ODKRYJ JAK TO BLISKOe-przewodnik Warmisko-Mazurskie atrakcje

w w w. p i ek ny ws cho d. p l

Warmisko-Mazurskie

Spis treciZabytki, muzea 1 Aktywnie 20 Przyroda 26 Rozrywka 29

Warmisko-MazurskieTo kilka tysicy jezior, czsto poczonych ze sob kanaami. To wyspy, ktre kryj czakramy miejsca mocy, lady prastarych siedlisk, krlestwa kormoranw, czapli siwych, abdzi niemych. To rezerwaty ornitologiczne, krajobrazowe i trzy puszcze z najwiksz Puszcz Pisk. Jesieni warto wyruszy na piesze wdrwki i podziwia dzikie ptactwo z wie obserwacyjnych. Zim czekaj trasy narciarskie o rnej skali trudnoci i jeden z najlepszych w Europie tor saneczkowy na Piknej Grze na obrzeach Godapi. Na Mazurach aktywny wypoczynek nie wie si jedynie z typowymi sportami zimowymi. Wikszo rzek regionu Warmii i Mazur nie zamarza i wspaniale nadaje si do zimowych spyww kajakowych. Mona sprbowa eglarstwa lodowego, ktre uprawia si tu od 100 lat. Wtajemniczonym polecamy nurkowanie pod lodem. Zim jeziora osigaj niesamowit przejrzysto. Jesie i zima s wietne na zwiedzanie. Gotyckie zamki, redniowieczne klasztory, barokowe kocioy, mury obronne, ratusze i domy z czerwonej cegy, unikatowy w skali wiatowej Kana Elblski i sup graniczny, postawiony za Zygmunta Augusta na styku granic Korony, Litwy i Prus. Odkryj, jak tu piknie!

Zabytki, muzea

Gotycki zamek w Olsztynie

Zamek Kapituy Warmiskiej w Olsztynie - wybudowany w XIV wieku w stylu gotyckim. Zamek stanowi siedzib administratora dbr ziemskich kapituy warmiskiej. Najsawniejszym administratorem penicym te obowizki w latach 1516-1521 by Mikoaj Kopernik. Najwiksza sala ekspozycyjna to dawny refektarz z finezyjnym sklepieniem krysztaowym z ok. 1520. W latach 1901-1911 przeprowadzono generalny remont zamku, naruszono jednake przy tym wiele fragmentw zabytku, m.in. zmieniono poziom podg, a w kruganku wprawiono futryny okienne. Wie, przez z gr sto lat pozbawion hemu, uwieczono ponownie w 1926. W 1921 w salach zamku umieszczono muzeum. Zamek take i dzisiaj suy celom muzealnym. Obecnie mieci si tutaj Muzeum Warmii i Mazur.

Wysoka Brama w Olsztynie

Brama Grna w Olsztynie (niem. Obertor, Hochtor Brama Grna, Wysoka Brama) od XIX wieku zwana Wysok Bram zbudowana zostaa w XIV wieku. Jest jedyn bram pozosta z trzech, ktre znajdoway si w murach obronnych otaczajcych miasto. Ze redniowiecznego obwarowania pozostay rwnie resztki murw przy Bazylice Konkatedralnej w. Jakuba, przy ulicy Asnyka, Okopowej i przy zamku. Brama usytuowana jest w pnocno-wschodniej czci zespou staro-miejskiego, na osi wylotu gwnego traktu komunikacyjnego. W 2003 roku brama zostaa odrestaurowana. W jej blendzie pojawi si wizerunek Matki Boej Krlowej Pokoju, podarowany Olsztynowi przez Jana Pawa II. Dzieo zostao wykonane technik szklanej mozaiki w jednej z rzymskich pracowni. Na murach Wysokiej Bramy znajdziemy te spiow gow Jana Pawa II, powicon w I rocznic mierci papiea.

1

Zabytki, muzea

Sanktuarium Maryjne w Gietrzwadzie

Sanktuarium maryjne w Gietrzwadzie jest pooone wrd niezwykle piknych lasw warmiskich, pachncych kwiatami i zioami k oraz czystych jezior. W 1877 miay tu miejsce objawienia Maryi dwm dziewczynkom: Basi i Justynie. To jedyne w Polsce objawienia zatwierdzone przez Koci urzdowym dekretem. Na caym wiecie jest tylko jedenacie takich miejsc. Od 1945 roku w sanktuarium maryjnym posuguj ksia kanonicy regularni laterascy z najstarszego na wiecie zakonu kapaskiego zaoonego przez witego Augustyna.

Pole bitwy w Grunwaldzie

15 lipca 1410 roku poczone wojska polsko-litewsko-rusko-tatarskie - nazywane take wojskami sprzymierzonymi - (ok. 29 tys. zbrojnych) pod oglnym dowdztwem Wadysawa Jagiey odniosy zwycistwo nad wojskami krzyackimi (ok. 21 tys. zbrojnych), dowodzonymi przez Ulricha von Jungingena. Bitwa pod Grunwaldem bya jedn z najwikszych bitew redniowiecza i zapocztkowaa zmierzch potgi Zakonu. W 550. rocznic bitwy odsonito Pomnik Zwycistwa Grunwaldzkiego, skadajcy si z 3 czci: granitowego obelisku, jedenastu 30-metrowych masztw symbolizujcych sztandary polskich i litewsko-ruskich chorgwi, amfiteatru z pomieszczeniami muzealnymi Muzeum Bitwy pod Grunwaldem, sal kinow i map plastyczn z kolorowych kamieni, pokazujc ustawienie wojsk przed bitw. Na polu bitwy znajduj si rwnie: ruiny kaplicy pobitewnej, Kopiec Jagiey, pozostaoci krakowskiego pomnika grunwaldzkiego, zburzonego przez hitlerowcw w 1939 roku Corocznie okoo 15 lipca obchodzone s Dni Grunwaldu, organizowane przez Gmin Grunwald, Zwizek Harcerstwa Polskiego Wsplnot Druyn Grunwaldzkich, wojsko i bractwa rycerskie. Oprcz uroczystoci patriotycznych przy Pomniku Zwycistwa Grunwaldzkiego wielk atrakcj jest inscenizacja bitwy grunwaldzkiej w wykonaniu licznych bractw rycerskich z Polski i zagranicy.

2

Zabytki, muzea

Zamek w Nidzicy

Budow zamku rozpoczto okoo 1370 r., a w 1409 roku rezydowa ju w nim krzyacki prokurator. Twierdza zostaa zbudowana z cegy na wysokiej kamiennej podmurwce. Na poddaszu, w gruboci murw, obiegaj zamek kruganki obronne. Pod koniec XV wieku zamek otoczono murem zewntrznym uzbrojonym w dwie okrge basteje przystosowane do broni palnej. W zamku znajduje si ekspozycja muzealna i restauracja.

Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w OlsztynkuObecnie skansen zajmuje okoo 100 ha; znajduje si tu 68 obiektw architektonicznych (13 przeniesionych z Krlewca) oraz ekspozycje rzadkich gatunkw zwierzt gospodarskich polskiego pochodzenia. Wrd obiektw muzealnych znajduj si chaupy z Powila, Warmii, Mazur, Sambii i Maej Litwy.

3

Zabytki, muzea

Muzeum Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie

Muzeum kompozytora, dyrygenta, pedagoga, organisty, organizatora ycia muzycznego i dziaacza spoecznego, urodzonego 7 lutego 1877 r., otwarto 15 lipca 1961 r. Na budynku, od frontu, zamieszczono pamitkow tablic. Zgromadzono tu pamitki po Feliksie Nowowiejskim: fotografie, plansze, nuty, rkopisy utworw i utwory drukiem, dyplomy, rzeczy osobiste m.in. frak, a take pianino, fortepian i mask pomiertn kompozytora. W barczewskim muzeum znajduj si te zabytkowe piece, ktre pozyskano z Woryt, Reszla i Olsztyna i drewniane figury. W Salonie odbywaj si koncerty, wystawy i zajcia gry na instrumentach.

