1

การประเมนทสงเสรมการพฒนาการคด

ดร.อมรรตน สรอยสงวาลย*

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

จากผลการประเมนระดบชาตและระดบนานาชาตทผานมา พบวา เดกไทยสวนใหญมผลการประเมน

อยในระดบทไมนาพงพอใจและรงทายประเทศอน ๆ โดยเฉพาะเมอเปรยบเทยบกบประเทศในกลมอาเซยน

หลายฝายตางวเคราะหและแสดงความคดเหนสอดคลองกนวา “เดกไทยคดไมเปน” จ าเลยของสงคมใน

ปรากฏการณครงนคงเปนใครไมไดนอกจาก “คร” แลวขณะนครจดการเรยนรอยางไร? ครจะยอมเปนจ าเลย

ของสงคมหรอไม? ถาไมยอม ครจะปรบเปลยนกระบวนการจดการเรยนรอยางไร? สถานการณตอไปนเปน

การจดการเรยนรของคร 2 คน

ครสมศรหรอครสมชายทจะชวยแกปญหาทเปนวาระแหงชาตขางตนได

ลองวเคราะหผลทเกดกบนกเรยนทไดรบการจดการเรยนรจากครสมศรและครสมชาย

ชอคร

ผลทเกดกบนกเรยน

พทธพสย ทกษะพสย จตพสย

จ า เขาใจ น าไปใช วเคราะห ประเมนคา สรางสรรค

สมศร บอกไดจากการ

ทครบอก

อธบายไดจาก

การฟงคร

อธบาย

- - - - - ฟง -ความม

ระเบยบ

วนย

สมชาย บอกไดจาก

การใช

ประสาทสมผส

ตาง ๆ ในการ

เรยนร

อธบายไดจากการ

ถาม-ตอบ

การเหนครปฏบต

การปฏบตเอง

จน “ออ”

ปฏบตไดจาก

การประยกตใช

ความร

แยกแยะไดจาก

การสงเกต

ซกถาม

ลงมอปฏบต

ตดสนใจเลอก

ได จากการ

วเคราะห

-สรางชนงาน

ไดจากการ

ประยกตใช

-ทกษะการ

สงเกต

-ฟง พด

-กระบวน

การท างาน

ฯลฯ

-ความ

เชอมนใน

ตนเอง

-การเหน

คณคาใน

ตนเอง ฯลฯ

ครสมศรสดสวย แสนใจด ตงใจสงสอนลกศษยอยางเตมท เวลาสอนนกเรยนจะตองนงเงยบ ๆ ฟงครอธบายใหเขาใจ ถานกเรยนไมเขาใจ

ครสมศรจะไมมทางปลอยใหนกเรยนผานไปเรยนเรองตอไปอยางแนนอน

ครสมชายสดหลอ ชอบคนหา ไมเคยอธบายใหนกเรยนเขาใจเลย เวลาสอนนกเรยนมกจะรมลอมเพอดสงทครสมชายก าลงปฏบต

บางครงครสมชายกใหนกเรยนลองปฏบตบาง ในหองทครสมชายสอนไมเคยเงยบ นกเรยนจะแยงกนถาม แยงกนตอบและมกจะไดยนเสยง

ค าวา“เอะ” กบ ค าวา อ อ” อยบอย ๆ

* ดร.อมรรตน สรอยสงวาลย อาจารยประจ าคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

2

ถาพจารณาผลทเกดกบนกเรยนเฉพาะพฤตกรรมดานพทธปญญาหรอความรตามล าดบขนทาง

สมอง และความสามารถในการคด จะเหนไดวา

แลวหลกสตรก าหนดใหนกเรยนเกดการเรยนรถงขนไหน ? แคเขาใจใชหรอไม? การประเมน

ระดบชาตและระดบนานาชาตประเมนถงขนไหน? แคความเขาใจใชหรอไม?

ตวชวด คณตศาสตร

ครสมศรจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาการเรยนรของนกเรยนไดสงสดถงขน”ความเขาใจ”

ไดใช “ความสามารถในการคดขนพนฐาน” สวนครสมชายจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนา

การเรยนรของนกเรยนไดสงสดถงขน “การสรางสรรค” ไดใช “ความสามารถในการคดขนสง”

น ำไปใช วเครำะห

ประเมนคำ สรำงสรรค แคสอนใหเขาใจ

แลวผานไปคงไมพอ

นกเรยนจะท าขอสอบ

TIMSS 2007 ขอนไดถกตอง

ตองใชมากกวาความ

เขาใจแนนอน

3

“การประเมนทสงเสรมการพฒนาการคดเปนแนวทางหนงในการเชอมโยง

การจดการเรยนรและการประเมนเพอพฒนาการคด”

การคดเปนกระบวนการทางสมองซงสงผลตอการกระท าของบคคล บคคลทมความสามารถในการคด

จงเปนก าลงส าคญในการพฒนาประเทศใหสามารถแขงขนในเวทโลกได ดงนนการจดการเรยนรเพอพฒนา

ความสามารถในการคดจงเปนแนวทางการพฒนาทนมนษยทไดรบการสงเสรมอยางแพรหลาย โดยเฉพาะหลงจาก

มการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ซงก าหนดแนวทางการจดกระบวนการเรยนร

ใหสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของฝกทกษะ กระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณและการ

ประยกตความรมาใชเพอปองกนและแกไขปญหา ดวยเหตทการคดเปนกระบวนการหรอวธการ การพฒนาให

นกเรยนมความสามารถในกระบวนการหรอวธการดงกลาวจงตองใชการฝกอยางตอเนอง สม าเสมอจนเกดเปน

