Opracowanie merytoryczne i redakcja:Tomasz Gliński, Aneta Król, Karolina Kubicka,

Michał Piasecki, Anna Połocka, Emilia Sadkowska

Zdjęcia:Karolina Kubicka

Wydawca:Stowarzyszenie Homo Politicus

www.homopoliticus.org.pl

Publikacja powstała w ramach projektu pn.:Rzecznik Spraw Lokalnych

współfinansowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznejw ramach programu FIO 2014

Egzemplarz bezpłatny

Kielce, 2014 r.

Wstęp

Lokalne rzecznictwo jest głosem aktywnych mieszkańców, którzy mówiąw imieniu członków swojej wspólnoty, sygnalizują problem występujący w swoimsąsiedztwie i starają się go rozwiązać poprzez różne metody. Podstawowymi celamirzecznictwa lokalnego jest zamienienie problemów w rozwiązania, które sprawiają,że otoczenie w którym żyjemy jest przyjazne, a mieszkańcy bardziej wrażliwinaproblemyorazbardziejzintegrowani.Metodyrzeczniczezpowodzeniemstosowanesą od lat w zachodnich demokracjach. Rzecznikiem może być każdy, bez względunawiek,obywatelstwoczyprzynależnośćdogrupynarzeczktórejchcesiędziałać.

Projekt w ramach którego stworzona została publikacja realizowany byłprzez Stowarzyszenie Homo Politicus. Jest to kielecka organizacja pozarządowadziałająca na rzecz rozwoju kultury obywatelskiej wśród mieszkańców. Pracujemyz ludźmi pokazując im możliwości wzięcia lokalnych spraw w swoje ręce.Naszym celem są z jednej strony silne społeczności sąsiedzkie, zachęcaniedopartycypacjiobywatelskiej,aletakżeintegracjakieleckichcudzoziemców.

Projekt Rzecznik Spraw Lokalnych jest tego najlepszym przykładem. Celemprojektu realizowanego przez sześć miesięcy w 2014 roku było podniesieniepoziomuwiedzyiświadomościKielczannatematrozwiązywanialokalnychproblemówpoprzez rzecznictwo oraz tworzenie form rzeczniczych m.in. przy wykorzystaniumetod audiowizualnych. W ramach projektu mieszkańcy Kielc wraz z animatoramizdiagnozowali problemy występujące na trzech kieleckich osiedlach (Zagórze,Ślichowice, Bukówka), stworzyli filmy rzecznicze stanowiące załącznik do publikacjioraz przeprowadzili spotkania z mieszkańcami i radnymi w celu wywarcia wpływunawprowadzaniezmianwtychtrzechsąsiedztwach.

W tymmiejscuchciałbym równieżbardzoserdeczniepodziękowaćzazaanga-żowanie w projekt. Podziękowania składam zarówno członkom Stowarzyszenia,wolontariuszom jak również samymmieszkańcom, którzywłączyli sięwprojekt jakorzecznicy zmian w swojej okolicy. Widząc tę aktywność muszę przyznać, że czasaktywistówwKielcachwłaśnienadchodziiabyniezmarnowaćtejenergiimamnadzieję,że publikacja przyczyni się do kolejnych fantastycznych inicjatyw społecznych.

TomaszGliński

PrezesZarządu StowarzyszeniaHomoPoliticus

3

4

1. Zorganizujhappening

Jeśliwidziszwswojejokolicyproblem,którymniktzwładzTwojegomiastanie chce się zająć przejmij inicjatywę i zorganizuj happening. Zbierz grupęobywateli, którym także przeszkadza zaistniały problem i wspólnymi siłamispróbujcie zainteresować resztę społeczeństwa. Pamiętaj, aby happening byłlegalny.Możesztozrobićwprostysposób.Zgłośgodourzędumiastalubgminy,na którego/której terenie chcesz go zorganizować. Najwcześniej 30 dni,anajpóźniejna3dniprzedplanowanymdziałaniemzłóżwsekretariacieurzęduodpowiedniepismo,możeszjewysłaćrównieżlistempoleconymnaadresurzędu.