Twierdza Boyen w Giycku

Twierdza pooona na terenie tzw. wyspy giyckiej, a wic obszaru ograniczonego jeziorami Kisajno i Niegocin, oraz kanaami: Niegociskim i uczaskim. Zaporowy fort artyleryjski na planie nieregularnej gwiazdy. Cao otoczona murem Carnota i such fos. Na waach liczne stanowiska artyleryjskie, obserwacyjne, ceglane i betonowe schrony. W naroach bastionw znajduj si kaponiery i kojce. Twierdza stanowia od pocztku XX w. element Mazurskiej Pozycji Jeziornej, a od 1935 r. Giyckiego Rejonu Umocnionego. Odegraa znaczn rol w powstrzymaniu ofensywy rosyjskiej w 1914 r. W latach 1941-1944 na terenie twierdzy funkcjonowa niemiecki szpital wojskowy oraz komrka niemieckiego oddziau wywiadu wojskowego.

4

Zabytki, muzea

Wiea cinie w Giycku

W caoci wykonana zostaa z czerwonej, nieotynkowanej cegy. Przez 96 lat Wiea zaopatrywaa Giycko w biec wod, a do chwili przebudowy wodocigw, to jest do 1997 roku. Na uwag zasuguje neogotycki styl architektury, z ciekawymi sklepieniami zewntrznymi wok korony wiey. Po 96 latach Wiea Cinie odnalaza swoje nowe oblicze. Staa si niepowtarzaln atrakcj turystyczn. W jej wntrzu stworzone zostao nowe zaplecze turystyczno-kulturalne. Poza kawiarni, tarasem widokowym z lunetami, zwiedza mona mazurskie mini-muzeum. Dokumenty, zdjcia, drobne przedmioty obrazuj codzienne ycie ludzi mieszkajcych w okolicy Wiey na przestrzeni minionych 100 lat.

Most obrotowy w Giycku

Zbudowany w 1889 roku przez niemieck firm z Zielonej Gry. Jest to 20-metrowej dugoci i 8-metrowej szerokoci ruchome przso o oryginalnym sposobie zwodzenia w bok. Most wacy ponad 100 ton za pomoc odpowiednich przeoe moe by obracany rcznie przez jednego operatora. W latach 1960-1970 w ramach modernizacji, most zosta wyposaony w napd elektryczny, co doprowadzio do zniszczenia nabrzea (poprzez silne uderzenia). Na historycznym mocie ustawiono most saperski. Dopiero od 1993 r. most obrotowy zosta ponownie otwarty. Obecnie jego obsuga odbywa si rcznie, zgodnie z pierwotnym zaoeniem konstruktorw. Caa operacja otwierania mostu zajmuje jednemu czowiekowi ok. 5 min. Jest jedn z niewielu tego typu konstrukcji w Europie.

5

Zabytki, muzea

Zamek Krzyacki w Ktrzynie

W kocu stycznia 1945 r., po zajciu miasta przez wojska radzieckie, zamek i wiksza cz staromiejskiej zabudowy miasta zostay spalone. Projekt odbudowy poczonej z regotycyzacj obiektu oparty zosta na rekonstrukcji rysunkowej wykonanej w kocu XIX w. przez Steinbrechta. Po odbudowie przeprowadzonej w latach 1962-1967, budowla odzyskaa gotycki charakter dziki podwyszeniu dachw, skrzyde poudniowego i wschodniego oraz dodaniu jednego pitra z gotyckimi szczytami i spadzistym dachem w skrzydle pnocnym. Obecnie w ktrzyskim zamku funkcjonuj: Muzeum im. Wojciecha Ktrzyskiego i Miejska Biblioteka Publiczna.

Muzeum Sdry to maa osada mazurska. W tej niepozornej wiosce znajduje si jednak pereka wrd muzew prywatne Muzeum Etnograficzne Chata z bogatymi zbiorami dotyczcymi Regionalne tego regionu -terenw. Najstarsze eksponaty pochodz Mazurskaokresu wczesnego redniowiecza. folkloru tych jeszcze z mazurskiej Chata Mazurska W starej chacieNa zewntrzzgromadzone zostay dawne meble, sprztynagospodarstwa domowego, stroje, ksiki. zgromadzono okazay zbir uywanych tamtym terenie maszyn rolniczych oraz przedmiotw codziennego uytku. w Sdrach

6

Zabytki, muzea

Paac w Sorkwitach

Paac stanowi ogromny pitrowy gmach z czerwonej cegy zbudowany w rozlegym parku krajobrazowym nad malowniczym jeziorem Lampackim. Zosta wybudowany w latach 1850-1856 w stylu neogotyckim w miejscu dawnej stranicy. Pierwtnie by siedzib pruskiego rodu szlacheckiego von Mirbach a nastpnie spokrewnionego z nimi rodu von Paleske. Podczas pierwszej wojny wiatowej, armia Samsonowa po kilkudniowym pobycie spalia Paac w nocy z 26 na 27 sierpnia 1914 roku w przeddzie klski pod Olsztynkiem. Odbudow rezydencji, co miao miejsce w latach 1922-1923, zaj si ostatni spadkobierca sorkwickich woci, baron Bernard von Paleske adiutant Cesarza Wilhelma II. Po drugiej wojnie wiatowej Paac nalea do miejscowego PGR-u, a w 1957 roku zosta przekazany Zakadowi Maszyn Rolniczych Ursus z Warszawy. Od 1998 Paac jest w prywatnych rkach. Obecnie znajduje si w nim hotel. Dzisiejszy wygld zespou paacowego jest odzwierciedla dokadnie jego pierwotne zaoenia. Zosta zaoony na planie podobnym do litery U. Brya gwna stanowi zestawienie rnej wysokoci elementw. Elementem dominujcym jest, znajdujca si w pnocno-wschodnim naroniku, wysoka oktagonalna wiea. Paac, od strony pnocno-zachodniej, wyposaony by take wozowni (obecnie mieci si tam restauracja), ktra przypomina wie zamkow z czterema basztami na naroach. Zamysem budowniczych byo stworzenie paacu jak najbardziej przypominajcego warowny zamek.

Pozostaoci po zamku Krzyackim na wyspie w Eku

Pocztkowo w tym miejscu sta zamek drewniany, wybudowany przez Ulricha von Jungingena (komtura Bagi). Nowy, murowany z cegy, zamek wzniesiono w latach 1398-1406 na wyspie Jeziora Eckiego, poczonej z ldem drewnianym mostem zwodzonym. Po poarze w 1833 r. i remoncie, ktry zmieni wygld dawnej warowni, zaadaptowano go na wizienie (do 1970 roku). Do dzisiaj zachoway si pozostaoci murw zamkowych na wyspie, na Jeziorze Eckim. Zamek wystawiony zosta na przetarg przez wadze Eku.

7

Zabytki, muzeaTrasa wskotorowa w Eku

Ecka Kolej Wskotorowa (EKW, niem. Lycker Kleinbahn) jest jedn z nielicznych kolei tego typu na terenie Polski, funkcjonujca do dnia dzisiejszego. Jej gwnym zadaniem by przewz mieszkacw okolicznych wsi do Eku, czasem transportowano rwnie towary. Jej dziaalnoci nie przerwaa II wojna wiatowa ani zmiana przynalenoci pastwowej a do lat 90. XX wieku nadal suya jako regionalne rdo transportu. W 1992 ecka kolej zostaa uznana za zabytek od kilku lat prowadzi jedynie kursy turystyczne (skady zabytkowe oraz wspczesne). W Eku znajduje si osobna stacja kolei wskotorowej Ek Wskotorowy, pooona w pobliu gwnej stacji kolejowej. W budynku funkcjonuje niewielkie muzeum powicone historii eckiego wza kolejowego.