ทกษะและความสามารถทมอยในตวบคคล การจดการเรยนรเพอพฒนาความสามารถในการคดไดอยางม

ประสทธภาพควรมการประเมนผลการพฒนาควบคไปดวย การประเมนผลการพฒนาทดควรเปนการประเมนทให

สารสนเทศทเปนประโยชนตอการพฒนาและในขณะเดยวกนควรเปนเครองมอทใชเพอสงเสรมพฒนาดวย

องคประกอบของการคด

ทศนา แขมมณ (ม.ป.ป.) ไดจ าแนกองคประกอบทจ าเปนของการคดไว 6 องคประกอบ ดงน

1. ผคด คณลกษณะของผคด ไดแก ดานรางกาย สตปญญา อารมณ จตใจ สงคมและ

บคลกภาพลวนมผลตอการคด

2. สงเราหรอขอมลเนอหาทกระตนใหเกดการคดและใชความคด การมขอมลในการคดอยาง

เพยงพอจะชวยใหการคดมความรอบคอบขน

3. การรบรสงเราหรอขอมล การคดจะเกดขนไดกตอเมอมการรบรสงเราหรอขอมล โดยปกต

คนเราจะรบรสงเราหรอขอมลทมความหมายตอตน ดงนนการรบรสงเราของแตละบคคลจงแตกตางกนไป

4. จดมงหมายของการคด เมอสงเรากระตนใหบคคลเกดความคด การคดกจะเรมตนโดยม

จดมงหมายอยางใดอยางหนง

5. กระบวนการคดหรอวธการคด หมายถง กระบวนการทางสมองของบคคลในการจดกระท า

กบขอมลหรอสงเราทรบเขามาทางประสาทสมผสตาง ๆ ซงสามารถจดกลมได 2 กลม คอ

5.1 กระบวนการคดทใชในการรบและสงขอมล/สงเรา กระบวนการนมกเปนกระบวนการท

เปนทกษะการสอสาร (communicating skills) โดยทวไปถอวาเปนทกษะการคดพนฐาน (basic thinking skills) ซง

มทงทกษะการรบขอมลเขาของสงขอมลออก เชน ทกษะการรบร ทกษะการฟง

ทกษะการอาน ทกษะการเขยน ทกษะการแสดงออก ทกษะการพด ทกษะการบรรยาย ทกษะการอธบาย

ทกษะขยายความ ทกษะการท าความกระจาง ฯลฯ

4

5.2 กระบวนการคดทใชในการจดกระท ากบขอมล (thinking process skills) โดยทวไป

กระบวนการนจดกลมไดเปน 5 กลม ไดแก

5.2.1 กลมทเกยวของกบทกษะการคดทเปนแกนส าคญ (core thinking skills) หมายถง

ทกษะทเปนหลก ใชเปนฐานในการคดโดยทวๆ ไป มลกษณะไมซบซอนมาก เชน ทกษะการสงเกต ทกษะการส ารวจ

ทกษะการตงค าถาม ทกษะการรวบรวมขอมล ทกษะการจดหมวดหม ทกษะการจ าแนกความแตกตาง ทกษะการ

เชอมโยง ทกษะการใชเหตผล ทกษะการระบ ทกษะการตความ ทกษะการจดล าดบ ทกษะการเปรยบเทยบ ทกษะ

การอางอง ทกษะการแปลความ ทกษะการขยายความ ทกษะการสรปความ ฯลฯ

5.2.2 กลมทเกยวของกบทกษะการคดระดบสง (higher order thinking skills) หมายถง

ทกษะการคดทมความซบซอนมากขน เชน ทกษะการนยาม ทกษะการผสมผสาน ทกษะการสราง ทกษะการ

ปรบโครงสราง ทกษะการหาความเชอพนฐาน ทกษะการตงสมมตฐาน ทกษะการก าหนดเกณฑ ทกษะการ

วเคราะห ทกษะการจดระบบ ทกษะการจดโครงสราง ทกษะการหาแบบแผนทกษะการท านาย ทกษะการ

ทดสอบสมมตฐาน ทกษะการประยกต ฯลฯ

5.2.3 กลมทเกยวของกบลกษณะการคด หมายถง ทกษะการคดทมลกษณะความเปน

นามธรรมสง จ าเปนตองอาศยการตความ การจ ากดขอบเขต และการนยามใหเหนเปนรปธรรมชดเจนขน เชน

การคดกวาง การคดลกซง การคดไกล (มวสยทศน) การคดชดเจน การคดละเอยดลออ เปนตน

5.2.4 กลมทเกยวของกบการคดทมลกษณะเปนกระบวนการ หรอเปนขนตอนทเปน

ล าดบตอเนองทจ าเปนตองด าเนนการใหครบขนตอนเพอใหสามารถบรรลจดมงหมายเฉพาะใดๆ ไดด ซงมก

เรยกกนโดยทวไปวา “กระบวนการคด” เชน กระบวนการคดรเรมสรางสรรค คอ ล าดบขนตอนในการ

ด าเนนการคดเพอใหไดสงใหม กระบวนการคดแกปญหา คอ ล าดบขนตอนในการด าเนนการคดเพอใหไดแนว

ทางการแกปญหาและสามารถแกปญหาไดส าเรจ กระบวนการคดอยางมวจารณญาณ คอ ล าดบขนตอนใน

การด าเนนการคดเพอใหไดค าตอบทสมเหตสมผลนาเชอถอ

5.2.5 กลมทเกยวของกบการควบคมและประเมนการรคดของตนเอง (meta-cognition)

