Spis treci1 Instalacja SUSE.................................................................................................................................7 1.1 Menu Startowe...........................................................................................................................7 1.2 Wybr jzyka, rozdzielczoci i nonika instalacji.....................................................................8 1.3 Umowa licencyjna.....................................................................................................................8 1.4 Tryb instalacji............................................................................................................................9 1.5 Zegar i strefa czasowa..............................................................................................................12 1.6 rodowisko graficzne..............................................................................................................13 1.7 Ustawienia instalacji................................................................................................................13 1.8 Konfiguracja klawiatury..........................................................................................................14 1.9 Partycjonowanie.......................................................................................................................14 1.10 Wybr oprogramowania.........................................................................................................22 1.11 Program rozruchowy..............................................................................................................23 1.12 Jzyk systemu........................................................................................................................25 1.13 Poziom pracy systemu...........................................................................................................25 1.14 Zatwierdzenie instalacji.........................................................................................................25 1.15 Instalacja pakietw................................................................................................................26 1.16 Ustawienie hasa administratora............................................................................................26 1.17 Nazwa komputera i domeny..................................................................................................27 1.18 Konfiguracja sieci..................................................................................................................28 1.19 Testowanie poczenia z internetem......................................................................................29 1.20 Uwierzytelnienie uytkownikw...........................................................................................29 1.21 Tworzenie nowego uytkownika...........................................................................................30 1.22 Informacje o openSUSE 10.2................................................................................................30 1.23 Konfiguracja sprztu..............................................................................................................31 1.24 Koniec instalacji....................................................................................................................31 1.25 Logowanie do systemu..........................................................................................................31 2 Proces uruchamiania systemu..........................................................................................................32 2.1 Pocztek procesu - z BIOS-u do menedera startowego.........................................................34 2.1.1 Bootloader........................................................................................................................36 2.1.1.1 LILO.........................................................................................................................36 2.1.1.2 GRUB.......................................................................................................................39 2.2 adowanie Jdra......................................................................................................................42 2.3 Usugi i poziomy pracy systemu..............................................................................................42 2.4 Wybr usug przy starcie systemu YaST...............................................................................47 2.5 Rczne uruchamianie i zatrzymywanie usug..........................................................................48 3 Administracja procesami i usugami...............................................................................................49 3.1 Monitorowanie i zarzdzanie procesami.................................................................................49 3.1.1 Definicja procesu.............................................................................................................49 3.1.2 Zadania i procesy.............................................................................................................50 3.1.3 Zarzdzanie procesami pierwszoplanowymi i procesami w tle.......................................50 3.1.4 Monitorowanie procesw i priorytety..............................................................................51 3.1.5 Procesy i sygnay.............................................................................................................56 3.1.6 Zrozumienie usug (Daemon)..........................................................................................59 3.1.7 Zarzdzanie procesami Daemona....................................................................................59 4 Administracja systemami plikw....................................................................................................60 4.1 Linuxowe systemy plikw.......................................................................................................60 4.1.1 Tradycyjne systemy plikw.............................................................................................61 4.1.2 Systemy plikw z dziennikami........................................................................................61 4.1.3 Wirtualny przecznik systemu plikw............................................................................62 4.1.4 Wewntrzne linuksowe systemy plikw..........................................................................62 4.1.4.1 System plikw ext2..................................................................................................62

4.1.4.2 System plikw ext3..................................................................................................65 4.1.4.3 System plikw ReiserFS..........................................................................................67 4.1.4.4 System plikw Reiser4.............................................................................................69 4.1.5 Rozproszony system plikw NFS....................................................................................69 4.2 Konfiguracja partycji...............................................................................................................70 4.2.1 Nazwy urzdze i partycji Linuxowcyh..........................................................................71 4.2.2 Jak dzieli partycje...........................................................................................................72 4.2.3 Zarzdzanie za pomoc YAST.........................................................................................73 4.2.4 Zarzdzanie partycjami za pomoc fdisk.........................................................................73 4.3 Zarzdzanie Linuxowymi systemami plikw..........................................................................82 4.3.1 Tworzenie systemw plikw z wykorzystaniem YAST'a................................................82 4.3.2 Tworzenie systemw plikw z linii polece....................................................................84 4.3.2.1 Tworzenie systemu plikw ext2 oraz ext3...............................................................85 4.3.2.2 Tworzenie systemu plikw Reiser............................................................................86 4.3.3 Montowanie systemu plikw...........................................................................................87 4.3.3.1 Plik konfiguracyjny /etc/fstab..................................................................................88 4.3.3.2 Przegldanie aktualnie zamontowanych systemw plikw.....................................89 4.3.3.3 Montowanie systemw plikw.................................................................................89 4.3.3.4 Odmontowywanie systemw plikw.......................................................................90 4.3.4 Sprawdzanie systemw plikw........................................................................................90 4.3.4.1 Sprawdzanie wykorzystania partycji i plikw..........................................................90 4.3.4.2 Sprawdzanie otwartych plikw................................................................................91 4.3.4.3 Identyfikacja plikw wykorzystywanych przez procesy..........................................91 4.3.4.4 Sprawdzanie katalogu lost+found............................................................................92 4.3.4.5 Sprawdzanie i naprawa systemw plikw................................................................92 4.3.4.6 Dodatkowe narzdzia do zarzdzania systemami plikw........................................93 4.4 Konfiguracja LVM i RAID......................................................................................................93 4.4.1 Jak uywa komponentw LVM......................................................................................93 4.4.2 Jak wykorzysta cechy LVM...........................................................................................95 4.4.3 Konfiguracja logicznych woluminw za pomoc YaST'a...............................................96 4.4.3.1 Definiowanie partycji LVM.....................................................................................96 4.4.3.2 Tworzenie grupy woluminw i logicznych woluminw..........................................96 4.4.3.3 Dostp do moduu YaST'a lvm_config.....................................................................99 4.4.4 Konfiguracja LVM z linii polece...................................................................................99 4.4.4.1 Narzdzia do administracji fizycznymi woluminami.............................................100 4.4.4.2 Narzdzia do zarzdzania grupami woluminw....................................................100 4.4.4.3 Narzdzia do administracji woluminami logicznymi.............................................100 4.5 Zarzdzanie programowym RAID.........................................................................................101 4.5.1 Tworzenie macierzy RAID za pomoc YaST-a..............................................................102 4.6 Ustawienia i konfiguracja ogranicze dyskowych................................................................103 4.6.1 Przygotowanie systemu plikw.....................................................................................104 4.6.2 Zainicjowanie systemu kwot dyskowych......................................................................105 4.6.3 Start i aktywacja kwot dyskowych.................................................................................105 4.6.4 Konfiguracja i zarzdzanie kwotami uytkownikw i grup..........................................105 4.6.4.1 Konfiguracja limitw mikkich i twardych............................................................105 4.6.4.2 Konfiguracja czasu pobaliwoci..........................................................................107 4.6.4.3 Kopiowanie kwot uytkownikw...........................................................................107 5 Konfiguracja sieci..........................................................................................................................109 5.1 Instalacja i konfiguracja z YaST............................................................................................109 5.2 Instalacja i konfiguracja w terminalu.....................................................................................114 5.2.1 Identyfikacja sprztu oraz adowanie moduw.............................................................115 5.2.2 Obsuga kart bezprzewodowych....................................................................................115