Klasztor i Bazylika w witej Lipce

Bazylika w witej Lipce jest uznawana za jeden z najpikniejszych kociow barokowych w Polsce. Na teren sanktuarium maryjnego wchodzi si przez barokow bram z XVIII w. Koci jest otoczony przez czworoboczny kruganek odpustowy, z kaplicami naronymi. Na fasadzie kocioa, przednich kaplic oraz frontowym ramieniu kruganka ustawiono rzeby duta rzebiarza Krzysztofa Perwangera. Wntrze kocioa jest bogato dekorowane. W otarzu gwnym honorowe miejsce zajmuje obraz Matki Boej namalowany w 1640 r. przez Bartomieja Pensa. Obraz osonity jest srebrn sukienk. Organy z 1719-1721 wykonane zostay przez Jana Josua Mosengla z Krlewca. Organy posiadaj 40 gosw i ruchome figurki, a prospekt organowy wykona snycerz z Reszla Krzysztof Peucker. W kociele na pniu drzewa lipowego ustawionym w 1728 r. umieszczona jest rzeba Matki Boskiej w sukience srebrnej z 1652. wita Lipka posiada bogaty skarbiec.

8

Zabytki, muzea

Zamek w Rynie

Zamek zbudowany w stylu gotyckim przez wielkiego mistrza zakou krzyackiego Winricha von Kniprode w 2 poowie XIV wieku na planie czworoboku z dziedzicem, w miejscu drewnianej warowni by siedzib komturw, pniej wjtw krzyackich. U schyku XIV wieku komturem na zamku by Konrad von Wallenrode. Obecnie Mazurskie Centrum Kongresowo-WypoczynkoweZamek - Ryn(hotel, restauracja, Centrum Rekreacji). Legendy i Tajemnice: Kiedy nad Zamkiem zapada zmrok, w ksiycowej powiacie, po komnatach przechadza si duch biaej damy. Legenda mwi, e to ksina Anna, zamurowana ywcem w podziemiach. Wrd mieszkacw Rynu kr rwnie niesamowite opowieci o tajemniczych lochach, czcych zamek z krypt nieistniejcego ju kocioa i pobliskim cmentarzem.

Paac Lehndorffw w Sztynorcie

Kto ma Sztynort ten posiada Mazury mia powiedzie Ignacy Krasicki do Ernsta Ahasvera von Lehndorffa, zauroczony urokiem posiadoci hrabiego. Paac Lehndorffw powstawa przez wiele lat. Pierwsza wersja powstaa w XVI wieku, jednak zasadnicz cz budowy przeprowadzono pod koniec XVII w. W latach 1650-1680 posadzono synne sztynorckie dby. W XIX wieku rozbudowano paac, natomiast w parku powstaa neogotycka kaplica i neoklasycystyczna herbaciarnia. Do koca II Wojny Swiatowej paac by siedzib rodu Lehndorff-Mgowskich. Ostatni waciciel z tego rodu - Heinrich von Lehndorff zosta zabity w 1944 za udzia w spisku na ycie Hitlera. Obecnie paac zosta przekazany Polsko-Niemieckiej Fundacji Ochrony Zabytkw Kultury.

9

Zabytki, muzea

Piramida w Rapie

Grobowiec rodziny von Fahrenheid. Znajduje si w miejscowoci Rapa niedaleko Ba Mazurskich, tu przy granicy z Rosj (obwd kaliningradzki). Wzorowana na piramidach egipskich konstrukcja ma sklepienie wewntrzne pochylone pod ktem identycznym jak w piramidach egipskich. Podstawa zbudowana jest z kamienia polnego, na planie kwadratu. Zewntrzne wymiary piramidy wynosz: wysoko: 15,9 m., dugo boku podstawy: 10,4 m.

Wiadukty w Staczykach

Wiadukty w Staczykach stanowi elementy nieczynnej infrastruktury linii kolejowej czcej Godap z ytkiejmami. Czasami nazywane Akweduktami Puszczy Rominckiej, pooone w pobliu wsi Staczyki w wojewdztwie warmisko-mazurskim, w gminie Dubeninki, na pnocny zachd od Suwak. Mosty nale do najwyszych w Polsce. Konstrukcja jest picioprzsowa, o dugoci 180 m, wysokoci do 36,5 m. Pod budowlami przepywa rzeka Bdzianka. Do niedawna mosty wykorzystywane byy przez entuzjastw sportw ekstremalnych do skokw na bungee. Obecnie teren jest wasnoci prywatn (wstp jest patny), a skoki zostay zakazane

10

Zabytki, muzea

Kwatera Hitlera na Wilczym Szacu w Gieroy

Wilczy Szaniec (niem. Wolfsschanze) to pozostaoci gwnej kwatery Hitlera i Naczelnego Dowdztwa Si Zbrojnych w latach 1941-44. Do dzi ocalay bunkry i schrony w rnym stanie. Znajduje si w lesie gieroskim, na wschd od lecej na skraju lasu wsi Giero i 8 km na wschd od Ktrzyna. 20 lipca 1944 Claus von Stauffenberg i Werner von Haeften dokonali tu nieudanego zamachu na ycie Hitlera. Przez teren szaca prowadzi oznakowana trasa. ktr mona take zwiedzi z przewodnikiem. W dawnym budynku Gwardii Przybocznej, mieci si hotel i restauracja - idealne miejsce dla zwiedzajcych okoliczne atrakcje oraz doskonaa baza wypadowa dla szukajcych wypoczynku w Mazurskich lasach. Z Wilczego Szaca mona zwiedzi pobliskie Wgorzewo, wit Lipk, Zamek w Reszlu, Mamerki, Ktrzyn i Giycko. Na terenie byego lotniska 4 km od kwatery znajduje si siedziba aeroklubu Krainy Jezior, gdzie mona zamwi loty widokowe oraz wzi udzia w licznych imprezach lotniczych. Okolica zaprasza wdkarzy, grzybiarzy, amatorw sportw wodnych, jazdy konnej, off roadu oraz mionikw dzikiej przyrody. Z pobliskiego Wgorzewa (30km) mona malownicz tras, po starych, poniemieckich torach przejecha drezyn rczn lub spalinow, a do samej Gieroy.

11

Zabytki, muzea

Muzeum K. I. Gaczyskiego Leniczwki PranieLeniczwka Pranie, przed wojn Seehorst, powstaa okoo 1880r. Pooona w Puszczy Piskiej tu nad jeziorem Nidzkim. Przechodzi do historii dziki pobytom w niej wybitnego polskiego poety Konstantego Ildefonsa Gaczyskiego, ktry po raz pierwszy przyby do Prania w lipcu 1950r. Przyjeda z Warszawy przez kolejne trzy lata, jako go wczesnego leniczego Stanisawa Popowskiego. W 1952r. wraz z on Natali snuje plany zamieszkania na stae w okolicy jeziora Nidzkiego, ktre niweczy naga mier poety w grudniu 1953 r. W 1980r. w Praniu utworzono Muzeum Konstantego Ildefonsa Gaczyskiego. Do leniczwki dojecha moemy od strony Karwicy i Rucianego-Nida (Puszcza Piska), albo dopyn od strony jeziora Nidzkiego. Do Prania prowadz dwa szlaki turystyczne: ty Karola Maka i niebieski Gaczyskiego. Muzeum czynne jest przez cay rok od godz. 9.30 do 17.00 oprcz poniedziakw i dni powitecznych.

Klasztor Staroobrzdowcw w Wojnowie

W malekim Wojnowie od lat yj zgodnie wyznawcy czterech religii: katolicy, ewangelicy, prawosawni i starowiercy. Ci ostatni, nazywani te na cze pustelnika ascety Filiponami, to wyznawcy prawosawia, ktrzy odrzucili reformy wprowadzone w XVII w. przez patriarch Nikona. Przez przeladowania w Rosji, musieli emigrowa. W 1830 pierwsi starowiercy przybyli do Prus, gdzie w Puszczy Piskiej karczowali lasy i zakadali swoje osady. Powstay wwczas take wsie Ukta, Iwanowo, Onufryjewo i Piaski, ale religijnym sercem spoecznoci stao si Wojnowo. W 1836 r. awrientij Rastropin zaoy nad jeziorem Du pustelni, ktr w 1847 r. przeksztacono w klasztor. Klasztor, cay czas dostpny dla zwiedzajcych, pozostaje obecnie w rkach prywatnych.