เปนกระบวนการทประกอบดวยการตระหนกรซงหมายถงการทบคคลตระหนกร (awareness) ถงความคดของ

ตนเองในการกระท าอยางใดอยางหนง และด าเนนการวางแผน (planning) ควบคมก ากบและตรวจสอบตนเอง (self-

regulating or monitoring) และประเมนตนเอง (evaluating) เพอพฒนาการเรยนรและการกระท าของตนเองใหเปนไป

ตามเปาหมาย โดยอาศยความรทตนสงสมไวในกรอบการรคดของตน (meta-cognitive knowledge)

6. ผลของการคด เมอด าเนนการคดจนส าเรจตามจดมงหมายแลว จะเกดผลของการทกษะ

กระบวนการคดนนๆ ซงจ าแนกไดเปน 2 ประเภท ไดแก

6.1 ผลลพธของการคด หมายถง ค าตอบทเปนผลของการคดเรองนนๆ ถอเปนการ

แสดงออกของความสามารถในการคดของบคคลนน

6.2 ทกษะกระบวนการคด หมายถง ทกษะการความช านาญในการใชทกษะหรอกระบวนการ

คดตางๆในการคด โดยปกตแลว หากผคดมทกษะกระบวนการคดทด กมกจะไดผลของการคดทดตามมาดวย

5

เปาหมายและขนตอนในการจดกจกรรมเพอพฒนาความสามารถในการคด

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 ไดก าหนดสมรรถนะส าคญในการคดไว

5 แบบ ไดแก ความสามารถในการคดวเคราะห ความสามารถในการคดสงเคราะหความสามารถในการคด

อยางสรางสรรค ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณและความสามารถในการคดเปนระบบ โดยม

เปาหมายเพอใหผเรยนสามารถน าสมรรถนะส าคญในการคดเหลานนไปสการสรางองคความรหรอสารสนเทศ

เพอการตดสนใจเกยวกบตนเองและสงคมไดอยางเหมาะสม ดงนนเปาหมายในการจดกจกรรมเพอพฒนา

ความสามารถในการคดของผเรยน จงอาจจ าแนกได 2 ระดบ ดงน

การจดกจกรรมเพอพฒนาทกษะกระบวนการคดทง 2 ระดบ จะส าเรจเพยงไรขนอยกบความสามารถ

ในการคดขนพนฐานซงเปนรากฐานของการคดขนสง กรณทผเรยนยงมความสามารถในการคดขนพนฐานไม

เพยงพอ ครควรพฒนาความสามารถในการคดขนพนฐานเหลานนใหอย ในระดบทสามารถพฒนา

ความสามารถในการคดขนสงตอไปได หนาทส าคญของครในการจดการเรยนรเพอพฒนาการคดของผเรยนก

คอ การวเคราะหความสามารถในการคดของนกเรยน การจดกจกรรมเพอพฒนาความสามารถในการคด

มขนตอนการด าเนนการ ดงน

1. วเคราะหตวชวด เปนการวเคราะหวาตวชวดตองการใหผเรยนรอะไร และท าอะไรได

2. วเคราะหความคดรวบยอด เปนน าสงทผเรยนตองรและตองท าไดมาวเคราะหความคดหลก

และหลอมรวมเปนความคดรวบยอด

3. ก าหนดสาระการเรยนร ซงเปนสาระการเรยนรทน ามาใชในการจดกจกรรมการเรยนร

เพอใหเกดความคดรวบยอดตามทวเคราะหไว

4. วเคราะหทกษะกระบวนการคดซงเปนทกษะกระบวนการคดทน ามาพฒนาผเรยนเพอ

สงเสรมใหเกดความคดรวบยอดทวเคราะหได

5. ก าหนดชนงาน/ภาระงาน ชนงาน/ภาระงานทก าหนดตองสะทอนถงความสามารถของผเรยน

จากการใชความรและทกษะกระบวนการคดทก าหนดไวโดยผานกจกรรมการเรยนร

ระดบท 1

ความสามารถในการคดวเคราะห

ความสามารถในการคดสงเคราะห

ความสามารถในการคดอยางสรางสรรค

ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ

ความสามารถในการคดเปนระบบ

ระดบท 2

ความสามารถในการสราง องคความรหรอสารสนเทศเพอการตดสนใจเกยวกบตนเองและ

สงคมไดอยางเหมาะสม

6

6. ออกแบบการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาทกษะกระบวนการคดซงเปนเทคนค/วธการ

สอนทจะใชในการพฒนาผเรยนและน าไปสการสรางชนงาน/ภาระงาน

7. ออกแบบการประเมนทกษะกระบวนการคด

การประเมนความสามารถในการคด

ทศนา แขมมณ (ม.ป.ป.) ไดกลาวไววา การคดจะปรากฏผลออกมา 3 ทาง ไดแก

1. แสดงออกทางผลของการคด ผลของการคดอาจเปนสาระความคดเหน คะแนนผลสมฤทธ

ผลงาน ชนงาน การกระท าหรอการปฏบตกจกรรมตาง ๆ ทเปนผลตผลของการคดของผคด ผลงานทผานการ

คดมาแลวยอมสะทอนความสามารถทางการคดของผคด ซงสามารถวดไดดวยเครองมอตาง ๆ เชน

แบบสอบถาม แบบส ารวจ แบบสงเกตพฤตกรรม แบบทดสอบ

2. แสดงออกทางกระบวนการคด กระบวนการหรอขนตอนทผคดใชในการคด เปนเครองบงชถง

ทกษะการคด หรอความช านาญในการด าเนนการคดของผคด เครองมอทใชในการวดทกษะการคด จงมงไปท

การเกบขอมลเกยวกบวธคดหรอกระบวนการด าเนนการคดของผคด มใชดทสาระหรอผลผลตของการคด

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลอาจมลกษณะเปนแบบทดสอบ ซงครผสอนสามารถพฒนาขนใชเพอวด