2. Informujmieszkańcówoproblemachokolicy

Bardzodużagrupaosóbznaszegootoczenianiezwracauwaginaproblemy,zktórymizmagamysięnacodzień.Ajeślijewidzątoniepróbująichniwelować,przyzwyczajająsięistajesiętodlanichczymśnormalnym.Możesztozmienić.Wjakisposób?Otóżtobardzoproste.Zorganizujspotkaniewosiedlowymdomukultury i naświetl im zaistniały problem. Możesz to zrobić również za pomocąplakatów,ulotekczynawetchodzeniaoddomudodomu.Pokaż,żeniemusimytegoakceptować,amożemytopoprostuzmienić.

MieszkankaBukówkizamieszczającaswójwpisnatablicyobywatelskiej

5

3. Stwórzwystawę

ChceszpokazaćmłodemupokoleniujakwyglądałoTwojemiasto20-30lattemu?Zbierzfotografiesprzedlat–zapytajstarszychsąsiadów,swoichdziadkówczyteżudajsiędobibliotekiistwórzwystawęzdjęćztegookresu.Możesztozrobićwosiedlowymdomukultury,lokalnymfestynie.

4. Dajdobryprzykład

Nikt nie lubi hipokryzji. Jeśli próbujesz walczyć np. o trawnik bez psichodchodówtopamiętajotym,żewychodzącnaspacerzeswoimpsemTyrównieżmusiszponimsprzątać.Niewymagajmyodludzitegoczegosaminiejesteśmywstaniezrobić.

Radnimiastaiwojewództwanaspotkaniuzmieszkańcami

6

5. Nagrajfilm

Metody audiowizualne są skutecznym sposobem zwracania uwaginaproblemulokalne.Dzisiajkażdytelefonmakamerę.Nagrajfilmoproblemachw twojej okolicy. Może to być na przykład wywiad czy reportaż, ale też flashmob czy scenka. Jak już nagrasz film,wyślij go radnym, spółdzielni imediomorazumieśćgonaportaluspołecznościowym.Sukcesgwarantowany.

6. Spotkaniezmieszkańcami

Zorganizuje spotkanie z mieszkańcami twojej społeczności. Bezpośrednikontaktzsąsiadamipomagawrozwiązywaniuproblemów iwzmacnianiuwięzispołecznych.Zaprośnaspotkanie radnych,spółdzielców imedia.Przedstaw improblemy ibudujdialogmiędzymieszkańcamiadecydentami.W twojejokolicyna pewno jest miejsce spotkań takie jak osiedlowy klub, remiza czy jednostkaoświatowa. Jak wytłumaczysz właścicielom, że organizujesz akcję społeczną,toudaCisięominąćkosztywynajmu.

LokalnedziałaczkiosiedlaBukówka

7

7. Zorganizujprotest

Problem jest poważny i wymaga pilnej uwagi władz? Zorganizuj lokalnyprotest. Zachęć sąsiadów, zróbcie tablice z postulatami i pójdźcie wspólniepoddrzwidecydentówlubnamiejsceproblemu.Pamiętaj,żebyzgodniezdanymprawem zgłosić zgromadzenie do władz miasta. Protesty są zawsze medialne.Pomyślnadniekonwencjonalnympomysłem,który jednocześnienieprzeszkodziwfunkcjonowaniureszciemieszkańców.

8. Zdiagnozujproblemyokolicy

Kartka,długopisitrochęwolnegoczasu.Tylepotrzeba,żebyprzeprowadzićankietępotrzebwśródmieszkańców.Możeszużyćdotegotestudiagnostycznego.Doankietydołączzdjęciaproblematycznychmiejsc.Imwięcejankiettymwiększareprezentatywnośćbadania.Możeszstworzyćmapęproblemówlokalnych,apóźniejmonitorowaćczydanasprawazostałarozwiązana.

