AFRYKA – środowisko

przyrodnicze

POŁOŻENIE

• Powierzchnia

30 mln km kw.

• Najwyższy

szczyt

Kilimandżaro

5895 m.n.p.m.

• Największa

pustynia

Sahara 8 mln

km kw.

CECHY POŁOŻENIA

• Przewaga wyżyn i

gór – średnia

wysokość 658

m.n.p.m

• Rozległe kotliny

• ¼ powierzchni to

pustynie

• Mało urozmaicona

linie brzegowa

• Zatoki:

Gwinejska i

Wielka Syrta

• Wyspy:

Madagaskar,

Zanzibar,

Kanaryjskie,

Książęca,

Św. Tomasza

CECHY POŁOŻENIA

GEOLOGIA

RYFT

WSCHODNIOAFRYKAŃSKI

STREFY KLIMATYCZNE

WODY POWIERZCHNIOWE

Od czego zależy zasobność wody powierzchniowej?

Znikanie jeziora Czad

Flamingi znad J. Czad

NIL • Najdłuższa w Afryce

długość 6650 km.

• Przepływa przez 7 krajów

• Składa się z: Nilu Alberta,

Wiktorii, Górskiego,

Błękitnego.

• Katarakty na Nilu –

naturalne progi na rzece,

wyodrębnia się 1 w Egipcie i

5 w Sudanie

KONGO

• Druga, co do długości, rzeka

w Afryce 4700 km.

• Jej zlewnia pokrywa 12%

kontynentu.

• Roczny odpływ – ok. 1260 km³.

LUDNOŚĆ

• Północna Afrykę zamieszkują Arabowie,

• Afrykę Środkową i Południowa - ludność

odmiany afrykańskiej

• W Południowej Afryce mieszkają również

potomkowie europejskich kolonizatorów

Afrykańska – skóra ciemna, czarne wełniste

włosy, grube wargi, lekko spłaszczone nosy

Masaj

Sudanka Pigmej

Himba

Kenijczyk

RPA - „apartheid” - segregacją rasową skierowaną

przeciwko wszystkim „kolorowym” obywatelom do

niedawna zapisany w konstytucji jako obowiązująca

doktryna.

w latach 90 – tych XX w., rząd RPA rozpoczął

demontaż systemu m. in. zalegalizowano uprzednio zakazany czarny kongres oraz nakazano uwolnienie

więzionych czarnych działaczy. W 1994 r. konstytucja krajowa

została ponownie napisana, odbyły się też

pierwsze wolne wybory w historii kraju. Pierwszym czarnym prezydentem Republiki Południowej Afryki został Nelson

Mandela.

Problemy mieszkańców Afryki

Rolnictwo • Niekorzystne warunki naturalne: klimat strefy

zwrotnikowej, brak wody

• Prymitywna uprawa roli – głównie praca ręczna

• Niska wydajność gospodarstw rolnych, duża liczba zatrudnionych

• Plantacje – kauczuku, kawy, palmy oleistej, bawełny - prowadzone przez firmy europejskie

• Najważniejsze uprawy – proso, sorgo, kukurydza, ryż, maniok, bataty.

• Hodowla zwierząt na sawannach – raczej jako forma zabezpieczenia finansowego

Przemysł

• Głównie wydobywanie surowców

mineralnych:

- kobaltu, złota diamentów, platyny, węgla

kamiennego na południu Afryki

- Ropy naftowej i gazu ziemnego na

północy.

Wydobywanie diamentów w Sierra Leone

Wydobycie ropy naftowej w Nigerii

- wojna domowa

Wojna domowa w Sudanie

KONFLIKT W SOMALII, kraj, nie kraj?

