dni 16., 17. i 18. Dziki modelowaniu bdziesz mg siga po strategie mylenia i zachowania osb, ktrym chciaby dorwna. Pocztkowo twrcy NLP zalecali stosowanie modelowania terapeu tom syncym z niezwykych umiejtnoci komunikacyjnych. Obecnie jest ono powszechnie stosowane we wszystkich aspektach ycia osobi stego i zawodowego. Wpyw modelowania jest szczeglnie widoczny w rozwijaniu umiejtnoci komunikacji interpersonalnej (werbalnej i niewerbalnej).

24

Dzie 1.

Model NLPStwierdzilimy wic, e dowiadczenie powstaje w wyniku obserwowalnego zachowania i obejmuje procesy zachodzce w czarnej skrzynce umysu. W tym kontekcie NLP ma pewne punkty styczne z mechanistycznymi, przyczynowo-skutkowymi teoriami na temat dowiadczenia czowieka, czyli z tak zwanym podejciem behawiorystycznym (opartym na dokadnych badaniach i metodach stosowanych najczciej w naukach cisych). Zajmuje si postpowaniem czowie ka nie w ujciu gatunku, lecz jednostki. Kady z nas widzi, syszy i czuje odmiennie. Bodce sensoryczne przechodz przez niezliczone filtry" umysowe, powstae na podstawie wspomnie, uczu i spostrzee. Dziki owym filtrom interpretujemy wiat w ograniczony, typowy dla siebie sposb, ktry nazywamy wasn rzeczywistoci. Model NLP pokazany na rysunku 1.1 ukazuje dowiadczenie jako proces albo system. Wykorzystujc w tym celu pi zmysw, okrela wewntrzny i zewntrzny sposb mylenia. Dobrze podkrela jedno ciaa i umysu. Posugujc si analogi z gr lodow, mona stwierdzi, e NLP opisuje dowiadczenie nie tylko widoczne nad powierzchni", ale rwnie wewntrzne, subiektywne, ukryte. Zakada te, e zachowu jemy si zgodnie z wasnymi wartociami, uczuciami, przekonaniami, pragnieniami i motywacj. Twoje dowiadczenie jest odmienne nie tylko od mojego, ale kadej innej osoby. NLP pomaga nam zrozumie tward rzeczywisto i pogodzi si z ni. W szczeglnoci za umoliwia zrozumienie, jak tworzymy reprezentacje i interpretujemy otoczenie; jak dokonujemy uoglnie, znieksztacamy i usuwamy wiele dostpnych informacji. Co jednak najwaniejsze, dziki NLP zaczynamy pojmowa, w jaki sposb percepcja wpywa na kady aspekt naszego zachowania, a co za tym idzie - rwnie na nasze osignicia.

Budowanie dowiadczeniaSystem" umys-ciao przetwarza znacznie wicej ni tylko ze wntrzne bodce sensoryczne. Jak wida z modelu NLP, widzimy, syszymy i czujemy take wewntrznie kiedy co sobie przypominamy lub wyobraamy.

Jak ludzie postpuj

25

Powstaym na skutek dziaania bodcw zewntrznych dowiad czeniem mona m a n i p u l o w a , aby stworzy nowe. Mona na przykad sobie co przypomnie i - celowo bd nie to zmieni. Proste zapamitywanie jakiego faktu moe by znieksztacone wskutek wczeniejszego znieksztacenia albo przefiltrowanego" dowiadczenia. Moe si wic okaza, e pamitasz wspomnienie wspomnienia, co w praktyce oznacza, e to, co zapamitae, ma ju niewiele wsplnego z d u gocia fal, ktre oddziayway kiedy na twoje nerwy wzrokowe lub dotary do twoich uszu. Dziki moliwoci manipulowania dowiadczeniem mona dopro wadzi do indywidualnych zmian. Na przykad optymistyczniejsza reprezentacja" przykrego wspomnienia lub myli prowadzi do zmiany nastroju i stanu psychicznego. Podczas Dnia 7. bdziesz wyobraa sobie rozmaite rezultaty oraz nauczysz si zmienia struktur wspomnie. Jeli zechcesz, bdziesz nawet dokonywa zmian w swoich ustalonych przekonaniach, pogldach i wartociach.

26

Dzie 1.

\

Dowiadczenie mona take kreowa - bez udziau oczu, uszu czy zmysu dotyku, a take syntetyzowa, czc wspomnienia i pojcia w now cao. Mwic inaczej - mona sobie wyobraa. Co wicej, mona sobie wyobraa przysze dowiadczenia albo wydarzenia na wiecie tak atwo, jakby przywoywao si wasne wspomnienia. Nie kiedy, na przykad podczas realistycznych snw czy fantazjowania, dowiadczenie wewntrzne wydaje si niemal tak realne jak rzeczywi sto. Klarowna wizualizacja podanego efektu zwiksza szanse jego uzyskania. Umiejtno kreowania myli i manipulowania nimi - tak jak wszystkie inne umiejtnoci - wymaga wysiku woonego w wi czenia. Zostanie on jednak sowicie nagrodzony. Dziki NLP mona zrozumie subiektywne dowiadczenie i, jeli to potrzebne, zmienia je na lepsze. W ten sposb moesz t w o r z y dowiadczenie i inn przyszo.

Znajomo siebie i innychOznacza to na przykad, e tworzysz dowiadczenie, a nie jedynie reagujesz na warunki zewntrzne bd przesze zdarzenia. Masz wi cej moliwoci wyboru: kontrolujesz swoje ycie i kreujesz przyszo. wiadomie i pewnie moesz zmusi system do osignicia twoich zamierze. Uzbrojony w wiedz o sobie zaczniesz lepiej rozumie innych. Przede wszystkim z a a k c e p t u j e s z , e z natury ich sposb percepcji rni si od twojego. Teraz jednak moesz okreli ich filtry percepcyjne i zrozumie, jaki maj wpyw na interpretacj zdarze. Dalej, moesz porwnywa owe bogate, zrnicowane filtry percepcyjne lub mapy" umysowe, a jeszcze lepiej - stosowa je, prbujc i dodajc nowe elementy. W ten sposb ogromnie wzmacniasz swoje - i tak przecie niezwykle bogate - umysowe zasoby. Wszyscy moemy by doskonali. To moliwe, jeli zrozumiemy nasze dowiadczenie i wykorzystamy je do osignicia prawdziwych efektw.

Jak ludzie postpuj

27

Zaoenie na dzi Mapa nie jest terytorium.Kady z nas ma wasn, subiektywn map" wiata. Znajduje si na niej wszystko, co dzieje si wok nas, znaczenia, jakie maj dla nas poszczeglne sprawy, nasze przekonania i uczucia - percepcja rzeczy wistoci bd te to, co uwaamy za dowiadczenie lub rzeczywisto. Mapa powstaje w umyle wtedy, gdy staramy si zrozumie wiat. Kade najmniejsze dowiadczenie ma w tak poukadanym umyle swoje miejsce - przegrdk, klasyfikujc szufladk. Wszystko musi mie sens. Mapa zbudowana jest z mzgowych pocze nerwowych, ktre po wstay w wyniku procesw elektrochemicznych zachodzcych w cigu ycia jednostki. Kada osoba ma wic swoj niepowtarzaln, rnic si od innych map. Twoja niepowtarzalna historia ycia dziaa jak filtr dla tysicy dziaajcych na ciebie bodcw sensorycznych. Wszystko to odbywa si automatycznie bd niewiadomie. Z biegiem czasu moesz zacz dodawa lub wprowadza zmiany w filtrach umysowych - mo esz dosownie zmienia swj umys. NLP daje ci szans wiadomego i przemylanego dokonywania tych zmian, tak aby mg osign podane rezultaty. A terytorium? Kady z nas postrzega wiat przez wasne filtry percepcyjne, tak wic nikt nie widzi rzeczywistoci. Nie ma takiej moliwoci. Dlatego wanie mapa (subiektywna, ograniczona percepcja) nie jest terytorium (rzeczywistoci)". U niektrych stwierdzenie to wywouje niepokj. Jednak odkrycie, e inni dowiadczaj i interpretuj wiat inaczej ni my, jest niezwykle cenne, a postpowanie ze wiadomoci tej rnicy moe wzbogaci nasze ycie. Pomyl, jakie znaczenie dla ciebie ma dzisiejsze zaoenie. Wcze niej zauwaylimy, e modelujc strategie doskonaoci innej osoby, mona poprawi wasne dziaanie. Mog one mie zwizek z okrelon umiejtnoci, zadaniem czy stanem umysu (motywacja, opanowanie, pewno siebie), lecz rwnie dobrze mog by wynikiem postrzegania rzeczywistoci z innej perspektywy. Doskonalc si w jakim zakresie, moesz jednoczenie dzieli si z innymi wasnymi strategiami. Odkry-

28

Dzie 1.

wajc m a p y rzeczywistoci innych, powikszasz i wzbogacasz wasne dowiadczenie, zaczynasz bowiem lepiej rozumie jej o b s z a r . Pomyl o tym zaoeniu w rozmaitych sytuacjach. Zauwa, jak czsto ludzie usiuj udowodni, e biae jest czarne, zamiast zmieni swoje pogldy. Zauwa, e optymista widzi szklank w poowie pen, natomiast pesymista - w poowie pust. Jest to dobry przykad ilustrujcy po wszechn tendencj do postrzegania spraw z wasnej, niepowtarzalnej perspektywy. Pikno (oraz w poowie pusta bd w poowie pena szklanka) znajduje si w oku (a tak naprawd w umyle) postrzega jcego". wiadkowie wypadkw czsto odmiennie opisuj zdarzenie, ktre widzieli. Jest to, oczywicie, skutek subiektywnego punktu widzenia, ktry potwierdza, jak bardzo rni si mog midzy sob praw dziwe dowiadczenia". Zauwaaj rne interpretacje tego samego zjawiska. Jeli sam jeste wiadkiem jakiego zjawiska, zachowania czy wydarzenia, zwr uwag, jak powstaje twoja wersja. Zaobserwuj mapy rzeczywistoci innych osb. Zauwa, jak mona doj do skrajnie odmiennych wnioskw, opie rajc si na tych samych danych. Jest to widoczne podczas spotka w pracy, kontaktw towarzyskich, a nawet w reakcjach czonkw rodziny na jak informacj. Zaobserwuj subiektywn interpretacj najzupeniej obiektywnych faktw. Wszelkie rnice bior pocztek w umyle. Dowiadczenie yciowe kadego czowieka dziaa na zasadzie filtra dla wrae wzrokowych, suchowych czy czuciowych. Jest barier midzy osob a terytorium. Niekiedy znieksztaca i umniejsza jej dowiadczenie, ogranicza pra gnienie osigni. Gdy uwiadomisz sobie te ograniczenia, zauwaysz, e pojawiy si przed tob nowe moliwoci wyboru, ktre znacznie zwikszaj szans osignicia sukcesu. Szukaj przykadw praktycznego zastosowania omawianego zao enia. Suchaj rozmw w miejscu pracy. Zauwaaj skrajnie odmienne opinie w gazetach, w telewizji, midzy krajami, rasami i partiami po litycznymi, midzy rodzicami i nastolatkami. Zwracaj uwag na mapy, ich rnorodno, oryginalno i wyjtkowo. Szukaj rzeczywistoci

Jak ludzie postpuj

29

odmiennej od twojej mapy. Wzbogacaj swoje dowiadczenie, uzyskujc inne perspektywy.