SpotkaniezmieszkańcamiZagórza

8

9. Załóżorganizacjęrzeczniczą

Wystarczą 3 osoby, żeby założyć nieformalne stowarzyszenie.Jeśli potrzebujesz czegoś więcej, zarejestruj organizacje w sądzie.Postulatyorganizacjipozarządowychsą lepiejdostrzeganeniżpojedynczegłosymieszkańców.Patrznaręcewładzy,karćzabłędyikonsekwentniemonitorujichnaprawianie.Jeślidecydencipoczujątwójoddechnaplecach,dwarazypomyśląprzedkażdąpodejmowanądecyzją

10. Dokumentuj

Idziesz przez osiedle i widzisz zniszczony przystanek? Rób zdjęcia,nagrywaj filmy, opisuj zdarzenia. Lokalne służbynie zobacząwszystkich szkódczyinnychproblemów.DziękiTobieszybciejnaniezareagują.

RozmowauczestnikówspotkaniadotyczącegoproblemówBukówki

9

11. Zachęcajdoudziałuwwyborach

Rozmawiajzsąsiadamiiprzekonujżeichgłoswwyborachmaznaczenie.Możesz rozdać ulotki z argumentami za głosowaniem. Zorganizuj akcję„moje osiedle będzie miało największą frekwencję” i motywuj mieszkańcówdowłączeniasięwnią.Sąorganizacje,którewtympomagajądostarczającm.in.ulotki–MaszGłos,MaszWybór.

12. Aktywnieuczestniczwspotkaniachwspólnot

Nagle dowiadujesz się o podwyżce czynszu? A może twój blok zostałbrzydko przemalowany? To wszystko dlatego, że nie było Cię podczaspodejmowania decyzji. Przychodź na spotkania spółdzielni i wspólnot, zabierajgłos,głosujiproponujzmiany.Nieobecniniemajągłosu!

WarsztatyRzecznikaSprawLokalnych

10

13. Dzielnicowy

Poznajdzielnicowego,zdobądźjegonumertelefonuialarmujgoołamaniuprawa. Powinien przybyć wcześniej na miejsce zdarzenia niż służby z centrali.Buduj z nim dobre relacje, aby zawsze Cię wysłuchał. Nie ma dzielnicowegow twojej okolicy? Zbierz podpisy mieszkańców i przedstaw odpowiedniwniosekpolicji.

14. Konsultacje

Uczestnicz w konsultacjach społecznych. Zwykle są one organizowaneprzybudowienowychdrógczychodników.Niepozwól, żebybezTwojej zgodyzabrano Ci kawałek posiadłości, albo droga dla rowerów została pominiętawprojekcieremontu.

SondaulicznazmieszkankąBukówki

11

15. Napiszprojektdobudżetuobywatelskiego

Jeśli w Twoim mieście lub wsi organizowany jest budżet obywatelski,zgłośdoniegoprojekt.Potemzachęcajmieszkańcówdogłosowaniananiego.Nawet jeśli nie wygra, to zwróci uwagę władzy na lokalne braki. Twoja gminanie organizuje budżetu obywatelskiego? Zachęć organizacje pozarządowe,media i mieszkańców do namowy władz, aby taką inicjatywę zrealizować.Zwiększaonapartycypacjęobywatelskąspołeczeństwa.

16. Planzagospodarowaniaprzestrzennego

Uczestnicz w pracach nad stworzeniem planu zagospodarowaniaprzestrzennego czy studium uwarunkowań dla Twojej okolicy. Będziesz miałwpływ na to gdzie powstanie plac zabaw, gdzie sklep, a gdzie kolejny blokczy osiedle domków. Poznając plan, poznasz przyszływygląd Twojego osiedlalubwsi.

MieszkaniecZagórzazamieszczającyswójwpisnatablicyobywatelskiej

12

17. PrzeglądajBiuletynInformacjiPublicznej

Instytucje publiczne mają obowiązek zamieszczania ważnych ogłoszeńczyprzetargównaswoichstronachinternetowej.Odwiedzajjeczęsto,abynicCięnie ominęło. Jeśli zauważysz że BIP nie jest aktualizowany zgłoś to władzomgminnym,ajeślibędzietrzebatozłóżskargędoorganówkontroli.