5.2.2.1 Instalacja sterownikw...........................................................................................116 5.2.2.2 Konfiguracja sieci bezprzewodowej......................................................................121 5.2.3 Konfiguracja IP za pomoc DHCP................................................................................122 5.2.4 Statyczna konfiguracja karty sieciowej..........................................................................122 5.2.4.1 Tradycyjne polecenia linuxowe..............................................................................123 5.2.4.2 Narzdzia iproute...................................................................................................124 5.2.4.3 Konfiguracja DNS..................................................................................................126 5.2.5 Testowanie poczenia....................................................................................................127 6 Zarzdzanie oprogramowaniem....................................................................................................128 6.1 Zarzdzanie pakietami RPM...............................................................................................128 6.1.1 Waciwoci RPM..........................................................................................................128 6.1.2 Podstawy RPM...............................................................................................................129 6.1.2.1 Format pakietw RPM...........................................................................................129 6.1.2.2 Plik konfiguracyjny RPM.......................................................................................130 6.1.3 Baza danych RPM..........................................................................................................130 6.1.4 Zarzdzanie pakietami rpm.........................................................................................130 6.1.5 Weryfikacja autentycznoci oprogramowania...............................................................131 6.1.6 Instalacja, aktualizacja i deinstalacja pakietw..............................................................131 6.2 Zarzdzanie pakietami YaST..............................................................................................135 6.3 Zarzdzanie bibliotekami dynamicznymi..............................................................................138 6.3.1 Podstawy bibliotek dynamicznych.................................................................................138 6.3.1.1 Biblioteki dynamiczne............................................................................................138 6.3.1.2 Biblioteki zlinkowane statycznie............................................................................139 6.3.1.3 Skadnia nazewnictwa bibliotek.............................................................................139 6.3.2 Zalenoci midzy bibliotekami ldd...........................................................................139 6.3.3 Lista katalogw z bibliotekami - /etc/ld.so.conf............................................................140 6.3.4 Aktualizacja pamici podrcznej bibliotek....................................................................140 7 Zdalna administracja.....................................................................................................................141 7.1 Secure Shell (ssh)...................................................................................................................142 7.1.1 Podstawy szyfrowania....................................................................................................142 7.1.1.1 Szyfry symetryczne................................................................................................143 7.1.1.2 Szyfry asymetryczne..............................................................................................143 7.1.2 Moliwoci ssh...............................................................................................................143 7.1.3 Konfiguracja serwera.....................................................................................................144 7.1.4 Konfiguracja klienta ......................................................................................................146 7.1.5 Polecenia zwizane z ssh...............................................................................................146 7.1.6 Zarzdzanie kluczami publicznymi...............................................................................147 7.2 Virtual Network Computing (VNC)......................................................................................148 7.2.1 Uruchamianie i konfiguracja VNC................................................................................148 7.2.2 czenie si z serwerem VNC.......................................................................................155 8 Monitorowanie SUSE Linux Enterprise Server 10.......................................................................156 8.1 Monitorowanie systemu SUSE Linux Enterprise Server 10.................................................156 8.1.1 Informacje z Boot Log...................................................................................................156 8.1.2 Informacje o sprzcie (/proc/)........................................................................................157 8.1.3 Informacje o sprzcie (narzdzia wiersza polece).......................................................158 8.1.4 Informacje o systemie i procesach (narzdzia wiersza polece)...................................158 8.1.5 Monitorowaniu przestrzeni na dysku.............................................................................160 8.2 Monitorowanie loggera systemowego...................................................................................160 8.2.1 Demon logw systemowych syslogng.........................................................................161 8.2.1.1 Pliki konfiguracyjne syslog-ng...............................................................................161 8.2.1.1.1 /etc/sysconfig/syslog.......................................................................................161 8.2.1.1.2 /etc/syslog-ng/syslog-ng.conf.in.....................................................................162

8.2.1.1.3 /etc/syslog-ng/syslog-ng.conf.........................................................................162 8.2.2 Najwaniejsze pliki logowania......................................................................................166 8.2.3 Skadowanie plikw logowania (logrotate)...................................................................167 8.3 Monitorowanie aktywnoci logowania..................................................................................170 8.4 Planowanie zada..................................................................................................................175 8.4.1 Zaplanowanie zadania regularne cron.........................................................................175 8.4.2 Uruchamianie pracy tylko jeden raz at.......................................................................178 9 Zabezpieczanie danych - kopie zapasowe.....................................................................................179 9.1 Zagroenia dla danych...........................................................................................................180 9.2 Kopia zapasowa a archiwizacja.............................................................................................181 9.2.1 Backup...........................................................................................................................182 9.2.2 Archiwizacja...................................................................................................................182 9.2.3 Kopia zapasowa.............................................................................................................183 9.2.4 Replikacja synchroniczna..............................................................................................183 9.3 Rodzaje kopii zapasowych.....................................................................................................183 9.3.1 Rodzaje pamici masowych i ich zastosowanie.............................................................184 9.3.1.1 Tamowe kopie zapasowe......................................................................................184 9.3.1.2 Sieciowe magazyny danych...................................................................................184 9.3.1.3 Napdy CD-RW i nagrywarki DVD.......................................................................185 9.3.1.4 Napdy ZIP.............................................................................................................185 9.3.1.5 Napdy typu Flash..................................................................................................185 9.3.1.6 Dyski lustrzane i macierze RAID...........................................................................186 9.3.1.7 Wykorzystanie macierzy RAID przy tworzeniu systemw backupowych............187 9.3.2 Pojemno i transfery.....................................................................................................189 9.3.3 Sia automatyki..............................................................................................................190 9.3.4 Techniki zapisu tamowego...........................................................................................190 9.3.4.1 DDS (DAT).............................................................................................................192 9.3.4.2 SLR.........................................................................................................................193 9.3.4.3 DLT.........................................................................................................................193 9.3.4.4 AIT..........................................................................................................................193 9.3.4.5 LTO.........................................................................................................................194 9.3.4.6 O-Mass...................................................................................................................195 9.3.5 Archiwizacja danych na nonikach optycznych i magnetooptycznych.........................195 9.3.5.1 Biblioteka magnetooptyczna..................................................................................197 9.3.5.2 Optyczna szafa grajca...........................................................................................197 9.3.6 Dane hierarchiczne.........................................................................................................198 9.4 Strategie tworzenia kopii zapasowych...................................................................................199 Implementacja strategii tworzenia kopii zapasowych............................................................203 9.4.1.1 Rotacja Dziadek-Ojciec-Syn..................................................................................205 9.4.1.2 Metoda rotacyjna Wiea Hanoi..............................................................................206 9.4.2 Implementacja kopii zapasowych - wskazwki.............................................................207 9.5 Narzdzia do tworzenia kopii zapasowych i odzyskiwania danych......................................209 9.5.1 Tworzenie plikw tarball................................................................................................210 9.5.2 Archiwizowanie danych za pomoc programu cpio......................................................213 9.5.3 Wykorzystanie narzdzia Rsync....................................................................................215 9.5.4 Zastosowanie programu dump.......................................................................................217 9.6 Kopia zapasowa systemu oraz Odtwarzanie systemu -YaST................................................222 9.7 Program AMANDA...............................................................................................................228 9.8 Komercyjne oprogramowanie do archiwizacji danych.........................................................230 10 Zarzdzanie dostpem uytkownikw i zabezpieczeniami.........................................................233 10.1 Konfiguracja uwierzytelniania PAM................................................................................233 10.1.1 Struktura plikw konfiguracyjnych PAM....................................................................236

10.1.2 Domylne schematy autoryzacji PAM.........................................................................237 10.1.3 Przykady plikw konfiguracyjnych PAM...................................................................238 10.1.4 Bezpieczestwo hase .................................................................................................239 10.1.5 rda dokumentacji PAM...........................................................................................239 10.2 Bezpieczestwo rodowiska uytkownika...........................................................................240 10.2.1 Wykonywanie zada jako root.....................................................................................240 10.2.2 Przeczanie uytkownikw - su..................................................................................240 10.2.3 Przeczanie grup - newgrp..........................................................................................241 10.2.4 Wykonywanie zada jako inny uytkownik w GNOME.............................................241 10.2.5 Delegowanie zada - sudo...........................................................................................241 10.2.6 Ustawienia domylne nowych kont.............................................................................242 10.2.7 Ustawienia zabezpiecze.............................................................................................244 10.3 Zabezpieczenia systemw plikw........................................................................................247 10.4 Rozszerzone listy dostpu ACL........................................................................................247 10.4.1 ACL a montowanie systemw plikw.........................................................................247 10.4.2 Nadawanie praw - setfacl.............................................................................................248 10.4.3 Odczytywanie praw getfacl.......................................................................................249 10.4.4 ACL'e a kopie zapasowe..............................................................................................249

