agiczny Szlak Ducha Gór - Szklarska Poręba · Jak zostać Odkrywcą Magicznej Szklarskiej...

Wyd

awni

ctw

o be

zpła

tne

1 Magiczny Szlak Ducha Gór

agiczny Szlak Ducha Gór

Wśród zielonych lasów, w dolinierzeki Kamiennej, na zboczachKarkonoszy i Gór Izerskich, roz-

ciąga się magiczny ogród historii, tradycji,magii i natury. Jego władcą jest Duch Gór,zwany Karkonoszem, Rzepiórem i Liczy-rzepą.

Zapraszamy Was na wycieczkę po jegokrólestwie. W najbardziej interesującychpunktach szlaku znajdują się granitowegłazy zawierające tajemnicze hologramy.Znaki te są częścią gry terenowej, w którejkażdy może wziąć udział. Pomysłodawcągry terenowej oraz wykonawcą głazówz płaskorzeźbami jest Maciej Wokan zeSzklarskiej Poręby.

- WEŹ UDZIAŁ W GRZE TERENOWEJ Z CAŁĄ RODZINĄ- ODSZUKAJ GŁAZY Z PŁASKORZEŹBAMI

- ZDOBĄDŹ WSZYSTKIE HOLOGRAMY I ZOSTAŃ ODKRYWCĄ MAGICZNEJ SZKLARSKIEJ PORĘBY- BAW SIĘ Z NAMI PRZEZ CAŁY ROK

Jak zostać Odkrywcą Magicznej Szklarskiej Poręby?

Magiczny Szlak Ducha Gór otrzymał nagrodę Starosty Jeleniogórskiego jako „Najlepszy produkt turystyczny 2010 powiatu jeleniogórskiego”.

Regulamin:1. Udaj się do punktu Informacji Turystycznej

w Szklarskiej Porębie (ul. Jedności Narodowej 1a,tel. 75 75 47 740, [email protected]) i zakupzestaw KSIĘGA SKARBÓW (cena 10 zł). W składteczki wchodzą notes i ołówek do odrysowaniahologramów.

2. Teraz możesz ruszać na szlak. Zdobądź wszystkiepunkty zaznaczone na mapie kolorem zielonym(odwzoruj hologram za pomocą ołówka w notesie).Pamiętaj, żeby zebrać wszystkie 14 punktów, a holo-gramy odwzorować na oryginalnym notesie.

3. Po wykonaniu zadania zgłoś się doInformacji Turystycznej w SzklarskiejPorębie. Jeśli zostało wykonane prawi-dłowo otrzymasz certyfikat OdkrywcySzklarskiej Poręby oraz niespodziankę.

Organizator:Referat Promocji Miasta Szklarska Porębaul. Jedności Narodowej 1a, 58-580 Szklarska PorębaPunkt sprzedaży: Informacja Turystyczna, ul. Jedności Narodowej 1a, tel. 75 75 47 740, fax. 75 47 742, e-mail: [email protected].*Organizator zastrzega sobie prawo do zmian w regulaminie.

M

2Magiczny Szlak Ducha Gór

Dzień drugi

Drugiego dnia wędrówki proponujemy rozpocząć od zwiedzaniaMuzeum Mineralogicznego przy ul. Kilińskiego. Z Muzeum czeka nasponad godzinna wyprawa żółtym szlakiem do schroniska Pod ŁabskimSzczytem, skąd już tylko kawałek do Śnieżnych Kotłów – ogrodu DuchaGór. Kontynuując wędrówkę żółtym szlakiem dojdziemy za czeską

granicę do schroniska nad Łabskim Wodospadem. Dalej idziemy czer-wonym szlakiem do źródeł Łaby i szczytem Karkonoszy idziemy na

Szrenicę, dalej na Halę Szrenicką i Wodospad Kamieńczyka. Tam zmie-niamy szlak na czarny i wychodzimy przy dolnej stacji wyciągu na Szrenicę,

gdzie znajduje się Karkonoskie Centrum Edukacji Ekologicznej.

Całość powinna zająć około 5,5h

ropozycja przejścia szlakuP

Dzień trzeci

Dzień trzeci możemy zacząć od Skweru Radiowej Trójki gdzie stoi rzeź-ba Ducha Gór ukazująca jego pierwszy wizerunek. Przechodząc przezcentrum miasta szlakiem zielonym dochodzimy do ulicy Sikorskiego(czerwony szlak) i dalej idąc w kierunku Polany Jakuszyckiej miniemyKrzywe Baszty oraz Krucze Skały. Skręcamy w prawo na czarny szlak,gdzie po lewej stronie możemy zobaczyć ruiny Huty Józefina. Czarnym

szlakiem przechodzimy przez dzielnicę Biała Dolina i dochodzimy aż dorozdroża z czerwonym, który prowadzi już na Wysoki Kamień. Żółtym

szlakiem schodzimy do Zakrętu Śmierci, skąd wracamy czarnym szlakiem zpowrotem do czerwonego, którym tym razem schodzimy w dół na Białe Skały,

które znajdują się tuż nad stacją kolejową w Szklarskiej Porębie Górnej.


Dzień pierwszy

Wycieczkę po Magicznym Szlaku Ducha Gór możemy rozpocząć przyInformacji Turystycznej. Niebieskim szlakiem kierujemy się w stronęRodzinnego Parku Rozrywki Esplanada, skąd rozciąga się urokliwapanorama Karkonoszy. Brukową alejką schodzimy w dół do SkałekKarczmarza. Później kierujemy się ul. Jedności Narodowej w dół i skrę-camy w lewo w ul. Obrońców Pokoju. Tutaj trzymamy się cały czas

niebieskiego szlaku, którym dojdziemy aż do Szklarskiej Poręby Dolnej,mijając po drodze m.in. Dom Wlastimila Hofmana, Złoty Widok czy

Chybotka. Wcześniej przy ul. Kopernika można zboczyć ze szlaku aby dojśćdo Norweskiej Doliny. Przy dworcu kolejowym na Dolnej skręcamy na czarny

szlak, którym kontynuujemy wędrówkę przez Orlą Skałę, Wodospad Szklarki, ażdo Leśnej Huty i znów znajdujemy się w centrum.