18. Kontaktujsięzjednostkami orazwydziałamiwswoimmieście

Wyszukaj osoby odpowiedzialne w urzędzie za dany obszar w mieścieczygminie.Piszdonichbezpośredniopomijającoficjalnądrogęadministracyjną.Szybciejuzyskaszodpowiedźizałatwiszswojąsprawę.Odpowiedźprzeze-mailczytelefoniczniematakąsamąmocsprawcząjakoficjalnepismo.Mimowszystkostarajsię,abyurzędnicyodpowiadalinapiśmie.JesttodlaCiebieubezpieczenie,gdybypóźniejpróbowalisięwycofaćzeswoichsłów.

Kieleccyradninaspotkaniuzmieszkańcami

13

19. StwórzTVlokalną

MożeszzacząćodportaluYouTube.Zamieszczajtamlokalnewiadomościvideo. Jeśli przyciągniesz uwagę mieszkańców, rozwiń serwis, postaraj sięo dofinansowanie miasta. Zbierz lokalnych społeczników – reporterów. Promujtelewizjęnaportalachspołecznościowychorazwśródmieszkańców.

20. Napiszpetycję

Napisz petycję do wójta, burmistrza czy prezydenta miasta. Opisz w niejproblem, przedstaw argumenty i zbierz podpisy mieszkańców. Wyszukaj dobreprzykładywInternecie.Możeszzorganizowaćakcjęzbieraniapodpisównaulicyczyprzejśćpodomachimieszkaniach.Władzamaobowiązekustosunkowaćsiędopetycji.Jeślidecyzjabędzienegatywna,prośowyjaśnienielubskierujsprawędomediów.

DysputanatematZagórzaiokolicznychproblemów

14

21. Odwiedźwładzespółdzielni

Jeśli Twój problem może być rozwiązany przez spółdzielnie, odwiedźadministrację osobiście. Czekanie na odpowiedź pocztą wydłuża okreszałatwieniasprawy.Dospółdzielnimaszzawszeblisko.Zgłaszajjejpracownikomproblemyiwspólnieszukajcierozwiązań.

22. Spotkajsięzwładzami

Sprawdź kiedy radni Twojego okręgu mają dyżur. Przyjdź i przedstawproblem.Pamiętaj,żebytakiespotkanieudokumentować.Przyjdźdrugirazispytajcoradnyzrobił,abytenproblemrozwiązać.Wtakisamsposóbrozmawiajzpolicjączystrażąmiejską.

FacylitatorspotkanianaŚlichowicach

15

23. Wezwijpolicję/strażmiejską

Ktośłamieciszęnocną?Pijaniludziezaczepiająkogośpodsklepem,amożesąsiadniesegregujeśmieci?Wezwijstrażmiejskąlubdzielnicowego.Jeślijakieśniepokojącezdarzeniepowtarzasięczęsto,poprośoregularnypatrolsłużb.

24. Stwórzwłasnyprojekt

Masz pewien pomysł, który pozytywnie zmieniłby Twoje otoczenie,ale nie posiadasz środków do jego przeprowadzenia? Nic straconego! Napiszprojekt, dzięki, któremu możesz uzyskać potrzebne fundusze na realizacjęTwojejidei.Poszukajkonkursówgrantowychipostarajsięodofinasowaniego.

GrupawarsztatowaosiedlaZagórze

16

25. Spotkajsięzradnymi

OpowiedzoswoimproblemieradnemuzTwojegookręgu.Radnireprezentująwyborców,przyjmująpostulatymieszkańców iprzedstawiają jeorganomgminydo rozpatrzenia. Wielu też jest wstanie podpowiedzieć jak można rozwiązaćproblem poza radą gminy. Informacje o kontakcie do radnych znajdziesznastronieurzędugminywktórejmieszkasz.

26. Zaprośdziennikarzanainterwencję

Bardzo często skutecznym sposobem na rozwiązanie problemu którywidziszwswojejokolicyjestnagłośnieniego.Rozwiązanietopomagaszczególniewsytuacji,kiedyniemożeszliczyćnapomoczestronyradnychczyurzędników.Napisz do dziennikarza krótką notkę przedstawiając dlaczego problememdla twojej społeczności jestważny.Pomocnebędziedołączeniedowiadomościzdjęć.Mogąbyćwykonanenawetaparatemtelefonicznym.Pamiętajżebyopisać:1.Problem.2.Określićkogoondotyczy.3.Podaćlokalizację.4.Zdjęcialubinnezałączniki.5.Zostawićkontaktzwrotny.