Zadanie na dzi Zapamitaj dzisiejsze zaoenie (str. 27) i znajd trzy lub wicej sytuacji, w ktrych znajduje ono zastosowanie. Podczas zapamity wania wykorzystuj w peni wyobrani. Rozwa moliwo zastoso wania technik mnemotechnicznych, obrazw mylowych i innych metod wspomagajcych zapamitywanie. Przywoaj na myl osob, z ktr czsto si spierasz albo ktrej nie lubisz. Pomyl, jakich filtrw uywacie do postrzegania faktw - na przykad wartoci i przekonania, wpyw przyjaci bd krewnych, wyksztacenie i wychowanie, chwilowe samopoczucie i tak dalej. Zauwa, jakie s moliwe, z punktu widzenia logiki, inne mapy rzeczywistoci. Teraz jeszcze raz zanalizuj swoje uczucia wobec tej osoby. Przygotowujc si do jutrzejszego dnia, pomyl, co chcesz osign. Moe to by jaki konkretny cel albo pragnienie, yczenie czy ma rzenie. Zapisz to. Jutro nauczysz si, jak zwikszy szans realizacji twoich planw.

W tym rozdziale: Technika osigania celw Czteroetapowy model sukcesu Elementy dobrze sformuowanego celu Po oglnym omwieniu N L P przejdziemy teraz do podstawowego jego zagadnienia, czyli celw. Wszyscy znamy osoby, ktrym nie udao si do niczego doj, poniewa nie miay jasno okrelonych celw. Wik szo z nas zna rwnie takie osoby, ktre wyznaczaj sobie zadania do zrealizowania danego dnia, tygodnia czy miesica i osigaj wspaniae rezultaty. Sukces ten zawdziczaj umiejtnoci skoncentrowania si na okrelonym, wymiernym celu. Patrzc wstecz, prawdopodobnie zauwaysz, e twj sukces czy poraka zaleay od wyranego okrelenia stojcego przed tob celu. Wyznaczanie i denie do realizacji celw (w postaci marze, pra gnie, wynikw czy jakiejkolwiek innej) jest najistotniejszym elementem dowiadczenia czowieka. Tak jak odczuwanie przyjemnoci - moe zmieni twoje ycie. Wielu biznesmenw i przedsibiorcw znajduje napd do dziaania w ambicji lub marzeniach. Motywujce ich cele s miar ich sukcesu. Firmy mog mie wasne cele i wytyczne, na przykad M B O (management by objectives" - zarzdzanie na podstawie celw - dop. tum.), planowanie firmowe lub systemy kontroli budetowej. Najczciej jednak liderzy i menederowie osigaj sukces jako jednostki, nierzadko nawet na przekr inercji instytucji, w ktrych pracuj. Jednostka bowiem prze ksztaca dobrze okrelony cel w motywacj, wiar w siebie, wytrwao i podobne cechy uatwiajce osignicie sukcesu. Std te nic dziwnego, ze za powodzeniem caej firmy czsto stoi pojedynczy czowiek.

V

32

Dzie 2.

Ksika Think Like a Leader Harry'ego Aldera zawiera kilkanacie przykadw osb, ktre osigny sukces. Mody chopak tu po uko czeniu szkoy pracowa jako robotnik, ale widzia siebie" na stanowisku dyrektora do spraw produkcji jeszcze przed ukoczeniem dwudziestu piciu lat. Opisuje, jak starannie rozwija w sobie owo wyobraenie i uczucie oraz jak wspaniale si poczu, zasiadajc w fotelu dyrekto ra i naprawd dowiadczajc tego, o czym tak realistycznie marzy. Pniej, za pomoc tego samego systemu wizualizacji, zaj pozycj dyrektora naczelnego jednej z wikszych firm. W innych wypadkach ambicja moe mie zwizek z wizerunkiem firmy. Archie Norman z Asdy, Stanley Kalms z Dixons, Ian Smith z Lunn Poly, Keith Oates z Marks and Spencer czy Anita Roddick z The Body Shop osignli zarwno swoje osobiste, jak i firmowe cele dziki myleniu wyobraeniowemu i wizualizacyjnemu oraz cikiej pracy i powiceniu. Z ca pewnoci poszerzanie wyobrani przynosi znacznie lepsze efekty ni wyduanie czasu pracy czy wiczenie silnej woli.

Technika osigania celwPraca nad osiganiem zaoonych celw wydaje si czci natury ludzkiej. Tkwi w nas instynkt denia do celu, majcy wiele wsplnego z uniwersaln tendencj do szukania przyjemnoci i unikania blu. Jednostka zachowuje si w okrelony sposb, sdzi bowiem, e dziki temu osignie jakie korzyci. Mwic inaczej, naszym dziaaniom przywieca jaki cel. Niezalenie od tego, czy si do tego przyznajemy czy nie, zawsze mamy na myli jaki rezultat. Zachowanie prowadzi wic do jakiego c e 1 u, a to, co robimy, tu maczymy posiadaniem owego celu. Nadajemy mu znaczenie, choby nawet po fakcie. Mona by powiedzie, e mamy wymwk na wszyst ko, czego si podejmujemy. wiadomie i dokadnie formuujc cele, masz wiksz szans prze oenia ich na zachowanie i prawdziwe osignicia. NLP zasadza si na wewntrznej potrzebie osigania rezultatu oraz pragnieniu celu i znaczenia. Istnieje szereg dowodw na to, e czowiek dziaa jak system osigajcy cele. Denia - czy to do po siadania, zrobienia, poznania czego, czy to do prostego przetrwania i prokreacji zdaj si by rdem naszego zachowania. Nie znaczy to,

Realizowanie swoich pragnie

33

e kadej najmniejszej czynnoci towarzyszy okrelony cel. W istocie zazwyczaj dziaamy bez wiadomej intencji - po prostu robimy co, nie mylc, dokd nas to zaprowadzi. Niemniej jednak, nawet nie zdajc sobie z tego sprawy, zawsze dymy do zrealizowania jakiego ukrytego celu albo motywu. Znane s przypadki sportowcw czy biznesmenw, ktrzy na poczt ku swej drogi nieugicie zmagali si z przeszkodami spoecznymi i edu kacyjnymi. Chocia nie byli wiadomi tkwicej w nich siy motywujcej do dziaania ani nie wiedzieli, skd bierze si u nich tak niesamowita energia i powicenie, to jednak ich osobista wizja sukcesu znaczya wicej ni niejeden plan biznesowy czy uwiadomione ambicje zwi zane z karier. Na przykad kilkadziesit lat temu najwiksz ambicj radzieckich i innych wschodnioeuropejskich sportowcw, podsycan realistycznym marzeniem o doskonaoci i uznaniu w wiecie, byo odniesienie sukcesu. Okazuje si, e w takich wypadkach nieograni czona, bujna wyobrania odgrywa wiksz rol ni najwiksza nawet sia woli i powicenie. Wikszo podobnych historii siga wstecz do dziecistwa, towa rzyszcych mu warunkw i okolicznoci czy wpywu jakiej osoby. Niekiedy stwarza wraenie szczliwego zbiegu okolicznoci, trafu i podobnych czynnikw niezalenych od czowieka. Wyjtkowo NLP polega na tym, e program ten zajmuje si zarwno wiadomymi, jak i niewiadomymi procesami zwizanymi z wyznaczaniem celw. Kady moe polega na owym wewntrznym mechanizmie denia do osignicia celw. Dziaa on bez wzgldu na to, co wiadomie lub nie wczamy do systemu. Ten i nastpny rozdzia zapewni ci odpowiednie narzdzia do dobrego wykorzystania twoich naturalnych zdolnoci do realizacji zamierze.

Czteroetapowy model sukcesuZanim zaczniemy szczegowo omawia proces wyznaczania celw, musimy si szerzej zastanowi nad oglnie pojtym postpem w osiga niu doskonaoci. Wyznaczanie celu jest czci prostego i niezmiernie istotnego czteroetapowego modelu sukcesu, ktry pokazuje, w jaki spo sb programujemy wasne cele. Jest on podstaw efektywnego uczenia si i zawiera istot NLP.

34 1. 2. 3. 4.

Dzie 2. Okrel swoje oczekiwania (wyznacz cel). Wykonaj jakie dziaanie. Zauwa, jakie s jego nastpstwa. Zmieniaj dziaanie do chwili, gdy uzyskasz podane efekty.

Podczas dwudziestojednodniowego programu pogbisz wiedz na temat wszystkich etapw tego modelu, znajdujcego zastosowanie we wszystkich rodzajach zachowania i osigni. Zazwyczaj gdy podamy ku celowi, nie mylimy o samym procesie, ktry przebiega w sposb naturalny. Zdarza si jednak, e dziaania kierujemy na niewaciwe cele. wiadomie stosujc omawiany model, zauwaysz jego skuteczno w rozmaitych sytuacjach. Midzy sukcesem a porak przebiega ostra granica, sprowadzajca si do opuszczenia albo niewaciwego zastosowania jednego z etapw modelu (na przykad brak jasno sformuowanych celw lub nieumie jtno uczenia si na wasnych bdach). W cigu nastpnych dni zdobdziesz wiedz i umiejtnoci potrzebne do przejcia kadego etapu, a co za tym idzie - osignicia satysfakcjonujcych rezultatw. Dalszy cig dzisiejszego rozdziau powicony jest pierwszemu etapowi modelu: okrelaniu swoich celw. Posugujc si terminologi NLP, nauczysz si dobrze okrela cel.