12

Zabytki, muzea

Zesp zabytkw Wzgrza Katedralnego we Fromborku

Na Wzgrzu Katedralnym znajduje si cenny zesp zabytkowych obiektw, w skad ktrego wchodz: - Gotycka katedra jest najstarsz budowl wzgrza. Wzniesiono j w latach 1329-1388. W katedrze znajduj si jedne z najsynniejszych w kraju barokowych organw (1683). - Dawny gotycki paac biskupi powsta w po. XVI w., a przebudowano go w duchu baroku w latach 1727-1728. W 1945 r. spon, ale zosta odbudowany w latach 1965-1970. Obecnie stanowi siedzib Muzeum Mikoaja Kopernika. - Gotycko-renesansowa kustodia zostaa zbudowana na pocztku XVI w. i przebudowana w 1630, a nastpnie 1713 r. Kanonie wewntrzne pochodz z XVII-XVIII w. Dzi s zajte przez bibliotek i pracownie muzealne. - Wiea Kopernika jest najstarszym elementem fortyfikacji Wzgrza Katedralnego. Zostaa zbudowana przed 1400 r. W latach 1504-1543 wiea bya wasnoci Mikoaja Kopernika, tu znajdowao si jego mieszkanie. Zostaa spalona w 1945 r., nastpnie zrekonstruowana. Obecnie mieci si w niej ekspozycja Gabinet uczonego doby renesansu. - Dzwonnica zwana wie Radziejowskiego to budowla gotycko-barokowa z XVI-XVII w. W przyziemiu mieci si muzealne planetarium. Na wyszych kondygnacjach prezentowane s wystawy sztuki wspczesnej. Tam znajduje si rwnie planetarium i taras widokowy, z ktrego podziwia mona panoram Fromborka i okolic. W dzwonnicy zawieszone jest wahado Foucaulta, suce do naocznego stwierdzenia ruchu obrotowego Ziemi.

13

Zabytki, muzea

Muzeum Mikoaja Kopernika we Fromborku

Muzeum zaoone zostao w 1912 roku przez kanonika Eugena Brachvogla. Pierwsza sala wystawowa powstaa na Wzgrzu Katedralnym w tzw. Wiey Kopernika. Po II wojnie wiatowej w kanoniach wewntrznych otwarto ekspozycj muzealn powicon Kopernikowi. Odbudowa muzeum trwaa do roku 1973. W tym te roku w przyziemiu dawnej dzwonnicy katedralnej powstao planetarium.

Koci w. Mikoaja z 97m. wie w Elblgu

Katedra w. Mikoaja w Elblgu(pierwotnie koci farny) naley do najwikszych obiektw sakralnych w Polsce. Na szczegln uwag zasuguje 97-metrowa wiea. Pocztki kocioa sigaj po. XIII wieku. W cigu kolejnych dwustu lat koci by stopniowo rozbudowywany z dwukrotn zmian programu przestrzennego (pierwotnie bezwieowa hala po dobudowaniu wiey i podwyszeniu nawy gwnej staa si bazylik, a po podwyszeniu naw bocznych ponownie hal). Koci i elementy wyposaenia ulegay wielokrotnie zniszczeniu. Do najcenniejszych elementw nale: gotycka chrzcielnica z brzu z 1387 wykonana przez mistrza Bernhausera, drewniane figury apostow, wielka gotycka rzeba w. Mikoaja oraz pnogotyckie otarze przeniesione z innych kociow Elblga (otarze Trzech Krli, sodownikw, NMP, flisakw).

14

Zabytki, muzeaBrama targowa w Elblgu

Brama Targowa w Elblgu jest jednym z najbardziej charakterystycznych i rozpoznawalnych zabytkw Elblga. XIV-wieczna budowla stanowia w przeszoci fragment nieistniejcych ju murw obronnych miasta. Obecnie, po remoncie przeprowadzonym w 2006 roku, na jednym z najwyszych piter powsta taras widokowy, z ktrego mona podziwia panoram elblskiego Starego Miasta. Mona std rwnie obejrze gwn arteri starego Elblga, ulic Stary Rynek. Odnowiony zabytek mieci Midzynarodowe Centrum Informacji Turystycznej, ekspozycj elblskiego muzeum, z fotografiami przedstawiajcymi Bram Targow z czasw przedwojennych (ekspozycje bd si zmieniay, jednak motywem przewodnim bdzie miasto Elblg), mini kawiarenk, sklep z pamitkami.

Odbudowane kamieniczki na starwce w Elblgu

Starwka Elblska z historycznym ukadem urbanistycznym, podzamczem, zespoem klasztornym i szpitalnym, z charakterystyczn dla Elblga ciek Kocieln. W wyniku dziaa wojennych II wojny wiatowej Stare Miasto, ktre urod nie ustpowao Starwce Gdaskiej, zostao zniszczone w 95 procentach. Od kilkunastu lat prowadzona jest rekonstrukcja Starwki. Kamieniczki, ktre powstaj nawizuj do dawnego stylu. Na Starym Miecie na turystw czekaj liczne kawiarenki, puby i pizzerie.

15

Zabytki, muzea

Zesp paacowy w Kadynach

Kadyny to jedna z najciekawszych miejscowoci Wysoczyzny Elblskiej. Wacicielem wsi by m.in. Cesarz Niemiec Wilhelm II, ktry przebudowa ca wie zatrudniajc do tego najlepszych architektw. W 1905 roku powstaa w miejscowoci manufaktura ceramiczna, specjalizujca si w produkcji majoliki. W poowie XVIII wieku na wzniesieniu w miejscu pruskiego grodziska Pomezanw powsta klasztor franciszkanw. W Kadynach znajduje si Zesp paacowy i folwarczny z XVII-XX wieku wraz z obiektami stadniny koni. W Kandynach organizowane s zawody sportowe i plenery artystyczne.

Gotycka kolegiata w Dobrym MiecieKoci jest czci gotyckiego zespou kolegiackiego z lat 1357-1389 i naley do najwikszych kociow w regionie. Niewtpliw atrakcj dla zwiedzajcych s organy. Posiadaj one 49 gosw i 3522 piszczaki. Na jubileusz 600-lecia Papie Jan Pawe II 19 maja 1989 roku obdarzy koci tytuem i godnoci Bazyliki Mniejszej. Do najwaniejszego wyposaenia nale otarz gwny z poowy XVIII w., mariacki tryptyk z ok. 1430, pnogotycki tryptyk w. Anny i otarz Trjcy witej z koca XVII w z rzeb Trjcy witej

16

Zabytki, muzea

Gotycki koci w Ornecie

Koci pod wezwaniem witego Jana Chrzciciela i witego Jana Ewangelisty zaprojektowany w stylu gotyckim zosta wzniesiony w drugiej poowie XIV wieku. Do czasw wspczesnych w dobrym stanie zachoway si malowida w stylu gotyckim. Powstanie otarza gwnego, ambony oraz organw orneckiego kocioa datuje si na osiemnasty wiek. Na zwiedzajcych czekaj rwnie liczne zabytki w postaci piknego yrandolu pochodzcego z szesnastego wieku, gotyckiego krzya z pitnastego wieku czy mosinego lawaterza. witynia stanowi jedn z najwikszych atrakcji turystycznych Warmii.