กระบวนการคดทฝกใชแกผเรยนหรอเปนแบบวดทกษะการคดมาตรฐานทผอนพฒนาขน หรอใชการวดผลจาก

การปฏบตจรง (authentic assessment) เชน การสงเกตกระบวนการท างาน การแกปญหา การกระท าและการ

ปฏบตตาง ๆ ขอมลทไดสามารถบงชทกษะการคด หรอ กระบวนการคดของผคดไดเชนกน

3. แสดงออกทางคณลกษณะสวนบคคล เปาหมายส าคญของการพฒนาการคดของผเรยนกคอ

การพฒนาผเรยนใหมลกษณะนสยของความเปนนกคด เชน เปนบคคลท ใฝร ชอบแสวงหาความรชางสงสย

ชอบคด ชอบถาม ชอบอาน ชอบแสดงความคดเหน คณสมบตเหลานยอมตดตวผเรยนตลอดไป และจะเปน

เครองมอส าคญทชวยใหผเรยนสามารถเรยนร ดวยตนเองตลอดชวต การวดผลทางดานนจงตองอาศย

เครองมอทชวยเกบรวบรวมขอมลเกยวกบคณลกษณะ เจตคต และพฤตกรรมของผคด เชน แบบส ารวจ แบบ

วดเจตคตดานตาง ๆ แบบสงเกตพฤตกรรม และแบบประเมนตนเอง เปนตน

การออกแบบและวางแผนการประเมนทกษะกระบวนการคดมขนตอนการด าเนนการทส าคญ 4

ขนตอน ขนตอนแรกเปนการก าหนดจดมงหมายของการประเมน ขนตอนทสองเปนการก าหนดทกษะการคดท

ตองการประเมน ขนตอนทสามเปนขนตอนการก าหนดวธการ/เครองมอทใชในการประเมน และขนตอนสดทาย

เปนขนตอนในการก าหนดแนวทางการตดสนผลการประเมน แตละขนตอนมรายละเอยด ดงน

ขนตอนท 1 การก าหนดจดมงหมายของการประเมน

การก าหนดจดมงหมายการประเมนเปนขนตอนทท าใหผประเมนทราบทศทางการประเมนซงน าไปส

การด าเนนการประเมนไดอยางถกตอง เหมาะสม รวมทงท าใหทราบถงประโยชนทไดจากการประเมน จดมงหมาย

ของการประเมนอาจจ าแนกตามขนตอนหรอชวงเวลาการจดการเรยนรไดดงน

7

1. การประเมนกอนเรยน เปนกจกรรมการประเมนทเกดขนกอนจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาทกษะ

กระบวนการคด มจดมงหมายของการประเมนทราบวาผเรยนมทกษะการคดขนพนฐานทจ าเปนตอการพฒนาทกษะ

การคดทเปนทกษะเปาหมายในการพฒนาทเพยงพอหรอไม ถาไมเพยงพอครตองจดกจกรรมเพอพฒนาทกษะขน

พนฐานนน ๆ กอนเพอผเรยนเกดความพรอม เชน ในการพฒนาทกษะการคดวเคราะห ผสอนควรตรวจสอบกอนวา

ผเรยนมทกษะการสงเกต ทกษะการเปรยบเทยบหรอทกษะอน ๆ ทเปนทกษะพนฐานทจ าเปนเพยงพอหรอไม

สารสนเทศทไดจากการประเมนกอนเรยนนอกจากมประโยชนเพอเตรยมความพรอมใหกบผเรยนกอนการจดการ

เรยนร ยงมประโยชนตอการวางแผนและออกแบบกจกรรมการเรยนร เพอตดสนใจเลอกใชกจกรรมและก าหนด

ชวงเวลาในการจดการเรยนรทเหมาะกบผเรยนดวย

2. การประเมนระหวางจดการเรยนร เปนกจกรรมการประเมนทเกดขนในขณะการจดการเรยนรเพอ

พฒนาทกษะกระบวนการคดก าลงด าเนนอย จ าแนกจดมงหมายของการประเมนได ดงน

2.1 ประเมนความกาวหนา (Formative Assessment) เปนกระบวนการในการเกบรวบรวม

สงเคราะหและตความขอมลเพอตรวจสอบวาผเรยนมทกษะกระบวนการคดเปนไปตามทคาดหวงไวหรอไม

เพยงไร ท าไมผเรยนจงไมเกดทกษะกระบวนการคดนน ๆ สารสนเทศทไดนอกจากจะใชประโยชนเพอพฒนา

ทกษะการคดของผเรยนแลว ยงเปนขอมลยอนกลบเพอพฒนาการจดการเรยนรของครอกดวย จดมงหมายหลก

ของการประเมนความกาวหนาจงเปนการประเมนเพอการพฒนาไมใชการประเมนเพอการตดสนผล

2.2 การประเมนเชงวนจฉย (Diagnostic Assessment) เปนการประเมนเพอก าหนดปญหาและ

สาเหตของปญหาอปสรรคตอการพฒนาทกษะกระบวนการคดของผเรยนอยางละเอยด ลกซง สารสนเทศทไดจาก

การประเมนจะเปนประโยชนตอครในการหายทธวธเพอพฒนาการจดการเรยนรของครหรอหามาตรการในการ

ซอมเสรม แกไข พฒนาผเรยนไดอยางมประสทธภาพ

3. การประเมนหลงเรยน เปนการประเมนผลสรป (Summative Assessment) เพอรวบรวม

สงเคราะหและตความขอมลซงใชในการก าหนดระดบและตดสนผลการพฒนาทกษะกระบวนการคดของนกเรยน

หลงเสรจสนการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนาทกษะกระบวนการคด

ขนตอนท 2 การก าหนดทกษะกระบวนการคดทตองการประเมน

เมอผประเมนก าหนดจดมงหมายการประเมนไดแลว ขนตอนตอไป กคอ การก าหนดทกษะ

กระบวนการคดทตองการประเมน การก าหนดทกษะกระบวนการคดทตองการประเมนไดอยางชดเจนจะชวยให

ผประเมนสามารถเลอกใชเครองมอ/วธการในการประเมนไดอยางเหมาะสม การก าหนดทกษะกระบวนการคด

ทตองการประเมนอาจพจารณาจากความหมาย ขนตอนการคดและตวบงชการทกษะการคดซง ทศนา แขมมณ

(ม.ป.ป.) ไดเสนอแนะไว ดงแสดงในตารางท 1

8

ตารางท 1 ความหมาย ขนตอนการคดและตวบงชทกษะการคด

ทกษะการคด ความหมาย ขนตอนการคด ตวบงชทกษะการคด

วเคราะห การจ าแนกแยกแยะสง

/ เรอง / ขอมลตางๆ

เพอหาสวนประกอบ/

องคประกอบและ

ความสมพนธระหวาง

องคประกอบเหลานน

เพอ

- ชวยใหเกดความ

เขาใจในเรองนน

- หาความสมพนธเชง

เหตผล มาอธบายเรอง

นน

- ประเมนและตดสนใจ

เลอกสงทเหมาะสม

ตามวตถประสงคทตง

ไว

1. ก าหนดวตถประสงคใน

การวเคราะห/ จ าแนก

แยกแยะขอมล

2. รวบรวมและศกษา

ขอมล/ เรอง / สงท

วเคราะห

3. ก าหนดเกณฑในการ

วเคราะห/ จ าแนกแยกแยะ

ขอมล

4. จ าแนกแยกแยะขอมล

ตามเกณฑ จดหมวดหม

และจดลาดบขอมล เพอให

เหนองคประกอบของสง /

เรองนนอยางครบถวน

5. หาความสมพนธ

ระหวางองคประกอบตาง

ๆ และความสมพนธของ

ขอมลในแตละ

องคประกอบ เพอใหเหน

วาสวนยอยตางๆ ม

ความสมพนธกนและ

ประกอบกนเปน

โครงสราง/ ภาพรวมได

อยางไร

6. น าเสนอผลการ

วเคราะห

7. น าผลการวเคราะหมา

ตอบคาถามตาม

วตถประสงค

1. สามารถระบวตถประสงคใน

การวเคราะห

2. สามารถรวบรวมและศกษา

ขอมล / เรอง / สงทวเคราะห

3. สามารถก าหนดเกณฑในการ

วเคราะห

4. สามารถแยกแยะขอมลได

ตามเกณฑ และระบ

องคประกอบของสงทวเคราะห

5. สามารถอธบาย

ความสมพนธระหวาง

องคประกอบตางๆ ของสงท

วเคราะห

6. สามารถนาเสนอผลการ

วเคราะห

7. สามารถนาผลการวเคราะห

มาใชในการตอบคาถามตาม

วตถประสงค

9

ทกษะการคด ความหมาย ขนตอนการคด ตวบงชทกษะการคด

สงเคราะห การน าขอมล/ ความรท

ผานการวเคราะห

มาแลว หรอการน า

องคประกอบ/

สวนประกอบของสง /

เรองตางๆ มา

ผสมผสานรวมกน

อยางกลมกลน สราง

เปนสงใหม ทมลกษณะ/

เอกลกษณ/ คณสมบต

เฉพาะทแตกตางไปจาก

เดม

1. ก าหนดวตถประสงค

ของสงใหมทตองการสราง

2. ศกษาวเคราะหขอมลท

เกยวของ

3. เลอกขอมลทจะเปน

ประโยชนตอการสรางสง

ใหมใหไดตามวตถประสงค

4. น าขอมลทเลอกมาใช

เปนฐาน ในการจดทา

กรอบแนวคดสาหรบสราง

สงใหม

5. สรางสงใหมตาม

วตถประสงค โดยอาศย

กรอบแนวคดทก าหนด

รวมกบขอมลอน ๆ ท

เกยวของ

6. น าเสนอสงใหมทสราง

ขน โดยชใหเหนถง

ลกษณะ/ เอกลกษณ /

คณสมบตเฉพาะของสงนน

1. สามารถก าหนดวตถประสงค

ของสงใหมทตองการสราง

2. สามารถวเคราะหขอมลท

เกยวของ

3. สามารถเลอกขอมลทจะเปน

ประโยชนตอการสรางสงใหมให

ไดตามวตถประสงค

4. สามารถจดทากรอบแนวคด

ในการสรางสงใหม

5. สามารถสรางสงใหมใหไดตาม

วตถประสงคทตงไว

6. สามารถนาเสนอและอธบาย

สงใหมทสรางขนใหผอนเขาใจ

และเหนถงลกษณะ/ เอกลกษณ

/ คณสมบตเฉพาะของสงนน

สรางสรรค การคดในทางทท าใหด

ขน หรอการคดสรางสง

ใหม ทมลกษณะใหม

(new) แตกตางไปจาก

เดมและเปนความคด

ตนแบบ (original) ทใช

การไดจรง ไดผลดกวา

ของเดม และมความ

สมเหตสมผลทคนทวไป

ยอมรบได

1. ก าหนดเปาหมายใน

การคด

2. ประมวล/ ทบทวน

ความรหรอขอมลท

เกยวของกบเรองทคด

เพอตอยอดสสงใหมหรอ

จนตนาการความคด

แปลกใหมขนมา

3. ใชเทคนคตางๆ ชวยใน

การขยายขอบเขต