egenda o Duchu Gór – Władcy Karkonoszy

Historia o Duchu Gór znana jestod czasów kiedy w leśne ostępykarkonoskich wzgórz, na po-

czątku zeszłego tysiąclecia zawitali Wa-lonowie. Przybyli oni z Belgii i północ-nej Francji, a później z Wenecji. Bylicenionymi na wielu europejskich dwo-rach za swój kunszt poszukiwaczamiskarbów. Walonowie rozpowszechnialihistorie o groźnym Duchu Gór, za-zdrośnie strzegącym szafirów, szma-ragdów, rubinów i ametystów – skar-bów spoczywających w olbrzymimpodziemnym królestwie. Nieprzychy-lnie przyjmował on w swych górskichwłościach gości naruszających jego spo-kój. Opowieści te miały odstraszać śmiałków chcących w Karkonoszach poszukiwać skarbów, na którychtak Walończykom zależało. Historie o Duchu Gór wplatały się w szereg podań o górskich i leśnych stra-szydłach, które napawały lękiem ludność z niedalekich miasteczek i skutecznie odstraszały od wędrówekgórskimi ścieżkami.

Od czasów Walonów postać Władcy Gór przez wieki rozpalałaumysły tych, którzy w Karkonoszach mieszkali lub je odwiedzali.Pisało o nim wielu literatów i kronikarzy, a ich nazwiska możnaby wymieniać długo. Wspomnieć należy przede wszystkimo zbiorach legend opracowanych przez Johannesa Praetoriusa,Johana Karla Musäusa, Carla Hauptmanna, czy czeską pisarkęMarie Kubatovą.

Najbardziej znanym nam graficznym przedstawieniemDucha Gór jest postać z mapy Karkonoszy wrocła-wskiego kartografa Martina Helwiga z 1561 roku.

Legenda o Duchu Gór opowiada o tym, jak zakochał się onw jednej ze świdnickich księżniczek. Oślepiony jej urodą, zwabiłją do swego podziemnego królestwa. Z rzepy wyczarowywał jejsłużki i damy dworu, by nie czuła się samotna. Choć przybrałpostać nadobnego młodzieńca i starał się jak mógł, księżniczkago nie pokochała. Planując ucieczkę z ukochanym z dolin, na-mówiła zakochanego Ducha Gór, aby policzył wszystkie rzepy

na polu. Ten, aby jak zwykle przypodobać się oblubienicy, skrupulatnie liczył tysiące rosnących rzep.W tym czasie księżniczka uciekła z księciem Raciborem, młodym sąsiadem z drugiego brzegu Odry.Do tej pory wśród głuchych grzmotów przetaczających się po dolinach i wierzchołkach gór, słychaćgroźne pomruki Ducha Gór wyrażające żal za utraconą miłością. Jego gniew wzrasta, gdy słyszy niecopogardliwą nazwę, jaką mu od czasu tej historii nadano. Niemcy mówią o nim Rübezahl, Polacy Liczy-rzepa, Rzepiór, Rzepolicz. Czesi z niemiecka gwarowo zwali go Rybrocoulem, Libbercoulem czy Libe-rackiem. Nadali również Duchowi Gór własna nazwę – Karkonoš. Ta ostatnia prawdopodobnie WładcyKarkonoszy spodobałaby się nieco bardziej. Historia z rzepami to tylko kropla w morzu opowieścio jego wyczynach dokonanych przez wieki i tysiąclecia. Istnieją więc legendy o tym jak okrutnych żoł-daków uczył moresu, jak bezdusznego hrabiego z Bolczowa w komara zamienił, jak po zamieszaniu na

L


rynku w Jeleniej Górze pomógł starej Gottwaldowej umrzećw pokoju, jak zmieniał liście w złoto lub jak zostałduchownym rozgrzeszającym ludzi. Jest rów-nież opowieść o tym jak czeladnik kra-wiecki, niejaki Siebenhaar grał w krę-gle na Łabskiej Łące z Duchem Gór.Jednego wieczora, a nawet wielunocy pod rozgwieżdżonym karko-noskim niebem zabrakłoby, abywszystkie te legendy i podaniaopowiedzieć. Tak naprawdę niktDucha Gór - Władcy Karkono-szy nie spotkał. „…jednak każdykto choć raz wędrował przezKarkonosze, oczywiście „wi-dział” ich Władcę. Zaklina się,że stanął z nim oko w oko, a wy-glądem przypominał on pień sta-rego dębu albo potężny głaz. Przy-sięga, że oko Ducha Gór błyskachytrze jak źródło Łaby w promie-niach słońca. Że jego śmiech brzmimocno i przeraźliwie jak siedmiokrotneecho w Śnieżnych Kotłach”.

Cytaty pochodzą z Księgi Ducha Gór Carla Hauptmanna, wyd. AD REM

Duch Gór z pocztówkiz początków XX w.

Duch Gór z pocztówki z początków XX w. Duch Gór - plafon z Waldmühle w Brückenberg


Karkonosze zbudowane są z mozaiki skał magmowych i metamorficznych, w których występuje wieleminerałów, zarówno kamieni szlachetnych jak i rud metali.

Do najbardziej efektownych i przyciągających uwagę form rzeźb terenu, należą kotły polodowcowe z ma-lowniczymi jeziorami, skałki granitowe i wierzchowinowe powierzchnie zrównania czyli tak lubiane przezwędrujących, spłaszczone szczyty gór.

Karkonosze to najwyższe pasmo łańcucha górskiego Sudetów, a dokładniej ich zachodniej części. Są onenajwyższymi górami u naszych południowych sąsiadów, Czechów.

Surowy klimat i urozmaicona rzeźba terenu nadają tym stosunkowo niewysokim górom znamiona górtypu alpejskiego. Dzięki tak specyficznym warunkom na niewielkim obszarze występują gatunki pochodzącez różnych rejonów geograficznych, w tym relikty polodowcowe, a także rośliny endemiczne.

Gatunki endemiczne to takie, które spotykane są wyłącznie na określonych obszarach. Są unikatowe i nie występują nigdzie indziej naturalnie.

Skały

Skały magmowe

powstają podczas zastyganiamagmy pod albo na powierzch-ni Ziemi (pod postacią lawy).

Skały metamorficzne

powstają na skutek działaniawysokiej temperatury i ciśnienia

na istniejącą już skałę.

Skały osadowe

powstają w wyniku gromadzeniasię materiału okruchowego,

organicznego lub chemicznego,w zbiornikach wodnych

lub na lądzie.