Kana Elblski

Przez jeziora wiedzie szlak z Elblga do Ostrdy. Kana Elblski, wraz z unikatowym w Europie zespoem piciu pochylni zbudowany zosta w celu pokonania okoo 100 m rnicy, jaka dzieli jezioro Druno od jeziora Piniewo. Autorem projektu by dziewitnastowieczny inynier Georg Jakob Steenke. Kana Elblski o dugoci 83 km ze wzgldu na funkcjonujce na nim urzdzenia hydrotechniczne jest zaliczany do najbardziej ciekawych tego typu obiektw na wiecie. Niepowtarzalne walory przyrodniczo-krajobrazowe poznaje i podziwia tu corocznie tysice turystw - pasaerw eglugi rdldowej i indywidualnych wodniakw. Cay rejs kanaem z Elblga do Ostrdy trwa 11 godzin.

17

Zabytki, muzea

Zamek biskupw Warmiskich w Lidzbarku Warmiskim

Wybudowany w widach rzek yny i Symsarny, zamek chroniony by dodatkowo murami obwodowymi i fosami od poudnia i wschodu. Bry zamku w narou pnocno-wschodnim zdobi wiea wysoka, a w pozostaych naroach wieyczki na konsolach. Wieyczki te dobudowano po poarze zamku w 1442 roku. Ostateczny ksztat uzyskay one w czasie rzdw biskupa Watzenrode. Zamek posiada piwnice, ktre suyy jako magazyny ywnoci i wizienie; w ich w czci znajdoway si rwnie piece do ogrzewania zamku ciepym powietrzem. Obecnie cz piwnic pod skrzydem wschodnim przeznaczona jest na sale ekspozycyjne (ktre zawieraj midzy innymi elementy architektury ogrodowej i armaty z herbami biskupw). Dziedziniec lidzbarskiego zamku ze wzgldu na kruganki przypomina dziedziniec Krlewskiego Zamku na Wawelu. Z dziedzica przechodzi si po kamiennych schodach (z pocztkw XVII wieku) na gwn kondygnacj, gdzie znajduj si pomieszczenia reprezentacyjne. Na dziedzicu przedzamcza w centralnym miejscu znajduje si barokowy pomnik w. Katarzyny z 1756, ufundowany przez biskupa Grabowskiego.

18

Zabytki, muzea

Zamek w Reszlu

Zamek w Reszlu zosta wybudowany w drugiej poowie XIV wieku. By to jeden z tzw. zamkw biskupich. Pooony jest nad brzegiem rzeki Sajny, w poudniowo-wschodniej czci miasta. Obecnie na zamku mieci si m.in. oddzia Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, hotel i restauracja. Po zewntrznej stronie bramy przetrway prowadnice do okutych bron, na ktre zamykano otwr wejciowy. W wyszych kondygnacjach istniej do dzi machikuy, to jest otwory suce do rzucania kamieni oraz lania wrztku i roztopionej smoy na oblegajcych. Jest to rzadko w zachowanych do chwili obecnej budowlach obronnych. W skrzydach zachodnim i pnocnym znajduj si poza tym ganki obronne obiegajce dawniej cay zamek. Nad zamkiem gruje potna baszta usytuowana w pnocno-zachodnim naroniku murw. Pochodzi ona z XV wieku i speniaa rol stranicy grujcej nad ca okolic.

19

Aktywnie

Szlak kajakowy rzek Krutyni

Trasa prowadzi rzek Krutyni, a take przez Wielkie Jeziora Mazurskie oraz mniejsze rzeczki. czna dugo szlaku 102 km. Krutynia to szlak uznawany za jeden z najpikniejszych szlakw nizinnych Europy i najbardziej malowniczy szlak kajakowy w Polsce. Trasa przebiega przez Puszcz Pisk, a od jeziora Mokrego take przez Mazurski Park Krajobrazowy a do jeziora Warpuskiego. Dugo szlaku Krutynia wynosi 102 km, w tym 60 km to woda stojca. Nie jest rzadkoci spotkanie na trasie spywu ora bielika lub ora przedniego. Brzegi na szlaku poronite s wspaniaymi dbami i wysokimi sosnami. Na brzegach znajduje si dobrze rozwinita sie stanic wodnych oraz pl namiotowych. Trasa moe by dowolnie konfigurowana i dopasowywana do moliwoci uczestnikw i czasu jakim dysponuj. Polecana zarwno na jednodniowe wypady, jak i dugi wypoczynek. Warunki spywu s zrnicowane na poszczeglnych odcinkach: jez. Lampackie - jez. Krutyskie (Krutynia od 102 km do 45 km) trasa bardzo atwa, take dla pocztkujcych - prd powolny, nurt bez zaburze, bez ruchu statkw. Krutynia od 45 km do 15,5 km szlak atwy mae regularne bystrza, nieznaczne progi, agodne zakrty, mielizny i awice. jez. Bedany od 15,5 km - odcinek bardzo atwy prd powolny, nurt bez zaburze, raczej bez ruchu statkw Przykadowe trasy: 1. 100 km. 10 dni Sorkwity Bieki Babita Zgon Kruty Ukta Iznota Ruciane Nida 2. 7 dni Babita Spychowo Zgon Kruty Ukta Nowy Most Wierzba 3. 50 km. 7 dni jez. Zyzdrj Wielki jez. Zyzdrj May jez. Kierwik jez. Zdruno jez. Mokre jez. Krutyskie 4. 50 km. 9 dni Spychowo Zgon Kruty Ukta Nowy Most - Iznota

20

AktywniePrzebieg trasy: Iawa Szakowo Jadwki Makowo Siemiany Jerzwad. czna dugo szlaku 27 km. Na wysokoci 2,6 km, po lewej stronie znajduje si pwysep Krzywy Rg. Na 5 km szlak zmienia kierunek na pnocny, nastpnie na pnocno-wschodni. Po prawej stronie wie wypoczynkowa Szakowo. Na 10 km miejscowo Jadwki, nastpnie Jezierzyce i Makowo. Zbliamy si do wysp May i Duy Gierczak, tutaj nastpuje rozgazienie Jezioraka, pync lekko w prawo dopyniemy do Zatoki Kraga, skrcajc w lewo popyniemy w kierunku Siemian, Zalewa i Jeziora Paskiego. Pync w lewo omijamy wyspy Gierczak z prawej strony. Dalej przepywamy midzy dwoma wyspami: Lipowy Ostrw z lewej, z prawej wyspa Bukowiec. Z lewej strony wie turystyczna Siemiany, z prawej miejscowo Wieprz. Omijamy wysepki Rybackie Kpy i leniczwk Jeziorno. Pyniemy dalej w kierunku pnocno-zachodnim, tu obowizuje strefa ciszy. Pync dalej zbliamy si do zwenia zwanego Bramk Pask. Nad cienin na wysokoci 10 m biegnie linia wysokiego napicia. Przepywamy przesmyk i wpywamy na wody Jeziora Paskiego. Szlak koczymy w Jerzwadzie. Przebieg trasy: Brzeno yskie - Kurki - Ru - Olsztyn - Dobre Miasto - Lidzbark Warmiski - Bartoszyce Spopol - Granica Pastwa. czna dugo szlaku 204,5 km. yna jest najdusz rzek regionu i jest niezwykle interesujcym szlakiem, dajcym moliwo dowolnego rozbudowywania i wykorzystania. Jej rda znajduj si na wschodnich stokach Garbu Lubawskiego, okoo 10 km na pnoc od Nidzicy, na wysokoci 155 m. yna uchodzi do Pregoy (w Rosji) w miejscowoci Welawa. Rzeka ma czn dugo 289 km, z czego w Polsce 215 km. yna kilkakrotnie zmienia swj kierunek, przecina kilka cigw moren czoowych, co wpywa na rnorodny charakter poszczeglnych odcinkw doliny. W grnym biegu rzeka przepywa przez Rezerwat Przyrody Las Warmiski. Na rzece znajduj si elektrownie wodne. Prd rzeki praktycznie na caej dugoci spawnej (prcz odcinka przez Las Warmiski)jest spokojny, miejscami umiarkowany, nieliczne odcinki bardziej wartkie s atwe do pokonania nawet dla mniej wprawnych kajakarzy.

