1. Kamila MiedziskaPedagogika SpecjalnaJako temat abstraktu wybraam ksik pt. Metody bada terenowych, autorstwa MartynHammersley i Paula Atkinsona.Martyn Hammersley i Paul Atkinson stworzyli swego rodzaju podrcznikprowadzenia bada terenowych, adresowany przede wszystkim do studentw pedagogiki,socjologii, psychologii, etnografii, kulturoznastwa i nauk politycznych. Ksika ta oscylujpomidzy teoretyczn, metodologiczn rozpraw naukow a poradnikiem praktycznym.Przewodnim motywem ksiki jest ukazanie koniecznoci refleksywnego, zwrotnegopodejcia do bada etnograficznych. Ponadto autorzy twierdz, e metodologia i metoda,jak teoria i praktyka badawcza, wzajemnie korzystaj ze swoich dowiadcze - monapowiedzie, e zazbiaj si, tworzc pewnego rodzaju cao. Dlatego te adna z nichnie moe by rozwaana oddzielnie. Pierwszy rozdzia powicony jest sprecyzowaniu cowedug autorw oznacza podejcie refleksywne i jakie jest jego miejsce w relacji doinnych koncepcji metodologicznych obecnych na gruncie etnografii.Autorzy wysnuwaj w tym miejscu wniosek, i ani pozytywizm, ani naturalizm niezapewniaj adekwatnej bazy pojciowej. Lekcewa natomiast fundamentaln waciwobada spoecznych, jak jest wanie refleksywno, tzn. fakt, e stanowimy integralncz badanego wiata i e nie uciekniemy przed zdroworozsdkow wiedz i takimimetodami bada. Zaznaczaj rwnie, e wszelkie badania spoeczne opieraj si nazdolnoci istot ludzkich do prowadzenia obserwacji uczestniczcej. Ponadto Hammersley iAtkinson wi obserwacj uczestniczc z podejciem naturalistycznym, ktre opiera sina zaoeniu, e jeli to tylko moliwe, wiat spoeczny powinien by badany w jegonaturalnym stanie, nie zakconym przez badacza. Kolejne rozdziay dotycz bardziejkonkretnych aspektw procesu badawczego, jednak cay czas odnosz si dorefleksywnego punktu widzenia.Autorzy omawiaj m.in. nastpujce zagadnienia: projekt badawczy, dostp doinformacji, relacje w terenie, rejestrowanie, porzdkowanie i analiza danych, normyetyczne. Ju w pierwszych rozdziaach Hammersley i Atkinson zwracaj uwag, e czsto,

2. to nie od badacza zaley wybr rodowiska oraz przypadku badawczego, a nastpniedokonanie waciwego doboru prby. Nie wszyscy ludzie, z ktrymi chcielibymyrozmawia lub ich obserwowa bd osigalni zwaszcza w porze, ktra nam najbardziejodpowiada. Etnografowie musz rwnie zmaga si z problemem dostpu do danych,gdy przewanie dziaaj w rodowiskach nad ktrymi maj bardzo nik kontrol.Autorzy stwierdzaj rwnie, e naley mie wiadomo roli, jak odgrywa badaczpodczas wytwarzania gromadzonych danych. Badacz moe przyj w terenie wielenajrniejszych rl, z ktrymi zwizane s okrelone plusy i minusy, moliwoci iniebezpieczestwa. Autorzy udzielaj take wskazwek dotyczcych wywiadu. Ichzdaniem wypowiedzi udzielanych przez badanych nie mona traktowa jakoprawdziwych we wasnych kategoriach, a przez to wymykajcych si wszelkiej ocenie iwyjanieniu. Nie naley ich rwnie odrzuca, uznajc je za ideologiczne znieksztacenia.Autorzy zaznaczaj rownie jak wane jest rejestrowanie danych, gdy pami nie jestwystarczajcym zapleczem dla pniejszej analizy. Podobnie jak inne aspekty badaetnograficznych, rwnie rejestrowanie, przechowywanie i wyszukiwanie danych, muszby postrzegane jako czci procesu refleksywnego. W zalenoci od czynnikwmetodologicznych, praktycznych i etycznych trzeba podejmowa odpowoednie decyzje,monitorowa je, a take modyfikowa, gdy zachodzi potrzeba. W jednym z rozdziawzwrcono uwag, e istniej rne rodzaje teorii, a ich formuowanie nie stanowi jedynegocelu praktyki etnograficznej. Rwnie wan rol odgrywaj opis i wyjanianie. Autorzyuuprzedzaj jednak, e nie wolno zapomina, e wszelkie wytwory dziaalnocietnograficznej maj form tekstw analiza etnograiczna nie jest jedynie czynnocipoznawcz, ale rwnie form twrczego zapisu. W ostatnim rozdziale Hammersley iAtkinson zmagaj si z problemami etycznymi narosymi wok bada etnograficznych. Itak uwaaj oni, e obowizkiem badacza jest dziaa w sposb etycznie akceptowalny,majc na wzgldzie wasne cele, sytuacj w terenie, a take, a take wartoci i interesyzaangaowanych ludzi. Jako badacze i zarazem adresaci bada, musimy sami oceni, co wdanym przypadku jest suszne, a co niepodane. Ze wzgldu na ujte w ksice treci,mona uzna j za tekst niezbdny przy prowadzeniu bada teoretycznych imetodologicznych.