K arkonosze - Góry Olbrzymie


Walory przyrodnicze Karkonoszy, a więc świat roślin i zwierząt, ich bu-dowa geologiczna oraz elementy rzeźby polodowcowej od zawsze sta-nowiły idealny materiał do badań dla szerokiej grupy naukowców. Już

na początku XX wieku podjęto działania mające na celu ochronę przyrody w GórachOlbrzymich. Utworzono wtedy pierwsze obszary chronione znajdujące się w kotłachpolodowcowych, a większość karkonoskich skałek uznano wówczas za pomniki przyrody.Oficjalnie Karkonoski Park Narodowy powołano 16 stycznia 1959 roku. Chroni on dużą część naj-wyższych partii tych gór i zajmuje obszar ponad 5,5 tysiąca hektarów.

Poniżej znajduje się mapka Karkonoskiego Parku Narodowego z wyszczególnionymi dwoma ty-pami obszarów ochronnych, które różnią się od siebie celami ochrony.

MAPA Karkonoskiego Parku Narodowego z zaznaczonym obszarem ochrony ścisłej i ochrony czynnej.

Enklawą Karkonoskiego Parku Narodowego jest rejon Wodospadu Szklarki. Został on objęty ochronąze względu na naturalny charakter lasu bukowego, który tam występuje.

Wchodząc do Karkonoskiego Parku Narodowego należy przestrzegać pewnych zasad. Przed każdym wejściemdo parku powieszona jest zielona tablica z regulaminem. Zapoznaj się z nią zanim wejdziesz na jego teren.

OCHRONA CZYNNA - Jest to sposób ochrony przy-rody gdzie człowiek w razie potrzeby pomaga odno-wić się zniszczonej przyrodzie.

OCHRONA ŚCISŁA - Obejmuje najcenniejsze fra-gmenty parku o naturalnym pochodzeniu. Na tychobszarach przyroda rządzi się swoimi prawami.

K arkonosze a Park Narodowy


Na niewielkim skwerze obok siedziby InformacjiTurystycznej wybija źródło. Woda jak twierdzą zna-wcy, jest wyjątkowo smaczna. Zaczerpnijmy jej donaszych bidonów, aby mieć czym ugasić pragnieniepodczas wycieczki.

Szklarska Poręba położona jest na zboczudwóch pasm górskich?

Granicę wyznacza rzeka Kamienna przecinającacentrum miasta. Jej prawy brzeg leży w Karkono-

szach, a lewy w Górach Izerskich (Biała Dolina,Szklarska Poręba Średnia i Dolna oraz część centrum).

Nazwa tego miejsca związana jest ze stojącą kiedyśobok nich karczmą. Skały zostały owinięte siatką za-bezpieczającą po tym, jak w marcu 2005 roku kilkabloków spadło z wysokości 5 metrów wprost na po-łożoną poniżej międzynarodową drogę E65. Naszczęście stało się to w momencie, kiedy ulica była

pusta. Ucierpiała tylko droga oraz skałka Karcz-marz. Mieszkańcy nie mają wątpliwości, że zda-rzenie miało związek z tranzytowym ruchemciężarówek. Drgania wywołane przez ciężkie sa-mochody ciężarowe doprowadziły do osunięciasię skalnych głazów.

Obecny herb Szklarskiej Poręby pochodzi z lat 30-tych ubieg-łego stulecia. Pole niebieskie oznacza błękit nieba, biel sportyzimowe, a zieleń – zieloną dolinę rzeki Kamiennej. Pień to„poręba”, puchar symbolizuje szklarskie tradycje, a gęsie piórozwiązane jest z podpisaniem pierwszego dokumentu przezksiążęcego pisarza osady, zwanej przed wiekami „PisarzowąPorębą”. Pióro to współcześnie nawiązuje też do artystycznychtradycji ostatnich stuleci miasta, w którym żyli i tworzyliliczni pisarze, poeci, naukowcy i malarze.

Informacja Turystyczna1

3

Czy wiesz, że...

Pokoloruj herb Szklarskiej Poręby

Sprawdź gdzie znajdują się

punkty na mapce ze str. 15

Skałki Karczmarz


a = i

m = ł b = cz

g

l = n

p = h

ż = z

ek = s

ssOdpowiedź:

Odpowiedź:

Odpowiedź:

Odpowiedź:

Odpowiedź:

sz = nf

ki = s

n = l

by dowiedzieć się z jakich skał zbudowane

są Karkonosze, rozwiąż rebusy:A


Nazwa tego miejsca wcale nie jest przesadzona. Roz-ciąga się stąd przepiękna panorama Karkonoszy Za-chodnich, a przy dobrej widoczności zobaczyć możnanawet odległą Śnieżkę! Złoty Widok to próg skalnypołożony niemal 20 metrów nad przełomem rzekiKamiennej.

Pierwszy Polak, który został członkiem Wie-deńskiej Galerii Secesyjnej. Urodził się 27

kwietnia 1881 r. w Karlinie koło Pragi. W wieku8 lat przeniósł się do Krakowa. Tam ukończył

Akademię Sztuk Pięknych. W tym czasie na kra-kowskim ASP nauczali m.in. Julian Fałat, Jacek Mal-

czewski, Józef Mehoffer. Studia malarskie kontynuował w Pa-ryżu w Ecole des Beaux-Art. Swoje prace wystawiał w całejEuropie. Charakterystyczne dla twórczości Hofmana są: wątekludowy, folklorystyczne kostiumy i miejscowe krajobrazy. Ar-

tysta ceniony jest również jako znakomity portrecista, a liczne portrety jego autorstwa do dziś spotkać można

w Szklarskiej Porębie, w której spędził powojenne lata.

To jedna z najstarszych atrakcji turystycznych miasta,odwiedzana już w XIX wieku. Polski podróżnik Bo-gusz Zygmunt Stęszyński w 1844 roku tak opisywał

swoją wycieczkę do tego miejsca:

„…Ale nad wszystkie owe kamienie i skały

Uderza swoim widokiem nasz zadumany

Kamień ogromny Misą Cukru nazwany,

Co swoją równowagą jest utrzymywany.”

Jego równowagę można zachwiać. Aby to zrobić,trzeba wspiąć się na szczyt i szybko przechodzić z jednego

krańca kamienia na drugi. Zadanie nie jest proste, ale wykonalne. Głaz lekko się zachwieje.Stąd też jego nazwa Chybotek. Drugie określenie – Misa Cukru wzięło się z jego kształtu,który przypomina pucharek – cukiernicę.