Szlak jezior Jeziorak i Paskiego w Iawie

Szlak kajakowy rzek yn

Szlak kajakowy Kanau Elblskiego i rzeki DrwcyPrzebieg trasy: Iawa Makowo Zatoka Kraga jezioro Dauby jezioro Karnickie Miomyn Kana Elblskiego, jezioro Drwckie, rzeka Drwca. czna dugo szlaku 52 km. Trasa szlaku jest do duga, atwa do pokonania, jeli podzieli si j na etapy. Duo miejsc do biwakowania, szczeglnie na Jeziorku; na Drwcy mona zatrzyma si tylko w wyznaczonych miejscach. Trasa szlaku urozmaicona. Po drodze do pokonania, luzy Miomyn, Zielona, j. Drwckie rzeka Drwca od wypywu z j. Drwckiego do wsi Rodzone. Pync przez Jeziorak znajduje si dookoa Park Krajobrazowy Pojezierza Iawskiego, na kanaach XIX mosty, Drwca jest rezerwatem ichtiologicznym.

21

AktywniePrzebieg szlaku: Piecki Mrgowo wita Lipka. czna dugo 33 km.

Szlak kajakowy rzeki Dajny w Mrgowie

Szlak umoliwia odbycie podry kajakiem od Piecek, poprzez Mrgowo, a do witej Lipki. Caa dugo szlaku to niecae 33 km, zatem jest to trasa przeznaczona na dwa dni, lub dla bardzo wprawionych kajakarzy - na jeden dzie. Trasa podzielona jest na dwa etapy. Pierwszy z nich, to odcinek dugoci 12 km, czcy jez. Wgiel, jez. Wierzbowskie jez. Czos. Drugi odcinek, dugoci 21 km. czy jez. Czos, jez. Czarne, jez. Kot, jez. Juno, jez. Kiersztanowskie i jez. Dejnowa. Na caej dugoci szlaku ustawiono szereg tablic informacyjnych, uatwiajcych odnalezienie kierunku szlaku i informujcych o wystpujcych na nim przeszkodach. Przebieg trasy: Iawa Kamionka Szymbark Starzykowo Gardzie. czna dugo trasy 16 km. Wdrwka wiedzie wzdu zachodniego brzegu jeziora, w kierunku Kamionki. Po przejciu wsi, zagbia si w las i po piciu minutach staje u podna waw jednego z najciekawszych zaoe obronnych w powiecie iawskim. Nastpnie prowadzi wzdu zachodniego brzegu pobliskiego jeziora Szymbarskiego. Niedaleko szosy czcej Szymbark z Zbrowem znajduje si rodowy cmentarz Finckensteinw. Spod zamku w Szymbarku trasa wiedzie do ruin dawnego folwarku Friedrichshof, do miejsca znanego przez okolicznych mieszkacw pod nazw Stawki. Od skrzyowania w Stawkach wiedzie w lewo, alej dbowo-brzozow, wiodc do Starzykowa. Ze Starzykowa prowadzi w stron Gardzienia. Warto zobaczy: ciek dydaktyczn nad jeziorem Silm, prastar wie Kamionka, grodzisko Kesselberg, Kopiec Napoleoski, rodowy cmentarz Finckensteinw, ruiny zamku w Szymbarku, wsie Gardzie i Starzykowo Mae - miejsca interesujce z punktu widzenia archeologii i historii.

Na staropruskich i krzyackich szlakach w Iawie

Przebieg trasy: Byszwad, Kazanice, Zielkowo, Giero. czna dugo trasy 10 km.

W stron Gryli - Byszwad

Na trasie warto zobaczy Gr Zamkow, kocioy i cmentarze w Byszwadzie i Kazanicach, Dolin Drwcy, miejscowe i przydrone kapliczki, zabudowania wiejskie, miejsca interesujce z punktu widzenia archeologii i historii. Na trasie wystpuj punkty widokowe.

Przebieg trasy: Rybno - Rumian - Nowa Wie Ostrdzka - Szczupliny - Kolonia Rybno Rybno. czna dugo 22 km. Trasa cieki turystycznej Wok jeziora Rumian w caoci ley w obrbie Welskiego Parku Krajobrazowego (WPK) na terenie gminy Rybno. ciek mona przeby pieszo lub rowerem. Szlak jest oznakowany tablicami informacyjnymi w Rybnie i Rumianie. Cay szlak jest oznaczony w terenie znakiem graficznym (zielona strzaka). Trasa cieki stanowi ptl. Na znacznym odcinku biegnie ona brzegiem jeziora Rumian. Rzeba terenu jest urozmaicona, powstaa w nastpstwie dziaalnoci ldolodu i wd lodowcowych podczas ostatniego zlodowacenia (ok. 22-17 tys. lat temu).

Wok jeziora Rumian

Szlak rowerowy w Wydyminach

Przebieg trasy: Wydminy Gawlik May Wwka Radzie Zelki Talki Siemionki Wydminy. czna dugo 30 km. Wie Wydyminy jest siedzib gminy Wydminy, pooon nad Jeziorem Wydmiskim, jest miejscowoci letniskow z orodkami wczasowymi i domami wypoczynkowymi.

22

AktywniePrzebieg trasy: Ryn Wejdyki Mikoajki Skorupki Ryn. czna dugo szlaku 48 km. Przepikna krajobrazowo trasa otacza jeziora Ryskie i Taty z zachodniej i poudniowej strony. Do Mikoajek droga biegnie znakowanym , czerwonym szlakiem pieszym. Z Rynu udajemy si w kierunku Mrgowa. Po przejechaniu ok. 2,5 km docieramy do obszernego parkingu nad zatok Rominek. Droga wspina si pod gr i wkrtce skrcamy w lewo do Wejdyk (drogowskaz Wejdyki 3 km). Jadc dalej przez las dojedamy do pola namiotowego, pooonego na wysokiej skarpie. W oddali, po lewej stronie widoczny jest Ryn, a naprzeciw wie Rybical. W Wejdykach znajduje si gaz powicony ofiarom I wojny wiatowej i obelisk z czasw napoleoskich. Jadc za czerwonymi znakami, skrcamy w prawo i otaczajc jezioro Ryskie dojedamy do Notystu. Dobra droga i czerwone znaki zaprowadz nas bez problemw do Mikoajek. Urocze pejzae, wspaniae punkty widokowe nad jez. Taty, to bezsprzeczne atuty tej trasy. W Mikoajkach, po przejechaniu przez most w centrum miasta, kierujemy si w stron Giycka i tu za miastem skrcamy w lewo, do wsi Taty. Droga biegnie wysok skarp nad lecym w dole jeziorem Taty. Za wsi odbijamy w prawo i docieramy do Kanau Tackiego. Po jego przekroczeniu, na rozwidleniu drg skrcamy w lewo, do Skorupek.

Szlak rowerowy Ryn wok jeziora Ryskiego i Taty

Przebieg trasy: Olecko Babki Oleckie Judziki Biaa Olecka Monety Szarejki Guzy Szeszki Golubie Wewskie Jabonowo Sokki Stone Olszewo Olecko. czna dugo szlaku 62 km.

Szlak na Szesk Gr Szlak rowerowy Olecko

Trasa szlaku biegnie na pnocny zachd od Olecka, prowadzi do najwyszego wzniesienia na terenie pnocno- wschodniej Polski- Szeskiej Gry- 308 (niektre rda 309) m n.p.m. przez jedyny na tym terenie rezerwat przyrody Cisowy Jar. Ciekawe miejsca: infrastruktura Oleckiej Kolejki Wskotorowej, paac w Biaej Oleckiej, kociw Szarejkach, rezerwat Cisowy Jar, Szeska Gra, jezioro Rdzawe, kopalnia odkrywkowa w Stonem.

Szlak czerwony Szlak rowerowy Gietrzwad

Przebieg trasy: Gierzwad Kiersztanowo Czarci Jar Pactwko Mielno Lipowa Gra Gierzwad. czna dugo szlaku 32 km. Ciekawe miejsca: odpoczynek warto zrobi w Czarcim Jarze, przed Pactwkiem: dwa potne dby pomniki przyrody. Szlak polecany na wycieczk z dziemi, urozmaicony.

