4. Program ukryty szkoły. Rola, przejawy, zakresy, wpływ na funkcjonowanie szkoły.

Meighan Roland, Socjologia edukacji, cz. II, Ukryty program, s. 71-191 (120 stron!)

Program ukryty szkoły – to czego uczy się w szkole poza oficjalnym programem nauczania;

wszystko to czego uczy przebywanie w szkole a nie nauczyciel; może być realizowany świadomie

lub nieświadomie (wg niektórych badaczy, gdy jest realizowany świadomie to nie jest już ukryty)

a. rola

uczy jak przetrwać w szkole i później w życiu;

wypracowuje pewne strategie przetrwania, co wg Jacksona pozwala uniknąć lub

zredukować konfrontacje z nauczycielem czego ceną jest obniżenie efektywności

przyswajania oficjalnego programu; 3strategie wg Jacksona

o rezygnacja - porzucenie nadziei na to, że szkoła może być czymś sensownym

o maskarada - fałszywe zaangażowanie

o cierpliwość

kontrola nad uczniami;

„pomoc” w uczeniu dla nauczycieli i dla uczniów;

b. przejawy

uczniowie uczą się odgadywanie oczekiwań nauczyciela i prezentowanie tego co on

na danej lekcji oczekuje -> “strategii właściwego odpowiadania”. (Holt)

oceny – System ocen ma swój program ukryty I przesłanie: “handel ocenami jest

ważniejszy niż uczenie się myślenia”; uczniowie dążą do zdobycia dobrych ocen co

nie zawsze wiąże się z posiadaniem wiedzy; dążenie do zaspokojenia oczekiwań

nauczyciela;

pisanie ściąg a nie uczenie się

architektura budynku

o „przód” i „tył” klasy -> rozmieszczenie ławek w klasie (jedno biurko

nauczyciela, często na podeście, za nim tablica; ławki w rzędach ->

zaznaczona przestrzeń nauczyciela, która jest zwykle większa niż terytorium

uczniów); przepływ informacji (uczniowie -> nauczyciel, nauczyciel ->

uczniowie) jest skupiony na osobie nauczyciela; uczniowie mają patrzeć i

słuchać nauczyciela;

o spartański wygląd klas -> przejściowy charakter, wiąże się z

nieprzyzwyczajaniem się do miejsca

o różnice w szkołach wczesnych (możliwość zabawy, większe skupienie na

uczniu)

o pokój nauczycielski często blisko dużych korytarzy, auli/ jeden duży korytarz

w środku szkoły -> pilnowanie uczniów, większa kontrola;

o najwyższe/najniższe piętro dla najmłodszych uczniów -> odgrodzenie ich; dla

bezpieczeństwa dzieci;

plan lekcji:

o podział na grupy (wg. wieku, płci, umiejętności)

o wiedzę rozczłonkowuje się na przedmioty -> niektórym (język ojczysty,

matematyka, wf) poświęca się dużo więcej czasu;

o uwidacznia jaki rodzaj wiedzy jest najważniejszy i co jest „wiedzą”

o uczniowie są w stanie wyczytać z planu „więcej” -> z kim i jaki przedmiot jest

prowadzony (np. nudna historia – można przepisywać fizykę);

o porządkowanie wiedzy w pewnej kolejności;

o faworyzowanie dziewczyn (wcześniej kończą lekcje niż chłopcy w przypadku

podziału na grupy);

podręczniki

o obrazki, organizacja tekstów,: szczęśliwe rodziny z dziećmi -> ukazywanie

modelu rodziny, role w rodzinie pokazane w sposób tradycyjny; ludzie

różnych kolorów skóry -> dbałość o tolerancję;

o poruszanie tematów np. niewolnictwa, rasizmu -> budowanie społeczeństwa

tolerancyjnego; lub uprzedzeń poprzez nieporuszanie takich tematów;

o seksizm w historii -> opowiadanie „o nim” a nie „o niej” -> podkreśla się, że

historia jest historią mężczyzn a nie kobiet;

o poprzez uproszczenia budują uprzedzenia;

przedmioty (np.):

o muzyka -> uczy się o muzyce klasycznej, wmawiając uczniom że to jedyna

słuszna muzyka, której powinni słuchać;

o religia -> podkreśla która religia jest najważniejsza; często po to by bronić

religii a nie rozwijać wiarę;

o hierarchizacja przedmiotów a przed to i nauczycieli i uczniów;

styl organizacji

o popiera się konkurencję zamiast pracy grupowej -> „wyścig szczurów”

o uczenie jest nieprzyjemne;

c. zakresy

architektura szkoły;

podręczniki;

plan zajęć, dysponowanie czasem;

relacje uczeń-nauczyciel

ocenianie

d. wpływy na funkcjonowanie szkoły

uporządkowuje działanie szkoły;

podział hierarchiczny na dyrektora, nauczycieli i uczniów;

podział na klasy; na lepszych i gorszych…

gratis:

tego można się nauczyć „przy okazji”: