3/2012 TERMOMODERNIZACJA termo24.pl

e-MIESIĘCZNIK NR 3/2012 www.termo24.pl bezpłatny dodatek do GLOBEnergia

Oszczędzaj energię!

Jakie okna wybrać?Temat numeru

Najtańszy rodzaj energii to ten, którego nie trzeba produkować...

http://www.viessmann.pl

SZANOWNI PAŃSTWO

TERMOMODERNIZACJA 3/2012

3

REDAKCJAGEOSYSTEM, ul. Cechowa 51, 30-614 Kraków PLtel./fax: +48 12 654 52 [email protected]

ZESPÓŁ REDAKCYJNYGrzegorz Pełka – redaktor prowadzącyWojciech Luboń – rodaktor prowadzącyJustyna Lis – sekretarz redakcjiGrzegorz Burek– dyrektor wydawniczyMichał Kaczmarczyk– dyrektor artystyczny

Stała współpraca:Joanna SzeremetaŁukasz Sojczyński

Wsparcie redakcji portalu:Redakcja GLOBEnergia

WYDAWCAGEOSYSTEM s.c.ul. Cechowa 51, 30-614 Kraków PL

REKLAMAtel./fax: +48 12 654 52 12tel. kom.: +48 600 296 [email protected]

OKŁADKA I SPIS TREŚCI

Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania nadesłanych tekstów i nie odpowiada za treść zamieszczonych ogłoszeń i reklam.

Szanowni Państwo!

Przed nami kolejny numer naszego czasopisma. Aby było ono dla Państwa jak najbardziej przystępne staramy się ciągle na zwiększenie jego ergonomii prze-glądania oraz czytelności. Tym samym mamy nadzieję, że spełniamy Państwa oczekiwania pod kątem funkcjonalności strony i oczywiście merytorycznej czę-ści. Jest dla nas niezmiernie ważne aby dzielić się z Państwem informacjami jak najbardziej bieżącymi i aktualnymi.

Dla większości osób termomodernizacja to głównie ocieplenie prze-gród zewnętrznych i wymiana okien. Stąd właśnie, podążając śla-dem poprzednich numerów, przygotowaliśmy dla Państwa zestawie-nie okien drewnianych i PCV dostępnych na polskim rynku. Zabieg ten jest jednak znacznie bardziej skomplikowany. Montaż kolektorów słonecznych przyczyniający się do zwiększenia efektywności energe-tycznej naszej instalacji grzewczej to również prace termomoderni-zacyjne. Dlatego właśnie w tym numerze znajdziecie Państwo szereg wyczerpujących informacji gdzie i w jaki sposób można się ubiegać o dofinansowanie na wykonanie takiej inwestycji. Wartym uwagi, jest również tekst z rzeczywistymi wyliczeniami dofinansowania ze strony Na-rodowego Funduszu i Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Zapraszamy również do zapoznania się informacjami dlaczego warto wykony-wać plany energetyczne w gminach. Bardzo ciekawym tekstem jest również artykuł na temat skojarzonego sustemu grzewczego w fabryce Famed, w Żyw-cu, gdzie w jednym układzie działają: kogenerator, pompy ciepła i wspomniane powyżej kolektory słoneczne.

Serdecznie zapraszam Państwa do studiowania wszystkich tekstów za-wartych w naszym czasopiśmie. Na uwagę zasługuje również aktualny przegląd rynku w obszarze termomodernizacji , jak również zbiór przy-datnych definicji.

Wojciech Luboń redaktor prowadzący

[email protected]

Zapraszam do lektury!

mailto:w.lubon%40termo24.pl?subject=

http://www.viessmann.pl

SPIS TREŚCI

www.termo24.pl

4

Przegląd najnowszych technologii i pro-duktów (w tym urządzeń grzewczych) pojawiających się na polskim rynku uzu-pełnionych o przydatne definicje doty-czące szeroko pojętej termomodernizacji budynków.

PRZEGLĄD RYNKU

s. 6Fot.

Purm

o

Ponad 40% rocznego zapotrzebowania na energię przypada na budynki. Ogromny wpływ na bilans energetyczny ma powłoka budynku, która może jednocześnie oszczę-dzać energię cieplną i generować energię elektryczną z promieniowania słonecznego.

NOWE ROZWIĄZANIA FOTOWOLTAICZNE

s. 12Fot.

Schu

eco

Rosnące ceny gruntu, drogie mieszkania i problemy z kredytem to codzienność tych, którzy marzą o swoim domu lub mieszkaniu, najlepiej w centrum miasta. Czy dom na wodzie może być rozwiąza-niem tych problemów?

s. 20

WROCŁAWSKI DOM NA WODZIE

Fot.

ww

w.d

omyn

awod

zie.p

l

Podczas budowy domu pojawia się dy-lemat jakie okna wybrać. Prezentujemy Państwu pierwszą część zestawienia okien dostępnych na polskim rynku. W tym nu-merze dane dotyczące okien drewnianych, a już za miesiąc zestawienie okien PCV.

JAKIE OKNA WYBRAĆ DO DOMU?

s. 14

http://www.termo24.pl

SPIS TERŚCI


5

PLANY ENERGETYCZNE W GMINACHGospodarka energetyczna to kluczowy element rozwoju gospodarczego zajmują-cy ważne miejsce w polityce energetycznej państwa i regionu. Na szczeblu lokalnym stanowi ważne pole działania na rzecz roz-woju gospodarczego gminie.

s. 30

KOLEKTORY SŁONECZNE W PRAKTYCEOkoło 70% wszystkich sprzedanych w Pol-sce kolektorów słonecznych trafia do wła-ścicieli domów. Takiemu wykorzystaniu promieniowania słonecznego służy pro-gram Narodowego Funduszu Ochrony Śro-dowiska i Gospodarki Wodnej.

s. 38

DOFINANSOWANIE NA KOLEKTORY SŁONECZNEOd sierpnia 2010 roku osoby fizyczne oraz wspólnoty mieszkaniowe mogą sta-rać się o dopłaty na częściową spłatę kredytu zaciągniętego na zakup i montaż kolektorów słonecznych. Jakie dofinan-sowanie można realnie uzyskać?

s. 44

SKOJARZONY SYSTEM GRZEWCZYKogenerator, kolektory słoneczne, pompy ciepła i kondensacyjny kocioł gazowy, a wszystko w jednym systemie energe-tycznym. Takie rozwiązanie wdrożono w żywieckiej fabryce sprzętu szpitalnego Famed.

s. 26 Fot.

KRIO

-THE

RM

PRZEGLĄD RYNKU

www.termo24.pl

6 SPIS TREŚCI

Dwufunkcyjny klimakonwektor Vido to rozwiąza-nie ułatwiające uzyskanie optymalnej temperatu-ry w pomieszczeniach domowych oraz biurowych. Klimakonwektor Vido dysponuje maksymalną mocą 9266 W przy ogrzewaniu i 4147 W przy chło-dzeniu.

Na pierwszy rzut oka to tradycyjny grzejnik, który ogrzewa mieszkanie zimą. W odróżnieniu od typo-wych grzejników działa on również latem i chroni pomieszczenia przed zbyt wysokimi temperatura-mi. Po ustawieniu odpowiedniej temperatury na panelu sterowania, urządzenie nawiewa orzeźwia-jące powietrze do pomieszczeń.

W miesiącach zimowych woda grzewcza przepły-wa przez wymiennik oddając ciepło pomieszcze-niom. Latem, dzięki zastosowaniu zintegrowanego wentylatora, to samo urządzenie zapewni chłodze-nie pomieszczeń. Wymiennik ciepła klimakonwek-tora jest napełniany wodą lodową, pochodzącą z pompy ciepła działającej w cyklu odwróconym,

Dwufunkcyjny klimakonwekotr

lub z wytwornicy wody lodowej. Vido nawiewa do pomieszczeń orzeźwiające schłodzone powietrze za pomocą zintegrowanego wentylatora o zmien-nym ustawieniu prędkości obrotów, obniżając temperaturę we wnętrzach i zapewniając ulgę podczas nieznośnych letnich upałów.

Klimakonwektory Purmo Vido mogą zostać za-programowane tak, aby uwzględniać indywidu-alne zapotrzebowanie na ciepło każdego obsłu-giwanego pomieszczenia. Jeśli jeden z członków rodziny ma odmienne preferencje cieplne, grzej-nik klimakonwektorowy znajdujący się w po-koju tej osoby może zostać łatwo ustawiony na wyższą temperaturę. Podobnie, jeśli sypialnie mają być ogrzewane jedynie wieczorem – kie-dy mieszkańcy udają się na spoczynek, a salon w ciągu dnia – kiedy przebywają w nim użytkownicy. Uwzględnienie takich preferencji grzewczych nie stanowi problemu. Klimakonwektor może być instalowany nie tylko w domach, ale także w budynkach użyteczności publicznej, w instalacjach grzewczych centralne-go ogrzewania oraz w instalacjach chłodniczych. Urządzenie można skonfigurować tak, aby dzia-łało samodzielnie, a także dopasować je do cen-tralnych systemów sterowania BMS, działających w wielu budynkach biurowych. Możliwa jest także ręczna regulacja prędkości obrotów wentylatorów umieszczonych w urządzeniu. Klimakonwektor jest przystosowany do pracy w instalacjach dwu-rurowych.

CHRAKTERYSTYKA I CENYMaksymalne ciśnienie robocze: 10 barMaksymalna temperatura: 110°CWysokość: 595 mmGłębokość: 153 mmDługość: 800, 1000, 1200, 1400, 1600 mmMoc cieplna 75/65/20oC: od 1824 do 9266 WMoc cieplna 43/35/20oC: od 704 do 3363 WMoc chłodnicza 7/12/27oC: od 707 do 4147 WGwarancja: 2 lataCENA: od 1620 do 2850 PLN netto

Źródło: Purmo


PRZEGLĄD RYNKU


7

Chcąc obniżyć koszty ogrzewania, pozyskiwanego z energii elektrycznej, zastanówmy się nad za-stosowaniem pieca akumulacyjnego. Warto podkreślić możliwość współpracy ogrzewania akumulacyjnego z innymi źródłami ciepła. Piece akumulacyjne są w stanie współpracować z ko-minkiem, a także innymi systemami ogrzewania elektrycznego. W piecach akumulacyjnych, dzięki odpowiedniemu sterowaniu, ciepło zgromadzone tanim kosztem w drugiej taryfie zostanie oddane

Akumulacyjny tandem

System wewnętrznego komfortu na bazie pompy ciepła NIBE F1245 PC jest rozwiązaniem, w którym za pomocą jednego kompaktowego urządzenia, zaj-mującego zaledwie 0,36 m2 powierzchni w budynku, uzyskuje się ogrzewanie, chłodzenie, ciepłą wodę i wentylację z odzyskiem ciepła. Ponadto jest to ekologiczny sposób ogrzewania, chłodzenia i wen-tylacji budynku, ze względu na wysoką sprawność ogrzewania (COP pompy ciepła o mocy 10 kW osią-ga 5,03, przy temperaturze z dolnego źródła 0oC temperaturze zasilania systemu grzewczego 35oC), wykorzystanie darmowego chłodu dolnego źródła (12 kW mocy schładzania przy temperatu-rze z dolnego źródła 5oC i temperaturze zasilania systemu grzewczego 18oC) i zerową emisję CO2 do atmosfery.

Źródło: NIBE BIAWAR

Kompaktowe ogrzewanie i chłodzenie z pompą ciepła

w momencie, gdy temperatura spadnie poniżej oczekiwanej wartości. Istotną rolę odgrywa moż-liwość ustawiania indywidualnej temperatury w każdym pomieszczeniu, w którym przewi-dziano piec. Jeżeli użyje się innego źródła cie-pła piec akumulacyjny w sposób automatyczny będzie zmniejszał swoją wydajność grzewczą. Nocą układ akumulacyjny zostanie doładowany a w ciągu dnia, podczas nieobecności domow-ników, „tańsze” ciepło znowu będzie odda-wane do pomieszczeń. W jaki zatem sposób piec akumulacyjny może utworzyć tandem z kominkiem? Podczas ogrzewania domu ko-minkiem, piec akumulacyjny będzie trzy-mał ciepło, oddając je w razie potrzeby, cho-ciażby podczas nieobecności domowników w ciągu dnia. Pamiętajmy przy tym, że piec aku-mulacyjny, oprócz współpracy z kominkiem, za-pewni nam komfort cieplny również, jako urzą-dzenie pracujące samodzielnie.

Źródło: Elektrotermia

PRZEGLĄD RYNKU

www.termo24.pl

8 SPIS TREŚCI

ROTEX Solaris jest bezciśnieniowym systemem solar-nym w technologii Drain-Back. System opiera się na koncepcji bufora ciepłej wody, która zasadniczo róż-ni się od zwykłych systemów. Dzięki specjalnej kon-strukcji systemu jest on praktycznie bezpobsługowy i niezawodny. System wykorzystuje darmową ener-gię słoneczną do podgrzania ciepłej wody użytkowej i efektywnie wspomaga centralne ogrzewanie.

Płaskie kolektory słoneczne Solaris, charakteryzują-ce się, dzięki pokryciu warstwą wysoskoselektyw-nego materiału, wysoką sprawnością są w stanie przekształcić prawie całą energię, nawet krótkotrwa-łego nasłonecznienia, w ciepło. Gdy tylko tempera-tura odczytywana przez czujnik kolektora przekroczy ustawioną wcześniej temperaturę w strefie solarnej, cyfrowy moduł regulacyjny inicjuje proces ładowa-nia. Instalacja ta oferuje trzy możliwości montażu ko-lektorów: na dachu, w dachu oraz na dachu płaskim.Ponieważ każdy budynek jest inny, płaskie kolek-

tory marki ROTEX można montować na dachu na szereg różnych sposobów. Kolektory można insta-lować na dachówkach (montaż na dachu spadzi-stym), można wbudować je w dach lub też zamon-tować jako konstrukcja wolnostojaca (na dachu płaskim lub na ziemi). Trzy różne rozmiary kolek-torów umożliwiają elastyczne dopasowanie insta-lacji do specyfiki danego dachu.

Aby umożliwić realizację instalacji, które nie mogą zostać poprowadzone z zachowaniem odpowied-niego nachylenia, dostępne są również elementy pozwalające na pracę kolektorów słonecznych w systemie ciśnieniowym. W takim wypadku do instalacji podłączany jest płytowy wymiennik cie-pła a czynnikiem przenoszącym ciepło z kolekto-rów słonecznych do wymiennika ciepła jest płyn solarny (mieszanina wody i glikolu).

Źródło: ROTEX

Bezciśnieniowy system solarny


EFEKTYWNOŚĆENERGETYCZNA

raugeo_210x297+3.indd 1 2011-12-28 13:08:01

http://www.rehau.pl

Nowe okna energooszczędne

PRZEGLĄD RYNKU

www.termo24.pl

10 SPIS TREŚCI

Linia Elite 92 to energooszczędne produkty firmy Sokółka Okna i Drzwi S.A. Charakteryzują się one ni-skim współczynnikiem przenikania ciepła, osiągają-cym nawet Uw=0,64 W/m2K. Ta wysoka termoizola-cyjność to efekt naturalnych właściwości materiału – drewna, a także zastosowania systemu uszczelek oraz pakietu 4-szybowego ze szkłem niskoemisyjnym

i przestrzenią międzyszybową wypełnioną krypto-nem. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na energooszczędność jest zwiększenie głębokości osa-dzenia pakietu szybowego w drewnianej ramie okna z 18 do 20 mm.

