Raport o stanie �rodowiska woj. dolno�l¹skiego w 2002 r.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony �rodowiska we Wroc³awiu

8. PRZYRODA

Obszar województwa dolnośląskiego cechuje sięznacznym zróżnicowaniem fizjograficznym wynika-jącym z urozmaiconej budowy geologicznej, warun-ków glebowych i klimatycznych.

Wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe Dol-nego Śląska zostały potwierdzone poprzez utworzenieobszarów chronionych. Ponad 20% powierzchniwojewództwa objęte jest różnego rodzaju formamiochrony prawnej.

8.1. PARKI NARODOWENa terenie województwa dolnośląskiego znajdują

się 2 parki narodowe: Karkonoski i Gór Stołowych.

Karkonoski Park Narodowy został utworzonyw 1959 r. na powierzchni 5562 ha. Ochroną ścisłąobjęto 31% jego powierzchni. Park wchodzi w składbilateralnego Rezerwatu Biosfery Karkonosze.

Park jest położony w Sudetach Zachodnich. Chro-ni on najwyższe partie Karkonoszy i Sudetów orazdwie enklawy w piętrze pogórza: rezerwaty �GóraChojnik� i �Wodospad Szklarki�.

Karkonosze, zbudowane z granitów i łupków kry-stalicznych, poddane zostały długotrwałym procesomgeologiczno-klimatycznym, które doprowadziły dozłagodzenia rzeźby i wykształcenia specyficznychform powierzchniowych. Mają one postać ostańcówskalnych (Słonecznik, Pielgrzym), gołoborzy, kotłówpolodowcowych z malowniczymi jeziorkami górski-mi (Śnieżne Kotły, Mały i Wielki Staw), wodospadów(Kamieńczyk, Szklarki) oraz wierzchowinowychi zboczowych torfowisk wysokich (Równia podŚnieżką). Wiele z tych tworów uznano za pomnikiprzyrody nieożywionej.

Roślinność występuje w układzie piętrowym, ob-niżonym w stosunku do Tatr o 250-300 m. Dominują-ce gatunki lasotwórcze to świerk (98% powierzchnileśnej) oraz buk (2%). W piętrze subalpejskim (po-wyżej 1250 m n.p.m.) występuje szereg specyficznychzbiorowisk zaroślowych, takich jak: sudeckie zbioro-wiska kosówki, wysokogórskie borówczyska bażyno-we, zarośla reliktowej wierzby lapońskiej i inne.Osobną, ważną grupę stanowią zespoły torfowisk wy-

sokich i kwaśne młaki niskoturzycowe. Powyżej1500 m n.p.m. w piętrze alpejskim występują kwaśnemurawy wysokogórskie.

Park Narodowy Gór Stołowych utworzonow 1993 r. na powierzchni 6280 ha.

Góry Stołowe to jedyne w kraju piaskowcowe sto-liwa o budowie płytowej, które rozpadając się na blokii ulegając selektywnemu procesowi wietrzenia tworzątu, na niewielkim obszarze, unikalny w skali europej-skiej krajobraz labiryntów i niezliczonej ilości izolo-wanych skałek o fantastycznych kształtach. Najwięk-sze ich skupienia występują na bastionach najwyższe-go stopnia Gór Stołowych, głównie na SzczelińcuWielkim oraz w Błędnych Skałach. Niezwykle orygi-nalne są Skalne Grzyby � duże skupisko ostańców, cią-gnące się wzdłuż dolnego stopnia tego masywu.

Roślinność parku należy do piętra regla dolnego,przeważają zbiorowiska leśne, w większości boryświerkowe sztucznego pochodzenia. Ponadto zacho-wały się naturalne, dolnoreglowe zbiorowiska lasówbukowych oraz małe powierzchnie świerczyn i relik-towe enklawy boru sosnowego. Występują tu równieżspecyficzne łąki, tzw. Sawanna Łężycka, obszar mio-ceńskiego zrównania z pojedynczo rozrzuconymi, pia-skowcowymi skałami ostańcowymi (Łężyckie Skałki)oraz parasolowatymi sosnami.

Osobliwością przyrodniczą Parku jest równieżWielkie Torfowisko Batorowskie, utworzonyw 1958 r. rezerwat florystyczny, w którym ochronąścisłą objęto niezwykle cenne torfowisko wysokie,ostoję ptaków glacjalnych.