ความคดเดมๆ ใหได

1. สามารถก าหนดเปาหมายใน

การคดสรางสรรค

2. สามารถประมวล/ ทบทวน

ความรหรอขอมลทเกยวของกบ

เรองทคดหรอ สามารถ

จนตนาการความคดแปลกใหมๆ

3. สามารถใชเทคนคตางๆ ใน

การขยายขอบเขตความคดเดมๆ

จนไดความคดหลากหลายทจะ

นาไปใชในการสรางสงใหม

4. สามารถประเมนและคดเลอก

10

ทกษะการคด ความหมาย ขนตอนการคด ตวบงชทกษะการคด

ความคดทหลากหลาย

เพอนาไปสความคดใน

การสรางสงใหมตาม

เปาหมายของการคด

4. ประเมนและคดเลอก

ความคดทหลากหลาย

เพอนาไปพฒนาตอไป

5. พฒนาหรอผสมผสาน

ความคดทคดเลอกไว โดย

อาศยทกษะการคดตางๆ

เชน วเคราะห สงเคราะห

การคดไกล และการคด

แบบบรณาการ จนกระทง

ไดสงใหตามวตถประสงค

6. น าเสนอและอธบายสง

ใหมทสรางขนวา สามารถ

ใชการไดอยางไร และจะ

ไดผลดกวาของเดม

อยางไร

ความคด เพอนาไปใชในการ

สรางสงใหม

5. สามารถสรางสงใหมทเปน

ความคดตนแบบ สามารถใชการ

ไดและไดผลดกวาของเดม

6. สามารถน าเสนอและอธบาย

สงใหมทสรางขน

อยางมวจารณญาณ กระบวนการคดอยาง

รอบคอบ/เพอใหได

ความคด/ค าตอบทด

ทสดมความ

สมเหตสมผล นาเชอถอ

ผานการพจารณาและ

ประเมนขอมล

ขอเทจจรง และ ความ

คดเหนอยางรอบดาน

ทงทางกวาง ลก และ

ไกล รวมทงพจารณา

กลนกรอง ทงทางดาน

1. ระบประเดนปญหา

หรอประเดนในการคด

2. ประมวลขอมลทง

ทางดานขอเทจจรงและ

ความคดเหนทเกยวของกบ

ประเดนทคด ทงทางกวาง

ลก และไกล

3. วเคราะห จ าแนก

แยกแยะขอมล จด

หมวดหมของขอมล และ

เลอกขอมลทจะนามาใช

4. ประเมนขอมลทจะใช

1. สามารถระบประเดนทคด

2. สามารถประมวลขอมล ทง

ทางดานขอเทจจรงและความ

คดเหนทเกยวของกบประเดนท

คด ทงทางกวาง ลก และไกล

3. สามารถวเคราะหขอมล และ

เลอกขอมลทจะนามาใชในการ

หาคาตอบ

4. สามารถประเมนขอมลทใชใน

การคด

5. สามารถแสวงหาทางเลอก/

คาตอบทมความเหมาะสม

11

ทกษะการคด ความหมาย ขนตอนการคด ตวบงชทกษะการคด

คณ-โทษ และคณคาท

แทจรงของเรองทคด

ในแงความถกตอง ความ

พอเพยง และความ

นาเชอถอ

5. พจารณาขอมลตาม

หลก เหตผล และแสวงหา

ทางเลอก หรอคาตอบท

สมเหตสมผล

6. ชงนาหนกผลได

ผลเสยคณ-โทษ ทอาจจะ

เกดขน ทงในระยะสน และ

ระยะยาว รวมทงคณคาท

แทจรงของทางเลอกตาง ๆ

7. เลอกทางเลอกท

เหมาะทสด จากผลการ

พจารณาขอมลทงหมด

8. ไตรตรอง ทบทวน

กลบไปมาใหรอบคอบ

9. สรปค าตอบ ลง

ความเหนเกยวกบประเดน

ทคด

6. สามารถประเมนทางเลอก

และเลอกทางเลอก/คาตอบท

เหมาะสมทสด

ขนตอนท 3 การก าหนดวธการ/ เครองมอทใชในการประเมน

การก าหนดวธการ/ เครองมอทใชในการประเมนเปนขนตอนทมความส าคญตอการ

ออกแบบและวางแผนการประเมนมากทสดขนตอนหนง เนองจากเปนขนตอนทมผลตอความตรงและความ

เชอถอของการประเมน การเลอกใชรปแบบและวธการประเมนท เหมาะสมนอกจากจะตองพจารณาจาก

จดมงหมายของการประเมนและทกษะกระบวนการคดทตองการประเมนแลว ยงตองพจารณาทผเรยนดวย ไม

วาจะเปนชวงอาย ระดบการศกษา รปแบบการศกษา ลกษณะความตองการหรอความสามารถพเศษ การ

พจารณาวธการประเมนพจารณาได 2 ลกษณะ ไดแก ดานรปแบบและดานวธการ ดงน

1. รปแบบการประเมน

Rowntree (1977) และ Popham (1995) ไดเสนอแนะรปแบบการประเมนไว สรปได ดงน

12

1.1 การประเมนอยางเปนทางการกบการประเมนอยางไมเปนทางการ (Formal VS. Informal)

รปแบบนพจารณาในเรองของวธการด าเนนการประเมน อาจกลาวไดวา การประเมนอยางเปนทางการ คอ การ

ประเมนทผเรยนรตววาถกประเมน เชน การสอบกลางภาค การสอบปลายภาค เปนตน สวนการประเมนอยางไม