Rama Elite 92 Alu jest wykonana z 4 warstw drewna oraz aluminium. Dzięki temu jej grubość wynosi aż 103,5 mm. Kluczowa dla modelu jest właśnie alu-miniowa nakładka, zamontowana na zewnętrznej stronie ramy. Jej obecność w miejscu najbardziej narażonym na czynniki atmosferyczne i uszkodze-nia mechaniczne, przyczynia się do trwałości okna, przedłuża jego żywotność i zapewnia niezmienny wygląd na długie lata.

W zależności od zastosowanego pakietu szybowego, współczynnik Rw waha się od 32 do 41 dB. Wskaźnik ten oznacza różnicę poziomu hałasu mierzonego w dB, między tym, który słyszymy wewnątrz pomieszczenia, a tym dobiegającym z otoczenia zewnętrznego.

Źródło: Sokółka Okna i Drzwi S.A.

Kompaktowe Pompy Ciepła VATRA to urządzenia grzewcze przeznaczone do domów jednorodzin-nych – małe rozmiary umożliwiają montaż nawet w niewielkich pomieszczeniach.

• Całodobowy serwis gwarancyjny i pogwarancyjny na terenie całego kraju

• Automatyka VATRASTER® sterująca dwoma obiegami CO, obiegiem CWU, z możliwością rozbudowania systemu

• Regulator pogodowy zintegrowany z automatyką sterującą

• Funkcja okresowego przegrzewania wody i zbiornik ze stali nierdzewnej Źr

ódło

: Vat

ra

Pompy ciepła dla domów jednorodzinnych


Dlaczego Vaillant geoTHERM VWL S?Bo w ogrodzie chcesz słuchać natury, nie urządzeń grzewczych.

Maksimum wydajności, minimum hałasu – oto pompa ciepła powietrze-woda geoTHERM VWL S.

To urządzenie jest przyjazne zarówno dla środowiska, jak i dla Twoich uszu. Jednostka zewnętrzna systemu transportuje ciepło do Twojego domu prosto z otoczenia, a ponieważ pracuje z głośnością maksymalnie 55 dB, w żaden sposób nie zakłóca harmonii panującej w ogrodzie. Wręcz przeciwnie, dzięki swojemu nowoczesnemu designowi, pompa idealnie komponuje się z otocze-niem. Przy współpracy z jednostką zewnętrzną geoTHERM VWL S Twój ogród nieprzerwanie zaopatruje dom w ciepło, pozostając jednocześnie oazą spokoju. Brzmi wspaniale, czyż nie?Aby dowiedzieć się więcej na temat technologii Made in Germany, zadzwoń na infolinię: 801 804 444 lub wejdź na www.vaillant.pl

Ponieważ wybiega w przyszłość.

Ogrzewanie Chłodzenie Energia odnawialna

15980_602_01ProdPapugaGeoTherm_GlobEnergia_210x297_v1.indd 1 2/21/12 11:32 AM

http://www.vaillant.pl

Nowe rozwiązania

fotowoltaiczne

PRZEGLĄD RYNKU


13

Ponad 40% rocznego zapotrzebowania na ener-gię przypada na budynki. To ogromny potencjał oszczędności, który musi być brany pod uwagę przy projektowaniu – nie tylko pod kątem oszczędzania, lecz również generowania energii. Ogromny wpływ na ostateczny bilans energetyczny ma powłoka bu-dynku, która może jednocześnie oszczędzać ener-gię cieplną i generować energię elektryczną z pro-mieniowania słonecznego.

Od zewnątrz moduły zwracają uwagę lśniącym, ciemnym designem. Moduły okienno-fasado-we Schüco ProSol TF+ są dostępne w najszerszej dostępnej gamie rozmiarowej i pięciu stopniach przezierności. Daje to jeszcze większe możliwości kształtowania przeszklonej architektury, łącznie z maksymalnie przeziernymi fasadami dającymi doskonały widok na zewnątrz. Technologia gwa-rantuje 30% więcej uzysków w porównaniu do tra-dycyjnych rozwiązań cienkowarstwowych, dzięki jeszcze skuteczniejszemu wykorzystaniu światła rozproszonego.

Słoneczne horyzonty architekturyModuły z serii Schüco ProSol TF+ pozwalają na pro-jektowanie eleganckich, czarnych konstrukcji fasa-dowych o spójnym wyglądzie. Intensywną głębię barwy uzyskano dzięki zastosowaniu dwóch warstw krzemu – amorficznego i mikrokrystalicznego, któ-re połączone razem wykorzystują znacznie szersze spektrum światła. Duży wybór stopni przezierności, od modułów całkowicie nieprzeziernych aż po czę-ściowo przezierne w stopniu od 5% do 25% co 5%, pozwala dostosować wygląd poszczególnych ele-mentów fasady do indywidualnej wizji projektanta. Szeroki i elastyczny zakres rozmiarowy modułów, od 200 x 300 mm aż do 2200 x 2600 mm, otwiera róż-norodne możliwości kompozycyjne. Funkcjonalny system Schüco ProSol TF+ może być harmonijnie łączony z fasadami wentylowanymi, niewentylowa-nymi, świetlikami dachowymi oraz oknami i drzwia-mi Schüco. W przypadku modułów łączonych wiel-kość pojedynczych elementów okienno-fasadowych może wynosić nawet 2000 x 4000 mm, co umożliwia swobodne projektowanie wielkopowierzchniowych konstrukcji fasadowych.

Przełom w dziedzinie wydajnościWielowarstwowa technologia Schüco ProSol TF+, bazująca na kombinacji dwóch rodzajów krzemu – amorficznego i mikrokrystalicznego, umożliwia jeszcze efektywniejsze wykorzystanie krótkofa-lowego spektrum światła, jakie występuje pod-czas zachmurzenia lub zmierzchu. Szyba solarna z powłoką TCO o grubości 3.2 mm zapewnia efek-tywną ochronę modułu a zarazem maksymalną przepuszczalność światła. Elementy konstrukcyjne zostały trwale złączone za pomocą specjalnej folii laminowanej. Pojedynczy moduł posiada minimal-ną grubość zaledwie 8 mm. W optymalnych wa-runkach moduły mogą wykazywać uzyski solarne nawet na poziomie 80 Wp/m2. Praca układu jest niezależna od wysokich temperatur roboczych czy nawet częściowego zacienienia absorbera, co po-zwala generować energię przez cały rok.

Źródło: Schueco

Jakie okna wybrać do domu?Prezentujemy Państwu pierwszą część zesta-wienia okien dostępnych na polskim rynku. W tym numerze okna drewniane, za miesiąc okna PCV.

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI


BUDYNEK

www.termo24.pl

16 SPIS TREŚCI

Producenci Systemy Ug (U szyby) Uw (U okna) Gatunki drewna Ceny [zł] (dla okna RU+R - wym. ok. 1500x1500)

Prommax klasyczne 1,0 b.d. sosna, meranti, dąb b.d.

Okna Mazurskieklasyczne 1,0 1,31 do 1,42 sosna (lita lub mikrowczepy), meranti, dąb 1427 do 2003

energooszczędne b.d. 0,5 do 0,6 b.d.skandynawskie 1,0 b.d. b.d.

Chwil Chwil Wood System b.d. b.d. meranti, sosna, okoume, durian b.d.TiS-Kobiór Softline DJ-68 1,1 (na zyczenie szyby specjalne) b.d. sosna, meranti, dąb b.d.

Bracia Nowaccy - 1,1 b.d. sosna, machoń dab (inne na zamwienie) od 1490 (netto)

Adpol

ADPOL 68 78 0,6 do 1,0 min. 1,1 sosna, red meranti, dąb, modrzew, durian, cedr kanadyjski ok. 2158 (netto)

ADPOL 105 (skandynawskie) 1,0 i mniej b.d. b.d.ADPOL Sash 1,0 b.d. sosna, meranti b.d.

ADPOL StormProof b.d. b.d. sosna łączone na mikrowczepy, red meranti, dąb, modrzew, cedr kanadyjski b.d.

Okno Skrzynkowe 1,0 b.d. sosna, red meranti, dąb, modrzew, cedr kanadyjski b.d.ADPOL 68 (war. energooszczedny) 0,7 1,1 do 1,35 sosna, red meranti, eukaliptus b.d.

ADPOL 78 TERMO 0,6 0,8 do 1,0 b.d.ADPOL EKO 68 PASSIV (drewniano -

aluminiowe) 0,5 poniżej 0,8 b.d. b.d.

ADPOL 88 PASSIV 0,5 poniżej 0,8 red meranti b.d.Gartfen klasyczne 1,0 b.d. sosna, meranti od 1335 (netto) do 1368 (netto)

SokółkaSTYLE 68 1,1 (na zyczenie szyby specjalne) 1,31 sosna, meranti, dąb od 1219 (netto)ELITE 92 0,5 (na życzenie szyby specjalne) 0,76 b.d.

AR-DREW - 1,1 b.d. sosna, mahoń ok. 1234 (netto)EUG-MAR klasyczne 1,1 (na zyczenie szyby specjalne) b.d. sosna (łączona lub lita), mahoń, dąb od 1485 (netto) do 2250 (netto)

Okna Mazurskie Energooszczędne

Okna Bracia Nowaccy Okna Adpol68


BUDYNEK


17

Producenci Systemy Ug (U szyby) Uw (U okna) Gatunki drewna Ceny [zł] (dla okna RU+R - wym. ok. 1500x1500)

Prommax klasyczne 1,0 b.d. sosna, meranti, dąb b.d.

Okna Mazurskieklasyczne 1,0 1,31 do 1,42 sosna (lita lub mikrowczepy), meranti, dąb 1427 do 2003

energooszczędne b.d. 0,5 do 0,6 b.d.skandynawskie 1,0 b.d. b.d.

Chwil Chwil Wood System b.d. b.d. meranti, sosna, okoume, durian b.d.TiS-Kobiór Softline DJ-68 1,1 (na zyczenie szyby specjalne) b.d. sosna, meranti, dąb b.d.

Bracia Nowaccy - 1,1 b.d. sosna, machoń dab (inne na zamwienie) od 1490 (netto)

Adpol

ADPOL 68 78 0,6 do 1,0 min. 1,1 sosna, red meranti, dąb, modrzew, durian, cedr kanadyjski ok. 2158 (netto)

ADPOL 105 (skandynawskie) 1,0 i mniej b.d. b.d.ADPOL Sash 1,0 b.d. sosna, meranti b.d.

ADPOL StormProof b.d. b.d. sosna łączone na mikrowczepy, red meranti, dąb, modrzew, cedr kanadyjski b.d.

Okno Skrzynkowe 1,0 b.d. sosna, red meranti, dąb, modrzew, cedr kanadyjski b.d.ADPOL 68 (war. energooszczedny) 0,7 1,1 do 1,35 sosna, red meranti, eukaliptus b.d.

ADPOL 78 TERMO 0,6 0,8 do 1,0 b.d.ADPOL EKO 68 PASSIV (drewniano -

aluminiowe) 0,5 poniżej 0,8 b.d. b.d.

ADPOL 88 PASSIV 0,5 poniżej 0,8 red meranti b.d.Gartfen klasyczne 1,0 b.d. sosna, meranti od 1335 (netto) do 1368 (netto)

SokółkaSTYLE 68 1,1 (na zyczenie szyby specjalne) 1,31 sosna, meranti, dąb od 1219 (netto)ELITE 92 0,5 (na życzenie szyby specjalne) 0,76 b.d.

AR-DREW - 1,1 b.d. sosna, mahoń ok. 1234 (netto)EUG-MAR klasyczne 1,1 (na zyczenie szyby specjalne) b.d. sosna (łączona lub lita), mahoń, dąb od 1485 (netto) do 2250 (netto)

Okna Pinus Energy+

Okna ŚwiebodzinThermo Comfort 82

Okna SokółkaELITE 92

BUDYNEK

www.termo24.pl

18 SPIS TREŚCI

Producenci Systemy Ug (U szyby) Uw U okna) Gatunki drewna Ceny [zł] (dla okna RU+R - wym. ok. 1500x1500)

Świebodzin

Standard 680,7 do 1,1 1,31 do 1,42

sosna, meranti lub dąb

b.d.Softline 68 b.d.Retro 68 b.d.Linia 78 0,5 do 0,7 0,98 do 1,20 b.d.

Thermo Comfort 82 0,5 0,8 do 0,95 b.d.Zabytkowe 0,7 do 1,1 1,31 do 1,42 b.d.Angielskie 1,1 b.d. b.d.

Skandynawskie b.d. b.d. b.d.Stoldrew Gliwice - 1,1 (na zyczenie szyby specjalne) b.d. sosna, mahoń, meranti, dębową b.d.

Pinus

Energy+/AluEnergy+ 0,5 b.d.meranti, sapeli, modrzew, sosna,

dąb amerykański

b.d.klasyczne 1,1 b.d. b.d.pasywne 0,5 b.d. b.d.angielskie 1,1 b.d. b.d.

WójcikEkoline 68 1,0 1,31 do 1,42

sosna, modrzew, red meranti, dąbb.d.

ThermoPlus 78 0,6 1,0 b.d.Pasywne 88 0,4 poniżej 0,8 b.d.

WegielSoftline 68 1,0 b.d.

sosna, machońb.d.

Softline 78 (czterowarstwowe) 0,6 b.d. b.d.Softline 88 (czterowarstwowe) 0,6 b.d. b.d.

Stolbud

Capital (czterowarstwowe)0,5

b.d. sosna, meranti, dąb od 2002 (netto) do 2976 (netto)Profit b.d. sosna, dąb od 1762 (netto) do 2897 (netto)Plus

1,1b.d.

sosna, meranti, dąbod 1650 (netto) do 2244 (netto)

Standard b.d. od 1099 (netto) do 2054 (netto)

NieświecECO-CLASSIC IV 68 1,1 b.d.

sosna, meranti, dąbb.d.

OKNA ECO-ENERGY 78 0,6 0,8 do 1,0 b.d.ECO-PASIV IV 88 i IV 92 0,5 0,8 i mniej b.d.

UrzędowskiJU-68

1,1b.d.

mahoń, meranti, dąbb.d.

JU-68 Galux b.d. ok. 1519 (netto)JU-88 (Galux Pro) 0,6 b.d. ok. 2301 (netto)

Okna StolbudProfit

Okna Nieświec ECO-PASIV IV 88 i IV 92

Okna UrzędowskiJU-88 GALUX PRO


BUDYNEK


19

Producenci Systemy Ug (U szyby) Uw U okna) Gatunki drewna Ceny [zł] (dla okna RU+R - wym. ok. 1500x1500)

Świebodzin

Standard 680,7 do 1,1 1,31 do 1,42

sosna, meranti lub dąb

b.d.Softline 68 b.d.Retro 68 b.d.Linia 78 0,5 do 0,7 0,98 do 1,20 b.d.

Thermo Comfort 82 0,5 0,8 do 0,95 b.d.Zabytkowe 0,7 do 1,1 1,31 do 1,42 b.d.Angielskie 1,1 b.d. b.d.