Elementy dobrze okrelonego celuBy moe spotkae si ju z ponisz, czsto cytowan charakte rystyk celu: Konkretny Wymierny Osigalny Realny W por Jest ona jednak niepena - aby efektywnie wyznaczy sobie cele, naley uwzgldnia odpowiednie wskazwki NLP - elementy dobrze uformowanych celw". Dzisiaj zapoznasz si z tymi elementami, inaczej kryteriami, i na-


35

uczysz si uywa ich do swoich celw. Stanowi one niezwykle istotn podbudow efektywnego zachowania i osigni. Naley opanowa je w takim stopniu, aby stay si umysowym nawykiem, i stosowa jak najczciej. Niektre z nich pokrywaj si z wymienion wczeniej charakterystyk, moesz je spotka w formie duszych bd krtszych list. Ujlimy je w sze punktw: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Okrelaj cele w pozytywny sposb. Umieszczaj cele w kontekcie. Wyraaj cele za pomoc konkretnych poj. Wybieraj cele, ktre moesz realizowa samodzielnie. Uczciwie oceniaj stopie realizacji celu. Wybieraj cele warte wysiku.

W tym rozdziale omwimy szczegowo kady z powyszych punktw oraz podamy kilka pyta, ktre pomog ci w ich zastosowa niu. W ten sposb kady wybrany cel bdzie mia wiksze szanse na realizacj, w szczeglnoci za dostrzeesz ukryte do tej pory aspekty twoich celw, odpowiedzialne za sukces bd porak. Nie martw si odpowiedziami - po prostu stawiaj sobie pytania - niektre mog ci si wydawa bardziej odpowiednie ni inne. Jeli pytanie utwierdza ci w przekonaniu o susznoci twojego celu albo zmusza do szukania innego, bdzie to oznacza, e spenia swoje zadanie. Kiedy opanujesz ju wszystkie pytania, stosuj je w formie testu do kadego celu, ktry sobie wyznaczasz. Procedura ta szybko si stanie twoim nawykiem. Krtka rada: nie spiesz si z tym wiczeniem. Powiedzmy sobie szczerze, nieczsto si zdarza, bymy kilka razy analizowali swoje de nia, a poza tym potencjalne korzyci wynagrodz nam woony w ten proces czas i wysiek. Dziki stosowaniu tego podejcia wielu osobom udao si wprowadzi w ycie radykalne zmiany. Jeli nie masz jeszcze wasnej listy celw, pragnie czy ycze, stwrz j, zanim jeszcze nauczysz si podanych tutaj regu. Bd one bardziej zrozumiae, jeli zastosujesz je do prawdziwych, yciowych celw, a poza tym przynios ci natychmiastow korzy w postaci zwikszenia szansy sukcesu. Jeli to potrzebne, zadajc sobie pytania, wprowadzaj zmiany do swoich celw. Niekiedy lepiej by moe z ktrego po prostu zrezygnowa. Uparte obstawanie przy celu, ktry ma mae szanse na realizacj, nie ma wikszego sensu. Bd przygotowany na szukanie no-

36

Dzie 2.

wych celw. Istnieje przecie prawdopodobiestwo, e swoje najwiksze, najistotniejsze pragnienie zrealizujesz w zupenie inny sposb.

1. Pozytywny sposb okrelania celwWielu osobom atwiej przychodzi mwi o tym, czego nie chc robi, ni o tym, czego by chciay. Zacznij wic od okrelenia tego, czego pragniesz - nadaj temu wydwik pozytywny. Mzg dziaa wedug takich zasad, e jeli okrelisz swj cel w kate goriach negatywnych, moesz osign zupenie niepodane efekty. Czasami rodzice mwi dzieciom, czego nie maj robi (Nie potknij si!", Nie rozlej!" itd.). Tymczasem najczciej okazuje si, e uwagi te odnosz wrcz odwrotny skutek. Zasada ta odnosi si nie tylko do dzieci. Zawodnik w grze w krykieta, zachcany entuzjastycznie przez kibicw, eby nie przepuci tej piki", ktra wanie szybuje nad gowami, najprawdopodobniej wanie j przepuci. Bdzie raczej usilnie myla o tym, e mu si nie uda, a nie, e j zapie. Speni si negatywna myl. To, o czym celowo bd nie mylisz, zazwyczaj przekada si na twoje zachowanie i staje si rzeczywistoci. eby zrozumie, czego nie chcesz, musisz wytworzy rodzaj umy sowej reprezentacji obejmujcej wyobraenie niechcianej rzeczy. Umys tymczasem wykorzystuje to samo wyobraenie (zwaszcza jeli jest ono silne) jako domylny rezultat", i tak twoje wyobraone nie chc" niemal natychmiast nabiera realnych ksztatw. Postrzeganie czsto fascynuje ludzi, mimo e nie znamy do koca wszystkich zaangaowanych w nie procesw neurologicznych zacho dzcych w mzgu. Na przykad jeli poprosz ci, eby nie myla o swojej lewej stopie, to musisz o niej pomyle, eby wiedzie, o czym masz nie myle. Sprbuj nie myle o migle samolotu albo o palusz kach rybnych... Niestety, gdy dymy do celu, instynktowny, wewntrzny negatywny obraz wyrzdza szkod, zanim jeszcze zaczniemy wciela go w ycie. Tak wic gracz w golfa, mylc o przeszkodach (drzewo, d), dziaa wedug swego wyobraenia. Wypenia umysow instrukcj" i pika z sukcesem lduje w dole albo odbija si od drzewa. Zasiedziae zmar-


37

twienia przekadaj si na rzeczywisto, zupenie jak samospeniajce si proroctwa. W ten sposb dochodzi do realizacji najgorszych prze widywa (a nie mwiem?!") oraz skutecznego osigania przeciwnych, ni zamierzone, rezultatw.

Mw o tym, czego pragnieszNaturalnie, mylenie pozytywne nie kademu przychodzi atwo. Jak wic nie myle o tym, czego si nie chce? Odpowied: skup si na tym albo utwrz reprezentacj (wzrokow, suchow, czuciow) tego, czego pragniesz. Pomocne mog si w tym okaza niektre ostatnie badania nad mzgiem. Stwierdzono na przykad, e w jednej chwili moemy wiadomie myle nad zaledwie kilkoma sprawami. Jeli wic wyczer piemy liczb moliwych do przetworzenia informacji, mylc o tym, jak wyglda, brzmi czy odczuwa si podany przez nas rezultat, po prostu nie moemy myle o niczym innym. Mylc o czym bardzo intensywnie, posugujc si wyrazistymi wyobraeniami, nie moemy ju myle o niczym innym - mwimy, e co pochania nasze my li". W ten sposb moemy pokona skonno do wyobraania sobie niepodanych rezultatw. Pozytywne formuowanie celw wyklucza wszystko inne - nie tylko mylenie o rezultatach, ktrych nie chcesz, ale rwnie o tym, jak osigniesz to, czego chcesz. Naley po prostu zajmowa si jedn kwesti naraz. Najpierw skoncentruj si na samym celu, dopiero potem na drogach ku niemu wiodcych. Koncentracji na tym, czego si chce, mona si atwo nauczy, cho wymaga to troch wicze. Posumy si kilkoma przykadami. Czy naprawd chcesz straci kilka kilogramw? Moe raczej chcesz w okre lonym czasie osign okrelon mas ciaa? Czy chcesz przesta si spnia, czy te zacz przychodzi na czas? Pozytywne formuowanie swoich pragnie wymaga od ciebie jedynie dokonania prostych zamian. Jzyk i skadnia wpywaj na umys podobnie jak obrazy umysowe, a wic rb z tego uytek. Wyprbuj. Spisz kilka ycze, celw czy pragnie, nie powicajc im zbyt duo uwagi. Nastpnie sprawd, czy wyrazie je pozytywnie. Jeli nie - przekszta je. Jeli prosta za miana jest niemoliwa, pomyl przez chwil, czego naprawd chcesz, i zrb z tego pozytywnie sformuowany cel. Lepiej myle o tym, czego

38

Dzie 2.

pragne, a co si nie wydarzyo, zamiast o tym, co si wydarzyo, a czego nie pragne. Pytania sprawdzajce cel Pytania te pomog ci okreli i pozytywnie sformuowa cele. Z cza sem pozytywne mylenie stanie si twoim nawykiem, co stanowi jedn z zasad dobrze okrelonego celu. Czego pragn? Co chc teraz zmieni? Jaki jest mj cel? Co chc osign? Co chc robi inaczej? Czy myl o tym, co chc osign? O jakim rezultacie myl? Co chciabym zrobi? Pomylmy wic: chc...

2. Cele i ich kontekstDalej: kiedy, gdzie i z kim chcesz osign swj cel? Wyznaczanie celu to co wicej ni jego zapisanie. Cel kreuje wewntrzn rzeczywi sto albo wielosensoryczny projekt tego, co chcesz stworzy.

Widzisz, syszysz i czujesz przedsmak tego, co rzeczywicie bdzie si dziao.Cel musi by rzeczywisty. Nie mona oszuka nastawionego na osiganie celu umysu niejasnymi abstrakcjami czy mglistymi wy obraeniami. Co wicej, widzenie, syszenie i czucie nie odbywa si w prni - towarzyszy im zawsze jaki kontekst. Jest nim twoja praca albo moe hobby? Inni ludzie i to, co do ciebie mwi? Albo okrelony budynek lub pokj? Jeli kontekst nie jest dla ciebie jasny, zadaj sobie na temat celu py tania: Co? Gdzie? Kiedy? Kto? Odpowiedz sobie w wyobrani. Drzewo nabiera znaczenia w swoim naturalnym otoczeniu po-


39

dobnie bdzie z twoimi celami, kiedy umiecisz je w prawdziwym, yciowym kontekcie. Moe si nawet okaza, e w okrelonej sytuacji dany cel bdzie niepodany. Dlatego te powiniene jak najszybciej znale kontekst swojego celu.