1 Instalacja SUSEPoniewa proces instalacyjny jest taki sam w przypadku SLES10 jak i wersji OpenSource w tym rozdziale przedstawimy wyjtkowo instalacje openSUSE Linux 10.2. Dokonujc instalacji SLES oraz SLED postpujemy w identyczny sposb. OpenSUSE Linux 10.2 moe by zainstalowany na kilka rnych sposobw: - z pyt CD/DVD - przez sie za porednictwem protokou SSH - automatycznie - przy pomocy zdefiniowanego serwera instalacyjnego. Najprostszym sposobem instalacji jest uycie pyt CD lub DVD. Aby skorzysta z tej metody naley odpowiednio przygotowa komputer do instalacji, tj. w ustawieniach BIOS naley ustawi napd CD/DVD jako pierwsze urzdzenie uruchamiania (first boot device), nastpnie zapisa ustawienia i zrestartowa komputer. Naley pamita aby pierwsza pyta instalacyjna SUSE znajdowaa si w napdzie podczas startu komputera. Jeeli po przeprowadzeniu procesu POST przez BIOS ukae si ekran z Menu Instalacyjnym moemy przystpi do przeprowadzenia instancji systemu openSUSE Linux 10.2. Jeeli jednak mamy problemy ze startem systemu (np. BIOS komputera nie obsuguje rozruchu z pyt CD/DVD) moemy skorzysta z dyskietki rozruchowej. Dokadne instrukcje znajdziemy w pliku /boot/README, znajdujcym si na pycie. Take na pycie, w katalogu dosutils znajdziemy programy narzdziowe, przydatne podczas procesu tworzenia dyskietek startowych, oraz instalacji sieciowej. W kolejnych podrozdziaach przedstawione s etapy instalacyjne.

1.1

Menu Startowe

Po woeniu pyty do napdu DVD, na ekranie naszego monitora zostanie wywietlone anglojzyczne Menu Instalacyjne.

Mamy do wyboru osiem opcji:

Boot from Hard Disk opcja ta zatrzymuje instalacj i uruchamia system operacyjny znajdujcy si na dysku twardym. Opcja ta jest opcj domyln. Installation opcja, ktr naley wybra aby rozpocz instalacj normalna Installation-ACPI Disabled wybierajc t opcj wyczamy podczas instalacji interfejs ACPI (Advanced Configuration and Power Interface) Installation-Safe Settings - opcj t naley wybra jeli do instalacji potrzebny jest tryb DMA. Jeli inne opcje nie daj rezultatw wybieramy t wanie opcje. Rescue System opcja ta pozwala na uruchomienie systemu z pyty jeli pliki startowe na dysku twardym zostan uszkodzone. Memory Test opcja ta sprawdza pami RAM

1.2

Wybr jzyka, rozdzielczoci i nonika instalacji[F1] Help- pomoc [F2] Language jzyk w jakim przeprowadzamy instalacje [F3] Rozdzielczo [F4] Rodzaj nonika instalacji

Na dole ekranu widzimy opcje, ktre moemy zmieni wybierajc ktry z klawiszy funkcyjnych:

[F5] Sterownik. Aby mc przeprowadzi instalacj openSUSE 10.2 w jzyku ojczystym, klikamy klawisz [F2] po czym wybieramy jzyk Polski. Cae Menu Instalacyjne zmieni si i zostanie wywietlone w jzyku jaki sobie wybralimy. Klikamy na Instalacja.

1.3

Umowa licencyjna

Po ustawieniu rozdzielczoci oraz jzyka przechodzimy do instalacji. Pojawia si okno z umow licencyjn. Po prawej stronie ekranu widzimy menu, ktre bdzie pokazywao nam na jakim etapie instalacji czy te konfiguracji jestemy. Pierwszy etap to zatwierdzenie Umowy instalacyjnej. Niestety instalator nie umoliwia przejrzenia jej w jzyku polskim. Klikamy na Tak, zgadzam si z warunkami umowy licencyjnej i klikamy Dalej.

1.4

Tryb instalacji

Mamy do wybory 3 tryby instalacji: Nowa instalacja, Aktualizacja, Inna. Aby zainstalowa system na dysku, wybieramy opcj pierwsz. Na dole ekranu mamy przyciski, ktre przypominaj nam, i w kadej chwili moemy skorzysta z pomocy - Pomoc, moemy wrci do wczeniejszego okna - Wstecz, lub te przerwa instalacj Przerwij.

1.5

Zegar i strefa czasowa

Naszym zadaniem bdzie ustawienie daty. W tabelce zatytuowanej Region, wybieramy Europa, w tabelce obok: Strefa czasowa, wybieramy Polska. Mamy rwnie moliwo okrelenia czy zegar sprztowy (BIOS) jest ustawiony w strefie czasu uniwersalnego (UTC) bd nie. Jeeli wykryty czas oraz data jest bdna moemy zmieni ustawienia naciskajc Zmie na dole ekranu. Ustawienie zegara sprztowego pozostawiamy bez zmian. W przypadku gdy na komputerze zainstalowany jest system operacyjny firmy Microsoft zegar sprztowy bdzie domylnie ustawiony w strefie czasu lokalnego. Aby unikn bdnego odczytywania zegara przez oba systemy zaleca si ustawienie zegara sprztowego w strefie lokalnej.

1.6

rodowisko graficzne

W systemach rodziny Linux dostpnych jest wiele rodowisk graficznych. Uytkownicy w zalenoci od potrzeb oraz gustu dobieraj swoje ulubione rodowisko. Osoby, ktre wczeniej korzystay z systemw rodziny Linux nie bd miay problemu z wyborem rodowiska graficznego systemu X-window. Dwiema wyrnionymy opcjami s:

KDE Gnome

Dostpna jest rwnie opcja Inne gdzie znale mona m.in. Fluxbox oraz Xfce. Dla (byych) uytkownikw systemw Windows zalecanym wyborem jest rodowisko KDE z racji sporego podobiestwa interfejsu graficznego.

Dla nowych uytkownikw systemw Linux zaleca si aby wyprbowali kilka rodowisk graficznych a nastpnie wybrali do codziennej pracy takie, ktre najbardziej odpowiada ich wymogom. Takie podejcie umoliwi wygodn organizacj rodowiska oraz zapewni ergonomiczno podczas pracy. W systemach Linux istnieje moliwo instalacji wicej ni jednego rodowiska graficznego, od najmniej zoonych po rodowiska udostpniajce wiele opcji konfiguracyjnych. Dodatkowe rodowiska mona zainstalowa za pomoc managera pakietw jako dodatkowy zestaw oprogramowania.

1.7

Ustawienia instalacji

Na tym etapie instalacji zobaczymy Menu instalacyjne, ktre jest pewn form podsumowania instalacji jeszcze przed jej rozpoczciem. Opcje wykryte przez instalator mona modyfikowa, jest to czsto pomocne w przypadku ustawie specyficznego sprztu lub innych opcji, dziki ktrym system mona lepiej dostosowa do potrzeb uytkownika. Zaleca si aby przeje i skontrolowa Przegld instalacji przed jej rozpoczciem.

1.8

Konfiguracja klawiatury

Etap ten umoliwia wybranie odpowiednich opcji klawiatury tak aby umoliwi uywanie znakw narodowych (w przypadku polskiego litery z ogonkami). Powinnimy wybra odpowiedni ukad klawiatury. W przewijanej licie powinnimy odszuka i zaznaczy Polski. Moemy przetestowa wybrany ukad w polu Test. Sprbujmy napisa par polskich liter, jeli wszystko jest w porzdku klikamy na Dalej.