Skandynawskie b.d. b.d. b.d.Stoldrew Gliwice - 1,1 (na zyczenie szyby specjalne) b.d. sosna, mahoń, meranti, dębową b.d.

Pinus

Energy+/AluEnergy+ 0,5 b.d.meranti, sapeli, modrzew, sosna,

dąb amerykański

b.d.klasyczne 1,1 b.d. b.d.pasywne 0,5 b.d. b.d.angielskie 1,1 b.d. b.d.

WójcikEkoline 68 1,0 1,31 do 1,42

sosna, modrzew, red meranti, dąbb.d.

ThermoPlus 78 0,6 1,0 b.d.Pasywne 88 0,4 poniżej 0,8 b.d.

WegielSoftline 68 1,0 b.d.

sosna, machońb.d.

Softline 78 (czterowarstwowe) 0,6 b.d. b.d.Softline 88 (czterowarstwowe) 0,6 b.d. b.d.

Stolbud

Capital (czterowarstwowe)0,5

b.d. sosna, meranti, dąb od 2002 (netto) do 2976 (netto)Profit b.d. sosna, dąb od 1762 (netto) do 2897 (netto)Plus

1,1b.d.

sosna, meranti, dąbod 1650 (netto) do 2244 (netto)

Standard b.d. od 1099 (netto) do 2054 (netto)

NieświecECO-CLASSIC IV 68 1,1 b.d.

sosna, meranti, dąbb.d.

OKNA ECO-ENERGY 78 0,6 0,8 do 1,0 b.d.ECO-PASIV IV 88 i IV 92 0,5 0,8 i mniej b.d.

UrzędowskiJU-68

1,1b.d.

mahoń, meranti, dąbb.d.

JU-68 Galux b.d. ok. 1519 (netto)JU-88 (Galux Pro) 0,6 b.d. ok. 2301 (netto)

Źródła: Prommax: www.prommax.com.pl Okna Mazurskie: www.oknamazurskie.pl Oknosalon: www.oknosalon.pl Chwil: www.okna.eu.pl TiS Kobiór: www.tis-kobior.pl Bracia Nowaccy: www.bracianowaccy.pl Adpol: www.adpol.pl Gartfen: www.gartfen.com.pl Sokółka: www.sokolka.com.pl AR-DREW: www.ar-drew.pl EUG-MAR: www.eug-mar.com.pl

Świebodzin: www.okna.swiebodzin.pl Stoldrew Gliwice: www.oknadrewniane.com.pl PINUS: www.pinus-okna.pl Wójcik: www.okna-drewniane.eu Węgiel: www.oknazdrewna.pl Stolbud Włoszczowa: www.stolbud.pl NIEŚWIEC: www.oknadrewniane.co.pl Urzędowski: www.urzedowski.pl

Kamil Machoń

www.termo24.pl

Wrocławski dom na wodzie



Wrocławski dom na wodzie

Fot.

ww

w.d

omyn

awod

zie.p

l

BUDYNEK

www.termo24.pl

22 SPIS TREŚCI

Rosnące ceny gruntu, drogie mieszkania i pro-blemy z kredytem to codzienność tych, którzy marzą o swoim domu lub mieszkaniu, najlepiej w centrum miasta. Chęć posiadania własnego, przestronnego domu blisko centrum Wrocławia, za rozsądną cenę i upór w realizacji zaowocowa-ły pierwszym w Polsce domem na wodzie. To, co z pozoru niemożliwe, stało się faktem.

Dorota Winiarska: Skąd pomysł na mieszkanie na wodzie?Kamil Zaremba: Jak większość facetów, w pewnym wieku zacząłem trzeźwiej stąpać po ziemi. W 2005 roku trochę zmieniła się moja sy-tuacja rodzinna i mieszkanie, w którym mieszka-łem do tej pory, okazało się za małe. Po krótkim sprawdzeniu możliwości finansowych, ofert ban-ków oraz tego, co jest ciekawego do kupienia w centrum Wrocławia, okazało się, że albo za-ryzykuję i wezmę kredyt na 35 lat, kończąc jego spłatę jakoś po siedemdziesiątce, albo wymy-ślę coś innego. Problemem we Wrocławiu jest cena gruntów. Wybudowanie domu gdzieś bliżej centrum Wrocławia jest niemożliwe, główne dlatego, że takich gruntów w przystępnej cenie już nie ma. Zacząłem dedukować, gdzie szukać oszczędności, choćby w cenie działki. Wyszło mi, że na świecie nie płaci się tylko za miejsce w powietrzu i na wodzie. Podchwyciłem tę myśl, a jako że do wody zawsze mnie ciągnęło, bardzo szybko zdecydowałem się na pływający dom. Wrocław czasem nazywany jest Wenecją północy. Może dlatego że jest w nim blisko 100 mostów i ok. 45 km rzek.

Przez kilka miesięcy badałem możliwość kupie-nia starej, stalowej barki i przerobienia jej na dom. Szybko okazało się jednak, że byłaby to raczej metalowa „skarbonka”. Wtedy zdecydo-wałem się na dom zbudowany od zera, w oparciu o wszystkie najnowsze technologie, oczywiście na wodzie. Mieszkając od wielu po-koleń we Wrocławiu, Odrę mam jakby we krwi.

DW: Jak na pomysł zapatruje się rodzina?KZ: Hm... z należytym zrozumieniem i rosnącą

akceptacją. Przez pierwsze 1,5 roku trzymałem temat w ścisłej tajemnicy i praktycznie nikt o tym nie wiedział. Kiedy nastał ten moment, chyba przy okazji spotkania rodzinnego, oznaj-miłem, co zamierzam zrobić. Delikatnie mówiąc część rodziny próbowała mi odradzić temat, inna mocno mnie poparła. Wśród sprzymierzeń-ców jest mój tato, który mając zmysł „technicz-ny” od początku dostrzegł szansę powodzenia w tym, co robię. Wszyscy w jakiś sposób do-świadczamy problemów w urzędach. Czasem mamy problem ze zwykłym pozwoleniem bu-dowlanym. Jak dom na wodzie jest traktowany przez urzędy?

Tutaj ambicje i szerokie plany trafiają na tzw. opór materii. Z perspektywy pięciu lat, które spędziłem na kontaktach z urzędami, mogę powiedzieć, że czasem nawet rozumiem nie-których bardziej opornych urzędników. Ogólnie mamy swoistą blokadę przed tym, co nowe, inne. Dodatkowo, jeśli trzeba wydać decyzję lub opinię, lepiej jeśli odpowiedzialność jest zbiorowa.

Dom na wodzie w sensie prawnym jest statkiem. Podlega ustawie o żegludze śródlądowej, usta-wie – Prawo wodne, ustawie o ochronie środo-wiska oraz ustawie o sporcie i rekreacji. Niestety nie znajdziemy w tych ustawach konkretnych zapisów, że Dom Na Wodzie musi spełniać konkretne wytyczne. Raczej jest to „pływanie” między tymi ustawami. W polskim prawie jest taki dogmat, że jak coś nie jest zabronione, to jest dozwolone. Wykorzystując tę zasadę, rozpo-cząłem budowę pierwszego w Polsce Domu Na Wodzie. Nie musimy mieć pozwolenia budow-lanego, choć podciągając media do nabrzeża musimy przejść temat od strony prawa budow-lanego i typowej procedury dla przyłączy wod-no-kanalizacyjnych lub prądu.

DW: Czy dom na wodzie to bardziej dom, czy bardziej statek?KZ: To w 95% dom, a tylko w kilku procentach statek. Są dwie łazienki, 5 pokoi, duża kuchnia


BUDYNEK


23

Fot.

ww

w.d

omyn

awod

zie.p

l

BUDYNEK

www.termo24.pl

24 SPIS TREŚCI

jest prysznic, wanna, zmywarka i nawet pral-ka. Nie ma piwnicy i garażu, ale za to będzie siedem dużych szaf. Ponieważ mój dom na wodzie większość czasu będzie przycumowa-ny do nabrzeża zrezygnowaliśmy z napędu. Oszczędzimy w ten sposób ponad 100 tys. zł. Jeżeli zaistnieje konieczność przepłynięcia jakiejś odległości, można wynająć pchacz typu Bizon. Jest to koszt ok. 100–150 zł za godzinę płynięcia.

DW: Skoro jest to bardziej dom, to jak rozwią-zany jest temat dostępu do wody, kanalizacji, prądu?KZ: Tak jak w zwykłym domu. Trzeba przejść pro-cedurę uzbrojenia nabrzeża, wykonania projektu i samego fizycznego wykonania przyłączy. Aby to zrobić, trzeba wynająć od konkretnej insty-tucji właśnie ten kawałek nabrzeża i rozpocząć inwestycję.

DW: W takim razie skoro przyłącza są elastycz-ne, to jak rozwiązana jest kwestia ogrzewania w domu na wodzie?KZ: Praktycznie wszystkie Domy Na Wodzie na świecie ogrzewane są dzięki energii elektrycz-nej. W krajach, gdzie jest ciepło, prąd służy tylko do dogrzania. Tam, gdzie jest chłodniej, montuje się ogrzewanie podłogowe. Ja do te-matu podszedłem znowu inaczej. Od samego początku, kiedy powstawał projekt, wiedziałem, że na ogrzanie domu o powierzch-ni 250 m2 nie mogę wydawać miesięcznie for-tuny. Wiem, że tylko nowoczesne rozwiązania dają taką możliwość. To jest tak, jak z nowymi samochodami. Są droższe, bo nowe i z salonu, ale za to spalają dużo mniej paliwa. Właśnie dlatego zdecydowałem się na pompę ciepła marki Viessmann. Jeśli zdamy sobie sprawę z tego, jak ogromnym akumulatorem energii są rzeki i jeziora, to docenimy je również jako źródło energii dla naszego domu. Właśnie dzię-ki pompie ciepła woda-woda można uzyskać dużo czynnika grzewczego. Z jednej strony służy on do ogrzania wody użytkowej,

z drugiej można skierować go na nagrzewnicę, która dzięki wentylatorom rozprowadzi mechanicznie ciepło i chłód po domu. Warto pamiętać, że woda w lecie na dnie rzeki ma ok. 12–17oC, mimo że żar leje się z nieba. Podobnie jest w zimie. W powietrzu jest -20oC, a na dnie rzeki ryby pływają w temperaturze nawet 5oC.

Dzięki pompie ciepła możemy zaoszczędzić do 50% kosztów ogrzewania w porównaniu z trady-cyjnym piecem na węgiel czy kotłem gazowym. Nie musimy też martwić się zakupem paliwa, jego przechowywaniem czy dokładaniem do pieca. Energię z natury mamy cały czas i za darmo. Nie ma sensu bać się tego, co nowe. To są sprawdzone technologie, które przynoszą dla nas wiele korzyści. W domu może być ciepło małym kosztem.

DW: Jak Pan ocenia przyszłość tego typu domów w Polsce?KZ: Patrząc realnie, wierzę w to, że za 3-5 lat powstanie w Polsce kilka tego typu konstruk-cji. Zakładając stronę www.domynawodzie.pl dałem możliwość wypełnienia zgłoszenia na oficjalne wodowanie Domu Na Wodzie. Ku mojemu zaskoczeniu wpisów jest już blisko 8000, z czego ok. 5000 osób wybrało opcję „Zainteresowany budową w przyszłości”. Mimo że z tych kilku tysięcy osób nikt jeszcze nie rozpoczął budowy Domu Na Wodzie, pewnie ktoś się na to zdecyduje. Może patrzą i czekają, jak mi pójdzie?

DW: Na kiedy planowana jest „parapetówka”?KZ: Jak wszystko dobrze pójdzie do grudnia 2010 r. uda się zamknąć bryłę domu i wykoń-czyć instalację we wnętrzu. Elewacja planowa-na jest na marzec 2011 roku, a oficjalne „wo-dowanie” nastąpi na przełomie czerwca i lipca 2011 r.

Rozmowę z inwestorem i pomysłodawcą domu na wodzie Panem Kamilem Zarembą przeprowa-dziła Dorota Winiarska.


Międzynarodowe Targi Poznańskie, ul. Głogowska 14, 60–734 Poznań, tel. 61 869 20 00, fax 61 869 29 99, www.mtp.pl

Wejdź na www.mtp24.pl i kup bilet on-line!

www.tcs.mtp.pl

www.instalacje.mtp.pl

W tym samym terminie:

www.wodociagi.mtp.pl www.kominki.mtp.pl

Nie przegap:

odwiedź Strefę Mistrzów– wybierz najlepszy produkt!

20122012

http://www.instalacje.mtp.pl

INSTALACJE

www.termo24.pl

26 SPIS TREŚCI

Skojarzony system grzewczy

Kogenerator, kolektory słoneczne, pompy ciepła i kondensacyjny kocioł gazowy, a wszystko w jed-nym systemie energetycznym. Takie rozwiąza-nie wdrożono w żywieckiej fabryce sprzętu szpi-talnego Famed, największego producenta z tego rodzaju branży w Polsce.

Stan pierwotny i modernizacjaCelem modernizacji z zastosowaniem między innymi urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii było zmniejszenie emisji zanie-czyszczeń do powietrza oraz zwiększenie efek-tywności ekonomicznej systemu energetycznego

poprzez w pełni niezależną pracę poszczegól-nych źródeł energii, możliwie najwyższą spraw-nością poszczególnych urządzeń oraz opty-malizację układu energetycznego pod kątem minimalizacji kosztów pozyskania energii. Prace dotyczyły modernizacji ogrzewania pomieszczeń biurowych i produkcyjnych, podgrzewania wody użytkowej oraz oświetlenia i zasilania odbiorni-ków elektrycznych w poszczególnych obiektach przy ul. Leśniaka 64 w Żywcu (budynek admini-stracyjno-biurowy, hale produkcyjne oraz maga-zyn wyrobów gotowych) o łącznej kubaturze 40 000 m3. Przed modernizacją obiekt ogrzewany

Fot. 1. Budynek Famed w Żywcu (fot. www.famed.com.pl)


INSTALACJE


27

był dzięki pracy kotłów olejowych (po moderni-zacji rezerwowe źródło ciepła stanowi kocioł ole-jowy o mocy 196,6 kW).

Obecnie podstawowe elementy instalacji sta-nowią: kogenerator Sokratherm GG (moc elek-tryczna 70 kWe, moc cieplna 120 kWt), dwie pompy ciepła Viessmann Vitocal 300 (o mocy 52 kW każda), 28 kolektorów słonecznych Viessmann Vitosol 100-F (o łącznej powierzchni 50 m2) oraz kocioł kondensacyjny Viessmann Vitocrossal 200.

„Układ został zaprojektowany w taki sposób aby nadrzędnym celem działania poszczególnych źró-deł ciepła był jak najniższy koszt wytworzenia energii. W związku z tym, że w różnych porach roku mamy do czynienia ze zmienną opłacalno-ścią wykorzystania np. kolektorów słonecznych, dzięki pracy regulatora sterującego całą instalacją, możemy sprawić aby pracowały np. pompy ciepła. Podobnie sytuacja wygląda z pracą kogeneratora, wyłączanego w przypadkach gdy jego praca jest nieopłacalna z ekonomicznego punktu widzenia, a więc wówczas gdy produkcja energii elektrycz-nej we własnym zakresie jest droższa niż jej zakup z sieci krajowej.” – mówi Pan Andrzej Królikowski, właściciel firmy KRIO-THERM, która zrealizowała inwestycję.