เปนทางการ คอ การประเมนทผเรยนไมรตววาถกประเมน เชน การสงเกตพฤตกรรมผเรยนขณะอภปราย

แลกเปลยนความคดเหน การท างานในหองสมด การท ากจกรรมกลม หรอ การพดคยซกถาม เปนตน การ

ประเมนทงสองประเภทมขอด ขอเสยแตกตางกน แตการประเมนอยางไมเปนทางการผานการจดกจกรรมการ

เรยนรนาจะเปนรปแบบการประเมนทมประโยชนและเหมาะสมกบการพฒนากระบวนการเรยนรของผเรยนมากกวา

เนองจากการประเมนโดยทผเรยนไมรตว ผเรยนจะไมเกดความเครยด ซงเปนความคลาดเคลอนส าคญในการวด

(Error of Measurement) ผเรยนจงสามารถแสดงความรความสามารถ หรอพฤตกรรมออกมาไดอยางเตมท

แมวาการประเมนอยางไมเปนทางการจะใหประโยชนไดมาก แตกเปนรปแบบทครไมคอยเลอกใชซงอาจมสาเหตมา

จากครไมเขาใจวาการประเมนอยางไมเปนทางการจะสามารถใหประโยชนตอการตดสนผลการเรยนไดอยางไร

1.2 การประเมนความกาวหนาในการเรยนหรอประเมนผลสรป (Formative VS. Summative)

การประเมนความกาวหนาในการเรยนหรอประเมนสรปผล เปนไดทงการประเมนอยางเปนทางการหรอแบบมสง

กระตนใหเกดพฤตกรรมและไมเปนทางการหรอการใหผเรยนแสดงพฤตกรรมออกมาเอง การประเมนทง 2

อยางมจดมงหมายในการประเมนแตกตางกน ในความแตกตางนนท าใหผประเมนสามารถเลอกวธการประเมน

ทเหมาะสมกบการประเมนแตละรปแบบได เชน ใชการสงเกตพฤตกรรมการเรยน การตรวจการบาน การ

รายงานหนาชนเปนการประเมนความกาวหนาในการเรยน เพราะตองการจะพฒนาผเรยนและใชการสอบหรอ

การใหทดลองปฏบตงานเปนการประเมนสรปเพอตดสนผลการเรยน เปนตน

1.3 ประเมนรายบคคลหรอรายกลม (Individual VS. Group) การประเมนรายบคคลใหประโยชนในการ

พฒนาการเรยนรของผเรยนรายบคคล สวนการประเมนรายกลมจะใหประโยชนในการปรบปรงการจดการเรยนรของ

คร การประเมนทง 2 ประเภทจงใชวธการทมความละเอยด ลกซงและความเชยวชาญของผประเมนทแตกตาง การ

ประเมนรายกลม เชน ประเมนโดยใชโครงงาน การตรวจผลงานทไดจากกลม เปนตน สวนการประเมนรายบคล เชน

การสงเกตพฤตกรรมรายบคคล การสงเกตการตอบค าถาม การรายงานหนาชน การใชแบบทดสอบ เปนตน

1.4 ประเมนแบบองเกณฑหรอประเมนแบบองกลม (Criterion Referenced VS. Norm Referenced)

การจ าแนกรปแบบการประเมนทงสองรปแบบดงกลาว เปนการจ าแนกโดยพจารณาจากเกณฑทใชในการก าหนด

ระดบการเรยนรของผเรยนเปนสงพจารณา การประเมนแบบองกลมใชระดบการเรยนของกลมผเรยนเปนเกณฑใน

การก าหนดระดบการเรยนรของผเรยนแตละบคคล สวนการประเมนแบบองเกณฑใชมาตรฐาน ระดบคณภาพ หรอ

ระดบคะแนนทก าหนดไว เปนเกณฑในการก าหนดระดบการเรยนรของผเรยน ถาพจารณาถงประโยชนทไดจาก

การประเมนทงสองรปแบบจะเหนไดวามประโยชนทไดจากการประเมนทแตกตางกน แตรปแบบทนาจะเหมาะสม

และเปนประโยชนมากวาส าหรบการประเมนโดยใชหลกสตรแบบองมาตรฐาน กคอ การประเมนแบบองเกณฑ

เนองจากจะชวยใหผประเมนมเปาหมายในการพฒนาผเรยนเพอใหบรรลมาตรฐานทตงไว

13

1.5 ประเมนโดยใชแบบสอบมาตรฐานหรอแบบสอบทครสรางขน เยาวด วบลยศร (2539) ได

จ าแนกความแตกตางของแบบสอบแบบมาตรฐานกบแบบสอบทครสรางขนไว ดงน

1) การจ ากดเนอหาทสอบ แบบสอบมาตรฐานจะสมเนอหาทสอบในระดบทกวางและ

ทวไป ตลอดจนมการกลนกรองเนอหาในการสราง โดยผเชยวชาญทางเนอหาและหลกสตร สวนแบบสอบทคร

สรางขนจะเนนเนอหาเฉพาะทเกยวกบการเรยนรในชนเรยน ครท าหนาทเปนผเชยวชาญ ซงอาจประกอบดวย

ครคนเดยวหรอคณะครเปนผก าหนดเนอหาทเหมาะสมในการสอบ

2) การทดลองใชแบบสอบ แบบสอบมาตรฐาน เมอสรางเสรจแลวจะตองมการทดลองใช เพอ

ท าการวเคราะหประสทธภาพของแบบสอบดวยคาสถตตาง ๆ จากนนจะรายงานในคมอการใชแบบสอบ เชน คาความ

ตรง คาความเชอมน ระดบความยากงายและอ านาจจ าแนก สวนแบบสอบทครสรางขน โดยทวไปไมมการทดลองใช