Przebieg trasy: Giycko Kamionki Doba Radzieje Sztynort Harsz Ogonki Pieczarki Giycko czna dugo szlaku 67 km.

Szlak rowerowy Sztynort

Najciekawszymi punktami trasy s most obrotowy na Kanale w Giycku, zesp paacowo folwarczny oraz park w Wikszo trasy stanowi drogi o rednim nateniu ruchu, czciowo drogi terenowe..

uczaskim Sztynorcie.

23

AktywnieSzlak wok jeziora Niegocin Szlak rowerowy GiyckoPrzebieg trasy: Giycko - Wilkasy- Strzelce Bogaczewo Kozin - Most Kula Rydzewo Ruda Bystry Giycko. czna dugo szlaku 32 km. Ciekawe miejsca: Twierdza Boyen w Giycku, most obrotowy na Kanale uczaskim w Giycku. Szlak prowadzi gwnie drogami asfaltowymi o czciowo duym nateniu ruchu, z dobrze przejezdnymi odcinkami lenymi.

Szlakiem zamkw i rezydencji Szlak rowerowy Giycko

Przebieg trasy: Giycko Tros Ryn Salpik Nakomiady Ktrzyn Giero Duec - Radzieje Pilwa Doba Kamionki Giycko. czna dugo szlaku 87 km. Ciekawe miejsca: Twierdza Boyen w Giycku, most obrotowy na kanale uczaskim w Giycku, zamek krzyacki w Rynie, Paac w Nakomiadach, Zamek w Ktrzynie, Koci w. Jerzego w Ktrzynie, Wilczy Szaniec w Gieroy, Bunkry i koci w Radziejach.

Szlak wok jeziora Godapiwo

Przebieg trasy: Kruklanki Przerwanki Jasieniec Jeziorowskie Kruklanki. czna dugo szlaku 18 km. Szczeglnie warta zobaczenia jest bya wojenna kwatera Himmlera koo Pozezdrza luza koo wsi Przerwanki. Drogi s na og bite i gruntowe z kilkoma odcinkami asfaltowymi o maym nateniu ruchu.

24

AktywnieSzlak Puszcz Boreck Szlak rowerowy KruklankiPrzebieg trasy: Kruklanki Jeziorowskie - Diabla Gra - Leny Zaktek Zamocie Wolisk Jurkowo Modany Kruklanki czna dugo szlaku 50 km. Gwna atrakcja to ostoja ubrw w Wolisku. Trasa wiedzie gwnie drogami lenymi z kilkoma odcinkami drg asfaltowych o maym nateniu ruchu.

Wielka ptla niardw Szlak rowerowy

Przebieg trasy: Mikoajki Wierzba Wejsuny - Niedwiedzi Rg- Karwik Jeglin - Zdory Kwik - Nowe Guty - Okartowo - Suchy Rg Dziubiele uknajno - Mikoajki czna dugo szlaku 85 km. Na trasie moliwo zobaczenia unikalnego promu na linie w Wierzbie, luzy Karwik, Rezerwatu uknajno.

25

Przyroda

Mazurski Park Krajobrazowy

W granicach Mazurskiego Parku Krajobrazowego znajduje si najwiksze w Polsce jezioro niardwy oraz pnocna cz Puszczy Piskiej z rzek Krutyni. Park obejmuje swoimi granicami czci gmin: Piecki, Mrgowo, Swietajno, Ruciane Nida, Mikoajki, Orzysz i Pisz, zajmujc pogranicze trzech powiatw: mrgowskiego, piskiego i szczycieskiego. Powierzchnia Mazurskiego Parku Krajobrazowego wynosi 53 655 ha, a jego strefy ochronnej 18 608 ha. Jest to jeden z najwikszych parkw krajobrazowych w Polsce. Powiat mrgowski obejmuje 26 814 ha (gmina Piecki - 15 326 ha, gmina Mikoajki - 10 740 ha, gmina Mrgowo - 748 ha). Siedziba Parku mieci si w zabytkowym drewnianym budynku w centrum wsi Kruty. Na terenie Parku utworzono 11 rezerwatw przyrody.

Bociania Wie ywkowo

ywkowo, to malowniczo pooona wie w gminie Growo Iaweckie, tu przy granicy z Obwodem Kaliningradzkim. W tej niewielkiej wsi, na dachach 9 gospodarstw, od marca do wrzenia yje okoo 150 bocianw. Na terenie gospodarstwa nalecego do Polskiego Towarzystwa Ochrony Ptakw znajduje si wiea widokowa z ktrej mona obserwowa ptaki. Jest te sklepik z pamitkami. W gospodarstwie hodowane s rwnie koniki polskie i krowy polskiej rasy czerwonej. We wsi na drzewach, dachach, supach i kominach bociany biae zbudoway 52 gniazda, spord ktrych w zalenoci od roku zasiedlaj od 35 do 50 gniazd. Jest to jedna z najwikszych kolonii bocianich na Warmii i Mazurach, a na pewno jest to wie o najwikszym zagszczeniu bocianw na mieszkaca. Okolice wsi to doskonae tereny do pieszych wdrwek i przejadek rowerowych.

26

Przyroda

Park Krajobrazowy Pojezierza Iawskiego

W granicach Parku utworzono kilka rezerwatw przyrody, chronicych liczne unikalne fragmenty lasw, terenw lgowych ptactwa lenych jezior i torfowisk. Wrd nich naley wyrni rezerwaty: Jezioro Czerwica utworzone w celu ochrony kolonii kormoranw, Jezioro Kara i Jezioro Gaudy chronice miejsca lgowe ptactwa wodnego, botnego i interesujce zespoy rolinnoci oraz unikatowe Jezioro Jasne z przejrzycie czyst wod. Na terenie Parku znajduje si 31 akwenw wodnych, na czele z najduszym jeziorem Polski Jeziorakiem. Stwierdzono tu wystpowanie 187 gatunkw krgowcw, w tym 135 gatunkw ptakw (116 chronionych), 32 gatunkw ssakw, 11 gatunkw pazw i 5 gatunkw chronionych gadw. Wrd licznych gatunkw objtych ochron wystpuje wiele zwierzt zagroonych wyginiciem w skali kraju, a nawet wiata. Do gatunkw ptakw zagroonych globalnie nale wystpujce na terenie parku: orze bielik, derkacz i podgorzaka. Rwnie ciekawy i bogaty jest wiat rolinnoci.

Park Dzikich Zwierzt w Kadzidowie

Park Dzikich Zwierzt w Kadzidowie znajduje si w Puszczy Piskiej, na terenie Mazurskiego Parku Krajobrazowego, przy trasie pomidzy miejscowociami Ruciane-Nida i Mikoajki. Park ten zosta zaoony przez Dr Andrzeja Krzywiskiego i obejmuje powierzchni okoo 100ha. Wikszo zwierzt jest zaprzyjanionych czowiekiem, dlatego te moliwe jest wejcie do niektrych gatunkw na ich obszerne wybiegi a nawet karmienie, gaskanie i podziwianie z bliska. Ze wzgldu na rozlego terenu i jego charakter, zwiedzanie Parku odbywa si tylko z przewodnikami, ktrzy opowiadaj o poszczeglnych zwierztach, ich biologii, zwyczajach oraz potrzebie ochrony. Dotyczy to przede wszystkim gatunkw rzadkich i gincych, jak ry, wilk, puchacz, cietrzew, guszec, jarzbek.

