• Istota bezpieczeństwa i higieny pracy,

• System prawny ochrony pracy,

• System organizacyjny ochrony pracy.

• Bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP) to zespół warunków oraz czynników (organizacyjnych, technicznych,

higienicznych, psychologicznych, prawnych i innych), zapewniających wyeliminowanie lub maksymalne ograniczenie ujemnego wpływu środowiska pracy na stan zdrowia pracujących.

• Prawo do bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy oraz nadzór i kontrolę

realizacji tego prawa przez właściwe

organy państwa gwarantuje Konstytucja

Rzeczypospolitej Polskiej, w której:

• art. 24, w którym jest zapisane, że praca

znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej

Polskiej, a państwo sprawuje nadzór nad

warunkami wykonywania pracy,

• W art. 66 ust. 1, jest zapisane, że każdy

ma prawo do bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy, a sposób realizacji tego

prawa oraz obowiązki pracodawcy określa

odpowiednia (odpowiednie) ustawa

(ustawy),

• W art. 68, jest zapisane, że każdy ma

prawo do ochrony zdrowia.

• Źródłami z dziedziny bezpieczeństwa i

higieny pracy są:

• Kodeks pracy (kp) (Dział dziesiąty

Bezpieczeństwo i higiena pracy – art.

207–237),

• ratyfikowane umowy międzynarodowe,

• rozporządzenia wykonawcze do kp, na

przykład;

• Ilekroć w kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy,

rozumie się przez to przepisy:

• 1) kodeksu pracy,

• 2) innych ustaw i aktów wykonawczych, określające

prawa i obowiązki pracowników i pracodawców,

• 3) postanowienia układów zbiorowych pracy i innych

opartych na ustawie porozumień zbiorowych,

• 4) postanowienia regulaminów i statutów określających

prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

• W sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy

do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy

kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z

zasadami prawa pracy.

• Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie:

umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub

spółdzielczej umowy o pracę.

• Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie

posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna,

jeżeli zatrudniają one pracowników.

• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26

września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169,

poz. 1650 z późn. zm.),

• rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca

2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie

bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860

z późn. zm.),

• rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w

sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr

109, poz. 704 z późn. zm.),

• rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z

30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań

lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki

zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich

wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy

(Dz.U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.),

• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28

maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny

być wykonywane przez co najmniej dwie osoby (Dz.U. nr

62, poz. 288).

• System organizacyjny ochrony pracy można podzielić na

dwa systemy: ogólnokrajowy i zakładowy. Do

pierwszego z nich należy zaliczyć; parlament, rząd,

resorty, organy nadzoru i kontroli.

• Parlament realizuje zadania ustawodawcze, tworząc

prawo. Rząd i resorty oraz urzędy państwowe,

szczególnie Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej oraz

Ministerstwo Zdrowia, ustalają wytyczne państwa w

kształtowaniu polityki w dziedzinie BHP oraz, na

podstawie ustaw, wydają przepisy wykonawcze w

zakresie BHP.

• Organem powołanym do nadzoru i kontroli

przestrzegania prawa pracy, w

szczególności przepisów oraz zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy, jest

przede wszystkim Państwowa Inspekcja

Pracy (PIP).

• Z PIP w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

mają obowiązek współdziałać:

• Państwowa Inspekcja Sanitarna

– w sprawach zapobiegania powstawaniu

chorób zawodowych i innych chorób związanych

z warunkami pracy oraz ich zwalczania, a także

w sprawach kontroli warunków pracy i ochrony

zdrowia pracowników przed zagrożeniami

środowiska pracy,

• nadzór górniczy – w sprawach kontroli i nadzoru nad bhp

w zakładach górniczych,

• Urząd Dozoru Technicznego i specjalistyczne organy

dozoru technicznego – w sprawach przestrzegania

przepisów o dozorze technicznym,

• Państwowa Agencja Atomistyki

– w sprawach bezpieczeństwa jądrowego i ochrony

radiologicznej w zakładach pracy stosujących źródła

promieniowania jonizującego,

• Inspekcja Ochrony Środowiska – w sprawach

bezpieczeństwa i higieny pracy związanych z ochroną

środowiska,

• Inspekcja Transportu Drogowego

– w sprawach bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie

przewozu drogowego,

• nadzór budowlany – w sprawach bezpieczeństwa i

ochrony zdrowia w procesie budowlanym,

• Państwowa Straż Pożarna – w sprawach ochrony życia i

zdrowia ludzkiego przed zagrożeniem pożarowym,

• Na szczeblu zakładu pracy istnieją podmioty, które mają

obowiązek tworzenia warunków pracy lub społecznego

nadzoru i kontroli nad tymi warunkami. Podstawowym

podmiotem, którego obowiązkiem w zakładzie pracy jest

zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków

pracy, jest pracodawca (art.15 k.p.), który swoje

obowiązki realizuje za pomocą wyspecjalizowanych

służb BHP oraz lekarza sprawującego opiekę zdrowotną

nad pracownikami. Dodatkowo, w kształtowaniu

bezpiecznych warunków pracy w zakładzie pracy,

uczestniczy też — jako organ opiniodawczo-doradczy —

komisja ds. BHP.

• Organami przedstawicielskimi są związki zawodowe i

społeczny inspektor pracy. Pełnią one przede wszystkim

funkcje nadzorczo-kontrolne w zakresie przestrzegania

przez pracodawcę obowiązku zapewnienia

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

• Społeczny inspektor pracy ma prawo wydawania, w

formie pisemnej, zaleceń dotyczących usunięcia

stwierdzonych uchybień. Pracodawca może odwołać się

od wydanego zalecenia do właściwego inspektora pracy

Państwowej Inspekcji Pracy.

• Układy zbiorowe pracy,

• Regulaminy pracy (akt wewnątrzzakładowy) - ustala

pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją

związkową, jeżeli zatrudnia co najmniej 5 pracowników.

• Zasady bhp są regułami pozaprawnymi na wzór klauzul

generalnych. Oznacza to, że nie są one zdefiniowanie

prawnie, ani też określone w przepisach, jednakże —

zgodnie z obowiązującymi przepisami — zarówno

pracodawca, jak i osoba kierująca pracownikami i sam

pracownik są obowiązani ich przestrzegać, a ich

naruszenie lub niestosowanie może spowodować

sankcje przewidziane w kodeksie pracy.