Kogenerator Sokratherm GGW przypadku wykorzystania kogeneracji mamy do czy-nienia z jednym procesem technologicznym służącym produkcji prądu i ciepła, co przekłada się na spraw-ność ogólną na poziomie ok. 85% podczas gdy w przy-padku oddzielnej produkcji prądu i ciepła poziom efektywności osiąga ok. 57%. Pozwala to na stwier-dzenie, że kogeneracja jest wydajniejszą formą pro-dukcji energii niż w przypadku tradycyjnego systemu scentralizowanego. Aby rozwiązanie było efektywne konieczne jest jednak jego zastosowanie w budynkach o stałym zapotrzebowaniu na energię cieplną i znacz-nym podstawowym obciążeniu elektrycznym, jak np. hotele i ośrodki wypoczynkowe, szpitale, uniwersytety, budynki rządowe czy jak w opisywanym przypadku obiekt przemysłowy.

Fot. 2. Kondensacyjny kocioł gazowy i kogenerator (fot. KRIO-THERM)

Fot. 3. Pompy ciepła Viotcal 300 (fot. KRIO-THERM)

Fot. 4. Zasobniki buforowe (fot. KRIO-THERM)

INSTALACJE

www.termo24.pl

28 SPIS TREŚCI

Kolektory słoneczne płaskie Vitosol 100-FVitosol 100-F to płaski kolektor słoneczny do podgrzewa-nia wody użytkowej. Aby zwiększyć efektywność pracy urządzenia zastosowano wysokoselektywne pokry-cie absorbera czarnym chromem, a negatywny wpływ zmian temperatury i wilgotności zewnętrznej został ograniczony dzięki zastosowaniu sztywnej konstrukcji aluminiowej ramy oraz materiałów odpornych na pro-mieniowanie UV.

Pompy ciepła Vitocal 300Vitocal 300 to dwustopniowa pompa ciepła woda/woda. Wyposażona jest w dwie sprężarki Scroll (np. w pompie ciepła o mocy 52 kW każda sprężarka ma moc 26 kW). Przy małym zapotrzebowaniu budynku na ciepło pracuje tylko jedna sprężarka, natomiast w przypadku gdy ilość ciepła dostarczana przez nią nie jest wystarczająca wów-czas załącza się druga sprężarka, dzięki czemu pompa cie-pła może pracować z pełną mocą grzewczą. Kolejnością

załączania sprężarek w zależności od zapotrzebowania na energię cieplną steruje automatyka pompy ciepła, dążąc do wyrównania cykli pracy sprężarek, tzn. jako pierwsza załączy się sprężarka o mniejszej liczbie godzin pracy.

Pan Andrzej Królikowski: Dolne źródło dla pomp cie-pła stanowi woda o temperaturze ok. 20-30oC zgro-madzona w zbiorniku buforowym instalacji kolekto-rów słonecznych. Pozwala to na osiągnięcie wysokiego współczynnika efektywności pompy ciepła na poziomie 4,5. Sprężarki pomp ciepła zaopatrywane są w energię elektryczną dzięki pracy kogeneratora – zasila także pompy obiegowe i kocioł kondensacyjny.

Kocioł kondensacyjny Vitocrossal 200Technika kondensacyjna pozwala odzyskać część ener-gii spalin poprzez kondensację i w ten sposób umożliwia wysokie sprawności znormalizowane. Zmniejsza to koszty paliwa, jak i wielkość emisji substancji szkodliwych.


INSTALACJE


29

Rodzaj kosztów JednostkaKoszty poniesione

OszczędnościPrzed realizacją Po realizacji

koszty paliwa PLN/rok 381 293,10 172 297,20 54,81%

koszty energii elektrycznej PLN/rok 93 250,50 55 246,00 40,76%

wynagrodzenie brutto z narzutami PLN/rok 2 544,00 1 272,00 50,00%

usługi obce PLN/rok - - -

koszty remontów i konserwacji PLN/rok 5 112,00 33 057,60 -546,66%

opłaty za korzystanie ze środowiska PLN/rok 723,17 220,18 69,55%

Koszty razem 482 922,77 262 092,98 45,74%

Rodzaj zanieczyszczenia (emisji)

JednostkaWielkość

dotychczasowaWielkość

planowana Zmiana

bezwzględnaZmiana

względna [%]

dwutlenek siarki Mg/rok 7,571 0,00033 7,57067 99,99

tlenki azotu Mg/rok 1,879 0,27 1,609 85,63

dwutlenek węgla Mg/rok 831,182 411,524 419,658 50,49

tlenek węgla Mg/rok 1,31 0,076 1,234 94,20

pyły Mg/rok 3,93 0,0032 3,9268 99,92

Efekt ekonomiczny i ekologicznyPrzy każdej inwestycji obejmującej moderniza-cję źródła ciepła kluczowym z punktu widzenia inwestora jest efekt ekonomiczny, na który skła-dają się poniesione koszty oraz przyszłe oszczęd-ności, które przyniesie modernizacja. Łączne nakłady finansowe przedsięwzięcia wyniosły 1 950 000 zł, a złożyły się na nie koszty prac pro-jektowych (60 000 zł), dostosowanie pomieszczeń dla potrzeb nowego systemu energetycznego (30 000 zł), zakup i montaż urządzeń oraz automatyki (1 750 000 zł), synchronizacja kogeneratora z siecią zewnętrzną (70 000 zł) oraz uruchomienie nowego systemu energetycznego (40 000 zł). Inwestycja została sfinansowana w 60% przez EKO-FUNDUSZ Warszawa oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, co z kolei możliwe było dzięki przewidywanemu efektowi ekologicznemu. Pan Andrzej Królikowski:

Mimo, że inwestycja była kosztowna, dzięki dofi-nansowaniu na poziomie 60% jest bardzo ren-towna. Zależy nam na ochronie środowiska i nie jest to truizm, stąd staramy się sugerować inwe-storom, aby wybierali rozwiązania ekologiczne i energooszczędne. Modernizacja obiektu Famed w Żywcu pokazuje, że to się opłaca.

Inwestycja przyniosła wymierne korzyści ekono-miczne i ekologiczne. Warto zwrócić uwagę na znaczącą redukcję kosztów poniesionych na zakup paliwa (54,81%), kosztów zakupu energii elek-trycznej (40,76%) oraz opłat za korzystanie ze śro-dowiska (69,55%). Jeszcze lepiej prezentują się wskaźniki redukcji emisji produktów spalania (tab. 2) potwierdzające sens inwestowania w rozwiąza-nia ekologiczne.

Tab. 1. Zestawienie kosztów eksploatacyjnych

Tab. 2. Emisja produktów spalania

Michał KaczmarczykGLOBEnergia, AGH KSE

GMINA

www.termo24.pl

30 SPIS TREŚCI

DLACZEGO NALEŻY WYKONYWAĆ PLANY ENERGETYCZNE

W GMINACH?Gospodarka energetyczna to kluczowy element rozwoju gospodarczego zajmujący ważne miejsce w polityce energetycznej państwa i regionu. Na szczeblu lokalnym stanowi ważne pole działania na rzecz rozwoju gospo-darczego i społecznego gminy. Planowanie energetyczne daje możliwości przewidywania zapotrzebowania na energię i koordynowania planów przedsiębiorstw energetycznych z polityką energetyczną kraju. Zwra-ca uwagę społeczności lokalnych na takie zagadnienia jak bezpieczeństwo energetyczne, stan infrastruktury i ochrona środowiska.


GMINA


31

www.energiawgminie.plOgólnopolska Konferecncja

17–18 maj 2012, Kraków

http://www.energiawgminie.pl

GMINA

www.termo24.pl

32 SPIS TREŚCI

Realizacja polityki energetycznej UE opiera się na wdrażaniu przez poszczególne kraje członkowskie dyrektyw regulujących sektor energetyki. Zasa-dy kształtowania polityki energetycznej naszego państwa określa ustawa – Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 roku (UPE), która definiuje cel polityki energetycznej państwa, jakim jest za-pewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, wzrostu konkurencyjności gospodarki i jej efektyw-ności energetycznej, a także ochrony środowiska.

Zadanie planowania energetycznego w gminie określa ustawa – Prawo energetyczne. Artykuł 18 stanowi, że do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i pali-wa gazowe należy:• planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło,

energię elektryczną i paliwa gazowe na obsza-rze gminy,

• planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy,

• finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy.

Ustawa reguluje etapy i zakres planowania ener-getycznego przez procedurę tworzenia, opiniowa-nia i uchwalania planów jako lokalnych dokumen-tów prawnych.

Planowanie energetyczne może być realizowane w dwóch etapach jako:1. założenia do planu zaopatrzenia w ciepło,

energię elektryczną i paliwa gazowe,2. plan zaopatrzenia w ciepło, energię

elektryczną i paliwa gazowe,przy czym ustawa dopuszcza opracowanie sa-mych założeń do planu, w przypadku gdy plany przedsiębiorstw energetycznych zapewniają realizację założeń.

Ustawa określa również obowiązek planowania energetycznego przez przedsiębiorstwa energe-tyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii dla obszaru swojego działania w formie planów rozwoju. Określa także rolę samorządu województwa w opiniowaniu pla-

nów energetycznych gminy, w zakresie koordyna-cji współpracy z innymi gminami oraz w zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa.

W latach 2009 i 2010 nastąpiły nowelizacje usta-wy – Prawo energetyczne. Odnośnie planowania energetycznego zmiany są następujące:• operator systemu energetycznego sporządza

plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elek-tryczną na okres nie krótszy niż 5 lat oraz pro-gnozy dotyczące stanu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej na okresy nie krótsze niż 15 lat. Operator dokonuje także co 3 lata oceny realizacji planu, przedkładając propozycje zmian Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki;

• przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej w źródłach o łącznej mocy nie mniejszej niż 50 MW sporzą-dzają prognozy na okres 15 lat, obejmujące w szczególności wielkość produkcji energii elek-trycznej przedsięwzięcia w zakresie moderniza-cji, rozbudowy istniejących lub budowy nowych źródeł oraz dane techniczno-ekonomiczne dotyczące typu i wielkości źródeł, ich lokaliza-cji oraz rodzaju paliwa wykorzystywanego do wytwarzania energii elektrycznej;

• aktualizacja planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych następuje nie rzadziej niż co 3 lata i uwzględnia zmiany w miejscowych pla-nach zagospodarowania przestrzennego albo, w przypadku braku takiego planu, zmiany w studium uwarunkowań i kierunków zagospo-darowania przestrzennego gminy;

• gmina realizuje zadania własne w zakresie za-opatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe zgodnie z:

– z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu – z kierunkami rozwoju gminy zawar-tymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy,– odpowiednim programem ochrony powietrza przyjętym na podstawie art. 91 z dnia 21 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska;


GMINA PRZEDSIĘBIORSTWA ENERGETYCZNE

Założenia i plan założenia gminy w ciepło, ener-gię elektryczną i paliwa gazowe (Art. 19 i 20 UPE)

Plan rozwoju w zakresie zaspokajania obecnego i przyszłego zapotrzebowania

na paliwa i energię (Art. 16 UPE)

Inne ustalenia UPE w zakresie koordynacji planów

Założenia do Planu Plan

Ocena stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło,

energię elektryczną i paliwa gazowe

Przewidywany zakres dostarczania paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła

Współpraca przy sporządzaniu planów, w tym:

Przedsięwzięcia racjonalizuje użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych

Przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy albo budowy sieci oraz ewen-tualnych nowych źródeł paliw gazowych,

energii elektrycznej lub ciepła, w tym odnawialnych

– przekazywanie informacji o planowanychprzedsięwzięciach– zapewnienie spójności między planamiprzedsiębiorstw i gminy

Możliwości wykorzystania istniejącychnadwyżek i lokalnych zasobów paliw i ener-

gii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i cie-pła wytwarzanych z odnawialnych źródeł ener-gii i kogeneracji oraz zagospodarowania ciepła

odpadowego z instalacji przemysłowych

Przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy albo budowy połączeń z sys-

temami gazowymi albo z systemami ener-getycznymi innych państw

nieodpłatne wzajemne udostępnia-nie planów gminy i przedsiębiorstw

energetycznych

Możliwości realizacji środków poprawyefektywności energetycznej w rozumieniu-

ustawy z dnia 14 czerwca 2010 roku o efektyw-ności energetycznej (projekt ustawy o efektyw-

ności energetycznej)

Przedsięwzięcia racjonalizujące zużyciepaliw i energii u odbiorców

Długoterminowy horyzont planowania:

Przewidywany sposób finansowaniainwestycji

przedsiębiorstwa energetyczne – nie krótszy niż 3 lata, ale operator systemu elektro-energetycznego – nie krótszy niż 5 lat, a prognozy – nie krótszy niż 15 lat

Przewidywane przychody niezbędne dorealizacji planów

co 3 lata aktualizacja prognozy przezprzedsiębiorstwo energetyczne i aktu-

alizacjaplanów nie rzadziej niż co 3 lata

Przewidywany harmonogram realizacjiinwestycji

założenia do planu gminy na okres co najmniej 15 lat i aktualizowane co naj-

mniejraz na 3 lata

Plan gminy

Propozycje w zakresie rozwoju i modernizacji poszczególnych systemów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, w tym pro-pozycje w zakresie wykorzystania odnawialnych

źródeł energii i wysokosprawnej kogeneracji

Harmonogram realizacji zadań

Przewidywane koszty realizacji proponowanych przedsięwzięć oraz źródło ich finansowania

Propozycje realizacji lokalnych środków poprawy efektywności energetycznej

w rozumieniu ustawy z dnia 14 czerwca 2010 roku o efektywności energetycznej (projekt

ustawy o efektywności energetycznej)

Tab. Struktura i pola współpracy planów energetycznych gminy i przedsiębiorstw

GMINA 33


GMINA

www.termo24.pl

34 SPIS TREŚCI

• termin sporządzenia założenia do planu zaopa-trzenia gminy w ciepło, energię elektryczną wynosi 2 lata od daty wejścia zmian w prawie energetycznym. Założenia sporządza się na okres co najmniej 15 lat i aktualizuje co naj-mniej raz na 3 lata.

Przepisy prawa energetycznego nie zawierają jed-nak sankcji dla władz gmin za brak zastosowania się do tych przepisów. Surowe sankcje prawo energe-tyczne przewiduje jednak dla tych przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych bądź energii, któ-re nie sporządzą i nie przedstawią do uzgodnienia z Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki (URE) pla-nów rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazo-we lub energię dla obszaru swojego działania, z uwzględnieniem miejscowego planu zago-spodarowania przestrzennego albo kierunków rozwoju gminy, określonych w studium uwa-runkowań i kierunków zagospodarowania przestrzen-nego gminy. Kara ta, w wysokości do 15% osiągnię-tego w poprzednim roku podatkowym przychodu z działalności koncesjonowanej ukaranego przed-siębiorcy, nakładana jest przez Prezesa URE. W toku sporządzania planu przedsiębiorstwo energetyczne zobowiązane jest do współpracy z gminą i zapewnienia spójności planu przyjętego przez przedsiębiorstwo z założeniami przygotowany-mi przez gminę. Jak wynika z przytoczonych przepi-sów, przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek wziąć pod uwagę wytyczne zawarte w planie miejsco-wym albo w studium, albo w założeniach do planu za-opatrzenia w energię, a zatem dokumenty planistycz-ne przyjęte przez gminy mają nadrzędną rangę.