EGIPT

• 97% powierzchni to pustynie

• 3 pod względem liczby ludności państwo

Afryki (83 mln ludności)

• 98% ludności zamieszkuje dolinę i deltę Nilu

• Gospodarka – eksport ropy naftowej i gazu,

Kanał Sueski, eksport energii elektrycznej z

Tamy Assuańskiej, turystyka

RPA

• Kraj wyżynny (Weld)

• 80% to ludność czarnoskóra, 10 % biali

• do 1991 polityka Apartheidu (segregacji

rasowej)

• Nelson Mandela (1994-99) pierwszy

czarnoskóry prezydent RPA

• Gospodarka – wydobycie złota,

diamentów, platyny, rudy manganu, węgla

kamiennego

• AIDS

Ameryka PÓŁNOCNA

i POŁUDNIOWA

• Powierzchnia

24 mln. km2

• 17% stanowią

wyspy, z

największą

Grenlandią

(2 mln. km2)

Cechy położenia:

• Południkowy

układ krain

geograficznych

Góry-Wyżyny-

Niziny

• Najwyższy szczyt

McKinley (6194

m.n.p.m)

• Granicą między

Ameryką Pn i Pd

stanowi Kanał

Panamski

PODSUMOWANIE

• W Ameryce Północnej przewaga gór i wyżyn – średnia wysokość

781 m.n.p.m.

• Najwyższym punktem jest Mc Kinley (znany też jako Denali – 6194

m) na Alasce, najniższy to Dolina Śmierci (86 m p.p.m.).

• Ponad 64% powierzchni leży powyżej 300 m.n.p.m.

• Wzdłuż zachodnich brzegów położone są Kordyliery, które są

aktywne sejsmicznie i występują tam wulkany np. Św. Heleny

• We wnętrzu kontynentu znajdują się wyżynne równiny, wybrzeża

wschodnie są nizinne.

• Klimat od okołobiegunowego na północy przez umiarkowany,

podzwrotnikowy i zwrotnikowy do równikowego w Ameryce

Środkowej. W Kordylierach klimat górski.

• Głównymi rzekami są: Missisipi i Misouri, Mackenzie, Jukon

• Główne jeziora: Górne, Huron, Michigan, Erie, Wielkie Jezioro

Niedźwiedzie, Wielkie Jezioro Niewolnicze.

• Powierzchnia 18 mln. km 2

• Większość stanowią obszary nizinne głównie Nizina Amazonki

• Cechy położenia

geograficznego:

• Południkowy układ

krain geograficznych

• Przewaga nizin

• Duża liczba wód

powierzchniowych:

głównie dorzecze

Amazonki

• Najwyższy szczyt

Aconcagua 6960

m.n.p.m.

Podsumowanie • W Ameryce Południowej przewaga nizin – średnia wysokość 655 m.

• Najwyższym punktem jest Aconcagua (6960 m), najniższy to

Laguna del Carbon (105 m p.p.m.).

• Wzdłuż zachodnich brzegów położone są Andy, które są aktywne

sejsmicznie i występują tam wulkany np. Cotopaxi

• Najrozleglejsze obszary wyżynne Ameryki Południowej to: Wyżyna

Gujańska, Brazylijska, Patagońska, natomiast nizinne: Nizina

Orinoco, Amazonki, La Platy.

• Występują wszystkie strefy klimatyczne, od klimaty równikowego na

północy kontynentu, poprzez zwrotnikowy, podzwrotnikowy,

umiarkowany do subpolarnego na południu kontynentu.

• Na pustyni Atacama występuje najdłuższy okres bez opadów (300

lat) od 1670 do 1972. Również minimalne średnie opady są tam

najmniejsze i wynoszą 0,8 mm.

• Ok. 85% powierzchni Ameryki Południowej należy do zlewiska

Oceanu Atlantyckiego. Największymi rzekami są: Amazonka,

Parana, Sao Francisco, Orinoco.

• Niewielka liczba jezior: Maracaibo, Patos, Titicaca

Problemy gospodarcze Ameryki

Ludność:

Metys = Indianin + Biały

Mulat = Czarny + Biały

Zambos = Czarny + Indianin Duże zróżnicowanie obu kontynentów:

Meksyk 99% ludności to Metysi

USA 80% ludności to Biali

Peru 15% Biali

Ludność biała to ludność napływowa z Europy potomkowie

Portugalczyków i Hiszpanów (z XV w), później Francuzi i Brytyjczycy

Ludność czarna to potomkowie niewolników z Afryki

Bogata Północ Biedne południe Kraje wysokorozwinięte gospodarczo:

