PienidzPowszechnie akceptowany towar, za pomoc ktrego dokonywane s patnoci za dostarczone dobra lub ktry umoliwia wywizanie si ze zobowiza.Funkcje pienidza : - rodek wymiany- miernik wartoci (jednostka rozliczeniowa)- rodek przechowywania wartoci (tezauryzacji)

Gospodarka naturalna gospodarka, w ktrej producent wytwarza produkty wycznie w celu zaspokojenia swoich potrzeb, Brak wymiany i rynku.Gospodarka towarowa gospodarka, w ktrej producent wytwarza produkty na wymian. Moe wystpowa w 2 formach: Gospodarki bezpieninej w ktrej wymiana towarw ma charakter bezporedni (wymiana barterowa tj. towar za towar) Gospodarki pieninej w ktrej okrelony towar staje si powszechnie akceptowanym rodkiem wymiany.Np. Odyseja :Laertas kupi suebn, skrztn Eutylej za dwadziecia wow

Pecunia - pochodzi od nazwy byda (pecus)Rupia pochodzi od nazwy stada byda (rupa)

Grzywna nazwa jednostki pieninej w red. Polsce, ktra pocztkowo oznaczaa wizank 40 futerek kunich i lisich, sucych do uiszczania dziesiciny.

Problemy z tak jednostk pienin: Reszta z transakcji Bydo podlega chorobom Problem z przenoszeniem

Z czasem funkcj pienidza zaczy peni kruszce (zwaszcza zoto i srebro), charakteryzujce si cechami :

Przenono Podzielno Trwao Standardowo Rozpoznawalno

Pocztkowo pienidz kruszcowy funkcjonowa na wag, potem pod postaci monet (od Iuno Moneta bogini rzymskiej)Upowszechnienie monety jako uniwersalnego rodka wymiany doprowadzio do wprowadzenia ustalonych elementw systemu pieninego, w tym rodzaju i iloci (parytetu) monet.Psucie pienidza - obnianie zawartoci szlachetnego kruszcu w moneciePrawo Kopernika Greshama gorszy pienidz wypiera lepszy pienidz

Rodzaje pienidza:

Pienidz towarowy pienidz, ktry przyjmuje form towaru o wartoci samoistnej. Pienidz symboliczny (przymusowy) pienidz pozbawiony wartoci samoistnej, ktry w roli pienidza jest uywany dziki nakazowi wadz publicznych. Czasem pienidz symboliczny uzyskuje warto samoistn jako przedmiot kolekcjonerski.

Na przeomie XVII i XVIII wieku zaczy pojawia si kwity depozytowe (weksle bankierskie), bdce pierwowzorem banknotw. Kwity te byy wystawiane przez banki handlowe w zamian za zdeponowany u nich kruszec bd monety i suyy do regulowania patnoci midzy kupcami.

EtapAktywaPasywa

1W skarbu 100Kwit depozytowy - 100

2W skarbcu 90Wierzytelnoci - 10Kwit depozytowy - 100

Rezerwa - ilo rodkw finansowych do natychmiastowej dyspozycji banku, majca suy zaspokajaniu wacicieli wkadw (wkady/depozyt, ktre nie zostay zamienione na kredyty)

Stopa rezerw stosunek rezerw do wkadw

Run na bank - sytuacja, w ktrej waciciele depozytw podejrzewajc, e bank moe zbankrutowa, wycofuj z niego swoje rodki finansowe.

Pynno szybko (pewno), z jak dana pozycja aktyww moe by z powrotem zamieniona na pienidz w dowolnym momencie, w ktrym ycz sobie tego posiadacze tych aktyww.

Posiadanie wolnych rodkw pieninych jest nieproduktywne (nie przynosi zyskw), w zwizku z tym musi by uwarunkowane kombinacj wynikw:

Operatywnych umoliwiajcych wywizanie si z biecych patnoci (a wic zapewnienie kontynuacji dziaalnoci) Przezornociowych zabezpieczenie przed niespodziewanymi daniami zapaty. Oportunistycznych - gotowo do wykorzystania atrakcyjnych okazji nabywania nowych skadnikw aktyww.

Poda pienidza cakowita warto znajdujcych si w obiegu zasobw pieninych, wystpujcych w roli rodka wymiany.

EtapAktywaPasywa

1W skarbu 100Kwit depozytowy - 100

2W skarbcu 90Wierzytelnoci - 10Kwit depozytowy - 100

Etap1i 2:Poda pienidza = zoto w obiegu + kwity depozytowe

EtapAktywaPasywa

3W skarbcu 100Wierzytelno - 10Kwit depozytowy 100Kwit depozytowy - 10

Poda pienidza = zoto w obiegu + kwity depozytowe

Skutki emitowania banknotw przez banki : Przeamanie barier wynikajcych z ograniczonej iloci kruszcw, ktre hamoway rozwj handlu i wytwrczoci. Liczne przypadki niewypacalnoci i bankructw bankw, powodujce zakcenie wymiany handlowej w skali caej gospodarki.