WarsztatyRzecznikaSprawLokalnych

17

27. Zainteresujproblememorganizacjepozarządowe

Organizacjepozarządowezrzeszająmieszkańcówwcelum.in.wywieraniawpływuwobszarachwktórychsięspecjalizują(np.StowarzyszenieMieszkańcówul.StanisławaKostkiwKielcachdbao interesyczłonkóworazcałejwspólnoty.Jestjejgłosemzarównoprzedradnymi,dziennikarzami,urzędnikami.Organizujeprotesty, festyny, integruje mieszkańców). Warto zainteresować problememorganizacjepozarządowe.Mająonesiećkontaktów,dziękiktórejpotrafiąrozwiązaćproblem z którym się zwróciłeś. Lista organizacji pozarządowych dostępna jestna ogół na stronach urzędu miasta lub też stronach trzeciego sektora (nazwaużywanadookreśleniastowarzyszeńifundacji).WPolscejesttowww.ngo.pl

28. Załóżbloga,stronęinternetową

Aby skutecznie komunikować o problemach, rozwiązaniach lub teżprowadzić dyskusję ze współmieszkańcami warto założyć bloga, stronęspołecznościową bądź klasyczną stronę internetową. Pamiętaj o tym, że stronyteżyjąjedyniewtedykiedysąsystematycznieaktualizowane.

Wpisymieszkańcówprezentującelokalneproblemy

18

29. Wspierajintegrację

Wspieraj integracje między mieszkańcami Twojego osiedla. Możeszorganizować spotkania, na których będą omawiane najważniejsze sprawyzwiązane z Twojąokolicą. Zintegrowana społeczność lokalnamadużowiększywpływnawładzęniż pojedyncze jednostki.Wspierajwszelkie działaniamającena celu rozwój i utrzymywanie jak najlepszych stosunków między Twoimisąsiadami.

30. Opowiadajotymdlaczegorzecznistwojestważne

Rzecznictwo jest sprawdzonym sposobem na zmianę złej sytuacjiwTwojejokolicy.Dziękiniemumożnaprzekonaćurzędników, radnych,samychmieszkańców do konieczności podjęcia interwencji. Dlatego też mów głośnoo tym jak inni mieszkańcy mogą to robić i jak bardzo ważne jest aby Twojaspołecznośćumiałasięorganizowaćwokółważnychspraw.

RzecznikMZDomawiającyzuczestnikamispotkaniaplanyzagospodarowaniaprzestrzennegoKielc

19

31. Załóżstronęnaportaluspołecznościowym(fanpage)

Facebook to bardzo ważny komunikator w dzisiejszych czasach.Przezfanpagemożeszdotrzećdowieluosóbwkażdymprzedzialewiekowym.Na Facebooku Twoje ogłoszenia i informacje, które umieszczasz mogą byćszybkoaktualizowane i docierająwszybkim tempiedodużej grupyodbiorców.To doskonały sposób również na komunikowanie się z osobami, z któryminiemaszmożliwościsięspotkać.

32. Zmieniajprawo

Każdy obywatel (w niektórych przypadkach też cudzoziemiec) możezmieniać prawo poprzez uczestnictwo w wyborach lokalnych/krajowych/euro-pejskich. Inną drogą jest wpływanie na zmianę prawa poprzez inicjatywyobywatelskie ale też konsultowanie aktów prawnych jako przedstawicielorganizacji pozarządowej. Skuteczne jest również zainteresowanie polityką,rozmowyzposłami/radnymi,lobbowanienarzeczzmianyprawa.

MieszkankaŚlichowiczamieszczającaswójwpisnatablicyobywatelskiej

20

33. Napiszartykuł

NapiszartykułoproblemachwTwojejokolicy.MożetobyćwywiadzradnymlubważnąosobądlaTwojegoosiedla. Możeszgopóźniejumieścićwgazetceosiedlowejalbowgazecielokalnej.Wtensposóbznajdzieonzpewnościąwieluodbiorców.