8.2. PARKI KRAJOBRAZOWE *

Na obszarze Dolnego Śląska funkcjonuje 12 par-ków krajobrazowych. Nadzór nad nimi prowadzi Dol-nośląski Zespół Parków Krajobrazowych. Jednostkazostała utworzona Rozporządzeniem Nr 15 WojewodyDolnośląskiego z dnia 13 maja 1999 r. w sprawieutworzenia Dolnośląskiego Zespołu Parków Krajo-brazowych.

Szczegółową charakterystykę parków zamieszczo-no w tabeli.

Rodzaj obiektu Liczba obiektów Powierzchnia [ha]Park narodowy 2 11520,2Rezerwat 64 10181,9Park krajobrazowy 12 198111,5Obszar chronionego krajobrazu 17 177067,5U¿ytek ekologiczny 16 644,1Zespó³ przyrodniczo-krajobrazowy

1 32,9

Tabela I.8.1. Obszary i obiekty chronione w województwie dolno�l¹skim (wg WUS)

* materiały przygotował Piotr Śnigucki, DZPK we Wrocławiu

51

36

35

549

44 10

48

62

64

63

25

111

1

29

4 3

46

47

50

19

8

5

45

43

52

3433

3839

32 31

28

24 2322

2120

2728

18

11

12 13

14

7

2

1

49

3742

40

41

5330

15

17 16

61

55

58 57

59

56

60

6

VI

IIIX

XI

XII

II

VII

V

IX VIIIVIII

IVIV IV

I

B

C

A

8

4

3

6

7

5

10

11

14

13

9

2

2

17

16

2

1

15

4

Kompleks

Rychtalskie

Leœny

Lasy

KARKONOSKIPARK NARODOWY

PARK NARODOWYGÓR STO£OWYCH

WROC£AW

DZIER¯ONIÓW

ŒWIDNICA

K£ODZKO

WA£BRZYCH

Z¥BKOWICE ŒL.

JAWOR

LWÓWEK ŒL.Z£OTORYJA

BOLES£AWIEC

LUBAÑ

WO£ÓW

ŒRODA ŒL.LEGNICA

KAMIENNAGÓRA

JELENIA GÓRA

ZGORZELEC

TRZEBNICA

G£OGÓW

O£AWA

MILICZ

LUBIN

OLEŒNICA

POLKOWICE

GÓRA

STRZELIN

Rysunek I.8.1. Obszary chronione na terenie województwa dolno�l¹skiego(stan na 31 grudnia 2002 r. wg danych Wojewódzkiego KonserwatoraPrzyrody)

Lp. Nazwa parku Akty prawne reguluj¹ce funkcjonowanie parku Cel ochrony Gmina Powiat1 Œlê¿añski Park

Krajobrazowy

Powierzchnia:8200 haPowierzchnia otuliny:7400 ha

Rok utworzenia:1988

� Uchwa³a nr XXIV/155/88 WRN we Wroc³awiu z 8 czerwca 1988 r.w sprawie utworzenia ŒPK (Dz.Urz. Woj. Wroc³. nr 13 z18 sierpnia 1988 r.)� Porozumienie nr 16 pomiêdzy Wojewod¹ Wroc³awskim a Wojewod¹Wa³brzyskim z 30 grudnia 1993 r. w sprawie powiêkszenia obszaru ŒPKi sporz¹dzenia planu jego ochrony� Rozporz¹dzenie nr 23/94 Woj. Wa³brz. z 24 maja 1994 r. w sprawieutworzenia ŒPK w rejonie Wzgórz Kie³czyñskich� Rozporz¹dzenie nr 9 Woj. Wroc³. z 13 czerwca 1994 r. w sprawiepowiêkszenia terenów ŒPK i jego otuliny� Zarz¹dzenie nr 45 Woj. Dolnoœl. z 16 marca 1999 r. w sprawie ustaleniawykazów aktów prawa miejscowego wydanych przez dotychczasowychwojewodów jeleniogórskiego, legnickiego, wa³brzyskiego i wroc³awskiegonadal obowi¹zuj¹cych na obszarze woj. dolnoœl¹skiego

Zachowanie œrodowiska przyrodniczo- krajobra-zowego masywu Œlê¿y, jego wartoœci kulturowychi historycznych.Liczne zabytki kultury materialnej: stanowiskaarcheologiczne, rzeŸby kultowe, kamienne krêgi,budowle sakralne i zabytkowe budownictwowiejskie.