• wysoka wartość PKB na 1 mieszkańca

• Dominacja usług w strukturze PKB, niewielki udział rolnictwa,

ale rolnictwo wysokowydajne

• Duże zużycie energii elektrycznej

Kraje słaborozwinięte gospodarczo (Nikaragua, Boliwia,

Wenezuela)

• Niski poziom przemysłu

• Niedobór wykształconych pracowników

• Przestarzałe technologie

• Duży odsetek zatrudnionych w rolnictwie

• Korupcja

• Rządy junty wojskowej

USA

• 3 miejsce pod względem liczby ludności na

świecie po Chinach i Indiach (307 mln osób)

• Megalopolis

• 20% światowego PKB produkują USA

• Czołowe miejsca w wydobyciu: węgla

kamiennego, ropy naftowej i gazu, miedzi, złota

• Nowoczesne technopolia: Dolina Krzemowa,

Orange Country, Austin, NY, Boston

• 1867 kupno Alaski za 7,2 mln dolarów (5 centów

za ha)

Brazylia • Największy kraj Ameryki Południowej

• Wskaźnik urbanizacji 86%

• Dzielnice nędzy – fawele

• Czołowy producent: kawy, kakao, trzciny cukrowej,

soi, bawełny i bydła

• Bogate złoża: boksytów, rudy manganu, rudy

żelaza, ropy naftowej

• Rządowy plan rozwoju Amazonii!!!!

• Karczowanie lasu dla pozyskania szlachetnych

gatunków drewna (heban, tekowiec, mahoń, balsa)

Antarktyda

Antarktyka znajduje się na półkuli południowej, powierzchnia 14 mln km 2 Jej położenie geograficzne, warunki klimatyczne i biologiczne to aspekty nadające jej miano wielkiej osobliwości – Światowego Parku Biosfery, gdzie cała przyroda jest chroniona prawem do 2025 r. Najwyższy szczyt Mt.Vinson 5140 m.n.p.m.

Ukształtowanie powierzchni

Antarktyda lodowa pustynia

Antarktyda nazywana jest kontynentem siedmiu biegunów. Biegun geograficzny pd. znajduje się na Płaskowyżu Polarnym na wysokości 2765 m n.p.m. Pd. biegun magnetyczny ma położenie zmienne np. w 1960: 67012'S i 1420E. Biegun geomagnetyczny leży w połowie odległości między biegunami geograficznym a magnetycznym. Biegun zimna znajduje się w pobliżu stacji Wostok (-89,60C Biegun względnej niedostępności jest w Antarktydzie Wschodniej (820S i 550E). Biegun wiatrów leży na Ziemi Mary Byrd.

.

Antarktydę charakteryzuje najniższa temperatura na naszej planecie. Przez cały rok jest ujemna. Średnia roczna temperatura dochodzi nawet - 70 °C. Zanotowano również najniższą na Ziemi – 89,6 °C na stacji Wostok. Wiatr osiąga miejscami prędkość 300 km/h. Antarktyda posiada 90% lodu istniejącego na naszej planecie i jest największym zapasem wody słodkiej na Ziemina Ziemi

Około 99% terytorium Antarktydy jest pokryte lodem, a średnia jego grubość wynosi od 2500 m do 4775 m w niektórych miejscach. Gdyby pokrywę lodową całkowicie stopić, wysokość oceanów wzrośnie o około 70 metrów w porównaniu z obecnym poziomem

.

Antarktyka odgrywa rolę lodówki ziemi, reguluje prądy oceanów i globalny klimat na Ziemi. Każda znacząca zmiana środowiska Antarktydy wpłynie na zmiany globalne klimatu naszej planety. Dlatego od 1959 roku obszar Antarktydy jest chroniony prawem międzynarodowym i można tam jedynie prowadzić działalność naukową i ograniczoną turystykę (rocznie do 3 000 osób)

Badania naukowe i turystyka

Pomimo surowego klimatu na Antarktydzie żyje duża ilość zwierząt dzikich, które dostosowały się zaskakująco dobrze do istniejących tam warunków. Żyją tam pingwiny Adeli, królewskie, cesarski, lamparty morskie (foki), morsy. Bogate w plankton wody otaczające Antarktydę przyciągają wieloryby.