1.9

Partycjonowanie

Podzia dysku na partycje jest jednym z najwaniejszych etapw instalacji, gdy odpowiednie wykorzystanie dysku zapewni wydajne dziaanie aplikacji oraz elastyczno w przypadku gdy konieczne bdzie wykonanie zmian ukadu partycji.

Instalator domylnie wykryje istniejcy ukad partycji oraz zaproponuje nowy podzia tak aby moliwie zachowa istniejce dane jednoczenie umoliwiajc instalacj nowego systemu. W celu wykonania wasnego ukadu partycji mona uy opcji Utwrz wasny rozkad partycji. UWAGA jest opcja zaawansowana i niewaciwe uycie moe spowodowa zniszczenie istniejcych danych lub niemoliwo kontynuowania instalacji. Zaleca si jednak uycie wasnego ukadu partycji.

Tworzenie partycji W gwnym oknie uka si wszystkie nasze dyski i partycje. Jeli nie mamy odpowiednio podzielonego dysku to ten etap umoliwi wykonanie podziau. Klikamy na Utwrz, nastpnie musimy wybra czy tworzymy partycj podstawow czy te rozszerzon, w naszym wypadku bdzie to partycja podstawowa. Naciskamy OK.

Wybr systemu plikw i rozmiaru partycji. Przy tworzeniu nowej partycji okrelamy czy nowa partycja ma by formatowana, system plikw jaki ma by uyty, rozmiar (pocztkowy cylinder oraz kocowy cylinder) oraz punkt montowania. Do najpopularniejszych systemw plikw uywanych w systemach Linux nale:

ext2 jeden z najczciej uywanych systemw plikw, niestety nie posiada ksigowania ext3 nastpca ext2 rozszerzony o ksigowanie ReiserFS posiadajcy ksigowanie system plikw oparty o algorytm B-tree, charakteryzujcy si wydajnym dostpem do duej iloci maych plikw JFS zaprojektowany przez firm IBM dla duych, skalowalnych systemw XFS zaprojektowany przez firm Silicon Graphics, przeznaczony gwnie dla ogromnych systemw plikw (do 16 mln TB). Posiada rwnie ksigowanie swap nie jest typowym systemem plikw, suy jako przestrze wymiany.

Dla bardziej elastycznego uytkowania systemu wybiera si najczciej odrbne partycje dla nastpujcych katalogw (punktw montowania) w drzewie katalogowym:

/ - gwny system plikw inaczej nazywany root filesystem (korze). Zawiera wszystkie podrzdne katalogi /boot katalog, w ktrym przechowywane s jdro, initramdysk oraz program adujacy /home katalog zawierajcy domowe katalogi uytkownikw oraz ich pliki /tmp katalog tymczasowy oglnego zastosowania

/usr katalog, w ktrym przechowywane s niezmienne (rzadko zmienne) dane takie jak biblioteki, programy uytkownikw, gry /var katalog danych zmiennych takich jak poczta elektroniczna, strony www /opt katalog, w ktrym przechowywane jest oprogramowanie opcjonalne, instalowane z poza dystrybucji swap specjalny punkt montowania uywany do uaktywniania partycji wymiany

W celu prawidowej pracy systemu wymaga si aby po partycjonowaniu istniaa przynajmniej jedna partycja dla punktu montowania /. Zaleca si rwnie ustawienie partycji wymiany, w szczeglnoci gdy komputer jest wyposaony w niedu ilo pamici RAM.

Po wykonaniu przygotowania partycji w oknie narzdzia partycjonujcego mona skontrolowa ukad partycji.

1.10

Wybr oprogramowania

Na tym etapie instalator umoliwia indywidualny wybr oprogramowania jakie bdzie zainstalowane. Dostpne pakiety s pogrupowane wg kategorii co uatwia wybr opcji. Aby dowiedzie si wicej o grupie pakietw wystarczy j zaznaczy.

W dolnej czci okna instalator informuje nas ile miejsca zajmie zainstalowane oprogramowanie na poszczeglnych partycjach. W razie zego oszacowania rozmiaru partycji mona wrci do etapu partycjonowania.

1.11

Program rozruchowy

W tym miejscu mamy moliwo edycji ustawie programu adujcego (boot loader). Po naciniciu Inne mona rcznie zmienia pliki konfiguracyjne programu rozruchowego, usun konfiguracj, zacz konfiguracj od podstaw albo odczyta konfiguracj zapisan na dysku. Jeli zainstalowanych jest kilka systemw linuksowych program Yast moe sprbowa je wykry i poczy ich menu rozruchowe.

Mamy moliwo wyboru innego, ni domylny grub, programu rozruchowego. Aby okreli czy i jaki program rozruchowy zainstalowa wybieramy w Program rozruchowy -> GRUB. W Opcjach programu rozruchowego moemy zmieni np. czas oczekiwania przed uruchomieniem systemu. W Pooeniu programu rozruchowego wybierzmy Boot from Root Partition.

1.12

Jzyk systemu

W tym oknie moemy okreli podstawowy (domylny) jzyk systemu oraz dodatkowe jzyki jakie maj by zainstalowane. Zainstalowane zostan dodatkowe pakiety zawierajce tumaczenia systemu. Po instalacji uytkownicy systemu bd mogli wybiera (przy logowaniu) z jakiej wersji jzykowej chc korzysta.

1.13

Poziom pracy systemu

Na tym etapie moemy okreli jaki bdzie uyty domylny poziom pracy systemu. Zaznaczamy poziom 5. Jest on najczciej uywany dla stacji roboczych. Poza sieci uruchamiany jest take menader wywietlania X'window, ktry pozwala na logowanie graficzne.

1.14

Zatwierdzenie instalacji

Wszystkie informacje wymagane do instalacji podstawowej zostay wanie zebrane. Instalator jest gotowy do utworzenia i sformatowania partycji a nastpnie przejcia do waciwej instalacji systemu - kopiowania odpowiednich plikw na dysk twardy. To wszystko si wykona po

naciniciu przycisku Instaluj.

1.15

Instalacja pakietw

Teraz nastpuje waciwa instalacja systemu. Instalator umoliwia nam monitorowanie procesu instalacji. Moemy uzyska informacje na temat postpu instalacji oraz aktualnie instalowanego oprogramowania. Moemy rwnie przeczy widok w tryb szczegw, tam dowiemy si jakie aktualnie pakiety s instalowane.

1.16

Ustawienie hasa administratora

Musimy wprowadzi haso root'a. Pamitajmy, i nie moe ono by proste, naraa on nas wtedy na pozytywne ataki intruzw. Haso powinno skada si z co najmniej 8 znakw, w ktrym s: mae i wielkie litery, cyfry, znaki niedrukowalne. Jeli haso bdzie za proste system poinformuje nas o

tym.

1.17

Nazwa komputera i domeny

Moemy tutaj nada nazw dla naszego komputera i nazw domeny. Jeli w sieci z jakiej korzystamy jest serwer DHCP powinnimy zaznaczy opcje: Zmie nazw komputera przez DHCP. Dobrze jest tez zapisa nazw hosta do specjalnego pliku: /etc/ hosts. W pliku /etc/hosts mona wpisa nazwy komputerw o znanych adresach ip, co umoliwia adresowanie wybranych maszyn z pominiciem serwerw DNS. Przykadowa zawarto pliku: 192.168.0.102 192.168.0.1 mars mars.site gate gate.site

1.18

Konfiguracja sieci

Na tym etapie moemy skonfigurowa ustawienia kart sieciowych. Aby wykona ustawienia naley zna konfiguracj naszej sieci (najczciej dane dostarczane s przez usugodawc). Mamy moliwo uycia automatycznej konfiguracji wykorzystujcej DHCP oraz Statyczn konfiguracj adresu gdzie moemy ustawi rcznie adres IP oraz mask sieci.