Jordanów Œl¹ski£agiewnikiDzier¿oniówŒwidnicaSobótkaMarcinowice

Dzier¿oniówŒwidnicaWroc³aw

2 Park Krajobrazowy„Dolina Jezierzycy”

Powierzchnia: 7953 ha

Rok utworzenia: 1994

� Rozporz¹dzenie Nr 11 Wojewody Wroc³awskiego z 12 sierpnia 1994 r.w sprawie utworzenia i ochrony Parku Krajobrazowego „Dolina Jezierzycy”w województwie wroc³awskim

Du¿e kompleksy lasów ³êgowo-olszowycho charakterze zbli¿onym do naturalnych, bogategatunkowo wilgotne ³¹ki i œrodowiska wodne.Liczne cenne gatunki roœlin oraz zwierz¹t, w tymchronione oraz rzadkie (bogata ornitofauna).

Wo³ówWiñsko

Wo³ów

3 Park Krajobrazowy„Dolina Baryczy”

Powierzchnia:Woj. dolnoœl. 70040 haWoj. wielkop 17000 ha

Rok utworzenia:1996

� Rozporz¹dzenie Wojewody Kaliskiego i Wojewody Wroc³awskiegoz 3 czerwca 1996 r. w sprawie utworzenia i ochrony ParkuKrajobrazowego „Dolina Baryczy”(Dz.Urz. Woj. Wroc³. Nr 6 z 17 czerwca 1996 r., poz. 65)� Rozporz¹dzenie Nr 1 Wojewody Dolnoœl¹skiego i WojewodyWielkopolskiego z 2 paŸdziernika 2000 r. zmieniaj¹ce rozporz¹dzenieWojewody Kaliskiego i Wojewody Wroc³awskiego z 3 czerwca 1996 r.w sprawie utworzenia i ochrony Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy”(Dz.Urz. Woj. Doln. Nr 38 z 12 paŸdziernika 2000 r., poz. 656)

Zró¿nicowana konfiguracja terenu oraz du¿azmiennoœæ siedliskowa (wielohektarowe kompleksylasów, ³¹ki o ró¿nym stopniu wilgotnoœci oraztereny bagienne) znajduje odzwierciedleniew bogactwie flory, fauny i rozmaitoœci zbiorowiskroœlinnych. Zachowanie walorów jednegoz najcenniejszych obszarów wodno-b³otnychw Europie - rezerwatu ornitologicznego „StawyMilickie”. Wysokie walory historyczno-kulturowe(liczne parki podworskie, zabytkowe uk³adyurbanistyczne, obiekty sakralne oraz skupieniazieleni wysokiej).

Woj. doln.:CieszkówKroœniceMilicz¯migródPrusiceTwardogóraTrzebnica

Woj. wielkop.:OdolanówSoœniePrzygodzice

Woj. doln.:Milicz,Trzebnica

Woj.wielkop.:OstrówWielkopolski

4 Park Krajobrazowy„Dolina Bystrzycy”

Powierzchnia:8570 ha

Rok utworzenia:1998

� Rozporz¹dzenie Nr 17 Woj. Wroc³. z 27 paŸdziernika 1998 r.(Dz.Urz. Woj. Wroc³awskiego Nr 19 z 16 listopada 1998 r. poz. 210)

Czêœæ rzeki Bystrzycy oraz zbiornik Mietków jakoobszary odznaczaj¹ce siê bardzo wysokimwskaŸnikiem ró¿norodnoœci gatunkoweji liczebnoœci organizmów ¿ywych. Cennebiocenozy leœne (zw³aszcza ³êgi i gr¹dy),zajmuj¹ce ponad 40% ogólnej powierzchni orazcenne przyrodniczo fragmenty wilgotnych ³¹k.