Pytania sprawdzajce celPonisze pytania, umieszczone w prawdziwym kontekcie, pomog ci lepiej okreli twoje cele oraz wywoaj w tobie u c z u c i a. W ten sposb poczujesz przedsmak wynikw, a twoja motywacja i zaangao wanie jeszcze wzrosn. Oprcz tego cel twj zostanie u w e w n t r z n i o n y, co spowoduje, e twj system osigania celu bdzie samoistnie do niego dy. Dokd zaprowadzi mnie zmiana? W jakim kontekcie bd korzysta z osignitego celu? Kiedy chc osign cel? Gdzie go chc osign? Czy w kadym zwizku? W kadej sytuacji? Z kim? W jakim innym kontekcie rezultat ten moe by poyteczny? W jakich kontekstach bd mg korzysta z nabytych umiejtnoci? Czy bd ich potrzebowa zawsze i we wszystkich dziedzinach ycia? Ile czasu chc powici na realizacj celu i pniejsze korzystanie z niego? Kiedy chc to zrobi? Czy bdzie to odpowiednie w kadej sytuacji? W jakich okolicznociach rezultat ten bdzie dla mnie wany?

3. Okrelenie celw za pomoc konkretnych, sensorycznych pojCo waciwie bdziesz widzia, sysza i czu, osignwszy swj cel? Teraz moesz naprawd zaszale. Jakich emocji bdziesz doznawa? 1 rzenie si w mylach w przyszo i przeywaj swoje osignicie. Jaki kolor bdzie mia twj dywan (jeli to on jest twoim celem) ? Jak bdzie brzmia gos okrelonej osoby (jeli gos to cz rezultatu) ? Jak bdzie ci si siedziao na krzele (jeeli to cz oczekiwanego wyniku)? Ten ro dzaj wicze wizualizacyjnych przygotuje ci do nastpnych. Ju teraz

40 Dzie 2. moesz zacz poznawa swj wewntrzny, zmysowy (sensoryczny) wiat, w ktrym bior pocztek twoje cele i powstaje dowiadczenie. Z pocztku wizualizacja moe si wyda trudna, w przeciwiestwie do syszenia gosw i dwikw. Moe te by inaczej - dwiki mog si okaza trudniejsze ni obrazy. Z biegiem czasu jednak wszystkim nam dane jest dotrze do bogatszego, wewntrznego wiata. Rozpocz nij od prostych wicze, na przykad wizualizacji osoby, ktr dobrze znasz, syszenia jej gosu, przypominania sobie chwil, kiedy bye z ni (nim) szczliwy. Zawsze zaczynaj od rzeczy najprostszych. Zamknij oczy i wyobra sobie, e siedzisz w ssiednim pokoju i widzisz siebie. Staraj si zaobserwowa jak najwicej szczegw. Moesz te wrci pamici do jakich udanych wakacji, spotkanej interesujcej osoby albo dobrze wykonanego zadania. Zobacz, jak wyranie moesz sobie to wszystko przypomnie. Wkrtce nauczysz si tak samo wyranie wyobraa sobie przy sze dowiadczenia, ktre bd materiaem wyjciowym dla twoich osigni. Skadaj si na nie twoje bezcenne wewntrzne zasoby oraz wywodzce si z teraniejszoci przysze wydarzenia.

Wszystko, co nas otacza, miao pocztek w czyim umyle.Sigaj po cele atwo przekadalne na dowiadczenia sensoryczne. Pracuj nad swoimi umiejtnociami sensorycznymi i zaczynaj tworzy" w dosownym tego sowa znaczeniu. Proces ten nie tylko pomaga okre la i wyznacza cele, ale rwnie dostraja twj ukad nerwowy, czyli wiczy poczenia nerwowe, ktrych mzg potrzebuje do osignicia sukcesu. Wyrane reprezentacje sensoryczne celu pomagaj w stworze niu pocze nerwowych, dziki czemu przechodzisz od wewntrznego dowiadczenia do zewntrznej rzeczywistoci. Sukces w wielu przypadkach rozpoczyna si od maego pomysu czy myli, ktre pocigay za sob nastpne. Moe si wydawa, e pomysy pojawiaj si znikd, lecz w istocie to wyranie okrelony przez ciebie cel tworzy swoisty kana, do ktrego w tajemniczy sposb wpadaj wszystkie skojarzenia. Dziki nim nie tylko utwierdzasz si co do celu i kierunku, w ktrym zmierzasz, ale take dowiadujesz si, jak osign cel podczas swojej podry. A wszystko to na skutek wy ranych, sensorycznych obrazw podanego celu.

Realizowanie swokh pragnie

41

Pytania sprawdzajce celNadszed czas, aby zacz tworzy wasne pytania suce stymulo waniu swej wyobrani - podalimy tylko kilka przykadw. Odpowiadaj na nie, uywajc umysowych obrazw, dwikw, odczu, a take sw, a pomoesz sobie w osigniciu zamierzonego celu. Co bd widzia, sysza i odczuwa, kiedy osign swj cel? Jak bd mg si upewni, e osignem swj cel? Jakie dane bd mi potrzebne do stwierdzenia, e osignem cel? 4. Cele, ktre mona zrealizowa samemu Sam musisz realizowa cele i kontynuowa osignite wyniki. Nie dopuszczaj do zrzucania winy za niepowodzenie na innych albo na okolicznoci. Oczywicie, wymienione czynniki wpywaj na to, co si dzieje, a my czujemy si zaledwie pionkami w grze. Prawdziwy czowiek sukcesu jednak bierze odpowiedzialno za swoje osignicia na siebie i prbuje si uniezaleni od zewntrznych wpyww. Nie realizuj celw innych osb. Niech kady cel, ktry realizujesz, bdzie twj wasny, bez wzgldu na to, kto odniesie dziki niemu korzyci. Moesz wyznaczy sobie wartociowe cele, majc na uwadze innych (na przykad twoje dzieci), albo takie, ktre zale od innych. Musisz jednak przez cay czas sprawowa rozsdn kontrol, niezalenie od motyww, jakie tob kieruj. Chocia nie osigniesz celu swojego dziecka, to przecie moesz wyznaczy sobie taki cel, ktry pomoe mu doj do zamierzonego rezultatu. Moesz na przykad pomc w uczeniu si, moesz spdza z nim wicej czasu, moesz pomc finansowo w roz poczciu dziaalnoci zarobkowej i tak dalej. Swoje osignicia w tym zakresie moesz zmierzy wtedy, gdy ty do nich doprowadzasz. Nie oznacza to jednak, e powiniene rezygnowa z celu, jeli doty czy on kogo innego. Moesz go w kadym razie ponownie przemyle i przeformuowa tak, aby to ty odgrywa w jego realizacji gwn rol. Osiganie celu oznacza osiganie wasnego celu.

42

Dzie

2.

Oczywicie masz rwnie moliwo pracy nad celami innych (na przykad twojego pracodawcy, szefa, partnera). Mwic inaczej, mo esz je przej. eby jednak cel by dobrze sformuowany, musisz mie wystarczajco duo siy, aby do niego doprowadzi. Niekiedy napotkasz sytuacje z pogranicza. Na przykad realizacja wikszoci celw menedera zaley od innych. Wszyscy wiemy, e sze fowie, zwaszcza w duych firmach, musz delegowa uprawnienia. Czy oznacza to, e taka praca nad osigniciem celu nie zdaje egzaminu? Niekoniecznie. Jeli tylko masz wpyw na ostateczny rezultat, nawet poredni, z racji swojego stanowiska, wiedzy czy zasobw, masz prawo uznawa go za swj wasny. Bdzie to zaleao od okolicznoci. Na przykad, bdc modym czonkiem zespou projektantw, nie masz moliwoci ustalania ostatecznych terminw realizacji, kryteriw oceny ani nie bierzesz na siebie odpowiedzialnoci za ostateczny wynik pracy. Bdc szefem zespou, masz wadz i niezbdne umiejtnoci (oby!) prowadzce do osignicia zamierzonego rezultatu - chocia z pomoc innych. Podobnie, moesz sporzdzi szkic dokumentu proponujcy pewne zmiany w firmie, nie biorc jednak na siebie odpowiedzialnoci za ich wprowadzenie. Twoje cele kocz si tam, gdzie koczy si twoja wa dza i odpowiedzialno - tam, gdzie nie moesz ju dziaa osobicie. Moesz wic napisa ksik, lecz nie uda ci si okreli, jak bdzie si ona sprzedawa. To jednak nie musi by problemem. Niekiedy moesz przeksztaci cel albo ograniczy go tylko do tej czci, ktr moesz osobicie wykona. Zadaj sobie pytanie: w jakim stopniu jestem osobi cie odpowiedzialny za rezultat, zarwno pod wzgldem jego wyznacza nia, jak i realizacji? Stosujc takie kryteria, by moe bdziesz musia nieco obniy loty. Niemniej dziki temu ostatecznie osigniesz wicej, powicisz si bowiem temu, nad czym masz odpowiedni kontrol. Z tak sam sytuacj mamy do czynienia w zespole: tylko ty moesz oceni, czy masz odpowiedni wpyw na wynik jego pracy. Nie musisz wszystkiego robi sam, do ciebie jednak powinno nalee wprawienie machiny w ruch. Zapytaj siebie: Czy w wypadku poraki mog zrzuci win na innych?" Jeli tak, przemyl swj cel, zanim przystpisz do jego realizacji. Niekiedy to nie ludzie, lecz okolicznoci maj wpyw na twj cel. Na przykad niewiele moesz poradzi na wysoko stp procentowych, kursy walut, poziom cen, stan pogody czy akcji na giedzie.


43

Kontroluj to, co moliwe, reszt spraw pozostawiajc wasnemu biegowi.Oznacza to, e powiniene wyznacza sobie cele, na ktre ze zdroworozsdkowego punktu widzenia - masz wpyw.