Skal problemw pogbiy czste emisje przez rzd tzw. Biletw skarbowych (asygnat)

Pastwa zaczy ogranicza prawo emisji banknotw przez banki, aby ostatecznie przekaza je jednemu bankowi emisyjnemu, ktry z czasem sta si bankiem centralnym (pastwowym).

Najstarsze banki centralne na wiecie

1657 Bank Szwecji1694 Bank Anglii1800 Bank Francji1811 Bank Finlandii

1814 Bank Holandii 1817 Narodowy Bank Austrii; Bank Norweski

1818 Narodowy Bank Danii1828 Bank Polski (zamknity w 1885)

Klasyczne funkcje baku centralnego: Bank emisyjny wyczne prawo emitowania znakw pieninych, bdcych prawnym rodkiem patniczym w danym kraju (f. emisyjna sensu stricto). Bank centralny organizuje take obieg pieniny i reguluje ilo pienidza w obiegu (f. emisyjna sensu largo) Bank pastwa Przede wszystkim bankowa obsuga budetu pastwa. W niektrych krajach take finansowanie potrzeb poyczkowych rzdu. Bank bankw regulowanie pynnoci bankw komercyjnych i ich refinansowanie (bank centralny jako poyczkodawca ostatniej szansy)

Art. 227 ust. 1 KonstytucjiArt. 3 ust. 1 ustawy o NBP

Niezaleno banku centralnego : Instytucjonalna Personalna Funkcjonalna i operatywna Finansowa

Art. 220 ust.2 konstytucji

- wymg wejcia do UE

Polityka pienina (monetarna) zbir dziaa banku centralnego, ktrych celem jest zapewnienie stabilnego poziomu cen.

Strategia bezporedniego celu inflacyjnego celem NBP jest ustabilizowanie inflacji na poziomi 2,5 % z dopuszczalnym poziomem waha +/- 1%.

Proces kreacji pienidza przez system bankowy (przy stopie rezerw = 10 %)

Mnonik kreacji pienidza ilo pienidza, ktr wytwarza system bankowy dziki zwikszeniu wielkoci wkadw o 1 z. Mnonik ten stanowi odwrotno stopy rezerw, co zapisuje si wzorem

M = 1/s

m- mnonik kreacji pienidzas stopa zwrotunp. m = 1/ 0,1 = 10 - > dziesi razy wicej

Im mniejsza stopa rezerw, tym wiksza kreacja.

Celem polityki pieninej s realizowane przede wszystkim przez bank centralny przede wszystkim poprzez oddziaywanie na poda pienidza lub poziom stp procentowych

Instrumenty polityki pieninej : Administracyjne Stopa rezerw obowizkowych

Ograniczenie akcji kredytowej bankw Rynkowe Operacje otwartego rynku Operacje depozytowo-kredytowe

Rezerwa obowizkowa wyraona w zotych cz rodkw pieninych zgromadzonych na rachunku bankowym, ktra banki musz obligatoryjnie utrzyma na rachunku w banku centralnym W Polsce wynosi ona 3,5 %

Ograniczenie akcji kredytowej bankw od dzisiaj do odwoania zakaz udzielania kredytw przez banki komercyjne; stosowane tylko w szczeglnych okolicznociach i przy b. duym zagroeniu.

Operacje otwartego rynku podejmowane z inicjatywy banku centralnego warunkowe lub bezwarunkowe umowy kupna lub sprzeday papierw wartociowych (np. skarbowych papierw wartociowych, bonw pieninych), w ktrych drug stron transakcji s banki komercyjne

Sprzeda papierw wartociowych spadek poday pienidza Kupno papierw wartociowych wzrost poday pienidza

Kosztem alternatywnym- utrzymywania pienidzy s odsetki, ktre mona osign utrzymujc aktywa finansowe w formie innych instrumentw finansowych.

Motywy utrzymywania pienidzy:1). Motyw Transakcyjny,2). Motyw przezornoci- konieczno utrzymywania pewnej rezerwy pieninej w celu uniknicia biecych trudnoci patniczych, z tytuu niespodziewanego zwikszenia si wydatkw i patnoci biecych.3). Motyw portfelowy

Operacje depozytowo kredytowe - udzielane przez bank centralny kredytw bankom komercyjnym oraz przyjmowanie od nich depozytw. Poprzez odpowiednie ksztatowanie stp procentowych zwizanych z tymi operacjami bank centralny wpywa na stop procentow na midzybankowym rynku pieninym.

Najwaniejsze stopy procentowe NBP:

Stopa referencyjna wyznacza minimaln rentowno bonw pieninych Stopa depozytowa stopa oprocentowania depozytw zoonych w NBP Stopa lombardowa stopa kredytu udzielanego przez NBP pod zastaw papierw wartociowychStopy te s ustalane przez Rad Polityki Pieninej.

Rwnowaga na rynku pieninym

Skutki restrykcyjnej ( ekspansywna) polityki banku centralnego (zmierza do ograniczenia iloci pienidzy na rynku)