K¹ty Wroc³awskieMietkówMiêkiniaWroc³awSobótka

Wroc³aw

Tabela I.8.2. Parki krajobrazowe na terenie województwa dolno�l¹skiego

Lp. Nazwa parku Akty prawne reguluj¹ce funkcjonowanie parku Cel ochrony Gmina Powiat5 Park Krajobrazowy

„Che³my”

Powierzchnia:15990,76 haPowierzchnia otuliny:12470,83 ha

Rok utworzenia:1992

� Rozporz¹dzenie Wojewody Legnickiego z 29 czerwca 1992 r.w sprawie utworzenia PK „Che³my” w województwie legnickim(Dz.Urz. Woj. Legn. Nr 14 z 30 czerwca 1992 r.)� Zarz¹dzenie Nr 114 Wojewody Legnickiego z 31 grudnia 1993 r. w sprawieutworzenia Zarz¹du PK „Che³my” w Myœliborzu� Rozporz¹dzenie Woj. Legn. z 12 grudnia 1997 r. zmieniaj¹ceRozporz¹dzenie w sprawie utworzenia PK „Che³my” w województwielegnickim (Dz.Urz. Woj. Legn. Nr 36 z 18 grudnia 1997 r.)

Atrakcyjny krajobraz, unikalne wartoœciprzyrodnicze, interesuj¹ce zabytki i obiekty kulturymaterialnej, punkty i osie widokowe, pomnikii rezerwaty przyrody oraz zespo³y krajobrazowo-przyrodnicze.

MêcinkaPaszowiceZ³otoryjaJaworKrotoszyce

JaworZ³otoryjaLegnica

6 Przemkowski ParkKrajobrazowy

Powierzchnia:22338 haPowierzchnia otuliny:15466 ha

Rok utworzenia:1997

� Rozporz¹dzenie Wojewody Legnickiego z 7 czerwca 1997 r. w sprawieutworzenia Przemkowskiego Parku Krajobrazowego(Dz.Urz. Woj. Legn. Nr 15, poz. 137)� Zarz¹dzenie Wojewody Legnickiego z 12 grudnia 1997 r. nr 45

Zró¿nicowanie krajobrazowe i przestrzenne,obszary wodno-b³otne „Bagna Przemkowskiego”oraz rezerwat ornitologiczny „StawyPrzemkowskie”, walory przyrodnicze i kulturowe.System rzeczny zlewni rzeki Szprotawy z licznymidop³ywami oraz ca³ym systemem rowówmelioracyjnych. Obszary podmok³e, bagienne,torfowiskowe oraz fragment Borów Dolnoœl¹skichz unikatowymi w skali europejskiej wrzosowiskami,licznymi wydmami œródl¹dowymi, stanowiskachronionych ptaków.

ChocianówGaworzyceGromadkaPrzemkówRadwanice

PolkowiceBoles³awiec

7 Park Krajobrazowy„Dolina Bobru”

Powierzchnia:13270 haPowierzchnia otuliny:10490 ha

Rok utworzenia:1989

� Uchwa³a nr VIII/47/89 WRN w Jeleniej Górze z dnia 16 listopada 1989 r.w sprawie utworzenia parku krajobrazowego pod nazw¹ „ParkKrajobrazowy Doliny Bobru”(Dz.Urz. Woj. Jeleniog. Nr 16 z 21 listopada 1989 r.)� Rozporz¹dzenie Nr 56/92 Woj. Jeleniog. z 31 grudnia 1992 r.w sprawie ogólnych zasad zagospodarowania i wykorzystania PK „DolinaBobru” wraz z otulin¹ oraz wprowadzenie stosownych ograniczeñ,zakazów i nakazów na tym terenie(Dz.Urz. Woj. Jeleniog. Nr 1 z 4 stycznia 1993 r.)

Urozmaicony przebieg doliny Bobru z najwiêkszymna Dolnym Œl¹sku zbiornikiem Pilchowice.Ekosystemy leœne, z silnie zró¿nicowanymii wzajemnie przenikaj¹cymi siê siedliskami leœnyminizinnymi, wy¿ynnymi i górskimi, z dobrzezachowanymi drzewostanami, czêsto o naturalnymcharakterze. Du¿a liczba zabytków kulturymaterialnej o wysokiej klasie.