Australia to nazwa jednocześnie kontynentu i państwa. Pochodzi ona

od nazwy legendarnego lądu – „Terra Australis Incognita” („Nieznana

Ziemia Południowa”), którego poszukiwali podróżnicy europejscy w

XVII i XVIII w. Australia leży całkowicie na półkuli południowej,

pomiędzy Oceanem Indyjskim a Oceanem Spokojnym.

Dla Europejczyków Australia jest położona po przeciwnej stronie kuli

ziemskiej, jak czasem mówimy – na antypodach.

• Oficjalna nazwa : Związek Australijski

• Stolica: Canberra

• Powierzchnia: 7,7 mln.km 2

• Ludność: 20 mln osób

• Głowa państwa Królowa Elżbieta II

• Forma władzy monarchia konstytucyjna

• Miasta: Sydney, Melbourne, Brisbane

• Najdłuższa rzeka: Darling (2,740 km)

• Najwyższy punkt Góra Kościuszki (2230 m.n.p.m)

• Symbol narodowy: kangur i emu

FAKTY

Kapitan James Cook odkrył Australię w 1770. Wylądował na południe od Sydney w Nowej Południowej Walii i przejął ten obszar

w imieniu króla Anglii.

W 1851 około 300 km na zachód od Sydney znaleziono złoto co

zapoczątkowało gorączkę złota w Australii.

Aborygeni to rdzenna ludność Australii, która przybyła tutaj z kontynentu azjatyckiego i zamieszkuje ten kontynent od 50 tys. lat.

Herb Australii. Składa się z tarczy zawierającej odznaczenia sześciu

państw związkowych, oraz dwóch rodzimych zwierząt

kangura i emu.

Flaga Australii składa się z dwóch

symboli Union Jack czyli symbol

Wielkiej Brytanii symbolizujący

związek Australii z Wielką Brytania

- dominium oraz gwiazdę

sześcioramienną, symbolizującą

sześć stanów Związku

Australijskiego, a na prawo od niej

konstelację Krzyża Południa

Ukształtowanie powierzchni

KLIMAT

Wody powierzchniowe

Niecka artezyjska

AYERS ROCK

Olbrzymi masyw skalny

wznoszący się 350 m

ponad piaszczystą

równiną, na

południowy zachód od

Alice Springs.

Geolodzy szacują jego

wiek na około 600

milionów lat. Ayers

Rock jest uważany za

największy na świecie

monolit wystający

ponad powierzchnię,

Aborygeni nazywają

górę „Uluru”, czyli

„miejsce spotkań”.

Największa na świecie rafa koralowa o długości ponad 2000 km, ciągnie się wzdłuż wschodniego

wybrzeża Queensland (na M. Koralowym).

GOSPODARKA

• Czołowe miejsca w wydobyciu: węgla

kamiennego, boksytów, diamentów, złota,

rudy żelaza, uranu.

• Podstawą rolnictwa jest hodowla owiec,

ale na południu uprawia się również

pszenicę, bawełnę i winorośl

• 22 mld dolarów przyniosły w 2007 roku

zyski z turystyki

Azja Nazwa Azja pochodzi od greckiego

słowa asis, co oznacza "namuł rzeczny".

Największe starożytne cywilizacje, na

tym kontynencie, rozwinęły się właśnie w

dolinach rzek, wypełnionych żyznymi

namułami Tygrysu i Eufratu, Indusu,

Jangcy i Rzeki Żółtej.

• Azja jest jednym z najbardziej

rozczłonkowanych kontynentów świata.

• Średnia odległość od morza wynosi tu

756 km, maksymalna około 2 360 km.

• Długość linii brzegowej Azji wynosi

70,6 tys. km. Większą długość osiąga

tylko linia brzegowa Ameryki Północnej.

Półwyspy

• Półwyspy zajmują 19,5% powierzchni Azji.