Pytania sprawdzajce celZ pomoc tych pyta staniesz si gwn osob kadego wyznacza nego przez siebie celu, wyeliminujesz moliwe wymwki na wypadek niepowodzenia i nabierzesz pozytywnej motywacji. Co zrobi, aby osign ten cel? Czy osignem ju co podobnego? Pod jakim wzgldem obie te sytuacje s do siebie podobne? Czy co moe mi przeszkodzi w osigniciu celu? Czy mog si podj przeprowadzenia wymaganych zmian? Co bdzie dla mnie oznacza osignity rezultat? Co umoliwi mi zmiana? Czy bd odczuwa jak rnic? Jak mog osign swj cel? Jak sobie wyobraam siebie osigajcego cel? Jakie mam moliwoci osignicia celu? Czy potrzebuj pomocy w deniu do celu? Czy realizacja celu zaley tylko ode mnie, czy te od kogp jeszcze? Czego bd mg dokona dziki realizacji celu? Jak mog wpyn na rezultat? Jaki mam wpyw na rezultat? Co mog zrobi natychmiast?

5. Uczciwa ocena efektw osignicia celuCzy przez to, e osigniesz swj cel, moesz utraci co, co chcesz zachowa? Oto przykad szerszego mylenia o celu, ktre bierze pod uwag twoje inne denia oraz moliwy wpyw na bliskie ci osoby. Na przykad realizowanie celu w postaci kariery zawodowej moe oznacza strat w yciu rodzinnym albo mniej czasu na hobby czy od poczynek. I odwrotnie - osignicie celu zwizanego z odpoczynkiem moe wymaga powicenia kariery, jeli powiniene pracowa pno

44

Dzie 2.

po poudniu albo w weekendy. Jeli chcesz rzuci palenie, to szczerze si zastanw nad przyjemnoci i towarzyskimi kontaktami, jakie si z nim cz. Pomyl, co moesz straci, kiedy zyskujesz co innego. Osiganie celu to przechodzenie z jednego stanu do drugiego. Pojcie stan" obejmuje twoje samopoczucie, niewidoczne plusy i mi nusy, zalety i wady, a take widzialne, zewntrzne aspekty - jednym sowem - konsekwencje zmiany (zob. Dzie 3.). Nawet jeli ca si woli angaujesz w osignicie le przemylanego celu, to odczuwane teraz przez ciebie korzyci (ktrych niewiadomie kurczowo si trzymasz) pokrzyuj twoje wysiki. Moesz nawet si nie zorientowa, dlaczego cigle nie udaje ci si doj do celu. Zawsze szukaj innego, lepszego, taszego, szybszego sposobu dotar cia do celu. Jeli nie ma innego sposobu realizacji celu, jak tylko kosztem czego, co ju masz, przemyl jeszcze raz koszt swojego denia.

Realizowanie swoich pragnie Oceniaj cao zmian idcych w lad za osigniciem celu.

45

Nawet jeli twoje cele i zamiary pozostan niezmienione, ucierpie mog denia twoich bliskich. Jeli ci na nich zaley, poniesiesz strat, poniewa ostatecznie moe si okaza, e bdziesz musia powici swj zwizek. Musisz si wic powanie zastanowi nad wszystkimi kosztami. Nie trzeba by supermanem, eby wspina si po drabinie kariery, zostawiajc za sob rzesz zranionych i wykorzystanych osb. Na dusz met jednak jaki jest bilans zyskw i strat? Prdzej czy p niej rzeczywisto nas dogoni - nic nie jest zawieszone w prni. Nie moemy dziaa w oderwaniu od innych. Do jakiego stopnia mona ignorowa albo otwarcie wykorzystywa innych dla swoich celw? Decyzja naley do ciebie. Jeli rezultaty twoich dziaa przewyszaj wszystkie pozytywne aspekty twojego obecnego pooenia, w porzdku. Jeli nie - pomyl, zanim zaangaujesz si w realizacj swoich de, a nie kiedy bdzie ju za pno, a twj wiat (i by moe wiat kilku innych osb) rozsypie si w drobny mak. Idealnym rozwizaniem byoby znalezienie takiej sytuacji, kiedy zatrzymujesz dla siebie to, co masz (nie tyle zachowanie, ile wynikajce z niego korzyci), jednoczenie realizujc zaoony cel. Doprowadzenie do takiej sytuacji jest moliwe, gdy zastosujesz zasady realizacji dobrze okrelonego celu.

Pytania sprawdzajce celOdpowiadajc na te pytania, zorientujesz si, czy twj mechanizm osigania celu pozwala na zachowanie rwnowagi - przynajmniej pod wzgldem przetrwania i ochrony siebie. Nie rezygnuj zbyt szybko z tego, co masz, na rzecz blichtru nowego celu. Zachowaj z przeszoci to, co najlepsze, tworzc jednoczenie ekscytujc przyszo. Czy jestem przekonany, e tego chc? Co zyskam, osigajc swj cel? Czego naprawd chc? Jak zmieni si moje ycie po osigniciu celu? Jak powi uzyskany rezultat z moim dotychczasowym yciem?

46

Dzie 2 Jakie znaczenie dla mnie bdzie miao osignicie celu? Czy osignity rezultat bdzie odpowiedni w kadej sytuacji? Jak wpynie on na moje ycie? Co si stanie, kiedy osign ju wyznaczony cel? Jakie korzyci odnios z osignicia mojego celu? Jaki wpyw bdzie mia na moje ycie? Co si nie wydarzy, jeli osign cel? Co si stanie, jeli go nie osign? Co si nie wydarzy, jeli go nie osign? Czy osignicie rezultatu wpynie pozytywnie na jakiekolwiek inne dziedziny mojego ycia? Dlaczego osignicie tego rezultatu jest dla mnie istotne?

6. Wybr wartociowego celuCel, ktry sobie wyznaczasz, powinien mie dla ciebie (a niekoniecz nie dla innych) du warto. Powiniene okreli jego pozytywne kon sekwencje. Zabieg ten nie polega na prostym zestawieniu czekajcych ci korzyci ze stratami, ale na sprawdzeniu, jak owe korzyci pasuj do twojej osobowoci i hierarchii wartoci. Nie spiesz si z decyzj, zastanw si nad rnymi moliwymi scenariuszami. Przewicz w mylach zarwno korzyci, jak i saboci swojego celu oraz ich nastpstwa. Niektre jego aspekty mog by dla ciebie pocztkowo niezauwaalne, wobec czego bdziesz musia zaufa swojej intuicji. Zazwyczaj nie trzeba przeprowadza tak dogbnej analizy celw codziennych. Niemniej jednak jest to niezwykle istotny aspekt moty wacji. Umys niewiadomie pomaga ci w sposb cybernetyczny osign cel (to znaczy, e dosownie kieruje tob ku osigniciu zamierzonych rezultatw). Kiedy dysz do realizacji pozytywnych, wartociowych celw, twj system" w naturalny sposb motywuje ci do osignicia rezultatu i pokonania napotkanych przeszkd. Pytania sprawdzajce cel Nastpujce pytania pomog ci odkry wszelk dysharmoni midzy twoj osobowoci, wartociami i przekonaniami. By moe bdziesz potrzebowa troch czasu na znalezienie odpowiedzi. By moe przyjd one w najmniej oczekiwanym momencie.


47

Czy rezultat jest wart moich wysikw? Jakie nastpstwa bdzie miao osignicie celu? Jaka zmiana nastpi w moim yciu? Czy cel stoi w zgodzie z moj osobowoci i aspiracjami? Co zyskam, osigajc ten cel? Co potem? Ku jakim nowym celom poprowadzi mnie osignicie tego rezul tatu? Dla jakich celw nadrzdnych?

Osiganie dobrze okrelonych celwWiesz ju teraz, wedug jakich zasad naley wyznacza swoje cele. Te, ktre s le sprecyzowane, musisz zmieni bd wyeliminowa. Te, ktre zostan, z duym prawdopodobiestwem bd zrealizowane. Dziki pytaniom sprawdzajcym cel podczas caego procesu bdziesz skupiony i silnie umotywowany. Sumiennie i rozwanie stosowane, wskazwki te pomno twoje szanse na osignicie wszystkiego, co sobie zaplanowae. Nie zapomnij te o pozostaych etapach modelu sukcesu (str. 33). Stosujc kryteria dobrze okrelonego celu, masz szans zmieni nie jasne i negatywne cele na pozytywne, motywujce i przyjemne wyniki. Moesz na przykad przetumaczy niejasne, negatywne pragnienie, takie jak chc przesta odnosi niepowodzenia w pracy", na dobrze sprecyzowane rezultaty, ktre naprawd zrealizujesz. Zobaczmy, jak zadziaa test w tym wypadku. 1. Pozytywne: Chc nabra wicej pewnoci siebie w pracy i w peni wykorzystywa swoje umiejtnoci. 2. Kontekst: Zwaszcza podczas poniedziakowych narad oraz wtedy, gdy musz si kontaktowa z Monik oraz ksigowymi. 3. Kategorie sensoryczne: Bd odczuwa pewno siebie i chodzi wyprostowany. Mj gos bdzie pewny i autorytatywny. 4. Osignij to sam: Zadbam o to, by wykonywa swoj prac najlepiej, jak potrafi. 5. Uczciwie oce efekty osignicia celu: Czy niepowodzenia w pra cy s mi do czego potrzebne? Na przykad, czy naprawd jestem przygotowany na podjcie nowych obowizkw, ktre niesie awans

48

Dzie 2.

bdcy rezultatem mojej lepszej pracy? Czy strac sympati kole gw, ktrym rwnie brakuje pewnoci siebie? Moe mj przyjaciel mgby razem ze mn wzi udzia w jakiej uytecznej, pozazawodowej terapii sabych stron osobowoci? 6. Wartociowy cel: Jak ma si ten cel do innych, dugofalowych? Na przykad, co w sytuacji, gdy awans, na ktry oboje czekalimy, dostanie mj partner? Moe wolabym prowadzi wasny interes? Czy w ogle praca znaczy dla mnie tak wiele? By moe powinienem zrwnoway sprawy zawodowe yciem rodzinnym, towarzyskim i wolnym czasem?