Chybotek przed wiekami był miejscem kultu. W średniowieczu przybywali tu Walonowie, abyzłożyć ofiarę przed dalszą wędrówką w poszukiwaniu bogactw ziemi. Niejednokrotnie były toofiary krwawe.

Złoty Widok7

9

Wlastimil Hofman

Czy wiesz, że...

Chybotek




rozkład chemiczny i rozpadmechaniczny skał pod wpływem

czynników zewnętrznych

forma wietrzenia powierzchniskalnych, mająca postać kolistej

lub wydłużonej misy

obniżenie otoczone z trzechstron stromymi zboczami górski-mi, a z czwartej ryglem skalnym

proces mechanicznego niszczeniaskał przez wodę, lodowce i wiatr, po-łączony z usuwaniem produktówtego niszczenia

rozległa, płaska powierzchniapowstała w wyniku długotrwałej

degradacji obszaru

a

b

c

d

e

1

Kociołek

wietrzeniowy

2

Erozja

3

Wietrzenie

4

Powierzchniazrównania

5

Kociołpolodowcowy

opasuj pojęcia do opisów:D


Jesteśmy w najstarszej części Szklarskiej Poręby. Przedwiekami było tu centrum dawnej Starej Wsi, jak pierwo-tnie nazywała się Szklarska Poręba. Nazwa tego miejscazwiązana jest z sądami, jakie odbywały się w tymmiejscu raz do roku. Po drugiej stronie ulicy stałakarczma sądowa.

W czasach, gdy rozkwitało tu hutnictwo szkła,do wytopu niezbędny był opał. Korzystano

z bogactwa lasów. Wycięte połacie drzewo-stanu nazywamy porębami. Nazwa miasta zwią-

zana jest więc bezpośrednio z hutnictwem szkła.

Liczący zaledwie 13 metrów wodospad jest znanąod wieków atrakcją turystyczną, odwiedzanąprzez książąt i królów. Przed przeszło półwie-czem wybudowano niewielką tamę, dziś już nie-

istniejącą, którą otwierano dla uatrakcyjnienia wi-doku i ku radości zebranych przy wodospadzie.

Nazwa wodospadu Szklarki związana jest z legendą opowiadającą o smoku i małej dziewczynceimieniem Szklarka, która spotkała kiedyś smutnego Ducha Gór. Dziecko opowiadając śmiesznehistorie rozbawiło władcę Karkonoszy. Zdarzyło się, że Duch Gór do Szklarki przyprowadziłmałą sarenkę ze skaleczoną nogą. Dziewczynka zaopiekowała się zwierzęciem. Pewnego dnia,gdy sarenka wyzdrowiała, Szklarka zapuściła się za nią niebezpiecznie daleko w las nad brzeggórskiego potoku, gdzie żył smok. Zauważył to Duch Gór, który chciał przepędzić gada, ciskającw niego ogromnym głazem. Kamień spadł w środek rzeki, rozbijając inna skałę i tworząc wodo-spad. Dziewczynka straciła przy tym równowagę i spadła w dół, ginąc w kipieli.

Lipa Sądowa11

Skąd wzięła się nazwa SzklarskaPoręba?

W Karkonoszach tutejsze huty były nazywane „wędrującymi”.Dlaczego? Do wytapiania szkła potrzebna jest bardzo duża

ilość drewna. Aby je pozyskać tutejsi drwale wycinali całepołacie lasu. W momencie gdy już nie było drzew hutnicy

musieli przenosić swój dobytek gdzie indziej. Zajmo-wali oni wtedy wyżej położone okolice znajdującesię nad strumieniami górskimi. Zwykle rozlokowy-wano je w miejscach odludnych co pozwalało za-chować przed obcymi tajniki produkcji szkła.

Dlaczego huty wędrowały?

Czy wiesz, że...



15

Wodospad Szklarki


zupełnij zdania, a zaznaczone pola wskażą

Ci rozwiązanie - najwyższy szczyt Sudetów:U

1

2

3

4

5

6

7

Pada zimą:

Jestem w górach, które nazywają się:

Może schodzić z gór zimą i zasypać ludzi:

Proces niszczenia skał lub gleby pod wpływem wiatru lub wody to:

Kolczasty ssak:

Forma terenu otoczona wokół wzniesieniami:

Najwyższa forma ochrony przyrody to narodowy.

Najwyższy szczyt Sudetów to:

- 1603 m n.p.m.

Rozwiązanie


Mijając różne ciekawe formy skalne, dochodzimy do StarejChaty Walońskiej wybudowanej w miejscu dawnej osadyna szlaku tzw. Czeskiej Ścieżki. Swego czasu znajdowałasię tu siedziba Sudeckiego Bractwa stworzonego przezWielkiego Mistrza Juliusza Naumowicza. W pobliżuznajduje się Żelazny Tygiel Waloński, skansen odtwa-rzający średniowieczne urządzenia górnicze i hutnicze,który pozwala przenieść się w czasy walońskich po-szukiwaczy złota.

Według źródeł, pierwszymi eksploratorami Karkonoszy byliposzukiwacze z Krety. Pojawili się tu już w drugim tysiącleciu

przed naszą erą, jednak o intensywnych pracach górniczychmożna mówić w zasadzie dopiero od średniowiecza. Wtedy to

w rejon Sudetów docierają poszukiwacze z południowej i zachod-niej Europy. Pochodzili oni głównie z dzisiejszej Belgii i północnej Francji.

Nazywali się Walonami i stanowili bardzo wyróżniającą się grupę wśród lokalnej społeczności. Poszuki-waniem skarbów trudniła się stosunkowo nieliczna garstka wtajemniczonych ludzi, grupa ściśle zwarta i niechętnie dopuszczająca do swego grona kogokolwiek z zewnątrz. Poszukiwanie skarbów łączyło się z wykonywaniem praktyk magicznych, z wchodzeniem w kontakt ze zjawiskami nadprzyrodzonymi.