1.19

Testowanie poczenia z internetem

Mamy moliwo przetestowania naszego poczenia internetowego. System w celach testowych pobierze najnowsze informacje o wydaniu i sprawdzi najnowsze aktualizacje. Wystarczy, e zaznaczymy Tak, testuj poczenie z internetem a test zostanie uruchomiony. Wywietlony zostanie status wraz z wynikiem. Moemy take podejrze dziennik, ktry udostpni nam informacje zdobyte przez system podczas testu poczenia internetowego.

1.20

Uwierzytelnienie uytkownikw

W tym miejscu bdziemy wybiera metod uwierzytelniania uytkownikw w naszym systemie. Najczciej uywan opcj jest: Uwierzytelnianie lokalne (/etc/passwd). Nazwa uytkownika, jego haso, przynaleno do grupy, bdzie zapisane w tym pliku, natomiast zaszyfrowane haso przechowywane bdzie domylnie w pliku /etc/shadow. Opcje uwierzytelniania LDAP, NIS oraz Domena Windows s uywane do sieciowej autoryzacji uytkownikw. Jest to zagadnienie zaawansowane.

1.21

Tworzenie nowego uytkownika

Najpierw podajemy pen nazw uytkownika, potem nazw uywan podczas logowania, a na koniec podajemy haso. Wszystkie zasady bezpiecznego hasa obowizuj i tu (takie same jak i w hale root'a). Moemy take zaznaczy, aby dany uytkownik by automatycznie logowany do systemu. Dla bezpieczestwa systemu zaleca si prac uywajc konta zwykego uytkownika zamiast konta administratora (root). Zaleca si uywanie konta root wycznie w sytuacjach gdy jest to konieczne.

1.22

Informacje o openSUSE 10.2

Okno prezentuje nam wszystkie informacje na temat systemu openSUSE 10.2. Moemy si stamtd dowiedzie, jakie zmiany zostay wprowadzone porwnujc aktualn wersj z poprzedni. Nie omijamy tych informacji, jest tam naprawd wiele ciekawych wiadomoci.

1.23

Konfiguracja sprztu

Na tym etapie instalator umoliwia konfiguracj specyficznych opcji wykrytego sprztu. Wszystkie urzdzenia s pogrupowane, klikajc na odpowiednie sekcj instalator przeprowadzi nas po gszczu ustawie.

1.24

Koniec instalacji

W kocu nasza instalacja i konfiguracja systemu openSUSE 10.2 dobiega koca. Instalator poinformuje nas o tym, i po restarcie komputera wystarczy jedynie wprowadzi login i haso uytkownika i cieszy si naszym nowym cudownym Linuksem.

1.25

Logowanie do systemu

Przy logowaniu po raz pierwszy zaleca si zrobi wszystko moliwie jak najprociej. Podstawowym zadaniem jest upewnienie si, e instalacja przebiega pomylnie i e nie wystpiy adne bdy. Dopiero po sprawdzeniu, czy tak jest, moemy bardziej kreatywnie podej do wyboru opcji logowania.

Po wpisaniu nazwy uytkownika i hasa zaadowane zostanie wybrane rodowisko pulpitu. Moe nim by KDE (domylnie) lub GNOME. Rozejrzyj si w nim, klikajc do woli. Odwied witryn Novell SUSE i zapoznaj si z systemem. Nastpnie wyloguj si i uruchom ponownie system, by upewni si, e wszystko dziaa, jak powinno. Znajd polecenie Zakocz prac w menu pulpitu i wybierz Uruchom komputer ponownie Witamy w Linuksie! Wanie zacze przygod z tym systemem.

2 Proces uruchamiania systemuStart systemu Linux obejmuje trzy etapy. Najpierw BIOS komputera uruchamia sprzt. Ta czynno nie jest w ogle zalena od systemu operacyjnego, ktry ma zosta zaadowany. Nastpnie BIOS przekazuje kontrol nad komputerem do programu rozruchowego (np. LILO lub GRUB). Ten program spodziewa si znale w komputerze przynajmniej jeden system operacyjny. Na koniec uytkownik moe posiada opcj wyboru systemu operacyjnego. Dalej uruchamianiem zarzdza jdro Systemu. Wszystkie komputery z rodziny x86, niezalenie od systemu operacyjnego i tego, czy zbudowane s na procesorach Intela, czy AMD, uruchamiaj si tak samo. Oprogramowanie BIOS zapisane w specjalnym ukadzie scalonym (CMOS) aktywuje wszystkie obwody pyty gwnej i czasem inne urzdzenia, ktre s do niej podczone, a nastpnie szuka programu rozruchowego (ang. bootloader) - fragmentu kodu, ktry uruchamia system operacyjny. Ten program moe znajdowa si na dysku twardym (w sektorze MBR - ang. Master Boot Record), na dyskietce, pycie CDROM, dysku zewntrznym USB, lub nawet w innym komputerze. Oprogramowanie rozruchowe wskazuje dla BIOS-u, gdzie znajduje si jdro Linuksa, jak je zaadowa do pamici i jak uruchomi.

Poniszy rysunek przedstawia podstawowe kroki uruchamiania komputera z zainstalowanym systemem Linux.

2.1

Pocztek procesu - z BIOS-u do menedera startowego

Jeli inicjacja sprztu przebiegnie bez problemw, BIOS wyszukuje zapisan w woluminie specjaln warto szesnastkow, ktra wskazuje, e dany wolumin jest startowy. Kolejno sprawdzania woluminw jest zdefiniowana w ustawieniach BIOS-u, do ktrych moemy uzyska dostp przez nacinicie odpowiedniego klawisza lub kombinacji klawiszy, gdy BIOS ma jeszcze kontrol nad procesem startu. Tradycyjna kolejno to: dyskietka, dysk twardy, jaki inny nonik. W opcjach startowych BIOS-u s te uruchamialne pyty CD-ROM oraz napdy USB. Kady nowoczesny BIOS powinien zapewnia du elastyczno w wyborze i kolejnoci napdw, z ktrych uruchamia system, lecz zawsze poprzestaje na pierwszym uruchamialnym woluminie, ktry znajdzie. Dlatego te dobrze jest po zainstalowaniu nowego oprogramowania wyjmowa z napdu pyt instalacyjn openSUSE Linux - jeli o tym zapomnimy, nastpnym razem system uruchomi si z pyty. Przypuszczalnie z tego wanie powodu w menu startowym systemu na pycie DVD obecnie domylnie wybierana jest opcja uruchomienia z dysku twardego. BIOS ostrzega uytkownika seri sygnaw dwikowych, jeli wykryje problem ze sprztem, uniemoliwiajcy uruchomienie systemu. Kady producent pyt gwnych stosuje wasny system tych sygnaw akustycznych, wic znaczenie kodu trzeba sprawdzi w dokumentacji urzdzenia lub skontaktowa si z producentem komputera.