Dalsze zmiany zapowiadane są w projekcie nowej Ustawy o efektywności energetycznej (wersja 14 z dnia 14 czerwca 2010 r.), w którym przewiduje się zmiany w ustawie – Prawo energetyczne, doty-czące zadań własnych gminy. I tak:• dodaje się do zadania gminy w zakresie zaopa-

trzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe nowy 4 punkt pt. „Planowanie i orga-nizacja działań mających na celu racjonalizację

zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejsza-jących zużycie energii na obszarze gminy” (art. 18 ust. 1),

• do zakresu założeń do planu dodaje się punkt 3a: „Możliwości realizacji środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu Ustawy o efektywności energetycznej” (art. 19 ust. 3),

• do zakresu planu dodaje się punkt 16: „Propozycje realizacji lokalnych środków popra-wy efektywności energetycznej w rozumieniu ustawy o efektywności energetycznej” (art. 20 ust. 2).

Również nowa polityka energetyczna (październik 2009 roku) przewiduje dalsze zmiany do ustawy – Prawo energetyczne. Odnośnie do planowa-nia energetycznego w gminie, główne zmiany do wprowadzenia w 2012 roku będą dotyczyć:• określenia sposobu egzekwowania odpowie-

dzialności organów samorządu terytorialnego za przygotowanie i realizację założeń oraz pla-nów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe – 2011 rok,

• rozważenie planowania zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną na poziomie powiatu lub województwa – 2011 rok,

• rozważenie możliwości i ewentualne wprowadze-nie obowiązku uzgadniania przez gminy planów zagospodarowania przestrzennego z dostawcami mediów energetycznych – 2012 rok,

• przegląd realizacji przez gminy obowiązku przygotowania założeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe oraz rozważenia zmian prawa w kierunku znie-sienia obowiązku przygotowania tych planów w odniesieniu do energii elektrycznej i paliw gazowych – 2012 rok.

Planowanie energetyczne w praktyce Gmina przed przystąpieniem do procesu plano-wania energetycznego musi zidentyfikować, jakie ma dokumenty planistyczne, czego brakuje, na ile dokumenty są aktualne oraz jakie problemy zo-stały już rozwiązane, a które nie, oraz jakie nowe priorytety powstały w międzyczasie. Warto też


GMINA


35

sporządzić listę problemów do rozwiązania przez planowanie energetyczne. Na wstępie należy uświadomić sobie, jaką rolę odgrywa gmina w lo-kalnej gospodarce energetycznej.

Na lokalnym rynku występuje jako:• użytkownik energii w swoich obiektach komu-

nalnych, któremu zależy na zużyciu jak najmniej energii i za jak najniższą cenę,

• producent lub dystrybutor energii, jeżeli jest właścicielem przedsiębiorstw energetycznych,

• chcący sprzedać jak najwięcej i po możliwie najwyższej cenie,

• regulator lokalnego rynku energii musi (poprzez plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe) reprezentować interes publicz-ny w tworzeniu bezpiecznego,

• przyjaznego dla środowiska przyrodniczego i możliwego do zaakceptowania przez społecz-ność lokalną systemu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; musi więc godzić sprzeczne interesy producentów i dystry-

GMINA

www.termo24.pl

36 SPIS TREŚCI

butorów energii oraz jej użytkowników,• motywator i inicjator racjonalnych zachowań

użytkowników energii w gminie oraz promotor w wykorzystaniu lokalnych zasobów energii, w tym odnawialnych źródeł energii.

Na lokalnym rynku energii występują dwie głów-ne grupy aktorów:• producenci i dystrybutorzy paliw i energii,

w tym przedsiębiorstwa energetyczne zajmują-ce się wytwarzaniem, przesyłem, dystrybucją i obrotem sieciowych nośników energii (ciepło, energia elektryczna i paliwa gazowe),

• użytkownicy energii, w tym przemysł, przed-siębiorstwa zaopatrzenia w energię i wodę, jednostki sektora publicznego, małe i średnie firmy produkcyjne i usługowe, transport, sektor mieszkaniowy tworzące: pierwsi – stronę poda-żową energii, drudzy stronę popytową energii.

Założenia i plany zaopatrzenia gminy w paliwa i ener-gię oraz plany rozwoju przedsiębiorstw energetycz-nych mają wspólne zakresy merytoryczne określone w ustawowej (UPE) strukturze tych planów.

Struktura i pola współpracy planów energetycznych gminy i przedsiębiorstwW kolejnym etapie należy rozpoznać stan istnieją-cy – pierwsze założenia do planu, czyli:1. Kto i ile zużywa energii.2. Określić całościowy bilans energetyczny mia-

sta/gminy. Jest on potrzebny, by oszacować wpływ zużycia paliw i energii na środowisko lokalne, np. kto jest odpowiedzialny za jakość powietrza w mieście/gminie, możliwość zwięk-szenia efektywności wykorzystania energii na obszarze gminy, substytucji nośników energii, w tym wykorzystania lokalnych konwencjo-nalnych i odnawialnych zasobów, możliwość re-dukcji emisji gazów cieplarnianych w mieście/gminie; do tego przydatne będzie rozpoznanie – na jakie usługi energetyczne pracuje system zaopatrzenia miasta/gminy w energię.

3. Kto i jak zaopatruje odbiorców w energię.Diagnozujemy przedsiębiorstwa energetyczne wytwórców i dostawców energii pod kątem:

– bezpieczeństwa energetycznego (stanu tech-nicznego urządzeń, posiadania i zdolności do realizacji planów modernizacyjnych, możliwo-ści pokrycia bieżącego i przyszłego zapotrzebo-wania na energię, rozwoju sieci energetycznych pod potrzeby gminy, jakości energii dostarcza-nej odbiorcom), – kosztów zaopatrzenia odbiorców energii (śred-nie, jednostkowe ceny dostawy energii elek-trycznej, gazu i ciepła do poszczególnych grup odbiorców: przemysł, małe i średnie przedsię-biorstwa, użyteczność publiczna, związki miesz-kaniowe, gospodarstwa domowe).

4. Kto obciąża środowisko, kto odpowiada za jakość powietrza. Należy pamiętać, że har-monijny rozwój gmin wymaga optymalizacji i racjonalizowania zachodzących procesów rozwojowych w ramach realizacji zasady zrów-noważonego rozwoju, a odnawialne źródła energii to nie tylko ekologia, ale w perspekty-wie także bezpieczeństwo i szansa na stabilny rozwój ekonomiczny miast i gmin. Wykorzy-stanie procesu planowania energetycznego w gminie ma maksymalizować efekty przez rozwój lokalnych systemów zaopatrzenia gminy w energię w wyniku przyjęcia nowego standardu planowania energetycznego, w głównej mierze opartego na stawianiu oczekiwanych celów, które mogą być zreali-zowane przez założenia i plan energetyczny. Cechy nowego standardu to stworzenie w pierwszym etapie planowania lokalnej poli-tyki i strategii energetycznej, zgodnej z kierunkami i polityką państwa, ale przyja-znej lokalnej gospodarce i społeczeństwu w formie założeń do planu energetycznego, a następnie – w formie planu zaopatrzenia gminy w energię – zaplanowanie, jak tę poli-tykę i strategię zrealizować w praktyce.

Źródło:• Fundacja na rzecz Efektywnego

Wykorzystania Energii

Kinga KalandykGLOBEnergia


mtp_Greenpower2012_A4GlobEn.indd 2 1/27/12 12:41:39 PMProcess CyanProcess MagentaProcess YellowProcess Black

http://www.greenpower.mtp.pl

FINANSOWANIE

www.termo24.pl

38 SPIS TREŚCI

Kolektory słoneczne w praktyce Jak uzyskać dofinansowanie z programu NFOŚiGW?

Około 70% wszystkich sprzedanych w Polsce ko-lektorów słonecznych trafia do właścicieli domów jako elementy instalacji przygotowania ciepłej wody użytkowej. Takiemu właśnie wykorzystaniu promieniowania słonecznego służy program Na-rodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Go-spodarki Wodnej, dotyczący dopłat na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych, przeznaczo-nych na zakup i montaż kolektorów słonecznych dla osób fizycznych i wspólnot mieszkaniowych. Program został przewidziany na lata 2010 do 2014. Alokacja środków, których łączna kwota została określona na 300 tys. zł, przeprowadzona będzie

w dwóch etapach: 200 tys. zł w latach 2010–2012 i 100 tys. zł w latach 2013–2014. Planowany wy-miar ekologiczny finansowanych działań to ogra-niczenie emisji dwutlenku węgla o ponad 40 tysię-cy ton rocznie.

Dla kogo ten Program?Program gwarantuje uprawnionym inwestorom uzyskanie dotacji w wysokości 45% kredytu, prze-znaczonego na pokrycie kosztów kwalifikowanych, dotyczących zakupu i montażu instalacji kolektorów słonecznych w budynkach mieszkalnych, zaciągnięte-go w jednym z banków, biorących udział w systemie.


FINANSOWANIE


39

Beneficjentami mogą być osoby fizyczne mające prawo do dysponowania budynkiem mieszkalnym (także budynkiem mieszkalnym w budowie) oraz wspólnoty mieszkaniowe, instalujące kolektory słoneczne we własnych budynkach wielorodzin-nych. Wyłączeni z finansowania są odbiorcy cie-pła, na potrzeby podgrzewania wody użytkowej, z miejskiej sieci cieplnej.

Zgodnie z definicją Programu za budynek miesz-kalny uznaje się budynek przeznaczony na cele mieszkaniowe, zajęty przez lokale mieszkalne co najmniej w połowie. Zasadą jest bowiem, że efekt uzyskany z inwestycji dofinansowanej przez NFOŚiGW nie może być wykorzystywany w pro-wadzonej przez beneficjenta działalności gospo-darczej.

Na co można uzyskać dotację?Finansowaniu kredytem z dotacją podlega zakup i montaż kolektorów słonecznych, służących do ogrzewania wody użytkowej. To jest ich podstawo-wa funkcja. Zgodnie z najnowszą wersją Programu Priorytetowego nie wyklucza się też inwestycji, w których, obok podgrzewania wody, przewidzia-no wspomaganie zasilania w energię z kolektorów słonecznych również innych odbiorników ciepła w budynkach mieszkalnych.

Kredyt z dotacją może pokrywać koszty kwalifiko-wane związane z zakupem i montażem instalacji kolektorów słonecznych, do których należą koszty: projektu budowlano-wykonawczego (o ile prze-pisy wymagają jego sporządzenia) lub projektu instalacyjnego, nabycia nowych instalacji kolek-torów słonecznych (kolektor, zasobnik, przewo-dy instalacyjne, aparatura kontrolno-pomiarowa, automatyka), oraz ich montażu. W kosztach kwa-lifikowanych można też ująć zakup ciepłomierza (spełniającego normę PN EN 1434 i wymaganego w przypadku wspólnot mieszkaniowych), a tak-że innych materiałów i urządzeń, o ile projektant uzna je za wskazane dla prawidłowej pracy całej instalacji. Jeżeli zapłacony podatek VAT nie będzie podlegał odliczeniu, również będzie mógł zostać wliczony do kosztów kwalifikowanych, które sta-

nowią podstawę naliczenia kwoty dotacji. Pro-gram nie wyklucza udzielania kredytu na koszty wykraczające poza katalog kosztów kwalifikowa-nych, jednak dotacja może dotyczyć jedynie zde-finiowanej części kosztów określonych jako kwa-lifikowane.

Jakich dokumentów wymaga bank?Dotacja może być wypłacona wyłącznie na zada-nia, których realizacja wsparta była zaciągnięciem kredytu w jednym z banków, biorących udział w systemie. Banki, które podpisały stosowne umowy z NFOŚiGW to: Bank Ochrony Środowiska, Bank Polskiej Spółdzielczości, SGB-Bank S.A., Kra-kowski Bank Spółdzielczy, Warszawski Bank Spół-dzielczy i – od maja bieżącego roku – Credit Agri-cole Bank Polska S.A. (d. Lukas Bank S.A.). Łącznie ze zrzeszonymi bankami spółdzielczymi dysponują one siecią 4,5 tysiąca placówek w całym kraju.

Wniosek o kredytJest podstawowym dokumentem wymaganym przez bank. W każdym banku wniosek ten jest tro-chę inny, jednak zawsze niezbędne jest podanie podstawowych danych o: kredytobiorcy i kredy-towanym zadaniu, oczekiwanych warunkach fi-nansowania, takich jak np. kwota kredytu i okres kredytowania, proponowanym zabezpieczeniu spłaty kredytu. W załączeniu Klient będzie musiał przedstawić dokumenty potwierdzające zdolność do zaciągnięcia kredytu, harmonogram rzeczowo--finansowy zadania, uwierzytelnienie prawa do dysponowania budynkiem, a także – stosownie do wymagań prawnych – projekt budowlano-wyko-nawczy lub projekt instalacyjny (ewentualnie ofer-tę), oraz – w przypadkach gdy wymaga tego Prawo budowlane – pozwolenie na budowę lub zgłoszenie zamiaru wykonywania robót budowlanych.

Wniosek o dotacjęNa częściową spłatę kapitału kredytu stanowi uzupełnienie wniosku o kredyt m.in. o dane doty-czące samego kolektora (powierzchnia całkowita i powierzchnia czynna), koszty kwalifikowane za-dania, wykorzystywanie powierzchni budynku do działalności gospodarczej, a także dane niezbędne

FINANSOWANIE

www.termo24.pl

40 SPIS TREŚCI

do wystawienia przez NFOŚiGW formularza PIT. Obszerna instrukcja pomaga w wypełnieniu wnio-sku. Oczywiście, taką pomocą służą także doradcy bankowi.

Projekt budowlany, projekt instalacyjny, oferta to, składane alternatywnie, opracowania niezbędne zarówno dla spełnienia warunku kompletności wniosku o kredyt, jak i – przede wszystkim – dla prawidłowego wykonania zadania. Projekt bu-dowlano-wykonawczy jest wymagany w przypad-ku konieczności uzyskania pozwolenia na budowę dla realizowanej inwestycji oraz w przypadku gdy o kredyt ubiega się wspólnota mieszkaniowa. Wy-magania formalne stawiane wykonawcom projek-tów i oferty opisane są szczegółowo w Programie Priorytetowym NFOŚiGW.

Certyfikaty zgodności z normą / Solar Keymark są niezbędne dla uznania całości inwestycji za uprawnioną do finansowania kredytem z dotacją. O kredycie z dotacją możemy mówić tylko w przy-padku gdy w skład instalacji wchodzi kolektor sło-neczny, którego jakość potwierdza, wydany przez akredytowaną jednostkę certyfikującą, certyfikat zgodności z normą PN EN 12975-1 (Słoneczne sys-temy grzewcze i ich elementy – kolektory słonecz-ne. Część 1: Wymagania ogólne), wraz ze sprawoz-daniem z badań kolektorów, przeprowadzonym z godnie z normą PN EN 12975-2 lub kolektor po-siadający europejski znak jakości „Solar Keymark” nadany przez jednostkę certyfikującą. Data doku-mentów nie może być wcześniejsza niż 5 lat, licząc od daty złożenia wniosku o kredyt.