Oznaką przynależności do poszukiwaczy był specyficzny strój.Składał się on z powłóczystej czerwonej sukni i okrągłego ka-

pelusza, do którego przyczepiony był obrazek Matki Boskiej,malowany lub tłoczony w blasze. Ten wyznacznik bywałjednak czasami zawodny. Natomiast nieomylnie rozpo-znawano poszukiwacza po spince od koszuli, ozdobionejmotywem siedmiu gwiazd. Był to symbol quasi-bractwaposzukiwawczego. Jego zadań nigdy nie spisano w żadnymregulaminie. Społeczny sens istnienia bractwa sprowadzałsię do niesienia pomocy jego członkom, gdy znaleźli sięw niebezpieczeństwie, albo na łączeniu wysiłków ma-

jących na celu odnalezienie skarbu.

To miejsce szczególne dla historii miasta związanego zeszklarstwem, w którym podtrzymywane są wielo-wiekowe

tradycje hutnictwa. Warto zajrzeć do środka, aby poznaćproces wytopu szkła barwionego w masie, ręcznie formowa-

nego. Używane są przy tym dawne narzędzia i formy, co nadajeprodukowanym tutaj przedmiotom dodatkowego waloru rzemieśl-

niczej perfekcji tej zanikającej dziś profesji.

Stara Chata Walońska16

17

Czy wiesz, że...

Praca Szklarza:

Leśna Huta



Na początku w piecu hutniczym trzeba stopić piasek kwarcowy. Temperatura w nim musi byćwtedy bardzo wysoka, bo aż 1000˚ C! Po stopieniu piasku powstaje masa szklana, którą szklarzschładza, ale równocześnie formuje w jakiś przedmiot. Używa do tego specjalnej metalowejrurki, która nazywa się piszczel. Na jej lejkowaty i rozszerzony koniec szklarz nabiera „kroplę”szklanej masy, a w drugi koniec dmie powietrze i wydmuchuje bańkę szklaną.


ametyst, arnika, Chojnik, cietrzew, dzwonek, gady, granit, hornfelsy, jar,kopciuszek, kotły, koza, kwarc, lilia, modrzyk, mornel, niepylak,

Pielgrzymy, pluszcz, poryblin, pstrąg, regiel, salamandra, sokół, Śnieżka, Wang.

Wykreśl w pionie lub poziomie słowa z listy poniżej. Niezakreślone litery utworzą hasło.

ykreślankaW

Rozwiązanie

Magiczny Szlak

Ducha Gór

Legenda1. Informacja Turystyczna2. Rodzinny Park Rozrywki Esplanada3. Skałki Karczmarz4. Kościół p.w. Bożego Ciała5. Sowie Skały6. Dom Wlastimila Hofmana7. Złoty Widok8. Grób Karkonosza9. Chybotek10. Kościół p.w. Matki Boskiej Różańcowej11. Lipa Sądowa12. Kościół p.w. Niepokolanego Serca

Najświętszej Marii Panny13. Lokalizacja pierwszej huty szkła14. Orla Skała15. Wodospad Szklarki16. Stara Chata Walońska17. Leśna Huta18. Muzeum Mineralogiczne19. Schronisko Pod Łabskim Szczytem20. Śnieżne Kotły21. Wodospad Łaby22. Źródła Łaby23. Schronisko Szrenica24. Końskie Łby25. Schronisko Na Hali Szrenickiej26. Wodospad Kamieńczyka27. Karkonoskie Centrum Edukacji

Ekologicznej28. Krzywe Baszty29. Krucze Skały30. Huta Julia - nieczynna31. Wysoki Kamień32. Zakręt Śmierci33. Białe Skały34. Norweska Dolina


Tu również warto na chwilę przystanąć i zwrócić uwagęna charakterystyczne granitowe skały, nazywane nie-dawno Klockami Karkonosza. Szrenica to doskonałypunkt widokowy – nie tylko z panoramą na KotlinęJeleniogórską, ale również na Góry Izerskie.

Schronisko Szrenica powstało w wyniku nie-zbyt dobrego klimatu politycznego między

Czechami a Niemcami po I wojnie światowej.Władze nowo powstałej Czechosłowacji postano-

wiły ograniczyć uprawnienia dotychczasowych nie-mieckich dzierżawców schronisk po swojej stronie gór. W 1921roku najemcy pobliskiej Vouseckiej Boudy, Niemcowi Endle-rowi, odmówiono dalszej koncesji na prowadzenie schroniska.Jego rodacy założyli nawet stowarzyszenie, które zajęło sięzbieraniem pieniędzy na wybudowanie dla niego nowegoschroniska. Nie było to proste zadanie, ponieważ były pro-blemy z wodą i odprowadzaniem ścieków. Ostatecznie zdecy-dowano się na Szrenicę i po niespełna dwóch latach oddano

do użytku nowy budynek.

Wodospad Kamieńczyka oraz jego wąwóz to jedno z najpiękniejszych miejsc w Karkonoszach. W 2007roku zauroczeni nim filmowcy, kręcili tu zdjęcia do

drugiej części Opowieści z Narnii zatytułowanejKsiążę Kaspian. Nic dziwnego, bowiem spływającytrzema kaskadami z wysokości 27 metrów wodo-spad jest bardzo malowniczy. Zwłaszcza gdy wej-dzie się do mierzącego prawie 100 metrów wą-wozu. Przed wiekami, aby zobaczyć wodospad

od dołu, trzeba było pionowe ściany pokonać zjeż-dżając na linach.

Schody za sprawą Towarzystwa Turystycznego z JeleniejGóry, wybudowano dopiero pod koniec XIX wieku, a obecna konstrukcja została zmo-dernizowana na początku tego stulecia. Podobnie jak na Wodospadzie Szklarki i tuniegdyś była tama, która gromadziła wodę, spuszczaną później z wielkim hukiem. Praktyktych obecnie już się nie stosuje, a w sezonie letnim, po wielu dniach suszy, wprawne okow środkowej części wodospadu wypatrzy wejście do jaskini. Jest to pozostałość po Walo-nach, którzy wydobywali tu ametysty.

Schronisko Szrenica23

26

Czy wiesz, że...

Wodospad Kamieńczyka




ebusRRozwiąż rebusy, aby poznać nazwy karkonoskich ptaków:

Rozwiązanie

Rozwiązanie

Rozwiązanie

ń d = t o

oł = s k ap

i a s r = kz


Ośrodek edukacyjny Karkonoskiego Parku Naro-dowego, w którym multimedialna ekspozycja opo-wiada o geologii, faunie, florze i historii tury-stycznego zagospodarowania Karkonoszy.