BIOS odczytuje nagwek programu rozruchowego z MBR - pierwszego sektora na dysku twardym. Jest to najwaniejszy sektor dysku, poniewa zawiera nagwek programu rozruchowego (zaledwie 446 bajtw) i tablic partycji (64 bajty). Po poprawnym zainicjowaniu sprztu BIOS aduje kod programu rozruchowego do pamici i przekazuje do niego proces uruchamiania systemu. Fragment kodu znajdujcy si w MBR ma tylko jedno zadanie: uruchomi waciwy program rozruchowy (w SUSE domylnie GRUB) i zaadowa go do pamici. Jdro systemu kernel Kernel systemu (/boot/vmlinuz-wersja_kernela z linkami /boot/vmlinuz) dekompresuje si samodzielnie i przejmuje kontrol nad dalszym startem systemu. Jdro sprawdza ustawienia systemu, odczytuje ustawienia generowane przez BIOS oraz inicjuje podstawowe interfejsy sprztowe. Nastpnie, sterowniki bdce czci jdra sprawdzaj dostpny sprzt i odpowiednio inicjuj. Jdro kontroluje system, zarzdza dostpem do sprztu, przydziaem czasu procesora i zasobami pamici. Initramfs Initial RAM File System initramfs jest archiwum cpio ktre jdro aduje do pamici RAM. Dostarcza to minimalne rodowisko pracy linuxa pozwalajc wykonywa programy przed zamontowaniem gwnego systemu plikw. Initramfs dostarcza zawsze program wykonawczy o nazwie init ktry powinien wykona aktualny program inicjujcy gwny system plikw wraz z kontynuacj procesu startu. SUSE wykorzystuje initrd w zamian programu init. Pliki /boot/initrd jest linkiem do pliku /boot/initrd-wersja_kernela ktry jest spakowanym archiwum cpio. Kernel startuje program init zawarty w initramfs. Jest to skrypt shellowy, ktry wrd innych zada, aduje moduy jdra konieczne do zmontowania aktualnego systemu plikw i na koniec startuje program /sbin/init z gwnego systemu plikw. W celu przegldnicia skryptu init w initramfs rozpakujemy archiwum cpio.

Initramfs tworzony jest wczajc odpowiednie moduy podczas instalacji. Moduy wczone s wylistowane w zmiennej INITRD_MODULES= w katalogu /etc/sysconfig/kernel. W momencie gdy musimy doda lub skasowa niektre moduy moemy edytowa list moduw i przebudowa initramfs. Przebudowanie initramfs mona wykona poleceniem mkinitrd. Init Po sprawdzeniu partycji i zmontowaniu gwnego systemu plikw, program init zlokalizowany w initramfs stratuje program /sbin/init ktry uruchamia system z wszystkimi programami i pen konfiguracj. Procesowi init przydzielany jest zawsze PID numer 1. Gdy startuje proces init, rozpoczyna poprzez dostp do skryptw /etc/init.d/boot. Skrypty /etc/init.d/boot kontroluj start usug, jak rwnie inicjuj kwoty dyskowe i montuj lokalny system plikw. Po zaadowaniu skryptw startowych, program init startuje skrypt /etc/init.d/rc wykorzystujc konfigurowalne poziomy pracy do startu usug i demonw.

2.1.1

Bootloader

Bootloader jest programem ktrego zadaniem jest uruchomienie systemu operacyjnego. Po wczeniu zasilania procesor otrzymuje sygna sprztowego restartu, zaczyna wtedy wykonywa kod poczwszy od cile okrelonego adresu pamici. Dla procesorw x86 jest to FFFFFFF0h i naley do koci biosu. Pod tym adresem znajduje si instrukcja skoku do programu POST wykonujcego wstpn diagnostyk sprztu, po ktrej sterowanie zostaje przekazane do prymitywnego programu adujcego. Program ten w zalenoci od ustawie poczynionych w setupie biosu poszukuje na ktrym z dyskw 2 bajtw 55AAh na 511 i 512 pozycji. Jeli je znajdzie cofa si do pocztku dysku i kopiuje pierwsze 446 bajtw pod adres 00000600h lub wyszy i ustawia wskanik nastpnej instrukcji na ten adres.

W tym momencie bootloader po raz pierwszy otrzymuje procesor budzc si do ycia. Jest relatywnie may wic to na czym si skupia to zaadowanie reszty swojego kodu. Warto zaznaczy e 446B wystarczy eby zaadowa system operacyjny jednak tracimy na moliwociach bo taka ilo kodu niewiele moe wykombinowa. Ten kod nazywa si zwyczajowo stage 1 a bootloaderem okrelamy cay kod, ktry prowadzi w konsekwencji do zadowania jdra systemu i przekazania mu sterowania. W systemie OpenSUSE/SLES mamy do wyboru dwa bootloadery LILO i GRUB, oba maj wasny styl i nie staraj si naladowac siebie nawzajem poza kwesti adowania systemu.2.1.1.1 LILO

LInux LOader jest programem podzielonym na dwa moduy stage 1 i stage 2. Stage 1 wia na poprzednim obrazku. Stage 2 jest sporym fragmentem pliku /boot/boot.b. Lokalizacj tego pliku

podajemy programowi /sbin/lilo (ktry zajmuje si zaadowaniem LILO do boot sektora) w pliku konfiguracyjnym /etc/lilo.conf z ktrego poziomu wykonujemy ca konfiguracj bootloadera. Podajemy gdzie zainstalowa stage 1 boot=/dev/sda gdzie znale stage 1 install = /boot/boot.b i lokalizacj pliku z podrcznymi informacjami, komunikatami, tablic deskryptorw... map=/boot/map Gdy chcemy aby podczas pracy programu lilo by wywietlany interfejs z wyborem systemu ktry zaadowa, podajemy prompt Jesli nie chcemy wyboru oszczdzajc na czasie bootowania systemu zawsze mona ten interfejs przywoa klawiszem TAB, jednak trzeba mie w miar normalny refleks. Jeeli podamy parametr prompt, moemy poda rwnie timeout=120 ktry spowoduje odczekanie przykadowo 120 dziesitnych czci sekundy zanim zaadowany zostanie zaadowany system wskazywany parametrem default=OpenSUSE Lokalizacje jder systemw okrelamy parametrem image=/boot/vmlinuz-2.6.31.5 Po ktrym nastpuje seria komend/parametrow okrelajcych : label=OpenSUSE etykiet jdra prezentowan uytkownikowi, na ktr z tych etykiet pokazuje parametr default. Spacje w etykiecie fajnie wygldaj tylko dla czowieka, lilo si susznie przyburzy do takiego planu. root=/dev/sdb1 Wskazuje lokalizacj gwnego systemu plikw zarzdzanego przez dane jdro. Jdra Linux lubi dosta ten system w zamontowany w trybie tylko-do-odczytu co wykonujemy komend read-only Posiadajc moduowe jdro, moemy natknc si na systuacj e sterownik do dysku lub inny komponent potrzebny do startu systemu zosta skompilowany jako modu a wic znajduje si w

innym pliku ni jdro. W takiej systacji wykonuje si obraz initial ramdisk z wszystkimi potrzebnymi moduami i instruuje si bootloadera aby zaadowa go do pamici razem z jdrem initrd=/boot/initrd-2.6.31.5.img Dobrze jest ustawi haso uprawniajce do zaadowania konkretnego systemu parametrem passwd=haso Przy okazji nie naley zapomina o hale dostpu do biosu gdy on ma kontrol nad komputerem wczeniej ni bootloader. Gdy chcemy zaadowa inny system ni Linux, stosujemy zamiast image sekcj other=/dev/sdb2 podajc partycj gdzie lilo znajdzie jego sektor strtowy, zaaduje go do pamieci i przekae mu sterowanie. Taka technika nazywa si adowaniem acuchowym. Kady normalny system operacyjny wspiera j tzn. umoliwia umiesczenie swojego bootloadera w miejscu innym ni MBR. Gdy tak nie jest mona powiedzie lilo, eby przed przekazaniem sterowania do nastpnego bootloadera, podmieni kod biosu urzdzenia na ktrym znajduje si "trefny" bootloader aby zasymulowa, e jest to pierwsza partycja pierwszego dysku. Warto zauway e takie zachowanie bootloaderw systemw dos, win,os/2 nie wynika z faktu, e programici nie potrafi oprogramowa normalnego bootloadera ale dlatego e chc by niekompatybilni z reszt wiata. Generalnie nie jest dobrym pomysem korzystanie z systemw w ktrych ju program adujcy wita nas trefnym kodem. Zmieni kod urzdzenia moemy na 3 sposoby master-boot boot-as=0x80 map-drive=0x80 to=0x81 map-drive=0x81 to=0x80 Pen list opcji jakie rozumie lilo znajdziemy na stronie podrcznika systemowego lilo.conf Po zapisaniu pliku konfiguracyjnego uruchamiamy program /sbin/lilo, ktry interpretuje konfiguracj, tworzy plik /boot/map i zapisuje stage 1 we wskazanym miejscu. LILO podczas adowania systemu kolejno wywietla litery napisu "LILO" informujc nas o postpie prac. L: zosta zaadowany stage 1 LI: zosta zaadowany stage 2 LIL: stage 2 zosta uruchomiony LILO: skoczono prac bez bdw Gdy pojawi si bd to najczciej w miejscach LIL? : stage 2 zaadowa si pod nieprawidowy adres a to oznacza e co innego prawdopodobnie zostao zaadowane czyli naley sprawdzi lokalizacj pliku boot.b