34. Włączswojąokolicęwistniejąceakcjespołeczne

W Twojej okolicy z pewnością są organizowane różne akcje społeczne.Włączwteakcjeswojąrodzinę,znajomychisąsiadów.Takieakcjemogąwdużejmierze pomóc w rozwiązaniu problemów Twojego osiedla lub poszczególnychjegomieszkańców.

RadnySejmikuWojewódzkiego–GrzegorzGałuszka

21

35. Kandyduj

Kandydującwwyborachmaszszansęna realizacjęwieluzmian.Zostającprzedstawicielem swojej lokalnej społeczności możesz pokazać jak wiele jednaosobamożezrobićdlaswojejokolicyisąsiadów.

36. Nagrajwłasnąaudycję

Nagrywając audycję możesz wizualnie pokazać problemy jakie występująna Twoim osiedlu. Taka informacja może dotrzeć do większej grupy odbiorcówkiedyumieściszjąnp.wInternecie.

NagrywaniemateriałuwideoprzezstacjęTVPKielce

22

37. Stwórzgazetęosiedlową

Jeśli sprawyTwojejspołecznościsądlaCiebieważnestwórzzsąsiadamigazetkę osiedlową. Nie musi być ona obszerna ale powinna zawierać najważ-niejsze informacje z życia osiedla , ogłoszenia dotyczące Twojej społecznościi inneinformacjeprzydatnewkomunikacjimiędzymieszkańcami.Takagazetkamożebardzopomócwrealizacjinp.akcjispołecznychinagłaśnianiuproblemówjakiewystępująwTwojejokolicy.

38. Miejsojusznikawlokalnejwspólnociereligijnej

Wspólnota religijna jestprawdopodobnienajważniejszą inajbardziej licznąwspólnotąnaTwoimosiedlu.Wartomiećzatemsojusznikawtakiejwspólnocie,którypomożewrealizacjiinagłaśnianiuTwoichpomysłów.

SpotkaniezmieszkańcamiZagórza

23

39. Znajdźsojusznika

Jeśli potrzebujesz pomocywdziałaniu na rzecz swojej najbliższej okolicypostaraj się znaleźć pomoc w postaci partnera lub koalicjanta (np. inna orga-nizacja pozarządowa, radny/radna, dzielnicowy ect.). Pomoc z zewnątrzprzy rozwiązywaniu problemów sąsiedztwa zmobilizuje innych oraz pokażerozmiarproblemuktórymtrzebasięzająć

40. Wykorzystajpotencjałmieszkańcówsąsiedztwa

Każdy z nas ma inne zainteresowania i inne pasje. W Twoim sąsiedz-twie może znajdować się osoba która np. jest radnym, prawnikiem, lekarzem,urzędnikiem, budowlańcem ect. W każdej chwili możesz się do niego zgłosići poprosić o pomoc. Dzięki doświadczonym ludziom z sąsiedztwa rozwiązanieproblemówbędziejeszczeprostsze.

UczestnicydyskusjidotyczącejproblemówBukówki

24

41. Zjednoczludziwokółswojejokolicy

Możesz to zrobić poprzez wiele form - od założenia strony internetowejTwojej okolicy, poprzez fanpage na facebooku lub lokalną gazetę. Zaprośsąsiadów na spotkania z przedstawicielami władz aby porozmawiać o proble-machdotyczącychTwojegosąsiedztwa.Organizujinicjatywyspołeczneintegrująceludzinp.kinoletnieczyimprezysąsiedzkie.

42. Strażsąsiedzka

Jeśli pojawia się problem np. z aktami wandalizmu zbierz swoichnajbliższych sąsiadów i zorganizujcie patrole sąsiedzkie. Kontrolowanie okolicypowinno zmniejszyć występowanie takich wypadków. O takich patrolachpowinnawiedziećstrażmiejskalubpolicjaabywraziewiększegoniebezpieczeń-stwazgłosićsiędonichpopomoc.

RzecznikMiejskiegoZarząduDróg–JarosławSkrzydło

25

43. Zarażajswoimentuzjazmem

Będącaktywnąosobawswoimspołeczeństwiemożeszpokazaćjakwielejednaosobamożezmienićwswoimotoczeniu.Pokażswoimsąsiadomw jakisposóbmożna zmienić swoją okolicę – zachęć ich do uczestnictwawakcjachspołecznych,organizacjachpozarządowych.Większagrupaludzimożezdziałaćwięcejniżpojedynczeaktywnejednostki.