27

PrzyrodaMuzeum przyrodnicze i ferma jeleniowatych w Kosewie Grnym Rezerwat Przyrody Maga Wyspa Kormoranw w Wysokim Ostrowie Ostoja ubrw w Wolisku Stacja Badawcza Rolnictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej Zwierzt PAN w PopielnieSpacer wrd oswojonych jeleni pascych si na piknie pooonych pastwiskach nad jeziorem Kuc to jedyna okazja aby odwiedzi oswojone stadka danieli, muflonw oraz saren. A take moliwo obejrzenia jeleni sika, kz, krlikw... Po lub przed spacerem wizyta w muzeum Stacji. Bogate zbiory poroy jeleni, danieli, saren i rogi muflonw, unikalne kolekcje zrzutw obrazujce rozwj poroa. Wystawa fotografii przyrodniczej oraz specjalne seanse slajdw autorstwa L. K. Sawickiego pt. Przyroda Polski, ilustrowanych muzyk, odgosami przyrody i zwierzt.

Utworzony zosta dla ochrony miejsc gniazdowania i erowania rzadkich gatunkw ptakw i zachowania noclegowisk urawi. Rezerwat o powierzchni 147,09 ha pooony jest blisko nieistniejcej ju wsi Maga. Jest domem wielu gatunkw zwierzt. Po ttnicej yciem wiosce zostay tylko ukryte w gstwinie lenej fundamenty domw i cmentarze. Pooona ok. 10 km na poudnie od Jedwabna. Na pocztku lat 50. Wadze zdecydoway o likwidacji wioski i utworzyy na jej terenie poligon wojskowy. Do dzi zachowaa si jedynie: wiea kocioa, cmentarz i stanowiska archeologiczne, ktre podlegaj ochronie.

Wyspa Kormoranw - wyspa na jeziorze Dobskim o powierzchni okoo 2 ha. Wyspa jest rezerwatem przyrody i nie wolno do niej przybija ani przy niej cumowa, gdy jest miejscem gniazdowania kormoranw i czapli siwej. Z tego te wzgldu wok wyspy jak i na caym jeziorze obowizuje strefa ciszy czyli zakaz uywania silnikw spalinowych i sygnaw dwikowych. Wyspa jest specyficzn atrakcj turystyczn gdy stwarza moliwo obserwacji kormoranw, a take dziki charakterystycznym, czciowo uschnitym od ptasich odchodw drzewom. Bardzo ciekawe jest zgodne wspycie czapli i kormoranw. Na zwiedzanie wyspy najlepiej wybra si jachtem lub statkiem wycieczkowym.

Puszcza Borecka jest drugim po Biaowiey miejscem, gdzie ubry yj na wolnoci. W 2010 r. doliczono si 85 zwierzt, a w zagrodzie yje tylko 7 ubrw. Cz z nich porusza si swobodnie po rozlegych poaciach lasu, inne zwizane s z ostoj w Wolisku. Przy leniczwce utworzono platform widokow i zagrod, w ktrej na stae przebywa kilka zwierzt.

Popielno znajduje si na Pwyspie Popielniaskim, ktry otaczaj cztery jeziora Bedany, Mikoajskie, niardwy i Warnoty. Lokalizacja miejscowoci i topografia pwyspu zadecydoway o utworzeniu w nim placwki naukowej PAN, ktra obecnie nosi nazw Stacji Badawczej Rolnictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej Zwierzt PAN. Obecnie jednostka PAN zajmuje si przede wszystkim hodowl zachowawcz konikw polskich, wywodzcych si bezporednio od wymarych ju lenych koni, tarpanw, ktre kiedy yy na terenie dzisiejszej Polski. Koniki yj zarwno w stajni jak i w rezerwacie. Stado stajenne liczy ok. 100 sztuk. W stacji mona obecnie zobaczy rwnie bobra europejskiego, jeleniowate, a take bydo, w postaci wychodzcych z powszechnej hodowli krw ras polska czerwona i nizinna czarno-biaa. Jedn z ciekawszych atrakcji Popielna jest muzeum, w ktrym mona podziwia nie tylko eksponaty zwizane z dziaalnoci i histori stacji, ale take wspania kolekcj starodawnych bryczek, powozw i sa.

28

RozrywkaAquapark w Ostrdzie

Aquapark Ostrda Jest najwikszym tego typu obiektem wybudowany na Pojezierzu Iawskim. W skad obiektu wchodzi basen pywacki o wymiarach 25 m na 12,5 m. Gboko wody wynosi od 1,2m do 1,8m, a temperatura jest utrzymywana na poziomie 27oC. Basen posiada 6 wydzielonych torw. Dodatkowo Aquapark posiada wikszo wspczesnych atrakcji przewidzianych dla tego tupu obiektw. Aquapark oferuje swoim klientom pobyt w saunie fiskiej, grot lodow, anie parow.

Park Miniatur Warmii i Mazur

Park Miniatur Warmii i Mazur to niepowtarzalne miejsce, w ktrym zwiedzajcy maj okazj spotka zgromadzone na obszarze 30.000 m kw. pereki wojewdztwa warmisko-mazurskiego (odwzorowane w skali 1:25). Mona tu oglda midzy innymi: paac z Drogoszy i Sztynortu, luzy na Kanale Mazurskim, zamki z Reszla, Lidzbarka Warmiskiego i Nidzicy, Twierdz Boyen, bazylik ze witej Lipki, olsztysk Wysok Bram, Wie Bismarcka z Mrgowa, jak rwnie wiadukty kolejowe ze Staczykw, chat mazursk czy wiatrak z Bsi. Na terenie parku znajduj si take pozostaoci oranerii i ogrodu warzywnego Kwatery Gwnej Adolfa Hitlera. Przygotowana zostaa ekspozycja, przedstawiajca czasy II wojny wiatowej na Mazurach, militaria niemieckie z lat 1939-45 oraz makieta Wilczego Szaca. Dziaa take kino polowe. Dla najmodszych przygotowano duy plac zabaw z kolejk elektryczn, dmuchanymi zjedalniami, bungee, hutawkami i karuzel. Przy parku dziaa Cafe Park serwujca przekski, dania obiadowe, sodycze i napoje.

Republika ciborska

Ley w najbardziej dzikim rejonie Mazur Garbatych, na terenie gminy Banie Mazurskie. Jest to autentyczne odludzie, znajdujce si kilometr od malutkiej wioski ciborki, zamieszkaej gwnie przez ludno pochodzenia ukraiskiego, na skraju Lasw Skaliskich i Gr Klewiskich. w osadzie znajduj si: muzeum kultury indiaskiej i eskimoskiej, Galeria Fotograficzna U Jasia, siedziba Harcerskiego Ruchu Ochrony rodowiska im. w. Franciszka z Asyu, a w okresie letnim rwnie wioska indiaska. Mona obejrze rwnie chat maszera, czarn bani; stary dom z zachowan czarn izb, ruiny starego gospodarstwa, tradycyjne studnie z wod pitn. Na terenie znajduje si najwiksza w regionie hodowla psw zaprzgowych (okoo 40 psw), koniki polskie, a take stara pasieka pszcz. Mona zwiedzi rwnie 200-letni, drewniany dom gospodarzy, rodzinne schronisko dla zwierzt. Do Republiki mona si dosta przez specjalneprzejcie graniczne

29

RozrywkaWestern City Mrongoville w Mrgowie

Tematyczny Park rozrywkowo-gastronomiczny Mrongoville ma stanowi odwzorowanie typowego Miasteczka Westernowego z Dzikiego Zachodu, z drugiej poowy XIX w. Miasteczko stanowi cel wycieczek szkolnych oraz jest miejscem spotka biznesowych, a take wyjazdw firmowych. Na ulicach mona spotka Kowboi, na dziedzicu mona obejrze pokazy jazdy westernowej. Mona uda si w odwiedziny do Wioski Indiaskiej a take wzi czynny udzia w wielu ciekawych konkurencjach, zainspirowanych yciem Dzikiego Zachodu. Park rozrywki oferuje: - pokazy artystyczne, - programy edukacyjne dla szk, - wyjazdy i imprezy integracyjne na Mazurach, - spywy kajakowe, - wypoczynek w stylu western - catering rodem z dzikiego zachodu

30

Beneficjentem projektu jest Polska Organizacja Turystyczna

Projekt wspfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Rozwj Polski Wschodniej na lata 2007 2013