Umowa z wykonawcąPowinna być zawarta na piśmie i zawierać m.in. zobowiązanie wykonawcy do monta-żu instalacji kolektorów słonecznych zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i zalece-niami producenta oraz gwarancję na prawi-dłową pracę instalacji.

Szczegółowe informacje o zadaniach podlegają-cych finansowaniu kredytami z dotacją, benefi-cjentach, kosztach kwalifikowanych, kryteriach

i wymaganiach zawarte są w Programie Prioryte-towym NFOŚiGW, zamieszczonym na stronie in-ternetowej Funduszu (www.nfosigw.gov.pl) oraz na stronach banków kredytujących, uczestniczą-cych w programie.

Jak przebiega procedura?Po podjęciu decyzji o instalacji kolektorów sło-necznych, wyborze dostawcy i wykonawcy oraz uzyskaniu oferty lub projektu rozpoczyna się etap pozyskiwania kredytu z dotacją.

Pierwszym krokiem jest wybór banku, spo-śród tych, które podpisały stosowne umowy z NFOŚiGW. Kredyt z dotacją udzielany jest na wa-runkach komercyjnych, dlatego każdy bank indy-widualnie ustala oprocentowanie, prowizje, mak-symalny okres kredytowania i inne warunki, na jakich kredyt może być udzielony. Procedurę roz-poczyna złożenie w banku wniosku o kredyt wraz z niezbędnymi załącznikami oraz wniosku o do-tację. Należy pamiętać, że kredytowane mogą być tylko koszty zafakturowane po dacie złożenia wniosku o kredyt w banku.

Podjęcie decyzji o udzieleniu kredytu skutkuje podpisaniem umowy kredytu, która poza pa-rametrami kredytu (kwota, oprocentowanie, prowizje, okres kredytowania, kwoty oraz ter-miny wypłat i spłat, zabezpieczenie itp.) zawie-ra szereg warunków wynikających bezpośrednio z Programu Priorytetowego i umowy pomiędzy bankiem kredytującym a NFOŚiGW. Będą to m.in. zobowiązania kredytobiorcy do: osiągnię-cia efektu przedsięwzięcia, określonego jako za-kup, montaż, uruchomienie i eksploatacja nowej instalacji kolektora słonecznego, spełniającego warunki Programu Priorytetowego i utrzymanie tego efektu przez okres trwałości przedsięwzię-cia, tj. 12 miesięcy od dnia jego zrealizowania; niewykorzystywania efektu przedsięwzięcia w działalności gospodarczej; przedłożenia w banku dokumentów potwierdzających ponie-sienie kosztów i zakończenie zadania; ponie-sienia należności publiczno-prawnych z tytułu otrzymanej dotacji.

17. – 18.04.2012, Warszawawww.cep-warsaw.com

Czysta Energia i Budynki Przyszłości Konferencja z Towarzyszącą Wystawą

CEP® POLAND 2012

Kontakt: REECO Poland Sp. z o.o. tel: [email protected]


http://www.cep-warsaw.com

17. – 18.04.2012, Warszawawww.cep-warsaw.com

Czysta Energia i Budynki Przyszłości Konferencja z Towarzyszącą Wystawą

CEP® POLAND 2012

Kontakt: REECO Poland Sp. z o.o. tel: [email protected]

http://www.cep-warsaw.com

Równolegle z procedurą kredytową może być re-alizowane samo przedsięwzięcie. Należy jednak pamiętać, że zadanie nie może zostać zakończone przed podpisaniem umowy kredytu. Kredytobiorca nie może być jednocześnie wykonawcą przedsię-wzięcia, a umowa montażu musi być zawarta na piśmie. Program Priorytetowy określa szczegółowe kwalifikacje osób, które są uprawnione do wykony-wania montażu instalacji kolektorów słonecznych.

Wypłata kredytu następuje w formie bezgotów-kowej, poprzez dokonywanie zleceń płatniczych, zgodnie z harmonogramem rzeczowo-finanso-wym, bezpośrednio na konto dostawcy lub wy-konawcy, na podstawie faktur dokumentujących pokrycie kosztów (podstawą wypłaty kredytu nie może być rachunek).

Zakończenie zadania potwierdza protokół koń-cowego odbioru i przekazania przedsięwzięcia do eksploatacji, podpisany przez inwestora i wy-konawcę przedsięwzięcia. Jeżeli inwestycja wy-magała powołania inspektora nadzoru protokół powinien być podpisany przez tego inspektora (wtedy podpis wykonawcy nie jest wymagany). Protokół stanowi podstawę wystąpienia ban-ku kredytującego do NFOŚiGW o środki na do-tację. Bank musi to uczynić w terminie do 10. dnia miesiąca lecz nie później niż po upływie 2 miesięcy od dnia złożenia przez kredytobiorcę w banku protokółu końcowego odbioru przed-sięwzięcia. Dotacja w wysokości 45% kosztów kwalifikowanych wypłacana jest przez NFO-ŚiGW na rachunek banku w terminie do 30 dni od dania otrzymania wystąpienia o środki. Bank przekazuje dotację na rachunek kredytowy in-westora w terminie 1 dnia roboczego od daty jej otrzymania od NFOŚiGW.

Bank kredytujący jest zobowiązany do dokona-nia kontroli części inwestycji przed wystąpieniem o środki na dotację, oraz kontroli trwałości czę-ści zrealizowanych przedsięwzięć – najwcześniej w dwunastym miesiącu od daty protokółu końco-wego odbioru przedsięwzięcia. Umowy pomiędzy NFOŚiGW a bankami przewidują także sytuacje,

w których inwestor jest zobowiązany do zwrotu dotacji. Wiążą się one z naruszeniem warunków Programu Priorytetowego i – konsekwentnie – wa-runków umowy kredytowej. Są to np. naruszenie zakazu wykorzystywania zainstalowanego kolek-tora słonecznego dla celów działalności gospo-darczej, nie utrzymanie trwałości przedsięwzięcia, uniemożliwienie przeprowadzenia kontroli, po-branie dotacji nienależnie lub w nadmiernej wy-sokości.

Program dotacji na kolektory słoneczne działa już od ponad roku. Jego wdrożenie spowodowało istotne zainteresowanie inwestorów kolektorami słonecznymi. W Banku Ochrony Środowiska, który kolektory słoneczne – obok innych odnawialnych źródeł energii – finansuje od początku swojego istnienia, do końca listopada zarejestrowano po-nad 2900 wniosków o kredyty z dotacją NFOŚiGW. Ilość rocznie podpisywanych umów, w stosunku do okresu sprzed wprowadzenia Programu zna-cząco wzrosła – z około 430 umów w roku 2009 do ponad 950 umów w roku 2010 (dla przypomnie-nia w sierpniu ruszył nabór wniosków o kredyty z dotacją) i ponad 1000 umów w pierwszym pół-roczu 2011 roku.

Program spełnia wiele funkcji: od podstawowej, jaką jest generowanie efektu ekologicznego w po-staci ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powie-trza (w szczególności dwutlenku węgla), poprzez systemową, prowadzącą do wypełniania zobowią-zań międzynarodowych, do edukacyjnej. Roli tej ostatniej funkcji nie można pomijać. Jej efekty są znakomicie widoczne, chociażby podczas rozmów z osobami prywatnymi zainteresowanymi wypo-sażeniem swoich domów w kolektory słoneczne.

Należy mieć nadzieję, że podobne mechanizmy zostaną powielone i obejmą też inne obszary dzia-łań proekologicznych.

Grażyna Kasprzakekspert ds. inżynierii środowiskaBank Ochrony Środowiska S.A.Departament Finansowania i Projektów Ekologicznych

FINANSOWANIE42 SPIS TREŚCI

www.termo24.pl


Targi easyFairs®

WATER&HEAT 2012TARGI TECHNIK KOTŁOWYCH, PROCESÓW CIEPLNYCH I WODY PRZEMYSŁOWEJ

www.easyfairs.pl

5-6 czerwca 2012 r., Kraków

Biuro organizacyjne: easyFairs Poland Sp. z o.o. Al. Pokoju 8231-586 Kraków

Tel. +48 12 651 95 20Fax: +48 12 651 95 22E-mail: [email protected]

W ramach targów zaprezentowane zostaną:

• Urządzenia wytwórcze: kotły, paleniska, turbiny.• Urządzenia i układy pomocnicze: systemy uzdatniania

wody technologicznej, obiegu powietrza i spalin.• Aparatura, rurociągi, zbiorniki.• Urządzenia pomiarowe, monitorujące i sterujące.• Oprogramowanie.• Usługi dla branży.

Do odwiedzenia targów zapraszamy przedstawicieli zakładów przemysłowych, w których zachodzą procesy cieplne.

JEDYNE

TAKIE

TARGI

W POLSCE!

PARTNER TARGÓW:

www.easyfairs.pl

http://www.easyfairs.pl

FINANSOWANIE

www.termo24.pl

44 SPIS TREŚCI

45-procentowe dopłaty NFOŚiGW do kolektorów słonecznych


FINANSOWANIE


45

Od sierpnia 2010 roku osoby fizyczne oraz wspólnoty mieszkaniowe mogą starać się o dopłaty na częściową spłatę kredytu zacią-gniętego na zakup i montaż kolektorów sło-necznych. Program dopłat prowadzony jest przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) we współ-pracy z wybranymi bankami.

Kto może ubiegać się o dopłatę? Program dotacji skierowany jest do osób fizycz-nych posiadających prawo dysponowania jed-norodzinnym lub wielorodzinnym budynkiem mieszkalnym, któremu służyć mają zakupione kolektory słoneczne, lub wspólnoty mieszka-niowe instalujące kolektory słoneczne na wła-snych budynkach wielolokalowych (wielorodzin-nych). W ramach programu są jednak wyjątki. Z dotacji wyłączeni są odbiorcy ciepła z miej-skiej sieci cieplnej do podgrzewania ciepłej wody użytkowej lub zasilania centralnego ogrzewania. Doprecyzowania wymaga także, co Fundusz rozu-mie poprzez dysponowanie budynkiem. W myśl programu jest to prawo własności (w tym współ-własność), użytkowanie wieczyste, najem lub dzierżawa, z tym, że umowa najmu oraz dzier-żawy musi obowiązywać od okresu kredytowa-nia, co najmniej do końca planowanego okresu trwałości instalacji (w praktyce minimum ok. 20 lat). Dodatkowe ograniczenia dotyczą budyn-ków mieszkalnych, w których prowadzona jest działalność gospodarcza. W przypadku gdy obej-muje ona ponad 50% budynku, nie można liczyć na dotację. Natomiast jeśli część powierzchni budynku (mniejsza niż połowa) wykorzystywana jest pod działalność gospodarczą, to koszty kwa-lifikujące się do dofinansowania są proporcjonal-nie pomniejszane.

Jaka jest wysokość dotacji? Limit dotacji ustalono na 45% kosztów kwalifiko-wanych, nie więcej jednak niż 2500 zł/m2 całko-witej powierzchni zainstalowanych kolektorów. Należy zaznaczyć, że z dotacją związane są pew-ne koszty, które znacznie obniżają rzeczywisty poziom dotacji. Otrzymanie dotacji wymaga za-

płacenia podatku dochodowego od otrzymanej kwoty dofinansowania. W zależności od docho-dów beneficjenta podatek obniża dotację o 18% lub 32%. Kolejnym kosztem jest kredyt na zakup i montaż kolektorów. Niestety uzyskanie dotacji nieodzownie wiąże się z koniecznością finanso-wania inwestycji kredytem uzyskanym w jed-nym z uczestniczących w programie banków. Ten koszt zależy od wybranej oferty oraz okresu kredytowania i zazwyczaj mieści się w granicach od kilku do kilkunastu procent wartości insta-lacji. W najbardziej optymistycznym wariancie, przy możliwie najszybszej spłacie kredytu, kosz-ty kredytu można ograniczyć do 5–6% wartości inwestycji. Standardowa oferta banków zakłada oprocentowanie na poziomie 10% i prowizję za udzielenie kredytu na poziomie 3–4%. Po uzy-skaniu dotacji z NFOŚiGW całość kredytu można spłacić ograniczając wysokość odsetek. Należy pamiętać, że banki współpracujące z NFOŚiGW nie mogą pobierać dodatkowych opłat za wcze-śniejszą spłatę. Chęć uzyskania dotacji wiąże się także z dodatkowymi kosztami na etapie reali-zacji inwestycji. Zgodnie z programem dopłat przed realizacją instalacji należy sporządzić pro-jekt budowlano-wykonawczy instalacji kolekto-rów zatwierdzony przez osobę mającą upraw-nienia do projektowania. Po zainstalowaniu urządzeń należy przeprowadzić odbiór technicz-ny przez uprawnionego do tego wykonawcę lub inspektora nadzoru budowlanego. Sporządzenie projektu oraz odbiór techniczny są dodatkowy-mi czynnościami wykonywanymi jedynie z uwa-gi na wymagania programu dopłat i dodatkowo obniżają rzeczywistą wysokość dotacji. Choć na rynku można znaleźć firmy, które oficjalnie nie pobierają opłat za dodatkowe czynności związa-nie z programem dopłat, tajemnicą poliszynela jest, że koszty te przenoszone są do marż na produkty i usługi. Można założyć, że dodatkowe czynności wymagane podczas instalacji kolekto-rów z dopłatą podnoszą koszty instalacji mini-mum o 5% i realnie obniżają dotację o kolejne 11%. Sumując poszczególne koszty uzyskania dotacji, z początkowych 45% kosztów instalacji pomoc finansowa kurczy się do ok. 25–30%.

Jak obliczyć rzeczywistą wysokość dotacji? Dotacja brutto = 45% x koszty kwalifikowane Dotacja netto = dotacja brutto – koszty kredytu – podatek dochodowy od dotacji

Koszty kredytu Prowizja za udzielenie kredytu = koszty kwalifikowane x prowizja w %

Odsetki od kredytu Przed otrzymaniem dotacji, na którą zazwyczaj czeka się 2–4 miesiące odsetki są płacone od całej wysoko-ści kredytu. Po otrzymaniu dotacji wysokość kapitału ulega zmniejszeniu, a odsetki naliczane są od pozosta-łej kwoty. Z tego względu wartość odsetek należy obli-czyć dwuetapowo.

Odsetki przed otrzymaniem dotacji

gdzie: kredyt – całkowita wartość udzielonego kredytu przez bank% – oprocentowanie kredytu (podstawić w %)n – liczba miesięcy do otrzymania dotacji

Odsetki po otrzymaniu dotacji

gdzie: (kredyt – dotacja) – całkowita wartość udzielonego kre-dytu przez bank pomniejszona o wysokość dotacji brutto % – oprocentowanie kredytu (podstawić w %)m – okres kredytowania w miesiącach n – liczba miesięcy do otrzymania dotacji

Wzory są poprawne przy wyborze rat malejących i kapitalizacji miesięcznej.

Podatek dochodowyW przypadku gdy beneficjent w danym roku podatko-wym uzyskał dochód do 85 528, od dotacji zapłaci 18% podatku.

Podatek = dotacja brutto x 18%

W przypadku gdy beneficjent w danym roku podatko-wym uzyskał dochód ponad 85 528, od dotacji zapłaci 32% podatku.