Karkonoskie Centrum Edukacji Ekologicznej w bardzo atrakcyjny sposób prezentuje unikatową przyrodę

Karkonoszy. W trakcie wizyty zwiedzający poznają świat przy-rody ożywionej i nieożywionej polskiej i czeskiej części gór.Ekspozycja „Wirtualne Karkonosze” interaktywnie prezentujekotły polodowcowe, torfowiska, faunę i florę, lasy, zjawiskaprzyrodnicze oraz wielostronny wpływ człowieka na góry. At-rakcyjność ekspozycji podnoszą wielkoformatowe panoramy,

dotykowa makieta Karkonoszy oraz wersje językowe: pol-ska, czeska, niemiecka i angielska.

Jest to miejsce ekstremalnych zabaw z wykorzy-staniem technik alpinistycznych. Na ich szczycieznajduje się punkt widokowy.

Wejście na Krucze Skały znajduje się przy ulicyMickiewicza. Aby tam dojść, trzeba przejść kilkaset metrów w górę

wzdłuż drogi krajowej i przy parkingu Kamieńczyk i skręcić wlewo. Masyw jest podzielony na dwie części. W południowej

znajduje się krzyż. Jego historia związana jest z I wojnąświatową. Upamiętnia on zaginionych wówczas miesz-

kańców Szklarskiej Poręby.

Karkonoskie Centrum Edukacji Ekologicznej27

29

Czy wiesz, że...

Czy wiesz, że...

Krucze Skały



Na brzegu Wysokiego Grzbietu w Górach Izerskich w1937 roku oddano do użytku budowlę militarną na-

zwaną później Zakrętem Śmierci. Niemal 180 - stop-niowy wiraż zawdzięcza swą niechlubną nazwę licz-nym wypadkom samochodowym. Miejsce to jestciekawym punktem widokowym, zwłaszcza na

Szrenicę i Śnieżne Kotły.

Zakręt Śmierci

32


rzyżówkaKRozwiąż krzyżówkę, a dowiesz się jak nazywamy przywróceniegatunku grożącego wyginięciem:

1. Drzewo z „czerwonymi koralikami”.2. Samiec to byk a samica łania.3. Drapieżnik z rudą kitą.4. Paproć często spotykana w Karkonoszach.5. Roślina w logo KPN.6. Gatunek płaza z pomarańczowym brzuszkiem.7. Dzika owca sprowadzona w Karkonosze z Korsyki i Sardynii w XX w.8. Ważka występująca w Karkonoszach, zmieniająca kolor z szarego

na niebieski gdy robi się cieplej.9. Najwyższe piętro roślinne w Karkonoszach.10. Jedyny jadowity wąż w Polsce.


ozwiązania zadańRStr. 8: granit, łupek łyszczykowy, gnejs, hornfels, bazaltStr. 10: 1—B, 2—D, 3 –A, 4—E, 5—CStr. 12: ŚnieżkaStr. 14: Dolina Pląsawy

Str. 18: cietrzew, sóweczka, podróżniczekStr. 20: restytucja

Pod koniec XIX wieku, za sprawą dwóch pisarzy, braciGerharta i Carla Hauptmannów, do Szklarskiej Porębyzaczęli ściągać inni ludzie kultury. Ludzie środowisktwórczych, zmęczeni wielkomiejskim gwarem, szukalispokoju, a także natchnienia na łonie natury. Tak na-rodziła się „Dolina siedmiu domów”, nadana na cześćsiedmiu najciekawszych domów stworzonych przez

wybitne postacie z tamtych czasów. Nawiązując dotej historii każda z 9. willi Norweskiej Doliny ma

swój indywidualny charakter, a ich otoczeniezostało ozdobione oryginalnymi elementami,typowymi dla tradycji tego regionu. Opróczcharakterystycznych nazw: HEGGE, OYE,HEDDAL, URNES, RODVEN, TORPO, KVER-

NES, GARMO, BORGUND, wyjątkowość willipodkreślają zaprojektowane w stylu tradycyjnej

architektury norweskiej wnętrza budynków (ul. Ko-pernika 9).

34 Norweska Dolina


Drogi Turysto, jeśli chcesz wybrać się na wędrówkę z fraszką albo poznać magię szlachetnych kamieni, ko-niecznie wybierz się na spacer Dużą SztaudyngerowskąTrasą Turystyczną i Szlakiem Walońskim.

S zlaki tematyczne

TAJEMNICZE ZNAKI – w czasie wypraw w Karkonosze Walończycy pozostawialipo sobie różne znaki, tzw. znaki walońskie. Najczęściej wykuwali je w skałachlub wycinali w drzewach. Były zrozumiałe tylko dla Walończyków i miały za za-danie ułatwić im wędrówkę po górach. Pełniły też rolę kierunkowskazów ozna-czających drogę do skarbów ukrytych podczas wcześniejszych wypraw.

Szlak przebiega przez miejsca, w których Walonowie prowadzili swoje poszukiwania i doko-nali wielu cennych odkryć mineralogicznych. Najczęściej odnajdywali: ametysty, granaty, piryty,chalkopiryty, kryształy górskie i szafiry. Jednak największym skarbem tutejszych terenów byłyzłoża kwarcu. Dzięki temu minerałowi rozwinęło się hutnictwo w Szklarskiej Porębie.

WĘDRÓWKI Z FRASZKĄ

Szlak im. Jana Sztaudyngera został wytyczony wokółSzklarskiej Poręby (czarny szlak). W 14 punktach znaj-dują się tablice opisujące miejsce, w którym się znajdujeszoraz informacja o mistrzu krótkiej formy i fraszka jego au-torstwa.

Mottem przewodnim trasy jest wiersz napisany przez Sztau-dyngera „Krajobrazy jak ziarnka”.

Krajobrazy jak ziarnka różańca odmawiam,Nie pragnę nowych, stale stare wznawiam,I na tych samych, z pasją ciągle nowąNalepiam moje niedołężne słowo.Widać mnie tknęła Sopliców choroba,Nic prócz ojczyzny mi się nie podoba.

Przejście całej trasy zajmuje ok. 7-10 godzin, ale ponieważ biegnie ona do-okoła miasta, w każdej chwili w razie zmęczenia można skierować swoje kroki do centrum.