LIL- : problem z zaadowaniem tablicy deskryptorw czyli sprawdzi plik map LILO nie posiada interaktywnej powoki, mona jedynie podczas pracy z interfejsem przy starcie poda parametry do jdra.2.1.1.2 GRUB

GRand Unified Boot loader jest programem rozruchowym wyposaonym w interaktywny tryb pracy, zarwno podczas konfiguracji jak i pracy bootloadera. Skada si z 3 moduw stage 1, stage 1.5 i stage 2. Stage 1 i stage 2 zajmuj si z grubsza tym samym co analogiczne moduy lilo, stage 1.5 jest ciekawym rozwizaniem umoliwiajcym zajrzenie bootloaderowi do systemu plikw podczas pracy. Kod stage 1.5 znajduje si bezporednio za MBR

MBR

STAGE 1.5

STAGE 1

TABLICA PARTYCJI

55AA

i zajmuje 31.5 KB ( 32 KB - 512 B MBR ). To ktrej wersji stage 1.5 uyjmy zaley od tego w jaki system plikw trzeba zajrze. W katalogu /boot/grub znajduj si dostpne moduy stage 1.5. Wywietlimy je poleceniem ls /boot/grub/*stage1_5 Moliwo interpretacji systemu plikw z poziomu bootloadera oznacza moliwo interpretacji plikw konfiguracyjnych podczas adowania systemu co z kolei oznacza brak koniecznosci kadorazowego wywolywania programu zapisujacego bootloader po zmianie ustawie. Pliki konfiguracyjne GRUBa to /etc/grub.conf /boot/grub/menu.lst Omwimy ich skadni ale najpierw dobrze jest pozna kolejny upgrade w stosunku do LILO, interaktywny shell do ktorego mamy dostep zarowno z basha /boot/grub/grub jak i podczas startu systemu z poziomu bootloadera, a to oznacza ni mniej ni wicej tylko duy komfort pracy. Z poziomu bootloadera mamy dodatkowo do wyboru klawisz e -> edytowa plik /boot/grub/menu.lst klawisz c -> interaktywna powoka Po pierwsze - nazewnictwo dyskw. GRUB numeruje dyski od zera wic

(hd0,0) (hd0,1) (hd1,4) (hd1,3)

pierwsza partycja podstawowa pierwszego dysku druga partycja podstawowa pierwszego dysku pierwsza logiczna partycja drugiego dysku partycja rozszerzona drugiego dysku

Pierwszym poleceniem jakie warto zapamita jest help, GRUB posiada interaktywn pomoc help -> skrcona ista polece help --all -> pena lista polece help polecenie -> pomoc dotyczca polecenia klawisz TAB -> podrczna lista polece Strzaka w gr podobnie jak w bashu przeglda list polece. TAB uzupenia polecenia. Pierwsz rzecz moemy zrobi jest podmontowanie partycji na ktrej bdziemy operowa (zazwyczaj boot) root (hd0,2) Nie ma odpowiednika polecenia ls, jest za to find, ktre lokalizuje partycje na ktrych znajduje si dany plik. Pliki wywietlamy poleceniem cat. W przypadku gdy nie znamy dokadnej nazwy pliku a za to znamy katalog moemy za pomoc autouzupeniania (TAB) dojc jak si nazywa plik cokolwiek (hd0,0)/vmlinuz-2.6[TAB] uzupeni nam np do cokolwiek (hd0,0)/vmlinuz-2.6.27.7 Mamy dostpne polecenie blocklist ktre podaje w ktrych blokach jest zapisany plik blocklist vmlinuz blocklist przydaje si do fizycznej lokalizacji innych bootloaderw. Polecenie displaymem podaje informacje o pamici. Za pomoc read wywietlamy konkretny bajt pamici podajc jego 32b adres read 0x8000 wywietli przykadowo pierwszy bajt stage 2 Za pomoc polece bootp, rarp i tftpserwer mona podcignc jdro systemu z sieci. Polecenie serial suy do ustawienia parametrw konsoli szeregowej. Nastepnie poleceniem terminal serial zminiamy terminal na t konsol. Od tej chwili za pomoc innego systemu i np programu minicom mona pracowac przez port szeregowy. Jdro systemu adujemy do pamici poleceniem kernel plik_jdra parametry_jdra Aby uczyni krok ku kompatybilnoci bootloaderw przy okazji tworzenia GRUBa zostaa wypuszczona specyfikacja Multiboot. Okrela ona jakie cechy powinien mie bootloader aby by

kompatybilny z reszt wiata. module plik_moduu Jeli jdro spodziewa si jaki moduw moga by one rwnie zaadowane. Przykadowo przy uruchamianiu jdra xen za pomoc polecenia kernel adujemy jdro hypervisora a za pomoc module zmodyfikowane jdro linuxa, ktre bdzie dziaa w domenie 0. kernel /xen.gz ... module /vmlinuz-xen ... module /initrd-xen.img Polecenie module nie interpretuje zawartoci moduu. W przypadku seryjnych jder Linux w przypadku koniecznoci zaadowania initial ramidisku wykonujemy to poleceniem initrd plik Przekazanie sterowania innemu bootloaderowi wspierajcemu adowanie acuchowe wykonujemy poleceniem chainloader +1 Ktre zaaduje innego bootloadera znajdujcego si w 1 bloku dysku ktry jest aktualnie podmontowany, jeli jest gdzie indziej to njpierw poleceniem blocklist szukamy w ktrym bloku si znajduje a nastpnie podajemy w poleceniu chainloader + numer_tego_bloku. W kadym miejscu mona wykonywa adresacj bezporedni do konkretnych partycji tak wic jeli inny bootloader znajduje sie na 8 partycji 2 dysku to adujemy go poleceniem chainloader (hd1,7)+1 Gdy mamy do czynienia z prymitywnym systemem i jego program rozruchowy nie moe by adowany z niczego innego jak MBR to tak jak w przypadku LILO remapujemy numery partycji tak aby ta z prymitywnym bootloaderem bya zmapowana jako (hd0,0) map na_co co map (hd0,0) (hd1,9) map (hd1,9) (hd0,0) Naley zaznaczy e mapowanie jest widoczne tylko dla bootloadera ktry bdzie adowany, z GRUBem dalej porozumiewamy si waciwymi numerami. Polecenie boot rozpoczyna proces adowania. Aby zapisa GRUBa na dysku wydajemy polecenie install [adres] Zaaduje plik stage 1, zweryfikuje czy jest to stage 1 GRUBa i czy ma waciwy numer wersji. Zaaduje stage 2 pod podany adres. Powinien by to adres 0x8000 dla stage 2 lub 0x2000 dla stage 1.5 ktry adujemy za pomoc tego samego polecenia. Nastpnie zapisze uzupeniony tymi informacjami stage 1 do pierwszego bloku urzdzenia.