Jelenia GóraJe¿ów SudeckiLubomierzLwówek Œl¹skiStara KamienicaWleñŒwierzawa

Jelenia GóraLwówek Œl.Z³otoryja

8 Rudawski ParkKrajobrazowy

Powierzchnia:15705 haPowierzchnia otuliny:5933 ha

Rok utworzenia:1989

� Uchwa³a nr VIII/49/89 WRN w Jeleniej Górze z dnia 16 listopada 1989 r.w sprawie utworzenia parku krajobrazowego pod nazw¹ „Rudawski ParkKrajobrazowy” (Dz.Urz. Woj. Jeleniog. Nr 16 z dnia 21 listopada 1989 r.)

Ró¿norodnoœæ budowy geologicznej, bogactwoform powierzchni terenu, pozosta³oœci dawnegogórnictwa, cenne twory naturalne (profilei ods³oniêcia geologiczne, groty, ska³ki, naturalnezbiorniki wodne). Bogactwo szaty roœlinnej, jejzró¿nicowanie pionowe oraz siedliskowewynikaj¹ce z urozmaiconego charakteru rzeŸbyterenu.

BolkówJanowice Wlk.Kamienna GóraMarciszówMys³akowiceKowaryJelenia Góra

Jelenia GóraKamiennaGóra

Lp. Nazwa parku Akty prawne reguluj¹ce funkcjonowanie parku Cel ochrony Gmina Powiat9 Ksi¹¿añski Park

Krajobrazowy

Powierzchnia:3155,4 haPowierzchnia otuliny:6490 ha

Rok utworzenia:1981

� Uchwa³a Nr 35/81 WRN w Wa³brzychu z 28 paŸdziernika 1981 r.(Dz.Urz. WRN w Wa³brzychu, Nr 5, poz. 46 z 1981 r.)� Rozporz¹dzenie Nr 8/91 Woj. Wa³b. z 8 listopada 1991 r. w sprawieogólnych zasad gospodarowania i ochrony parków krajobrazowychi obszarów krajobrazu chronionego w woj. wa³brzyskim(Dz.Urz. nr 15 poz. 160 z 28 listopada 1991 r.)� Rozporz¹dzenie nr 19/98 Woj. Wa³brz. z 17 grudnia 1998 r. w sprawieparków krajobrazowych na terenie województwa wa³brzyskiego(Dz.Urz. Nr 34. poz. 260 z 31 grudnia 1998 r.)� Rozporz¹dzenie nr 9 Woj. Dolnoœl¹skiego z 6 lipca 2000 r. zmieniaj¹cerozporz¹dzenie nr 19/98 Wojewody Wa³brzyskiego z 17 grudnia 1998 r.w sprawie parków krajobrazowych na terenie woj. wa³brzyskiego

Obszar po³o¿ony na pograniczu dwóch odmiennychmakroregionów: Przedgórza Sudeckiego i SudetówŒrodkowych. Jeziorko Zielone zalany i nieczynny odponad 100 lat kamienio³om wapienia z liczn¹ kopaln¹faun¹ górnego dewonu. Teren wraz z otaczaj¹cymstarodrzewiem ko³o Mokrzeszowa Górnegorezerwat przyrody nieo¿ywionej „Jeziorko Daisy”.Powierzchnie leœne silnie zdegradowane, leczz zachowanymi niewielkimi p³atami o charakterzezbli¿onym do naturalnego, stanowi¹ce pozosta³oœæpo dawnej puszczy bukowo-jaworowej. Du¿ezró¿nicowanie gatunków roœlin i zwierz¹t.

Wa³brzychŒwiebodziceŒwidnicaSt. BogaczowiceDobromierzSzczawno Zdrój

Wa³brzychŒwidnica

10 Park KrajobrazowyGór Sowich

Powierzchnia:8140,7 ha

Rok utworzenia:1991

� Rozporz¹dzenie Nr 7/91 Woj. Wa³brz. z 8 listopada 1991 r.(Dz.Urz. Woj. Wa³b. Nr 15 poz. 159 z 1991 r.)� Rozporz¹dzenie Nr 6/96 Woj. Wa³brz. z 18 lipca 1996 r.(Dz.Urz. Woj. Wa³b. Nr 24 poz. 578 z 1996 r.)� Rozporz¹dzenie nr 19/98 Woj. Wa³brz. z 17 grudnia 199 8 r. w sprawieparków krajobrazowych na terenie województwa wa³brzyskiego(Dz.Urz. nr 34 poz. 260 z 31 grudnia 1998 r.)