Podatek = dotacja brutto x 32%

W najlepszej sytuacji są osoby, które w danym roku nie uzyskały dochodu w myśl ustawy o podatku docho-dowym od osób fizycznych, czyli np. rolnicy. W takim przypadku zapłacą oni 18% podatku po uprzednim odjęciu kwoty wolnej od podatku, to jest 3091 zł.

Podatek = (dotacja brutto – 3091 zł) x 18%

V =Pc

cp T

m3

s

q =m

Q 3600k

cp T

kg

h

odsetki przed dotacją =kredyt % (n + 1)

2400

odsetki po dotacji =(kredyt - dotacja) % (m - n + 1)

2400

odsetki przed dotacją =10000 10 (3 + 1)

2400= 166.66 zł

odsetki po dotacji =(10000 - 4500) 10 (12 - 3 + 1)

2400= 229.16 zł

∆

∆

ρ

V =Pc

cp T

m3

s

q =m

Q 3600k

cp T

kg

h

odsetki przed dotacją =kredyt % (n + 1)

2400

odsetki po dotacji =(kredyt - dotacja) % (m - n + 1)

2400

odsetki przed dotacją =10000 10 (3 + 1)

2400= 166.66 zł

odsetki po dotacji =(10000 - 4500) 10 (12 - 3 + 1)

2400= 229.16 zł

∆

∆

ρ

Co to są koszty kwalifikowane?W programie dopłat często pojawia się okre-ślenie koszty kwalifikowane. Najprościej rzecz tłumacząc, są to wydatki, które podlegają re-fundacji. Od wysokości tych wydatków jest nali-czana wysokość dotacji. W programie dopłat do kolektorów należy zwrócić szczególną uwagę na wybór samego kolektora. Zgodnie z założeniami programu, jeżeli kolektor nie spełnia odpowied-nich wymogów i nie może zostać uznany za koszt kwalifikowany, dotacja nie zostanie wypłacona. Oznacza to, że nie na każdy kolektor można uzy-skać dotację! Fundusz w wytycznych wyraźnie określił, jakie warunki musi spełniać kolektor, aby mógł uczestniczyć w programie dopłat. Moż-liwe są dwa warianty:

Pierwszy:• Kolektor posiada sprawozdanie z badań na

zgodność z normą PN EN-12975-2, wykonane przez akredytowane laboratorium badawcze.

• Kolektor posiada certyfikat zgodności wydany przez akredytowaną jednostkę certyfikującą.

Drugi: • Kolektor posiada europejski znak SOLAR KEY-

MARK nadany przez jednostkę certyfikującą.

Obydwa warianty są równoważne, z zastrzeże-niem, że data potwierdzenia zgodności z wyma-ganą normą nie może być wcześniejsza niż pięć lat, licząc od daty złożenia wniosku o kredyt. Jeżeli kolektory zostaną uznane za koszt kwalifikujący się do dofinansowania, jako koszt kwalifikowany mogą zostać uznane:• koszt projektu budowlano-wykonawczego roz-

wiązania technologicznego • koszty nabycia pozostałych elementów instala-

cji, takich jak: zasobnik, przewody instalacyjne,


www.termo24.pl


Droga od pomysłu do dotacji

Wybrać kolektory zgodne z wymaganiami NFOŚiGW posiadające badania zgodne normą PN EN-12975-2 oraz certyfikat zgodności lub

znak SOLAR KEYMARK.

Przygotować projekt budowlano-wykonaw-czy rozwiązania technologicznego dotyczą-cego montażu instalacji do przygotowania ciepłej wody użytkowej sporządzonego lub zatwierdzonego przez osobę mającą upraw-

nienia do projektowania.

Złożyć kompletny wniosek kredytowy wraz z wnioskiem o udzielenie dotacji na częściową

spłatę kapitału kredytu na obowiązującym formularzu NFOŚiGW. O kredyt można się

starać w jednym z sześciu banków współpra-cujących w ramach programu z NFOŚiGW.

Bankiem Ochrony Środowiska S.A.Bankiem Polskiej Spółdzielczości S.A.

Gospodarczym Bankiem Wielkopolski S.A.Krakowskim Bankiem Spółdzielczym

Mazowieckim Bankiem Regionalnym S.A.Warszawskim Bankiem Spółdzielczym

Podpisać umowę o kredyt z dotacją.

Zainstalować kolektory zgodnie z warunkami określonymi w projekcie i umowie z bankiem.

Rozliczania z wykonawcami lub dostawcami usług należy dokonywać bezgotówkowo, bezpośrednio

na konto, na podstawie wystawionych faktur.

Dotacja przekazywana jest z NFOŚiGW w formie spłaty części kredytu na wnio-

sku banku potwierdzającego zrealizowanie przedsięwzięcia.

Przeprowadzić odbiór i przekazać do Banku Protokół końcowego odbioru wraz

z fakturami oraz innymi dokumentami okre-ślonymi w umowie kredytu z dotacją

Rozliczyć podatek dochodowy od uzyskanej dotacji.

aparatura kontrolno-pomiarowa i automatyka, koszt zakupu ciepłomierza spełniającego normy PN EN 1434

• koszt montażu kolektora słonecznego• podatek od towarów i usług (VAT), z zastrze-

żeniem, że jeżeli beneficjentowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego lub ubiegania się o zwrot VAT, podatek ten nie jest kosztem kwa-lifikowanym.

Bardzo ważna jest także kolejność ponoszonych wydatków. Jedynie projekt instalacji może być wykonany przed złożeniem wniosku o kredyt. Pozostałe koszty muszą być ponoszone po złoże-niu wniosku, a instalacja nie może być ukończona przed otrzymaniem dotacji.

Dotacja niestety nie dla każdego chętnego Mimo swoich wad dotacja NFOŚiGW do zakupu kolektorów słonecznych w zależności od indywi-dualnej sytuacji może obniżyć koszty instalacji od 20 do 30%. Znacznie poprawia to ekonomikę tego typu inwestycji. Niestety pieniędzy z pewnością nie wystarczy dla każdego zainteresowanego posia-daniem kolektorów na własnym dachu. Według programu dopłat do roku 2014 dzięki dotacjom w łącznej kwocie 300 mln zł ma zostać zainstalo-wanych z dopłatą 200 000 m2 kolektorów. Zgodnie z danymi Instytutu Energetyki Odnawialnej tylko w 2009 roku zostało zainstalowanych nieco ponad 140 000 m2 kolektorów przy ciągłym trendzie wzrostowym, co może sugerować, że zakładane kwoty dopłat szybko się wyczerpią i nie będzie to tak powszechny program dopłat jak się sugeruje.Przyjmując bardzo konserwatywnie, że obecne trendy na rynku kolektorów słonecznych zostaną zachowane, zaledwie nieco ponad 20% instalacji będzie mgło liczyć na dofinansowanie.

FINANSOWANIE 47


Czy można uzyskać dopłatę z NFOŚiGW w przy-padku własnoręcznej instalacji kolektorów? Samodzielny montaż instalacji nie jest zalecany chociażby z uwagi na możliwość utraty gwaran-cji. Jednakże w związku z tym, że w budownic-twie jednorodzinnym dopuszczalne jest wyko-nawstwo systemem gospodarczym, także NFOŚiGW dopuszcza instalację kolektorów we własnym zakresie, jednak pod protokołem odbioru podpis musi złożyć inspektor nadzoru budowlanego.

Sprzedawca przedstawił mi certyfikat potwier-dzający znak SOLAR KEYMARK dla kolektora, ale czy będzie on zaakceptowany przez NFOŚiGW, jeśli jest po niemiecku? Podczas składania wniosku Bank wymaga przetłumaczenia wszelkich dokumentów z języka obcego na język polski przez tłumacza przysięgłego.

Jaką powierzchnię kolektorów należy wpisać we wniosku o dotację? Producent podaje ich kilka i wszystkie różnią się od siebie. We wniosku należy podać powierzch-

Rok 2010 2011 2012 2013–2014 Suma

Kwota alokacji na dopłaty w mln zł (dane wg NFOŚiGW)

20 950 69 150 109 900 100 000 300 000

Szacowana powierzch-nia kolektorów w m2, która w danym okresie będzie mogła zostać zainstalowana z dotacją

14 000 46 000 73 000 67 000 200 000

Szacowana powierzchnia kolektorów m2 instalowana rocznie przy założeniu 20% wzrostu sprzedaży instalacji słonecznych

168 000 201 000 240 000 290 000 899 000

Procent instalacji z dotacją 8.3% 22.9% 30.4% 23% Średnio 21%

nię całkowitą kolektora, czasami określaną jako powierzchnia brutto. Jest to największa powierzchnia, jaką podaje producent dla danego kolektora.

Czy można ubiegać się o dofinansowanie na same kolektory bez instalacji i montażu? Posiadam instalację i chciałem uzyskać dota-cję na dodatkowe kolektory. Wyklucza się moż-liwość uzyskania dotacji NFOŚiGW na sfinanso-wanie wyłącznie zakupu kolektora (kolektorów) i wykorzystanie istniejących, pozostałych urzą-dzeń instalacji.

Czy można spłacić kredyt zaraz po zainstalowa-niu kolektorów, aby nie płacić odsetek? Co prawda banki współpracujące z NFOŚiGW nie mogą pobierać opłat za wcześniejszą spłatę, jed-nak nie można dokonać spłaty przed otrzyma-niem dotacji, która zazwyczaj wpływa na konto w ciągu 2–4 miesięcy od dokonania instalacji i przekazania do banku protokołu odbioru.

Bogdan SzymańskiGLOBEnergia

www.termo24.pl



Jedyna w Polsce okazja do zaprezentowania kominków na żywo!

Więcej informacji: www.kominki.mtp.pl, [email protected], tel. +48 61 869 20 37, 869 21 73, 869 20 94

2012

Targi pełne ognia

Gwarantujemy doskonałe warunki wystawiennicze – nowoczesne pawilony, unikatowy system wyciągu spalin!

Dołącz do grona liderów branży – pokaż się w Poznaniu!

Sięgnij po unikatowy pakiet korzyści– nowa formuła konkursu!

W tym samym terminie: www.instalacje.mtp.pl www.tcs.mtp.pl

http://www.kominki.mtp.pl

INFORMATOR50 SPIS TREŚCI

www.termo24.pl

Jak założyć fermę wiatrową, kolektor słonecz-ny czy biogazownię? Jakie są najnowsze pro-dukty i technologie służące wykorzystaniu energii ze źródeł odnawialnych? Skąd czerpać środki na inwestycje w pozyskiwanie zielonej energii? Jakie są perspektywy i kierunki rozwo-ju energetyki odnawialnej? – odpowiedzi na te i podobne pytania będzie można znaleźć podczas Międzynarodowych Targów Energii Odnawialnej GREENPOWER 2012, które odbędą się w Poznaniu w dniach 8–10 maja 2012.

Zielona energia od A do ZTargi GREENPOWER to najbardziej kompleksowa prezentacja oferty firm branży OZE w kraju i skutecz-ne narzędzie komunikacji marketingowej. Wydarze-nie to zwiedza co roku ponad 10 000 osób z całego kraju, w tym liczne grono prywatnych inwestorów zainteresowanych energooszczędnymi technolo-giami i nowoczesnymi rozwiązaniami z zakresu wy-korzystania odnawialnych źródeł energii, wytwórcy konwencjonalnej energii elektrycznej, przedstawi-ciele samorządu terytorialnego i firm działających w branży turystycznej, hotelarskiej i SPA.

Ekspozycja targów GREENPOWER obejmuje swą tematyką energetykę wiatrową, wodną, słonecz-ną, geotermalną, biopaliwa stałe i płynne, bio-gaz oraz energooszczędne technologie. W 2011

roku podczas tych targów, organizowanych we współpracy z Polską Izbą Gospodarczą Energii Odnawialnej najnowsze rozwiązania z zakresu wykorzystania OZE przedstawiły firmy z Austrii, Chin, Czech, Holandii, Niemiec, Polski i Włoch. Łącznie w ramach majowego bloku targów ener-getycznych swoją ofertę prezentowało około 300 firm z kilkunastu krajów.

Komfortowe warunki dla biznesuAtutem targów Greenpower są korzystne na ryn-ku ceny, obecność wiodących firm, specjalna pro-mocja nowości rynkowych, doświadczenie organi-zatora oraz nowoczesna infrastruktura oferująca wystawcom i zwiedzającym najwyższy komfort.

Dodatkową atrakcją będzie bogaty program konferencji i seminariów poświęconych naj-nowszym rozwiązaniom służącym pozyskiwa-niu energii ze źródeł odnawialnych. Przez cały okres trwania targów zwiedzający będą mieli możliwość odwiedzenia stoisk przygotowanych przez główne polskie organizacje poszczegól-nych podsektorów OZE (członkowie Polskiej Rady Koordynacyjnej OZE). Na gości targo-wych czekać będą eksperci oferujący informa-cje dotyczące perspektyw rozwoju w Polsce poszczególnych branżach energii odnawialnej. Zwiedzający będę mogli dowiedzieć się np. jak

GREENPOWER – targii zielonej energii

Fot. Stoisko Redakcji GLOBEnergia podczas

GREENPOWER 2011 (fot. MTP Sp. z o.o.)


założyć farmę wiatrową lub biogazownię, jakie są systemy wsparcia, gdzie szukać informacji i dlaczego warto zostać członkiem izb i organi-zacji OZE.

Złoty Medal MTP w nowej odsłonieZmiany w formule konkursu o Złoty Medal Mię-dzynarodowych Targów Poznańskich, jednej z naj-bardziej rozpoznawalnych i prestiżowych nagród na polskim rynku, wiążą się nie tylko z odświeżo-nym wizerunkiem medalu, ale przede wszystkim z całym pakietem unikatowych korzyści, na które liczyć mogą laureaci konkursu. Podstawową inno-wacją jest znacznie wcześniejszy termin wyłaniania laureatów. Lista produktów nagrodzonych Złotym Medalem znana będzie już na kilka tygodni przed rozpoczęciem targów. Umożliwi to MTP w okresie przedtargowym promocję zwycięzców konkursu w mediach, w newsletterach do profesjonalistów, a także w Internecie na specjalnej stronie Złotego Medalu oraz na stronie www.greenpower.mtp.pl. Laureat Złotego Medalu otrzyma Pakiet medalisty - komplet materiałów promocyjnych, które wystaw-ca będzie mógł użyć w kampanii promocyjnej: Złoty Medal, logotyp, materiały prasowe, szablon rekla-my prasowej „Zdobywca Złotego Medalu MTP” oraz film i zdjęcia z gali nagród. Nowością jest także konkurs „Złoty Medal – wybór konsumentów” – w Internecie i w Strefie Mistrzów profesjonaliści będą mogli oddawać głosy na najlepszy produkt spośród laureatów Złotego Medalu nagrodzonych na targach GREENPOWER. Najlepsze produkty 2012 roku poznamy pod koniec roku.

Dla zarejestrowanych wstęp wolnyZarejestrowani zwiedzający uprawnieni są do bez-płatnego wstępu na targi. Rejestracji można doko-nać online w serwisie www.mtp24.pl lub w punkcie rejestracyjnym przed wejściem na teren ekspozycji. W tym roku po raz pierwszy zwiedzający mogą ku-pić specjalny pakiet mobilny uprawniający do wjazdu i parkowania bezpośrednio na terenie targów. Pakiet, w którego skład wchodzi także katalog wystawców, dostępny jest również w serwisie www.mtp24.pl.

