1

METODY AKTYWIZUJĄCE

We współczesnej dydaktyce polskiej dominuje ostatnio przekonanie, Ŝe nie ma

uniwersalnych metod nauczania, bardziej lub mniej przydatnych. Stosowanie ich podczas

lekcji zaleŜy przede wszystkim od wieku uczniów, celów i środków dydaktycznych bądź

specyfiki materiału nauczania. NajwaŜniejszym elementem kaŜdej z metod i technik

nauczania są czynności nauczyciela i uczniów. Oznacza to, Ŝe działaniom nauczyciela,

polegającym na przekazywaniu informacji, zachęcaniu i motywowaniu uczniów do ich

przyswajania, korygowaniu i sprawdzaniu wiedzy powinny odpowiadać czynności uczniów

wyraŜające się w: spostrzeganiu, przyswajaniu, stosowaniu przyswojonych wiadomości,

autokorekcie i samokontroli.

Nauka wiedzy o społeczeństwie w gimnazjum powinna ukształtować w uczniu:

- aktywność twórczą,

- umiejętność samodzielnego dochodzenia do wiedzy,

- krytyczne podejście do róŜnorodnych źródeł informacji,

- umiejętność hierarchizowania i wartościowania wydarzeń o charakterze politycznym,

gospodarczym, społecznym, kulturowym itd.,

- sprawność samodzielnego rozstrzygania problemów,

Obserwacja praktyki szkolnej potwierdza, Ŝe coraz częściej dochodzi do łączenia kilku

metod w czasie lekcji przez nauczycieli. Uzupełniają się one wzajemnie, stwarzają uczniom

szansę na rozwijanie własnej aktywności, pomagają osiągnąć postawione przed nimi

umiejętności, nauczycielowi zaś pozwalają na osiągnięcie celów poprzez zastosowanie

róŜnych form przekazania wiedzy. NaleŜy równieŜ podkreślić, Ŝe w ten sposób przygotowane

zajęcia są bardziej atrakcyjne, choćby przez wprowadzenie róŜnych form dochodzenia do

wiedzy i uaktywnienie czynności uczniowskich.

Dobór metod kształcenia, stosowanych na konkretnych lekcjach jest uwarunkowany

wieloma czynnikami, wśród których jest kilka, niewątpliwie najistotniejszych:

- treści kształcenia,

- percepcja i zainteresowania uczniów,

- cele dydaktyczne przypisane danym zajęciom lekcyjnym,

- środki dydaktyczne dostępne nauczycielowi i uczniom podczas zajęć szkolnych,

Co prawda ten ostatni czynnik moŜe mieć duŜy wpływ na rzadsze stosowanie

nowoczesnych metod kształcenia na lekcjach ale naleŜy zwrócić uwagę na to, Ŝe wiele z nich

2

wcale nie wymaga specjalnych nakładów i moŜe być z powodzeniem wykorzystanych w

kaŜdych warunkach. Wystarczy, Ŝe nauczyciel okaŜe się osobą bardzo aktywną/pomysłową o

poszukującej osobowości i przekona do częstego stosowania nowoczesnych metod i technik

swoich uczniów.

Metody i techniki kształcenia moŜna podzielić na kilka grup:

A. Metody oglądowe – np. pokaz, ekspozycja, wycieczka dydaktyczna.

B. Metody słowne (werbalne) – np. opowiadanie, wykład, opis, praca z ksiąŜką, rozmowa

nauczająca, praca ze źródłem historycznym, dyskusja punktowana, debata „za i przeciw”,

metaplan, analiza SWOT, drzewko decyzyjne.

C. Gry dydaktyczne – np. drama, inscenizacja, symulacja.

D. Metody praktyczne – np. metoda projektów, metoda portfolio, praca w skansenie,

wykonywanie modeli obiektów i przedmiotów historycznych, opracowanie tabel lub

schematów.

E. Metody programowe – np. korzystanie z internetu, praca z uŜyciem komputera.

NaleŜy nadmienić, Ŝe nie wszystkie metody w jednakowy sposób moŜna zastosować w

nauczaniu kaŜdego z przedmiotów na etapie gimnazjum. Niektóre z metod aktywnych

zapewne bardziej będą interesowały nauczycieli przedmiotów ścisłych (fizyka, chemia,

geografia, biologia) – choćby metody praktyczne lub programowe. W szkole podstawowej

często realizowane są metody gier dydaktycznych. W procesie nauczania historii i wiedzy o

społeczeństwie nauczyciele zapewne częściej będą sięgać po metody słowne (werbalne),

toteŜ właśnie te metody wypełnią najwięcej czasu podczas realizacji niniejszego kursu.

W trakcie przeprowadzania zajęć z wykorzystaniem metod aktywnych naleŜy pamiętać o kilku zasadach:

• Nie wykluczamy nikogo z zabawy, dlatego, Ŝe czegoś nie wie lub nie potrafi.

• Nie dzielimy uczniów na lepszych gorszych.

• JeŜeli ktoś nie ma ochoty się bawić, nie zmuszamy go.

• Nauczyciel takŜe uczestniczy w zabawie.

• KaŜdy ma prawo do popełniania błędów.