Zaoenie na dzi Ludzie sami buduj wasne dowiadczenie.Porwnaj je z poprzednim zaoeniem: Mapa nie jest terytorium". Pomyl o dowiadczeniu. Czy na przykad podczas fantazjowania wy mylona rzeczywisto jest kreowana przez twoje dowiadczenie, czy te rzeczywisto zewntrzn? Albo kiedy czytasz ciekaw ksik, czy twoje dowiadczenie zatrzymuje si na miejscu, w ktrym czy tasz, czy te siga do opisywanego przez ksik wiata? Dowiadczenie zaley raczej od tego, co si dzieje w naszych go wach, a nie w materialnej rzeczywistoci wok nas. Jak widzielimy, na dowiadczenie w najlepszym wypadku moe si skada przefiltrowana wersja nie poddajcego si naszej kontroli wiata zewntrznego. Mo emy jednak myle tak, jak chcemy, a wic moemy tworzy wasne dowiadczenie, wczajc w to nasze dziaanie i osignicia. Zadaj sobie nastpujce pytania: Co wyzwala yciowe dowiadcze nie? Dziki czemu co zaczyna si dzia? Czy cokolwiek mogoby si zdarzy (na przykad podniesienie filianki, rzut pik czy wybudowanie katedry), gdyby nie osoba, ktra najpierw to wszystko wewntrznie opracowaa - jako zamiar, pomys, myl? Dowody wiadcz, e to, o czym mylimy, najczciej zdarza si p niej w rzeczywistoci. Mwic inaczej sami zasiewamy ziarno swojego przeznaczenia. Dzisiaj poznae, jak istotne jest wewntrzne osadzenie podanego rezultatu w konkretnych, sensorycznych kategoriach (a wic


49

maksymalne przyblianie ich do prawdziwego dowiadczenia). Pamitaj o dzisiejszym zaoeniu, kiedy bdziesz subiektywnie (wewntrznie) tworzy wasne obiektywne (zewntrzne) dowiadczenie.

Zadanie na dzi Zapamitaj dzisiejsze zaoenie i odnie je do swojego ycia oraz celw, do ktrych dysz. Czy moesz teraz wybra, co bdzie miao wpyw na twoje przysze osignicia? Jeli widzisz siebie", jak co robisz, i czujesz siln motywacj, czy wystarczy to, aby osign prawdziwy rezultat? Czy nastpna minuta ycia uzaleniona jest od twoich wyborw? W jaki sposb mog one zmieni ci na lepsze? Mylc o tym zaoeniu w takich kategoriach, otwierasz si na nowe pomysy, rozwizania i moliwoci oraz z wikszym optymizmem patrzysz w przyszo. Zrb list wszystkich swoich celw. Na razie nie rozgraniczaj tych, ktre na pewno chcesz osign, od tych, ktrych jeszcze nie prze mylae. Pisz zarwno o wielkich planach, jak i o krtkofalowych, mniej istotnych pragnieniach. Moesz doda swoje marzenia i y czenia. Nastpnie zanalizuj kade z nich, stosujc wszystkie kryteria dobrze okrelonego celu. W miar moliwoci skonsultuj je z przy jacielem czy koleg, ktrego spojrzenie bdzie bardziej obiektywne. Niektrzy znaj nas lepiej ni my sami. Zmie lub wyeliminuj cele, ktre nie speniaj kryteriw. Podczas wiczenia mog ci przyj do gowy kolejne cele. Zapisz je, a nastpnie poddaj takiej samej analizie. Po pewnym czasie, na przykad po upywie jednego dnia, powr do listy. Moe si okaza, e wiczenie to otworzy ci na nowe kierunki i znaczenia. Wyobra sobie wyrazicie, e zrealizowae jeden ze swoich celw. Zwr uwag na swoje oczekiwania, uczucia i zmiany w zachowaniu. Zauwa, jak dowiadczasz przedsmaku przyjemnoci, ktra stanie si twoim udziaem podczas prawdziwej realizacji celu. Sam proces osigania celu jest ju rdem zadowolenia. Szukaj dowodw na istnienie rozmaitych map rzeczywistoci. Wszystko, czego do tej pory si nauczye, jest cigle wane, opie ra si na tym dzisiejsza porcja wiedzy i dowiadczenia. Pamitaj

50

Dzie 2

o tym, czego nauczye si wczoraj, i wykorzystuj to. W starych wiadomociach zawsze mona odnale co nowego. Zacznij szuka osobistych korzyci z wiedzy o tym, jak myl inni. Zapamitaj czteroetapowy model sukcesu. Znajd trzy lub wicej wasne bd cudze umiejtnoci czy zachowania, ktre opieraj si na tym procesie. Pomyl, co mogoby si sta, gdyby pomin ktry z jego etapw. Pomyl o jakim celu, ktry chciaby osign. Na razie niech nie bdzie to nic wstrzsajcego, ale jakie konkretne zadanie, ktre od pewnego czasu odkadasz na pniej albo z ktrym nie umiesz sobie poradzi. Wybierz co, co po zrealizowaniu przyniesie ci natychmia stowe korzyci. Nastpnie, bez dodatkowego uczenia si, zastosuj czteroetapowy model sukcesu. Powi si cakowicie temu celowi i wiadomie przechod przez kady etap modelu. Zauwa poczucie spenienia wynikajce z przeksztacenia w rzeczywisto czego, co istniao dotychczas w twoim umyle.

W

tym rozdziale: Ekologia celu Rola nies'wiadomoci Tworzenie reprezentacji wynikw Pytania kartezjaskie Wartoci i wyniki

Powiniene ju mie kilka dobrze okrelonych celw. Test zastosowa ny przez nas podczas Dnia 2. skonstruowany jest wedug zasad logiki lewej pkuli mzgowej. Dzisiaj rozpatrzymy kilka subiektywnych, zalenych od prawej pkuli sposobw maksymalizowania wynikw (uwaa si, e prawa pkula odpowiedzialna jest za intuicj, wyobrani i niewiadomo). Stosujc podejcie funkcjonalnego zrnicowania pkul mzgo wych, w peni wykorzystasz swoje umiejtnoci osigania wyznaczo nego celu. Moesz na przykad nauczy si, jak pogodzi wyznaczane cele z wasn hierarchi wartoci - to jeden z sekretw osigania celw. Zrozumiesz take, jak nawet niewiadome cele mog wpywa na osiganie celw wiadomych. Odpowiednio ustosunkowujc si do wymienionych kwestii, moesz jeszcze bardziej wzmocni swoje cele, to znaczy doprowadzi wikszo z nich do realizacji, a potem siga po inne, jeszcze ambitniejsze. Zmierzanie ku doskonaoci zaczyna si wtedy, gdy jasno okrelisz swoje pragnienia. Nawet pierwsze, niemiae prby zdefiniowania celu wielokrotnie zwikszaj twoje szanse osignicia sukcesu. Osoby, ktre nie s w naturalny sposb nastawione na osignicie celu, twierdz, e

52

Dzie 3.

kryteria dobrze sformuowanego celu pomagaj im si skupi (zobacz Dzie 2.). Rozumiejc te zasady, nabierzesz pewnoci siebie i bdziesz panowa nad sytuacj. Dzisiaj cele, ktre wyznaczasz, poddasz nastpnym istotnym testom. Kiedy do gosu dojd owe poszerzone aspekty twoich de, spodziewaj si niezwykych rezultatw. Dzieje si tak zwaszcza wtedy, gdy oka zuje si, e cel jest wyjtkowo dopasowany do osobowoci i hierarchii wartoci danej osoby. Jeden lub dwa z tych czynnikw mog stanowi klucz do sukcesu, a tobie osiganie celu wejdzie w codzienny nawyk.

Ekologia celuTradycyjne podejcie do zagadnienia osigania celu bazuje na opisa nej podczas Dnia 2. charakterystyce (konkretny, mierzalny, osigalny, realny, w por). NLP jednak idzie dalej, kadc wyjtkowy nacisk na konsekwencje. S to szeroko pojte porednie efekty twoich celw i ich pniejszych nastpstw. Midzy nimi a twoimi wartociami, czy nawet osobowoci, moe nastpi konflikt, co oznacza, e cel po prostu nie jest dopasowany do ciebie. Inny aspekt konsekwencji rezultatu uwzgldnia jego wpyw na inne, bliskie ci osoby. Sytuacja ta jest dwukierunkowa - efekty dziaa tych osb maj wpyw take na ciebie. Cele osigamy na og w czyim towarzystwie - przynajmniej w towarzystwie osb bliskich naszemu sercu. Powiedzie ci si tylko wtedy, gdy bdziesz bra pod uwag cele innych, przynajmniej w zakresie, w ktrym mog mie jaki wpyw na ciebie. Z tym zagadnieniem spotkae si ju w chwili, gdy rozwa ae pity element dobrze okrelonego celu: Uczciwa ocena efektw osignicia celu" (zob. str. 43). Wszystkie nasze pragnienia, osignite rezultaty i wartoci s wzajemnie powizane. Wydaje si, e niektrym osobom nigdy nie udaje si zdoby tego, co wiadomie sobie zaoyy. Jest tak dlatego, e inne, niewiadome siy" oddziaujce na wynik zapanoway nad ich zachowaniem. Jak do tego dochodzi? Jak widzielimy, twj system osigania celu dy do realizacji tego, co najbardziej zaprzta twoje myli. Poniewa wiadomie nie chcesz osignitego celu, zaliczasz kolejn porak. Nie podany rezultat wygrywa. Jednoczenie twj drugorzdny cel" (albo