Najwy¿sza czêœæ Sudetów Œrodkowych, z g³ówn¹kulminacj¹ Wielk¹ Sow¹, obszary le¿¹ce g³ówniew zasiêgu regla dolnego. Lasy z przewag¹monokultur œwierkowych, w których zachowane s¹fitocenozy leœne o charakterze zbli¿onym donaturalnego (rezerwat „Bukowa Kalenica”).

BielawaPieszyceWalimNowa RudaDzier¿oniówG³uszycaStoszowice

K³odzkoZ¹bkowiceWa³brzychDzier¿oniów

11 Œnie¿nicki ParkKrajobrazowy

Powierzchnia:28800 haPowierzchnia otuliny:14900 ha

Rok utworzenia:1981

� Uchwa³a. Nr 35/81 WRN w Wa³brzychu z 28 paŸdziernika 1981 r.(Dz.Urz. WRN w Wa³brzychu³ , Nr 5, poz. 46 z 1981 r.)� Rozporz¹dzenie Nr 8/91 Woj. Wa³brz. z 8 listopada 1991 r. w sprawieogólnych zasad gospodarowania i ochrony parków krajobrazowychi obszarów krajobrazu chronionego w woj. wa³brzyskim(Dz.Urz. nr 15 poz. 160 z 28 listopada 1991 r.)� Rozporz¹dzenie nr 19/98 Woj. Wa³brz. z 17 grudnia 1998 r. w sprawieparków krajobrazowych na terenie woj. wa³brzyskiego(Dz.Urz. nr 34. poz. 260 z 31 grudnia 1998 r.)� Rozporz¹dzenie nr 3/93 Woj. Wa³brz. z 30 kwietnia 1993 r. w sprawiezatwierdzenia planu zagospodarowania przestrzennego Œnie¿nickiegoParku Krajobrazowego (Dz.Urz. nr 8, poz. 51. z 1993 r.)

Grupa Œnie¿nika oraz Góry Bialskie i Z³ote, obszary odu¿ej ró¿norodnoœci typów krajobrazu (doliny i kotlinyœródgórskie, subalpejski krajobraz szczytowych partiiŒnie¿nika). Pojedyncze ska³ki i ich zgrupowaniao fantazyjnych kszta³tach oraz rumowiska skalne,wychodnie wapieni krystalicznych, formy krasowe,g³êbokie doliny erozyjne oraz jaskinie. JaskiniaNiedŸwiedzia w Kletnie (rezerwat) jako obiekt najcen-niejszy przyrodniczo oraz Jaskinia Radochowska(pomnik przyrody), le¿¹ca u podnó¿a Bzowcaw Górach Z³otych. Lasy œwierkowe allochtoniczne,ma³o odporne na warunki atmosferyczne.

Stronie Œl¹skieL¹dek ZdrójZ³oty StokMiêdzylesieBystrzyca K³.K³odzkoBardo Œl¹skie

K³odzkoZ¹bkowice

12 Park KrajobrazowySudetów Wa³brzyskich

Powierzchnia:6493 haPowierzchnia otuliny:2894,6 ha

Rok utworzenia:1998

� Rozporz¹dzenie Nr 20/98 Wojewody Wa³brzyskiego(Dz.Urz. Woj. Wa³b. Nr 34 poz.261 z 1998 r.)� Rozporz¹dzenie nr 5 Woj. Dolnoœl. z dn. 25.04.2000 r.(Dz.Urz. nr 15. poz. 264. z 8 maja 2000 r.)

Fragmenty kopu³ i kominów wulkanicznych,pozosta³oœci pokryw lawowych i tufowych orazró¿ne efekty procesów denudacji (osuwiska skalne,ska³ki stokowe, go³oborza, g³êbokie suche doliny).Lasy bêd¹ce w wiêkszoœci monokulturami(dominacja œwierkowych, niewielka czêœæbukowych, minimalna iloœæ drzewostanumieszanego). Bogata jest ornitofauna.

Boguszów GorceJedlina ZdrójWa³brzychMieroszówG³uszycaCzarny Bór

Wa³brzych