Największe z nich to:

– Półwysep Arabski - największy półwysep świata

(2,7 mln km2),

– Półwysep Indochiński (2,2 mln km2),

– Półwysep Indyjski (2,1 mln km2),

– Azja Mniejsza (0,5 mln km2),

– Tajmyr (0,4 km2),

– Kamczatka i Koreański.

Wyspy

• Wyspy zajmują tylko 6,2% powierzchni Azji. W południowej części kontynentu znajduje się największy na świecie Archipelag Malajski, zajmujący prawie 1,7 mln km2.

• Do największych wsyp tego archipelagu należy zaliczyć:

• Borneo (736 tys. km2),

• Sumatrę(434 tys. km2),

• Celebes i Jawę.

• Dużymi archipelagami są także: archipelag Wysp Japońskich (369 tys. km2) z Honsiu (230 tys. km2) i Hokkaido

• archipelag Filipin (300 tys. km2) z wyspami Luzon i Mindanao

• archipelagi Ziemi Północnej i Wysp Nowosybirskich.

• dużymi wyspami są: Sachalin, Cejlon, Tajwan, Hajnan i Cypr.

Morza

• Wybrzeża Azji (pomijając wyspy) obmywają wody aż 25 odrębnych akwenów morskich. Do najważniejszych basenów morskich należy zaliczyć:

• Morze Śródziemne, Czarne (O. Atlantycki)

• Karskie, Łaptiewów, Wschodniosyberyjskie, Czukockie, Beringa (O. Arktyczny)

• Ochockie, Japońskie, Żółte, Wschodniochińskie,

Południowochińskie (O. Spokojny)

• Arabskie, Czerwone (O. Indyjski)

Ukształtowanie terenu

Azja (poza Antarktydą) jest najwyżej położonym

kontynentem świata 990 m n. p. m.

Obszary położone poniżej 300 m n. p. m. zajmują 32,4%, a

tereny położone powyżej 1 000 m. n. p. m. - 30,4%.

Najwyższe wzniesienie Azji - Mount Everest (8 848 m n. p.

m.) położony w Himalajach jest równocześnie najwyżej

położonym punktem Ziemi.

Na kontynencie azjatyckim znajdują się najwyższe na Ziemi

łańcuchy górskie, 14 szczytów przekracza 8 000 m n. p. m.

Najniższy punkt Ziemi na stałym lądzie - depresja Morza

Martwego (- 405 m p. p. m.).

Różnica wysokości wynosi 8848 - (-405) = 9253 m

Ukształtowanie terenu

• Największe obszary nizinne, zajmujące 1/3 powierzchni,

występują w północno-zachodniej części kontynentu

azjatyckiego. Są to: Nizina Turańska i Zachodniosyberyjska.

• Na wschodzie leży Nizina Chińska. Na południu znajdują

się: Nizina Gangesu, Nizina Indu i Nizina

Mezopotamska.

• Wyżyny i góry zajmują 2/3 powierzchni Azji. Wielkie

obszary wyżynne występują na północy: Wyżyna

Środkowosyberyjska, na zachodzie: Pogórze Kazaskie,

w części środkowej: Tybet (najwyżej położona wyżyna

świata) oraz na południu: Wyżyna Irańska i Dekan.

Charakter wyżynny ma także Półwysep Arabski. W Azji

Zachodniej wyżynami są: Wyżyny Anatolijska,

Armeńska, Irańska.

Ukształtowanie terenu • Dalej, ku wschodowi znajduje się

najpotężniejszy na Ziemi łańcuch górski -Pamir, zwany Dachem Świata, w którym zbiegają się najwyższe pasma górskie przekraczające 7 000 m n. p. m.: Tien-szan, Hindukusz, Himalaje oraz Kunlun.

• W Azji występują też starsze nieco niższe góry: Ural, Wierchojańskie, Jabłonowe, Sajany, Ałtaj.

Klimat

Klimat

• Na klimat kontynentu azjatyckiego, oprócz

strefowości, wpływa:

• odległość od dużych zbiorników

wodnych,

• wzniesienie nad poziom morza,

• występowanie wysokich pasm

górskich,

• cyrkulacja monsunowa na południu i

południowym - wschodzie.