Wiedzie, czego si naprawd chce

53

niewiadomy zamiar) jest opracowywany przez twoj niewiadomo. Nazywamy to pozytywnym zamiarem - pozytywnym w kategorii osi gania pewnego wewntrznego, racjonalnego (cho niewiadomego) celu. Najczciej udaje ci si" zdoby to, czego (wiadomie) nie chcesz. Zastanwmy si nad przykadem osoby cierpicej na jakie psycho somatyczne dolegliwoci. Jej objawy mog rwnie dobrze wiadczy o tym, e pragnie ona jakiego drugorzdnego celu, ktry moe osign dziki chorobie (na przykad uwaga czy wspczucie). Pragnienie to nie jest jednak wiadome ani tym bardziej zaplanowane. Cho osoba ta wiadomie pragnie jedynie zdrowia, to jednak nie uwiadomione inne siy odgrywaj tu znaczn rol. Jak wiemy, w takich wypadkach, kiedy dochodzi do jakiego dziaania, drugorzdne, niewiadome cele maj przewag. S te osoby, ktre po osigniciu wiadomego celu maj poczucie, e co z ich niewiadomoci jest jeszcze nie spenione. Dlatego w sytuacji, kiedy kady, wydawaoby si, powinien by oszoomiony sukcesem, pojawia si poczucie niedosytu. Osoba taka najwyraniej wyznaczya sobie i zrealizowaa nieodpowiedni cel albo - co bardziej prawdopo dobne - postawia zaledwie pierwsze kroki na prowadzcej do niego drodze. Prawdziwy cel widnieje gdzie na horyzoncie. Na przykad pewien dyrektor wspomina, e podczas oddawania do eksploatacji duego zakadu przemysowego, ktrego by wspprojek tantem, nie odczuwa takiej dumy ani uniesienia jak jego koledzy. Dla czego? Poniewa wszystko to ju widzia". Przez dugi czas przeywa w wyobrani ten moment, a teraz jego marzenia koncentroway si na nastpnym, wikszym celu. Spenienie" w jego pojciu nie ograniczao si do biecego sukcesu, ale sigao ju ku nastpnemu, wikszemu. Tak wic, aby mc stwierdzi, czy cel jest ekologiczny, najpierw naley si przyjrze hierarchii wszystkich celw oraz zanalizowa, na jakie inne cele mog one oddziaywa. Nastpnie naley pomyle, jaki wpyw na innych bdzie miao osignicie wasnych celw. Rozwaania takie porednio bd bezporednio bd rzutowa na twoj motywacj, zachowanie i ostateczny sukces. NLP zakada , e badanie konsekwencji mona przeprowadzi, zanim jeszcze przystpi si do realizacji celw, a nie dopiero w bolesnej formie post mortem. Poza tym oszczdno czasu i nierzadko blu, a take lepsze definiowanie celw zwiksza prawdopodobiestwo sukcesu.

54

Dzie 3.

Okrelanie czynnikw ekologii celuW jaki sposb ustali owe czynniki? Przede wszystkim musisz zrozu mie swj sposb mylenia. Podczas Dnia 1. uczye si o subiektywnym dowiadczeniu i modelu NLP - dowiedziae si, jak wyjtkowo kady z nas myli i si zachowuje. Prawdopodobnie wykonujc przedstawione podczas Dnia 2. testy dobrze okrelonego celu oraz odpowiadajc na pytania sprawdzajce cel, zacze lepiej rozumie siebie. Z pocztku niektre z tych czynnikw mog si znajdowa poza twoj wiadomoci. Czasami jednak wystarczy uczciwie pomyle nad rozmaitymi sprawami. Jak widzielimy, proste, lecz prowokacyjne pytania mog nam wiele uwiadomi na temat naszych prawdziwych pragnie i wartoci. Niekiedy zastosowanie szeciu znanych ci ju zasad wystarczy, aby uwiadomi sobie rezultaty osignicia swoich celw. Innym razem wgld przyjdzie sam, pniej, kiedy o nim nie mylisz. Mwilimy te o tym, e niektre zagadnienia zwizane z konse kwencjami rzutuj na innych. Mog wic wywiera ogromny wpyw na twoje relacje interpersonalne, jak rwnie na mniejsze, osobiste cele. Zauwaysz niektre z tych aspektw, kiedy zaczniesz zadawa sobie rozmaite pytania i rozwaa swoje denia. Koncepcja ekologii wynikw opiera si na pierwszym zaoeniu: Mapa nie jest terytorium" (zob. str. 27). Nasze prywatne programy umysowe stanowi map. Skadaj si na nie tak zwane metaprogramy", czyli wzorce mylenia wyszego rzdu, takie jak wartoci, przekonania czy inne cechy osobowoci. Wszystko to wpywa na proces wyznaczania i osigania celw, stanowicy klucz do osignicia indywidualnej doskonaoci. Kady cel, ktry zamierzasz osign, musi by zharmonizowany z ow wyjtkow, indywidualn charakterystyk mylenia. Wszystkie elementy", stanowice wieloaspektow osobowo, musz wspgra. W przeciwnym razie malej szanse na osignicie sukcesu. Zastanawia jc si nad swoimi deniami, myl te o tym, jak mylisz. Zadanie na dzi" (na str. 64) pomoe ci lepiej pozna zagadnienia zwizane z celami. Ta dodatkowa wiedza na wasny temat okae si bardzo potrzebna.

rWiedzie, czego si naprawd chce 55

Rola niewiadomociNiewiadomo odgrywa olbrzymi rol we wszystkich poczyna niach. Stosowane w biznesie metody wyznaczania celw pomijaj za zwyczaj ten czynnik w postaci celw osobistych, poniewa opieraj si na logicznym, systematycznym, typowym dla lewej pkuli mzgowej rozumowaniu. Tymczasem wszyscy, wiadomie bd nie, przez cay czas osigamy wasne cele. Wszyscy rnimy si w sposobie mylenia o naszych celach. Na przykad niektrzy skonni s bardziej ucieka od pewnych wynikw, ni dy ku zaplanowanym celom. Innymi sowy, ludzie ci koncen truj si na unikaniu tego, czego nie chc, a nie osiganiu tego, czego pragn. Mona by okreli owe sposoby mylenia i zachowania jako nastawienie pozytywne albo negatywne. Istniej jeszcze inne rnice w naszych stylach mylenia. Podczas gdy niektrzy tworz w z r o k o w e w y o b r a e n i a podanych celw, inni zdaj si w c z u w a w sukces. Rnimy si take sposo bem motywowania siebie. W wypadku kadego z nas ta indywidualna charakterystyka stanowi cz procesu osigania celu. Sukces zaley od zmaksymalizowania tego procesu, a zwaszcza od precyzyjnego zdefiniowania celu, do ktrego si zmierza. W jaki sposb niewiadomy cel oddziauje na zachowanie? Nawizu jc do wczeniejszego przykadu, osoba koncentruje si (niewiadomie) na czynnikach, ktrych chce unikn. Dlatego drugorzdny, niewia domy cel dochodzi do gosu i zostaje speniony. Tak jak gracz w golfa, ktry widzi tylko przeszkody, realizuje dokadnie ten scenariusz, ktrego chce unikn. Dlatego wanie pierwsze kryterium dobrze sformuo wanego celu brzmi Okrelaj cele w pozytywny sposb". Osigamy to, o czym najwicej mylimy, nawet jeli jest to co, czego nie chcemy. Takie unikanie mona nazwa roztropnoci, realizmem, rozwag, niepokojem i tym podobnie. Jest ono najskuteczniejszym sposobem osigania wewntrznych celw. Jednake w wypadku celw wiadomych czsto moe prowadzi do dotkliwej poraki.

Kreowanie rzeczywistoci za pomoc myliCzsto zauwaamy owe samospeniajce si scenariusze u innych, rza dziej natomiast przyznajemy si do osigania niewiadomych celw oso-

56

Dzie 3.

bicie. Choby palenie. Osoba prbujca przesta pali obiera - pomimo negatywnego sformuowania - wartociowy wiadomy cel. Jednoczenie jednak moe toczy walk z innymi niewiadomymi drugorzdnymi celami czy te drugorzdnymi zyskami (na przykad towarzyskimi) wynikajcymi z palenia. W takim wypadku silniejsze wewntrzne d enia tworz ce, do ktrego owa osoba samoistnie zda. Niekiedy owe niewiadome drugorzdne cele przewyszaj cel deklarowany. By moe atwo bdzie ci zauway negatywne cele na podstawie sw, ktrymi je okrelasz. Trudniej jednak bdzie znale niewiadome pozytywne intencje, ktre s by moe odpowiedzialne za cae lata niepowodze. Niezmiennie jednak, aby cokolwiek osign, trzeba mie jaki cel, a to, co zajmuje w twoich mylach naczelne miejsce, ten cel okrela. Cae twoje zachowanie automatycznie determinowane jest przez wewntrzny cel, niezalenie od kierunku, jaki sobie wiadomie wyznaczye. Dla tego wic przy okrelaniu wiadomych celw musisz zwrci uwag na odmienne niewiadome rezultaty oraz dziaajce w tobie siy, ktre mog na nie wpyn. Skoro wiesz ju o nie uwiadomionych siach i uczciwie zanalizowa e wszystkie ukryte" czy drugorzdne rezultaty, moesz si zdecydowa nie zmienia obecnej sytuacji. Wybr naley do ciebie. Przynajmniej nie bdziesz ponosi powtarzajcych si poraek dlatego, e nie rozumiesz, jak dziaa cay system". Majc kontrol oraz moliwo wyboru, moesz wkada wysiki w denie do sukcesu, a nie poraki.

Jak zidentyfikowa niewiadome celeJak mona poradzi sobie z owymi siami prowadzcymi do osi gania niewiadomych celw? Wyglda to na sytuacj rodem z Paragra fu 22. Nie moesz zidentyfikowa drugorzdnych celw, poniewa nie jeste ich wiadomy, a zarazem nie wiesz o nich, poniewa nie moesz ich zidentyfikowa. Na szczcie mona ten problem rozwiza. Ju samo zaakceptowanie, e drugorzdne cele mog istnie, pomoe w wydobyciu czynnikw konsekwencji na wiato dzienne. Midzy wiadomoci i niewiadomoci istnieje cienka granica, a odrobina praktyki pomoe ci nawiza dialog z niewiadomoci. W ten spo sb nagle moesz uwiadomi sobie sprawy, o ktrych nigdy by do tej pory nie pomyla, albo odwrotnie - moesz zapomnie o swoich najmocniejszych postanowieniach.


57

Przede wszystkim wic otwrz si na t moliwo dialogu. Sze kryteriw dobrze uformowanego celu, o ktrych mwilimy podczas Dnia 2., stopniowo odsoni mniej oczywiste aspekty twoich de. Zaproponowane przez nas pytania suce sprawdzaniu celu, z ktrych kilka zdaje si nie mie gbszego sensu, powinny pomc w odnalezieniu owych niewiadomych czynnikw. By moe lepiej przeprowadzi test szeciu kryteriw w spokoju, bdc nastawionym na suchanie. atwiej wtedy wskaza mniej dostpne dla wiadomoci pragnienia i poczy je z cechami wiadomymi, dokonujc jednoczenie niezbdnych zmian. Postpujc w ten sposb, pozwalaj so bie na niespieszne, staranne rozwaania. Przepij si ze swoimi mylami. Wytknite w popiechu, na wp upieczone" cele nie maj zupenie sensu w kontekcie osigni caego ycia. By moe wyznaczasz sobie jakie nowe cele, kiedy wiczysz swj umys w myleniu o przyszych osigniciach, odnajdujc swe niewiadome denia.