SZLAK WALOŃSKI im. Juliusza Naumowicza

Czy zastanawiałeś się jakie drogocenne skarby skrywają te góry? W czasach średniowiecza Karkonoszestały się cennym miejscem dla poszukiwaczy minerałów. Pochodzili oni przede wszystkim z dalekiej Walonii,stąd nazwano ich Walończykami. Cenieni byli na dworach cesarskich, królewskich i książęcych ze względuna swoją wiedzę oraz zdolność wydobywania i przetwarzania rud metali, złota oraz kamieni szlachetnych.

Dzisiaj i Ty możesz poczuć aurę wielowiekowej historii poszukiwaczy skarbów, przemierzając śródleśneścieżki. Odkrywając tajemnicze symbole walońskie wykute na skałach, być może odnajdziesz drogę doukrytych skarbów…


iekawostki świata karkonoskich roślin

Wędrując po karkonoskich szlakach warto zwrócić uwagę jak wraz ze wzrostem wysokości zmieniasię roślinność. Najniżej spotkasz drzewa liściaste. Dalej pnąc się w górę zauważysz przewagędrzew iglastych, które im wyżej idziesz stają się coraz mniejsze. W najwyższych partiach gór już

drzew nie będzie, jedyne co przede wszystkim zobaczymy to trawy i porosty.

Taki układ występowania roślinności nazywamy piętrami roślinnymi i jest on związany z warunkami kli-matycznymi panującymi na różnych wysokościach.

W Karkonoszach wyróżniamy pięć pięter roślinnych. Przyjrzyjmy się uważnie schematowi, który jeprzedstawia. Dzięki niemu można podczas wycieczki odkrywać po kolei w jakim piętrze się znajdujemy.

Piętro pogórza

Jest najniższym piętrem roślinnym. W Karkonoszach zostało ono w większości przekształcone przezczłowieka. Jego niewielkie fragmenty możemy jeszcze spotkać na Górze Chojnik. Do roślinności jaka tutajwystępuje należą: lipy, dęby, buki, leszczyna, fiołki i borówka czarna.

C


Piętro regla dolnego

Jest to królestwo buka i jodły. Niestety ono równieżzostało zmienione. Miejsce tych szlachetnych drzewzajęły w większości świerki. Naturalną roślinnośćtego piętra możesz zobaczyć w rejonie Chojnika,Wodospadu Szklarki i Jagniątkowa.

Piętro regla górnego

To właśnie tutaj przede wszystkim powinny wystę-pować świerki. I tak też rzeczywiście jest. Ich konaryi gałęzie wiją się we wszystkie strony, a korony sięgająniemal ziemi, podczas gdy świerki rosnące niżej mająproste pnie z wysoko osadzonymi koronami.

Piętro subalpejskie

To kraina porośnięta przede wszystkim kosodrze-winą. Jest to miejsce bardzo bogate florystycznie zewzględu na występujące tutaj ziołorośla i torfowiska.Zobaczyć tutaj możesz: sasankę alpejską, lilię złotogłów,wawrzynka wilczełyko, rosiczkę okrągłolistną, czy stor-czyki oraz różne gatunki wełnianki i jastrzębca.

Piętro alpejskie

W Karkonoszach wykształciło się tylko w kilkumiejscach - na Śnieżce, Wielkim Szyszaku i nadŚnie-żnymi Kotłami. Rośnie tutaj sit skucina i wy-sokogórskie gatunki traw oraz kilka gatunków po-rostów.

Monokultura świerkowa. Las posadzonytutaj przez człowieka. Charakterystyczne są

strzeliste pnie i wysoko rozwinięte korony.

Kosodrzwina w piętrze subalpejskim

Przysadziste, rozłożyste świerki w piętrze górnego regla.


W Karkonoskim Parku Narodowym kryje się wiele ciekawostek bota-nicznych. Niektóre z tutejszych roślin przywędrowały do nas z od-

ległych krain w czasie trwania epoki lodowej. Mimo nadchodzą-cych potem zmian klimatycznych nie wyginęły i możemy jespotkać wśród karkonoskiej flory. Są to relikty polodowcowe.Do tych gatunków zaliczamy m. in.: malinę moroszkę.

Malina moroszka - U naszych sąsiadów ze Skandynawii i Rosjijest rośliną występującą powszechnie. Jest ona tam wykorzysty-

wana do robienia przetworów (dżemów, konfitur). U nas upo-dobała sobie karkonoskie torfowiska. Ale ze względu na jej małą

liczbę- ok. 2000 osobników, jest tutaj gatunkiem zagrożonym wy-ginięciem.

Wśród tutejszych bogactw świata roślin mamy gatunki,których nie spotkamy w żadnym innym miejscu naświecie poza Karkonoszami. Takie gatunki nazywamyendemitami. Należą do nich np.: Dzwonek karkono-ski, Gnidosz sudecki, czy Skalnica bazaltowa.

Dzwonek karkonoski - Samo słowo „karko-noski” wskazuje na to, że spotkamy go tylkow Karkonoszach. Można go tu zaobserwowaćna górskich halach (Hala Szrenicka, Pod Łab-skim Szczytem, Złotówka, Polana), na przełę-czach i w kotłach polodowcowych. Jest jedną z dwóch roślin występujących w logo KPN.

Gnidosz sudecki - Jest rośliną półpasożytniczą.W swoich kłączach ma specjalne przyssawki, któ-rymi przyczepia się do korzeni innych roślin, bypobrać od nich wodę i sole mineralne. Rośnie nakarkonoskich torfowiskach w piętrze subalpejskim.

Skalnica bazaltowa - występuje tylko w Ma-łym Śnieżnym Kotle. Jak sama nazwa wskazujezasiedla ona skalne podłoże. W Karkonoszachjest jej bardzo mało i dlatego park hoduje tąroślinkę w Karkonoskim Banku Genów. Gdy sa-dzonki urosną do odpowiedniej wielkości sąwysadzane w miejscach jej naturalnego wystę-powania.


Jeleń jest największym zwierzęciem,jakie możemy spotkać w Karkonoszach.Ten ssak występuje tutaj bardzo licznie,gdyż nie posiada naturalnych wrogóww swoim środowisku, a na terenie parkunarodowego nie wolno polować. Jelenieżyją w stadach zwanych chmarami.Osobno samce, czyli byki i osobno sa-mice, czyli łanie z młodymi. Na przeło-mie września i października atrakcją w wyższych partiach gór jest rykowisko.Są to walki byków toczone o względyłani. Porykujące jelenie słychać wtedywszędzie, a nierzadko zdarza się takżezobaczyć byka.