REKL

AMA

Kacper Maćkowiak

http://www.hydro-tech.pl

INFORMATOR52 SPIS TREŚCI

www.termo24.pl

Synergia branż w Poznaniu!Międzynarodowe Targi Instalacyjne INSTALACJE oraz towarzyszące im Międzynarodowe Targi Bran-ży Wodno-Kanalizacyjnej WODOCIĄGI, Międzyna-rodowe Targi Kominkowe KOMINKI, które odbędą się w dniach 23-26 kwietnia 2012 na terenie Mię-dzynarodowych Targów Poznańskich to szczególne wydarzenie przyciągające tysiące profesjonalistów sektora instalacyjnego, kominkowego i wodno-ka-nalizacyjnego. W tym roku po raz pierwszy do grona wydarzeń dołączą również Targi Ciepła Systemowe-go TCS skierowane stricte do branży ciepłowniczej.

W jednym miejscu i czasie można zapoznać się z kompleksową ofertą związaną z wykonywaniem wszelkiego typu prac instalacyjnych bazujących na nowoczesnych technologiach oferowanych m.in. przez firmy z Włoch, Niemiec, Polski, Szwecji, Ukra-iny, Czech, Austrii, Belgii, Finlandii, Francji, Grecji, Litwy, Słowacji, Ukrainy, Wielkiej Brytanii. Swoją obecność potwierdziło już blisko 1000 wystawców. Wielu z nich zapowiedziało prezentację światowej klasy nowości. Honorowy patronat nad targami ob-jął Minister Gospodarki Waldemar Pawlak.

Targi INSTALACJE to nie tylko ekspozycja wystaw-ców i promocja nowości rynkowych, to również sze-reg wydarzeń towarzyszących – prezentacji, konfe-rencji i konkursów. Podczas seminariów i spotkań branżowych omówione zostaną bezpieczne, nowo-czesne i efektywne systemy odprowadzania spalin, poprawa parametrów energetyczno-ekologicznych źródeł ciepła w budownictwie, zagadnienia związa-ne z wentylacją w budynkach energooszczędnych, a także odprowadzaniem wód opadowych, czy bez-piecznego użytkowania kominków. Szczególnie in-teresująco zapowiada się seminarium prezentujące aktualną sytuację w branży instalacyjno-grzewczej oraz perspektywy dla jej rozwoju.

Pierwsze targi dla branży ciepłowniczej w PolsceTargi Ciepła Systemowego TCS uzupełnią i rozsze-rzą ofertę rozwiązań systemowych z zakresu za-rządzania energią cieplną w budynkach i elemen-

tów składowych takich jak: kotły na paliwo stałe i gazowe, pompy ciepła, kolektory słoneczne czy ogniwa fotowoltaiczne. Targi TCS są odpowiedzią na potrzeby przedstawicieli zakładów energetyki cieplnej, szukających oferty dostawców komplek-sowych rozwiązań o większej mocy. Zwiedzający targi TCS będą mogli wziąć udział m.in. w Semina-rium Ciepłowniczym oraz konferencji dotyczącej efektywności energetycznej układów pompowych w ciepłownictwie. Wydarzenie adresowane jest w szczególności do kadry kierowniczej i technicznej przedsiębiorstw ciepłowniczych, przedstawicieli sa-morządów odpowiedzialnych za gospodarkę komu-nalną, publicznych i prywatnych zarządców obiek-tów przemysłowych, lokali mieszkalnych, centrów handlowych, hoteli, szpitali i dworców, projektan-tów instalacji, deweloperów i wykonawców.

III edycja Mistrzostw Polski InstalatorówDo udziału w Mistrzostwach zapraszamy wszystkich czynnych zawodowo instalatorów z całej Polski. To doskonała okazja do zabawy, sprawdzenia swoich umiejętności oraz sprawności fizycznej i manualnej. Nie bez znaczenia jest pula nagród do zdobycia, która wynosi około 200 tys. złotych. Świadomość, że zwy-cięzca wyjedzie z targów nowiutkim Volkswagenem Caddy wyciska dodatkowe krople adrenaliny. Zgło-szenia udziału można dokonać bezpośrednio przed rozpoczęciem Mistrzostw w punkcie rejestracji.

Konkurs dla projektantów HELIOSKreatywnych, twórczych projektantów instalacji grzewczych, wentylacyjnych oraz chłodniczych za-praszamy do udziału w konkursie HELIOSY. Jego ce-lem jest wyróżnianie i promowanie projektów, które charakteryzują się innowacyjnymi, ekologicznymi oraz niestandardowymi rozwiązaniami, wysoką estetyką, a także wykorzystaniem pełnej gamy możliwości urzą-dzeń grzewczych, wentylacyjnych i chłodniczych. W konkursie mogą wziąć udział prace, które powstały w okresie od 1 czerwca 2010 do 1 marca 2012. Na auto-rów najciekawszych projektów czekają cenne nagro-dy, w tym dwuosobowe wycieczki do Laponii!


GLOB PEŁEN ENERGII to niekonwencjonalne spotka-nia z odnawialnymi źródłami i poszanowaniem energii przygotowane przez redakcję GLOBEnergia. W spe-cjalnie wybudowanej czaszy w hali 3A podczas targów INSTALACJE (23-26.04.2012) przygotowano ciekawe tematy z zakresu techniki grzewczej, wytwarzania energii elektrycznej oraz wentylacji i klimatyzacji. Szczególnie interesującymi elementami tegorocznej edycji będą pokazy praktycznego działania urządzeń z branży OZE.

Zielona produkcja energii elektrycznejBaterie słoneczne czy małe turbiny wiatrowe wcho-dzą coraz śmielej w polską branżę instalacyjną. Pod-czas forum zostaną poruszone praktyczne aspekty montażu i użytkowania małych instalacji fotowolta-icznych i wiatrowych. Przedstawione zostaną także istotne zmiany, jakie czekają instalatorów związku z nową ustawą o OZE.

Zielona produkcja energii cieplnejSystemy grzewcze wykorzystujące OZE na dobre za-gościły na polskim rynku instalacyjnym. Podczas fo-

GLOB PEŁEN ENERGIIEnergetyzujemy branżę podczas Targów INSTALACJE

rum zostaną poruszone praktyczne aspekty doboru i montażu urządzeń grzewczych wykorzystujących ciepło ziemi, energię słoneczną oraz biomasę. Odna-wialne źródła energii często wymagają innego podej-ścia niż tradycyjne systemy grzewcze. Celem forum bę-dzie zgłębienie tych różnic także poprzez praktyczne pokazy działania poszczególnych urządzeń. Ważnym elementem forum będzie odpowiedz na pytanie czy w myśl nowej ustawy o OZE dotychczasowi instalato-rzy kolektorów słonecznych, pomp ciepła czy kotłów na biomasę będą potrzebować certyfikatu?

Klimatyzacja, wentylacja, rekuperacjaTo nieodzowne elementy nowoczesnego energo-oszczędnego budynku. Podczas forum omówione zostaną nowoczesne sposoby chłodzenia budynków z wykorzystaniem ciepła ziemi czy energii słonecz-nej. Zaprezentowane zostaną nowoczesne technolo-gie pozwalające osiągać wysoką energooszczędność budynków. Poruszony zostanie także ważny aspekt rekuperacji.

Więcej na: www.gpe.globenergia.pl

Strefa ArchitektaWszystkich zainteresowanych branżą kominko-wą zapraszamy do odwiedzenia Strefy Architek-ta. Pierwszy dzień, poświęcony będzie kwestiom zduńskim, drugi dedykowany będzie zagadnieniom techniki wodnej powietrznej. Ponadto w ramach Strefy Architekta będzie można wziąć udział w warsz-tatach mozaikowych, budowie pieców, oraz skorzystać z doradztwa przeznaczonego dla firm i architektów w zakresie projektowania w programie Palette CAD.

Prestiż w nowej odsłonieW tym roku laureatów najcenniejszego tro-feum Międzynarodowych Targach Poznańskich – Złotego Medalu poznamy już na dwa miesią-ce przed targami. Po raz pierwszy ten najważ-

niejszy konkurs targowy zrealizowany będzie w nowej formule. Jedną z pośród licznych no-wości będzie głosowanie „Złoty Medal – wybór konsumentów”. Po raz pierwszy profesjonaliści z branży będą mogli oddawać głosy na najlep-szy ich zdaniem produkt spośród laureatów Zło-tego Medalu. Głosowanie prowadzone będzie w Internecie na stronie www.zlotymedal.mtp.pl oraz w ekskluzywnych przestrzeniach specjalnych tzw. Strefach Mistrzów za pomocą interaktyw-nych ekranów dotykowych. Prestiżowe wyróżnie-nia wręczone zostaną laureatom już pierwszego dnia targów podczas uroczystego otwarcia targów Instalacje, Securex, Wodociągi, Kominki, TCS.

Więcej na: www.instalacje.mtp.pl

INFORMATOR 53

http://www.gpe.globenergia.pl

http://www.instalacje.mtp.pl

INFORMATOR

www.termo24.pl

54 SPIS TREŚCI

13 marca 2012 Warszawa (Polska)II Forum Małej Energetyki Wiatrowej 2012Organizator: Instytut Energetyki Odnawialnejwww.forummew.ieo.pl

12-14 marca 2012 Warszawa (Polska)IV Międzynarodowe Targi Czystej EnergiiOrganizator: Agencja SOMAwww.cenerg.pl

15 marca 2012 Warszawa (Polska) Seminarium – Nowoczesne rozwiązania energetyczne w budownictwieOrganizator: REOPartner merytoryczny: PIGEOwww.reoseminars.pl

16-18 marca 2012 Szczecin (Polska)ENERGIA – 16. Targi Energii Konwencjonalnej i OdnawialnejOrganizator: Międzynarodowe Targi Szczecińskiewww.mts.pl

22 marca 2012 Warszawa (Polska)IV edycja – Konferencja BIOGAZ – praktyczne aspekty inwestycji w zieloną energięOrganizator: Progress Groupwww.progressgroup.pl

23-25 marca 2012 Bydgoszcz (Polska)III Targi Energii Odnawialnej TEO 2012Organizator: Targi Pomorskie Sp. z o.o.www.targi-pom.com.pl

29-31 marca 2012 Stuttgart (Niemcy)5. CEP® CLEAN ENERGY & PASSIVEHOUSE 2012Organizator: REECOwww.cep-expo.de

18 kwietnia 2012 Kraków (Polska)Forum Przemysłu Energetyki SłonecznejOrganizator: Instytut Energetyki Odnawialnejwww.ieo.pl/solarforum

01-03 maja 2012 PolskaEuropejskie Słoneczne DniOrganizator: Instytut Energetyki Odnawialnejwww.slonecznedni.pl

17-18 maja 2012 Kraków (Polska)III FORUM OZE energiawgminie.plOgólnopolskie forum dla GminOrganizator: GEOSYSTEM, GLOBEnergiawww.energiawgminie.pl

17-18 kwietnia 2012 Warszawa (Polska)CEP® Poland 2012Organizator: REECOwww.cep-warsaw.com

13-15 kwietnia 2011 Katowice (Polska)XXVII Targi Budownictwa Mieszkaniowego, Modernizacji i Wykończenia WnętrzOrganizator: Międzynarodowe Targi Katowickie Sp. z o.o.www.targbud.fairexpo.pl

23-26 kwietnia 2012 Poznań (Polska)INSTALACJE 2012 Międzynarodowe Targi InstalacyjneOrganizator: Międzynarodowe Targi Poznańskie sp. z o.o.www.instalacje.mtp.pl

23-26 kwietnia 2012 Poznań (Polska)Targi Ciepła Systemowego TSCOrganizator: Międzynarodowe Targi Poznańskie sp. z o.o.www.tcs.mtp.pl

08-10 maja 2012 Poznań (Polska)GREEN POWER 2012 Międzynarodowe Targi Energii OdnawialnejOrganizator: Międzynarodowe Targi Poznańskie sp. z o.o.www.greenpower.mtp.pl

08 maja 2012 Poznań (Polska) Przygotowanie projektu inwestycyjnego w OZE (II edycja) Organizatorzy: Fundacja REO, Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej, Międzynarodowe Targi Poznańskie www.reoseminars.pl

09 maja 2012 Poznań (Polska) Realizacja elektrowni fotowolta-icznej w polskich warunkach Organizatorzy: Fundacja REO, PIEGEO, MTP Poznańwww.reoseminars.pl

09 maja 2012 Poznań (Polska) Wysokosprawna jednostka kogeneracji przy wykorzystaniu biomasy i biogazu Organizatorzy: Fundacja REO, PIEGEO, MTP Poznańwww.reoseminars.pl

10-12 maja 2012 Budapeszt (Węgry)RENEXPO® Central EuropeOrganizator: RECCOwww.renexpo-budapest.com

29 maja 2012 Bydgoszcz (Polska)10 Międzynarodowe Targi Urządzeń, Technologii do Wytwarzania i Zastosowania Pelletu i Brykietu “PELLETS-EXPO & BRYKIET-EXPO”Organizator: Centrum Targowe Pomorza i Kujawwww.ctpik.com.pl

INFORMATOR


55

Grzegorz Burek dyrektor wydawnictwa GEOSYSTEM

[email protected]

Od pięciu lat zajmujemy się poszanowaniem energii oraz energetyką odnawialną na łamach cza-sopisma GLOBEnergia. Czytelnicy zainspirowali nas do zajęcia się tematyką termomodernizacji bu-dynków. Wyrazem tego stał się portal termomodernizacja.com.pl, obecnie termo24.pl. Nasze do-świadczenie prasowe zmotywowało nas jednak do pójścia krok dalej i prezentacji treści tego portalu w postaci e-czasopisma. Mamy nadzieję, że ta forma przypadnie do gustu Czytelnikom naszego portalu termo24.pl. Z naszą redakcją można się spotkać podczas targów INSTALACJE (23-26.04.2012), GREENPOWER (8-10.05.2012) oraz POLEKO (23-26.11.2012) w Poznaniu.

FORUM GLOB PEŁEN ENERGIIMiejsce: Międzynarodowe Targi PoznańskieData: listopad 2012Odbiorcy: uczestnicy targów POLEKO, projektanci i wykonawcy instalacji, inwestorzy

KOŁO PEŁNE ENERGII Miejsce wydarzenia: Warszawa, Poznań, Kielce, KrakówData: Cały rokOdbiorcy: uczestnicy targów

KONFERENCJA TECHNOLOGIE ENERGOOSZCZĘDNE W BUDOWNICTWIR SAKRALNYM Miejsce wydarzenia: KielceData: czerwiec 2012Odbiorcy: Ekonomowie kościelni

FORUM ENERGIA W GMINIEMiejsce: Sala Obrad Stołecznego Królewskiego Miasta KrakowaData: 17-18.05.2012Odbiorcy: Przedstawiciele samorzadów

Zapraszamy również na ciekawe wydarzenia organizowane przez naszą redakcję:

Szanowni Państwo!

mailto:g.burek%40globenergia.pl?subject=

http://www.energiawgminie.pl

http://www.sacroenergia.pl

http://www.kolo.globenergia.pl

http://www.gpe.globenergia.pl

http://www.sacroexpo.pl

3/2012 TERMOMODERNIZACJA termo24.pl

Documents

Transcript of 3/2012 TERMOMODERNIZACJA termo24.pl