Tworzenie reprezentacji wynikwCzytae ju o modelu NLP opisujcym, jak reprezentujemy" zewntrzny wiat oraz jak kady bodziec sensoryczny przekada si na rozumienie. W jaki sposb te wyjtkowe, umysowe reprezentacje rzutuj na nasze cele? Ot tworz one cele wewntrzne. Twoje wartoci i przekonania su geruj niewiadomoci, co chcesz osign. Mwic inaczej, dominujce myli wyznaczaj punkt, do ktrego zmierza wewntrzny mechanizm osigania celu. Na przykad jaka silna warto, cho nie odzwiercie dlajca dajcego si zidentyfikowa celu, bdzie skaniaa do denia ku pewnego rodzaju celom. Uczciwo bdzie nakania do uzyskiwania celw odzwierciedlajcych uczciwe zachowanie, niezaleno - do celw mogcych doprowadzi do niezalenoci i tak dalej. Wartoci i przeko nania prowadz nas w kierunku, ktry jasno wskazuje nasze ostateczne przeznaczenie. Na przykad okrelaj, czy osigniemy wiadome cele. Przekonanie w rodzaju: Nie potrafi zarzdza grup ludzi" stanie na przeszkodzie kademu deniu ku kierowaniu zespoem ludzkim. Wartoci i przekonania mog zatem zainicjowa spiral sukcesw lub poraek. Rozumiejc i przeformuowujc swoje przekonania i wartoci, ktre podwaaj twj ostateczny sukces, masz szans duo zyska.

58

Dzie 3.

Mwic oglniej, powiniene zdawa sobie spraw z tego, jak po strzegasz wiat (poprzez swoje wartoci, przekonania, filtry, mapy) i jak oddziauje to na twoje pragnienia i sposb ich realizowania. Rozwaajc swj styl mylenia i hierarchi wartoci, poznajesz lepiej siebie, a przez to doskonalisz si w osiganiu celw. Rozumiejc lepiej swoj map umysu, peniej dostrzegasz cele najwaniejsze dla ciebie jako jednostki. Rozpoznajesz wiksze yciowe denia, ktrym chcesz powici czas i energi. Zestawiasz swoje pragnienia z wasn osobowoci.

Pytania kartezjaskieIstniej rozmaite techniki przechytrzania owych mniej wiadomych aspektw twoich celw. Pomocne mog si okaza na przykad pytania kartezjaskie. Zadaj sobie pytania z powyszej matrycy w kontekcie jednego, wybranego celu:


59

Co by si stao, gdybym osign cel? Prawdopodobnie ju przeana lizowae t moliwo podczas Dnia 2., kiedy rozpatrywae pity element dobrze uformowanego celu (zob. str. 43), a w szczeglnoci, kiedy wizualizowae osignicie celu. Co by si nie wydarzyo, gdybym osign cel? To pytanie pozwala na ujawnienie drugorzdnych celw". Zauwaysz, jakie korzyci, wynikajce z obecnego zachowania, mgby straci, osigajc nowy cel. By moe bdziesz musia zrezygnowa z maych przyjemnoci, ktrych w normalnej sytuacji pewnie w ogle by nie zauway (a gdyby nawet zauway, to twierdziby, e nie maj dla ciebie wikszego znaczenia). Twoja decyzja. Masz moliwoci wyboru. Ten rodzaj badania konsekwencji osignitych celw wymaga oczywicie uczciwoci, a take czasu na spokojn, niespieszn introspekcj. Co by si stao, gdybym nie osign celu? Ta moliwo ukazuje koszt czy te bl podania star drog. Dokonujc przemylanego wyboru, moesz uzyska motywacj potrzebn do zmiany. Co by si nie wydarzyo, gdybym nie osign celu? To pytanie powoduje zamt w lewej pkuli mzgu. Wychodzi poza twoj wiadomo i zmusza mzg do pracy nowymi drogami nerwowy mi. Dziki temu pozbywasz si schematw mylowych i stajesz si wiadom swojej hierarchii wartoci oraz wewntrznych si, ktrych do tej pory nie brae pod uwag. Eksperymentuj wic z odpowie dziami - raczej w intuicyjny ni logiczny sposb.

Rozwizywanie problemw i inne zastosowaniaZastosujmy powysz metod do sprawdzenia nastpujcego przy kadu: Naprawd chc awansowa". Zapytajmy wic: Co Co Co Co by si wydarzyo, gdyby awansowa? by si nie wydarzyo, gdyby awansowa? by si wydarzyo, gdyby nie awansowa? by si nie wydarzyo, gdyby nie awansowa?

Wynikiem tego rodzaju analizy moe by ujawnienie wielu drugo rzdnych zagadnie. Jak mwilimy, ostatnie, wprowadzajce najwicej zamieszania pytanie, czsto wydobywa na wiato dzienne nie uwia domione wczeniej aspekty celu. Stawiaj te pytania, aby rozpocz

60

Dzie 3.

dialog midzy wiadomoci i niewiadomoci. W ten sposb zyskujesz wiksz szans peniejszego zrozumienia znaczenia swojego celu. Omawiana metoda moe by rwnie stosowana w celach organi zacyjnych i subowych. Na pewno pomoe sprecyzowa cele mgliste i niekonkretne oraz uatwi wgld na ich temat, co przyspieszy ostateczne zrealizowanie denia.

Wartoci i rezultatyO wartociach mwilimy wiele razy przy okazji omawiania wyzna czania celw. Nadszed czas, aby zdefiniowa swoje wartoci oraz ich wpyw na cele. Ujrzysz wtedy swoje rezultaty w wietle swoich wartoci, przekona i innych wzorcw mylenia. Moesz uzyska dziki temu dodatkowy wgld oraz nastpn metod sprawdzania konsekwencji osignicia celu. By moe stwierdzisz te, e rozumienie siebie niesie dodatkowe korzyci. W tym rozdziale oprcz zrozumienia, skd bior si twoje wartoci, nauczysz si je okrela, hierarchizowa i - jeli uznasz to za waci we - zmienia.

Rozumienie wartociKada warto jest w jaki sposb istotna. Zadaj sobie pytanie: Co jest dla mnie istotne?" Twoja odpowied obejmie wartoci i przekonania dotyczce tego, co jest twoim zdaniem p r a w d . Mamy skonno do zamiennego stosowania poj warto i przekonanie, na przykad Ceni uczciwo" (warto) oraz Uwaam, e trzeba by uczciwym" (przekonanie). Czasem odwoania s mniej bezporednie: Szefowie dbaj tylko o siebie" (przekonanie), Trzeba zawsze dba najpierw o swj interes" (wynikajca z niego warto), Powinnimy wyeliminowa wypadki rasowej dyskryminacji w tej firmie" (przekonanie opierajce si na wartoci rwnoci). Przekonania i wartoci narastaj w nas z biegiem czasu. Jako umy sowe filtry, nieustannie wpywaj na tworzone przez nas reprezentacje wiata, a co za tym idzie, na nasze cele i decyzje. Mwic w skrcie, cakowicie kieruj naszym yciem, motywujc do dziaania i deter minujc osignicia, tosamo i rozwj. Pomagaj stworzy osobist map wiata i rzeczywistoci.


61

Okrelanie wartociWartoci moesz odnie do konkretnych celw ustalonych podczas Dnia 2. Zapytaj siebie: Jakie znaczenie ma dla mnie ten rezultat? W jakich okolicznociach i sytuacji?" Zastosuj te pytania w rnych dziedzinach ycia, aby nie opuci mniej oczywistych celw. Zabieg ten moe odsoni konflikt wartoci, na przykad pomidzy yciem zawodowym i rodzinnym, a take uwiadomi ci, co przez cay czas czue. Pomyl na przykad o: Pracy i karierze zawodowej Rodzinie yciu towarzyskim Hobby Zainteresowaniach Rozwoju osobistym Duchowym yciu i celu

We pod uwag take inne aspekty ycia, ktre uda ci si zidenty fikowa. Wrd pyta na temat pracy mog si pojawi na przykad: Co jest istotne w moim zawodzie pielgniarki (ksigowej, hydraulika i tak dalej)?" albo: Co jest wane w mojej pracy dla firmy ABC Ltd?" Odpowiedzi mog obejmowa bezpieczestwo, spotykanie si z ludmi, pomaganie innym, zarabianie pienidzy i tak dalej. Postaraj si je ogranicza do kilku sw. Koncentrowanie si na poprawnym formuowaniu myli spowoduje, e gboko si zastanowisz nad dan wartoci. Niektre sowa bd si powtarzay, a ty wkrtce bdziesz mia gotow list wartoci. Twoja hierarchia wartoci Kad z wypisanych wartoci przeanalizuj, pytajc: Dlaczego uwaam j za istotn?" W odpowiedziach mog pojawi si nastpne wartoci, o ktrych wczeniej nie pomylae. Jednoczenie zaczn tworzy powoli pewn hierarchi - od najbardziej do najmniej istotnej. Moesz je uszeregowa za pomoc prostego pytania: Ktra z tych wartoci jest dla mnie najistotniejsza?" Pytanie to zadaj jeszcze raz w odniesieniu do pozostaych wartoci, potem jeszcze raz, i tak a do

62

Dzie 3.

uzyskania caej listy. Nastpnie moesz sprawdzi kolejno w swojej hierarchii, pytajc: Jak ma si warto A do wartoci B?" Na przykad, jak ma si uczciwo do lojalnoci? Wkrtce wyoni si odpowiednia kolejno. By moe troch trudnoci przysporzy ci tak zwana nominalizacja, na przykad w postaci sw takich, jak niezaleno" czy bezpiecze stwo". Postaraj si umieszcza pytania w rzeczywistym kontekcie, aby wydoby prawdziwe znaczenia. Na przykad: Jak bym postpi, gdybym mia wybi

Alder Harry _ NLP w 21 Dni

Documents

Transcript of Alder Harry _ NLP w 21 Dni