44. Zaprośsąsiadównakonsultacje

Komunikowanie ze współmieszkańcami jest bardzo ważne. Pokaż bier-nym sąsiadom, że działanie na rzecz wspólnych interesów jest bardzo ważne.Dziękitemumożeciezmienićnalepszeswojąokolicę.

UczestnikwarsztatówRzecznikaSprawLokalnychopisującydokonaniaswojejgrupynazajęciach

26

45. Rzecznictwopoprzezsztukę

Obrazprzyciągauwagębardziejniżtekstnakartce.Pokazywanieproblemówpoprzez tabliczki z krótkimi hasłami pozwoli zapamiętać i zmienić najważniej-szeproblemywTwojejokolicy–stwórzulotkę–naktórejprzedstawiszproblem,chęć jego usunięcia oraz zmiany swojej okolicy. Ulotkę taką możesz wykonaćrazemzeswoimisąsiadami.

46. Sołtys/Radny/lokalnyautorytetpolityczny

Jeżeli masz jakiś problem oraz nie wiesz jak go rozwiązać, a mieszkaszw małej miejscowości zgłoś się do swojego sołtysa, on pomoże TobieorazTwoimsąsiadomrozwiązaćproblem.

GrupawarsztatowaosiedlaŚlichowice

27

47. Promujzmianęwswojejspołeczności

Zainteresuj problemem współmieszkańców bloku, osiedla, sąsiedztwa.Często bywa tak, że problem jest niedostrzegany przez innych mieszkańców.Rozmawiaj z sąsiadami, przyjaciółmi, informuj na stronach twojej społecznościoraz centrach waszego sąsiedztwa. Uświadomienie problemu jest pierwszymkrokiemabywspólniemócsięzebraćirozwiązaćgo.

48. Korzystajzewsparcia animatorówaktywnościlokalnej

Wtwojejokolicynapewnofunkcjonująorganizacjepozarządowe.Znajdźjena stronie http://bazy.ngo.pl/ i skontaktuj się w swojej sprawie. Pracownicystowarzyszeńifundacjizpewnościąpomogącizainterweniować.Wieluznichjestprofesjonalnymianimatoramiaktywnościlokalnej.

NajmłodszywolontariuszStowarzyszenia

28

49. Weźsprawywswojeręce

Często możemy usłyszeć, że sprawy lokalne są ważne i każdy z nassię nimi interesuje ale niech zmianami zajmują się inni. W efekcie nikt nie jestrzecznikiem swojej wspólnoty a problemy, które są często bardzo prostei niekosztowne, coraz bardziej wpływają negatywnie na jakość życia na twoimosiedlu.Zmianyzacznijodsiebie.Każdy,bezwzględunawykształcenieczywiekma możliwość wpłynięcia na to, aby żyć w przyjaznym środowisku. Zmieniajotoczenieiniezrażajsiętymcomówiąmalkontenci.

50. Użyjwyobraźni

49sposobów,którewłaśnieprzeczytałeśjesttylkoinspiracjądodziałania.Użyj wyobraźni i wspieraj dokonywanie zmian w swojej okolicy. Korzystajztegocoprzekazujemywtympodręczniku,aleteżtwórznastępne50sposobów,abyosiągaćzamierzonecele.

LogoprojektuRzecznikSprawLokalnych

29

MieszkaniecZagórzazamieszczającyswójwpisnatablicyobywatelskiej

RozmowazmieszkańcamiZagórzanatematproblemówokolicy

30

WywiadzmieszkańcamiŚlichowic

TablicasąsiedzkanaktórejzbieraliśmyproblemymieszkańcówZagórza,ŚlichowiciBukówki

WolontariuszopowiadaotymcochciałbyzmienićnaZagórzu

31

TablicasąsiedzkanakieleckiejBukówce

TablicasąsiedzkanakieleckimZagórzu

WywiadzmieszkańcemŚlichowic