Opady

Monsuny

Najwięcej opadów na świecie

11000 mm/rocznie VIII 1960 - VII1961 – 26 460 mm

Najniższa temperatura na lądzie

Ojmjakon -71,40 C

Najwyższy szczyt świata

już nie dla najlepszych

Bajkał najgłębsze jezioro świata

M. Kaspijskie - największe

jezioro świata 371 tys km 2

Jezioro Aralskie

Największa depresja świata

- 402 m p p m

Wysychanie Morza Martwego stopniowo wzrasta, w tym roku, obniżenie poziomu

wody nastąpiło już o 40 cm i to znacznie więcej niż średnia obserwowana w ciągu

ostatnich dziesięciu lat. Za głównego winowajcę takiego stanu rzeczy uważa się

budowę nowych zapór w Jordanii i Syrii, które niemal całkowicie zatrzymały rzekę

Jarmuk, główny dopływ Jordanu w obszarze między Morzem Galilejskim i Morzem

Martwym.

Ludność

• Kolebka cywilizacji –

Żyzny półksiężyc –

Mezopotamia –

dolina Tygrysa i

Eufratu oraz Nilu

• Cywilizacja

indyjska -

Dolnego Indusa

Cywilizacja chińska – doliny

Huang-he i Jangcy

Rozwój rolnictwa

• Intensywne

oparte na pracy

ręcznej

• niskiej

mechanizacji

• Kultura ryżu 5

plonów w czasie

2 lat

• Pola

nawadniane

wykorzystujące

deszcze

monsunowe

Rozwój liczby ludności Azji

Przemysł

Ropa naftowa OPEC Organizacja Eksporterów i

Producentów Ropy Naftowej

Azjatyckie tygrysy gospodarcze

• Hongkong

• Myanmar

(Birma)

• Korea Pd

• Indonezja

OPEC

Chiny

• Trzecie państwo pod względem powierzchni na

świecie

• Najludniejszy kraj świata

• Polityka kontroli urodzin doprowadziła do zaburzeń

piramidy płci i wieku (przewaga chłopców)

• Szybkie tempo wzrostu gospodarczego odbija się na

stanie środowiska naturalnego (problem mega

smogu)

• Tania siła robocza – przenoszenie siedzib wielkich

firm do Chin

• Chiny wykupiły w 2014 roku większość zadłużenia

USA

• Problem Tybetu

INDIE • Większość kraju w klimacie zwrotnikowym

monsunowym

• Drugi (albo już pierwszy ) kraj świata pod

względem liczby ludności

• 60% ludności pracuje w rolnictwie

• System kastowy

• Drugie miejsce w świecie pod względem pogłowia

bydła – święte krowy

• Jeden z głównych producentów herbaty

• Silnie rozwijający się przemysł nowoczesnych

technologii (Silicon Plateau koło Bangalur)

• Bollywood

• Problem Kaszmiru

JAPONIA

• Położona na 4 tysiącach wysp, największe to

Hokkaido, Honsiu, Sikoku, Kiusiu, Riukiu

• W strefie aktywnej sejsmicznie

• Megalopolis Nippon: Tokio-Jokohama, Kobe – Osaka,

Nagoja

• Najnowocześniejszy przemysł przetwórczy – liczne

ośrodki high-tech

• Kolej Shinkansen

• Wydajne rolnictwo o wysokiej mechanizacji i wysokim

zużyciu nawozów sztucznych

• marikultura

• Konflikt o Kuryle z Rosją

• Problem z elektrownią atomową w Fukuszimie

BLISKI WSCHÓD • Bliski Wschód to kraje położone w rejonie Zatoki

Perskiej i wschodniego wybrzeża Morza

Śródziemnego

• Kraje arabskie posiadające blisko 40% zasobów

gazu ziemnego i 60% zasobów ropy naftowej

• 90% ludności to wyznawcy islamu

• Wraz ze spadkiem zasobów ropy naftowej następuje

bardzo dynamiczny rozwój innych gałęzi przemysłu,

rolnictwa i usług, zwłaszcza turystyki

• Liczne konflikty zbrojne