Żmija to jedyny jadowity gatunekwęża występujący w Polsce. Na swoimgrzbiecie ma charakterystyczny zygzak.Może mieć ona bardzo różne ubarwie-nia: szara, brązowa, rdzawa, a nawetczarna. Mimo tego, że cieszy się złąsławą najczęściej ucieka przed człowie-kiem. Atakuje dopiero gdy się ją nade-pnie lub osaczy. Gdy czuje się zagrożonagłośno syczy. Jest bardzo pożytecznymgadem zjadającym przede wszystkimmałe gryzonie.

Ciekawostki świata karkonoskich zwierząt

Ryś - Jeszcze do niedawna uważano, że nie mago na tutejszych terenach. Jednak prawdopodob-nie nigdy w Karkonoszach nie wyginął. Prowadzitak skryty tryb życia, że po prostu mógł przezdługi czas pozostawać niezauważony. Jest nie-wielkim kotem z charakterystycznymi pędze-lkami na uszach. Nie rzucają się do ucieczki gdywyczują ludzi, a powoli się wycofują lub zamie-rają bez ruchu. Drapieżnik z niego doskonały.Poluje przede wszystkim na sarny i jelenie.

Łanie na śródleśnej karkonoskiej polanie. Zwierzęta teczęsto bywają mylone z sarnami, choć pamiętać należy,że jest to zupełnie odrębny gatunek!

KARKONOSZE SLOW to projekt, który oferuje wszystko co najlepsze i autentyczne z Karkonoszy:doskonałe lokalne jedzenie, oparte na lokalnych produktach (serach kozich, ekologicznej wołowiniei baraninie, ekologicznych jajach, owocach pochodzących z okolicznych lasów) oraz rękodzieło wy-konane przez lokalnych wytwórców: hafty, rzeźby, szkło artystyczne i użytkowe, kompozycje ze sta-rych desek, filcowe zwierzaki, niecodzienne lalki, grafiki, malarstwo…

KARKONOSZE SLOW to przede wszystkim oferta spędzenia czasu w Karkonoszach – wypełnionaautentycznym klimatem i smakiem regionu. To nie tylko okazja do skosztowania wyrazistych górskich smaków czy zakupie-nia lokalnego rękodzieła. To także możliwość uzupełnienia urlopu o warsztaty rękodzielnicze i kulinarne w wyjątkowychmiejscach: serowarstwa, wypieku chleba, przygotowywania przetworów, wypieku i lukrowania pierników, filcowania,szklarskie, grafiki czy ceramiki.

KARKONOSZE SLOW to zrzeszenie lokalnych producentów, wytwórców, rękodzielników i usługodawców, którzy cenią so-bie ponad wszystko prawdziwość i autentyczność regionu, w którym żyją, którzy w doskonały sposób łączą w swojej działal-ności tradycję i lokalność z nowoczesnością.

KARKONOSZE SLOW to produkty, usługi i miejsca certyfikowane znakiem Karkonoskiej Marki Lokalnej „Skarby Du-cha Gór”, który świadczy o ich jakości i autentyczności.

Projekt oraz towarzyszący mu sklep z certyfikowanym produktem lokalnym „Skarbiec Ducha Gór” jest prowadzony przezLGD Partnerstwo Ducha Gór. KARPACZ, ul. Konstytucji 3 maja 25, czynne codziennie w godz. 10.00-18.00

Przewodnik po Magicznym Szlaku Ducha Gór

© Miasto Szklarska Poręba, ul. Buczka 2, 58-580 Szklarska Poręba

Wydawca: Miasto Szklarska PorębaWspółwydawca: Karkonoski Park Narodowy

Tekst: Anita i Piotr Kaczmarscy, Roksana Knapik, Elżbieta GeregaKoncepcja: Aleksandra TrytekFotografie: Dariusz Figielski, Maciej Gontarek, Piotr Kaczmarski, Kamil Kasperowicz, Daniel Koszela, MartaKroczek, Stanisław Madej, Lidia Przewoźnik, Zygmunt Trylański, Aleksandra Trytek, Anna WięckowskaMaciej Wokan – pomysłodawca i autor głazów z płaskorzeźbamiMapa: PW Libra Szklarska Poręba, ul. Jedności Narodowej 10Zgadywanki: Karkonoski Park NarodowyOpracowanie graficzne, skład i druk: PW Libra Szklarska Poręba

Szklarska Poręba 2017

Literatura:1. „Tajemnice Karkonoskiego Dzwoneczka”, Elżbieta Gerega, wyd. KPN2. „Szklarska Poręba i okolice”, Marek Wikorejczyk, Warszawa 2000r., wyd. KRAJ PTTK3. „Wędrówki ze Szklarskiej Poręby, Marek Wikorejczyk, Szklarska Poręba 2000r., wyd. LIBRA4. „Księga Ducha Gór” Carl Hauptmann, Jelenia Góra 2008, wyd. AD REM5. „Ptasie wrota czyli migracje ptaków w Karkonoszach”, Karolina Dobrowolska, wyd. KPN 2008 r.6. „Duch gór - Rubezahl. Geneza i upowszechnienie legendy”, Lucyna Biały, wyd. AD REM7. „Legendy Karkonoszy i okolic” Urszula i Aleksander Wiąckowie, WDK w Jeleniej Górze 1984 rok.8. www.karkonosz.pl; 9. www. wikipedia.org; 10. www.karkonosze.ws; 11. www.chatawalonska.pl; 12. mat. edukacyjne KPN

Oferta dla turystów indywidualnych.Szczegóły na www.szklarskaporeba.pl

Co roku, w każdy poniedziałek lipca i sierpnia, Miasto Szklarska Poręba zaprasza

na bezpłatne wycieczki z przewodnikiem po królestwie Ducha Gór.

Zapisy w biurze Informacji Turystycznej w Szklarskiej Porębie (ul. Jedności Narodowej 1a, tel. 75 75 47 740).

Organizator: Partnerzy:

Referat Promocji Miasta

www.chataizerska.pl

agiczny Szlak Ducha Gór - Szklarska Poręba · Jak zostać Odkrywcą Magicznej Szklarskiej...

Documents

Transcript of agiczny Szlak Ducha Gór - Szklarska Poręba · Jak zostać Odkrywcą Magicznej Szklarskiej...