เพอวเคราะหคาสถตในการตรวจสอบประสทธภาพของแบบสอบกอนใช

3) วธด าเนนการสอบ แบบสอบมาตรฐาน โดยปกตจะตองมคมออธบายวธด าเนนการสอบ

อยางเปนมาตรฐาน เชน วธการตอบ เวลาทใชในการสอบ ฯลฯ ผใชแบบสอบตองปฏบตตามอยางเครงครด สวนแบบ

สอบทครสรางขนจะไมมคมอประกอบการใช เพราะครจะเปนผก าหนดมาตรฐานในการปฏบตเกยวกบการสอบ

4) วธการใหคะแนน แบบสอบมาตรฐานตองมวธการตรวจค าตอบและเกณฑในการตรวจให

คะแนนระบไวในคมอการใชแบบสอบ สวนแบบสอบทครสรางขน ครเปนผใหคะแนนตามมาตรฐานทก าหนดขนเอง

5) ตารางปกตวสยเพอการเปรยบเทยบ โดยปกตแลวแบบสอบมาตรฐานจะมการน าไปใช

กบกลมอางองหรอทเรยกวา Norm Group เพอท าตารางปกตวสย (Norm Table) ไวในคมอของการใชแบบสอบ

โดยจดมงหมายเพอใหผใชแบบสอบสามารถน าไปใชส าหรบตความคะแนนสอบทไดรบ รวมทงใชเปนตารางเพอ

การเปรยบเทยบของคะแนนดงกลาวดวย สวนแบบสอบทครสรางขนจะมเพยงคะแนนของกลมผเขาสอบดวยกน

ซงอาจใชเปรยบเทยบเฉพาะกลมหรอภายในกลมเทานน

2. วธการประเมน

วธการทใชในการประเมนอาจจ าแนกเปน 2 ไดแก

2.1 การประเมนตามสภาพจรง

การประเมนตามสภาพจรง เปนการวดและการตดสนทกษะการคดของผเรยนจากการ

ปฏบตงานในชวตจรงหรอสถานการณทคลายจรง ตวอยางวธการ/เครองมอในการประเมนตามสภาพจรง ไดแก

การใชแฟมสะสมงาน (Portfolio) การใหงานทปฏบตตามสภาพจรง (Authentic Performance Task) การสงเกต

พฤตกรรมผเรยน เปนตน

14

2.2 การประเมนดวยแบบทดสอบ

การประเมนโดยใชแบบทดสอบ สามารถด าเนนการไดอยางหลากหลาย การใชวธการ

ประเมนดวยแบบทดสอบจงควรพจารณาประเภทของแบบทดสอบทเลอกใชใหเหมาะสมกบทกษะการคดท

ตองการประเมน โดยพจารณาจากวตถประสงค ขอด ขอจ ากดและลกษณะเฉพาะของแบบทดสอบแตละประเภท

การประเมนดวยแบบทดสอบ เชน แบบทดสอบแบบอตนย แบบทดสอบแบบปรนย ไดแก แบบเลอกค าตอบทถก

ค าตอบเดยว แบบเลอกค าตอบทถกหลายค าตอบ แบบเลอกค าตอบทสมพนธกน แบบถกผด แบบจบค เปนตน

ขนตอนท 4 การก าหนดแนวทางการตดสนผลการประเมนทกษะกระบวนการคด

ขนตอนสดทายในการออกแบบและวางแผนการประเมนการจดกจกรรมพฒนาทกษะการคด กคอ

การก าหนดแนวทางการตดสนผลการประเมน ซงอาจจ าแนกเปน 2 วธ ดงน

1. การตดสนแบบ ได - ตก

การตดสนผลการเรยนแบบได – ตก หรอ แบบผาน – ไมผาน เปนการตดสนผลการประเมน

ทด าเนนการไดงายและเปนการตดสนทใหสารสนเทศนอยกวาการตดสนผลการประเมนแบบใหระดบผลการ

ประเมน การตดสนผลการประเมนแบบนจะก าหนดเกณฑการไดหรอผาน ถามผลการประเมนไดตามเกณฑทตงไวก

ตดสนใหไดหรอผาน ถาผลการเรยนไมถงเกณฑทตงไวกตดสนใหตกหรอไมผาน การก าหนดเกณฑในการตดสนผล

การประเมนอาจใชการบรรยายระดบความสามารถส าหรบแตละทกษะการคดในการก าหนดหรอใชรอยละของ

ความสามารถแตละทกษะการคดในการก าหนดกได

2. การตดสนโดยใหระดบผลการประเมน

การตดสนผลการประ เมนทนยมใ ช กคอ การตดสนผลการประเมนโดยแบ ง

ผลการประเมนออกเปนชวง ๆ แลวใชสญลกษณหรอตวเลข แทนผลการประเมนในแตชวงเหลานน ระดบผลการ

ประเมนแตละชวงจะบงบอกถงระดบความสามารถส าหรบแตละทกษะการคดของผเรยนแตละคน

เอกสารอางอง

ทศนา แขมมณ (ม.ป.ป.). ทกษะการคดวเคราะห สงเคราะห สรางสรรคและการคดอยางมวจารณญาณ:

การบรณาการในการจดการเรยนร. สบคนจาก http://www.dpu.ac.th/upload/researchcenter/page/Critical%20Tinking/1_tisana.pdf. เขาถงเมอวนท 22 มกราคม 2555

(2544) วทยาการดานการคด. กรงเทพมหานคร: สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ. วชาการและมาตรฐานการศกษา, ส านกงาน (2551) หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช

2551. กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

15

Popham, W. J. Classroom Assessment What Teachers Need to Know. United States of

America: Allyn and Bacon, 1995.

Rowntree,D. Assessing Students How Shall We Know Them?. London :

Harper Row Ltd, 1977

ห