W przypadku gdy mamy wszystko przewidywalnie rozmieszczone i waciwie skonfigurowane moemy uy prostszej wersji polecenia setup ktre wykona te same czynnoci.

2.2

adowanie Jdra

Po przekazaniu procesu uruchamiania do jdra systemu openSUSE Linux program GRUB koczy dziaanie. Teraz kontrol przejmuje jdro, wywietlajc komunikat Uncompressing Linux..., bdzie ono czynne w systemie a do wyczenia komputera. W trakcie uruchamiania jdra openSUSE Linux wywietla eleganck, niebiesk tapet, ktra ukrywa nudne (jednoczenie bardzo wane) komunikaty, przewijajce si, gdy jdro inicjuje najpierw urzdzenia peryferyjne, nastpnie dysk twardy i systemy plikw, a po nich porty szeregowe. Naciniciem klawisza Esc mona odkry przewijany tekst. Uytkownicy, a nawet administrator systemu, nie maj zbyt bliskiego kontaktu z jdrem Linuksa. Uruchamiaj aplikacje, ktre kontaktuj si z jdrem w celu wykonywania rnych zada. Z punktu widzenia jdra, aplikacja jest jedynie procesem - jednym z wielu, ktre s obsugiwane przez jdro. Najwaniejszy proces, ktry jdro aduje wkrtce po uruchomieniu, nosi nazw init i mieci si w katalogu /sbin. Pozosta cz procesu uruchamiania systemu (a pniej rwnie wyczania) w istocie obsuguje init, a nie jdro. Wszystkie inne procesy s uruchamiane przez init albo s jego procesami potomnymi. Proces init jest konfigurowany centralnie w pliku /etc/inittab. Po aktywacji portw szeregowych jdro uruchamia kilka skryptw startowych, mieszczcych si w katalogu /etc/rc.d/boot.d/, ktre z kolei aktywuj kolejne urzdzenia i w razie potrzeby montuj lokalne systemy plikw. Nastpnie skrypt boot.clock ustawia zegar systemowy, ldconfig identyfikuje aktualn stref czasow, a lokalne interfejsy sieciowe zostaj wczone poprzez skrypty boot.sysctrl, boot.localnet (dla interfejsu ptli zwrotnej) i boot.isapnp. Na koniec pojawia si komunikat, e system zosta przygotowany (System Boot Control: The system bas been set up) i zostaje uruchomiony skrypt /etc/init.d/boot.local. Nastpnie zostaje wywoany odpowiedni poziom pracy systemu. Standardowy system z pulpitem graficznym i obsug sieci dziaa w poziomie 5. To ju kocwka procesu uruchamiania systemu. W 5. poziomie pracy nastpuje uruchomione usugi (sieciowe i inne) i aktywowanie dziennikw zdarze systemu. W dalszej kolejnoci uruchamiane i adowane s sterownik karty dwikowej, mapowania klawiatury, interfejsy drukarek CUPS, agent przesyania poczty i usugi internetowe xinetd. Na koniec jdro aduje X Window System i menedera wywietlania (domylnie KDM), ktry pozwala na zaogowanie uytkownika. Po zalogowaniu aduje si wybrane rodowisko pulpitu. I to wszystko. Aby dokadniej przyjrze si przebiegowi ostatniego uruchomienia systemu, mona otworzy plik /var/log/boot.msg w edytorze tekstu albo modu YaST Dziennik komunikatw startowych na stronie Inne.

2.3

Usugi i poziomy pracy systemu

Usugi mona uruchamia i zatrzymywa na kilka sposobw. OpenSUSE Linux wykorzystuje do sterowania usugami metod poziomw pracy (ang. runlevel), ktra zostaa wprowadzona po raz pierwszy w systemie Unix V. Poziomy pracy decyduj o tym, czy i kiedy usuga zostaje uruchomiona, a dodatkowo decyduj o kolejnoci uruchamiania usug. Oglnie mwic, poziomy pracy identyfikuj przeznaczenie komputera. Poniej przedstawione s poszczeglne poziomy pracy stosowane w systemie openSUSE Linux. Jak wida, do pewnego stopnia pokrywaj si z podstawowymi opcjami wyboru oprogramowania, oferowanymi podczas instalacji systemu

openSUSE Linux. Instalacja minimalna mniej wicej odpowiada trybowi jednodostpnemu (poziom 1.), natomiast minimalna instalacja z obsug sieci odpowiada poziomowi pracy 3. Poziom 5. jest przeznaczony dla uytkownikw, ktrzy chc mie do dyspozycji kompletny pulpit graficzny. Poziom pracy mona zmieni w uruchomionym systemie. Ta operacja powoduje zatrzymanie wszystkich usug z biecego poziomu i ponowne uruchomienie tych, ktre s skonfigurowane dla poziomu docelowego. Poziomy pracy systemu: Poziom 0 - Zatrzymanie systemu. Poziom 1 - Tryb jednodostpny lub ratunkowy. Tylko root moe si zalogowa do systemu. Poziom 2 - Tryb wielodostpny lokalny z obsug sieci. Poziom 3 - Peny tryb wielodostpny z obsug sieci. Poziom 4 - Niewykorzystany. Poziom 5 - Peny tryb wielodostpny z obsug sieci i menederem wywietlania X (rwnie tryb bezpieczny, jeli uruchomiony bezporednio ze startowego wiersza zachty). Poziom 6 - Restart systemu.

Aby przeczy poziom pracy systemu naley wpisa w wierszu polece polecenie init z numerem docelowego poziomu pracy. Na przykad, aby przeczy si z poziomu 5. (obejmujcego X i rodowisko pulpitu) na poziom 3. (rodowisko sieciowe), naley: Otworzy sesj terminala i zalogowa jako root. W wierszu zachty wpisa init 3. Polecenie to uruchamia skrypt init dla poziomu pracy 3.

Po wydaniu tego polecenia init sprawdza konfiguracj w pliku /etc/inittab i uruchamia skrypt /etc/init.d/rc z wartoci 3 w roli parametru wejciowego. Narzdzie rc zatrzyma skrypty wszystkich usug, dla ktrych w katalogu /etc/init.d/rc3.d nie ma skryptu startowego, lecz w katalogu /etc/init.d/rc5.d znajduje si skrypt sucy do zatrzymania usugi. Skrypty zatrzymujce usugi maj nazwy plikw zaczynajce si od litery K (od kill"), a startowe od litery S (start"). Liczba nastpujca po literze decyduje o kolejnoci wykonywania skryptw. Zapobiega to zaamaniu dziaania programw majcych jakie zalenoci, zanim bdzie mona je zatrzyma w sposb kontrolowany. Po zatrzymaniu wszystkich niepotrzebnych usug z poziomu 5. zostaj wykonane skrypty startowe usug, ktre powinny by uruchomione w poziomie 3., lecz nie w poziomie 5. Podczas instalacji systemu openSUSE Linux mona wybra domylny poziom pracy systemu. Domylnie jest to poziom 5., praktycznie najlepszy dla wikszoci uytkownikw. Zamy jednak, e chcemy wybra inny. Powiedzmy, e nasz system openSUSE Linux ma suy jako serwer i nie chcemy, by procesor marnowa mocy obliczeniowej na odwieanie graficznego ekranu. Chcemy, by system domylnie uruchamia si do trybu tekstowego, zachowujc jednak zdolno do uruchomienia trybu graficznego, gdy okae si potrzebny. W takiej sytuacji lepszy bdzie poziom pracy 3.

Domylny poziom pracy mona ustawi na dwa sposoby. Po pierwsze, moemy zmodyfikowa plik konfiguracyjny /etc/inittab za pomoc edytora tekstu, jak na poniszym rysunku. Zwrmy uwag na wiersz w rodkowej czci okna: "id:5:initdefault".

Ten wiersz wskazuje, jaki poziom pracy jest domylnie wybierany przy starcie systemu. Aby zmieni go na poziom 3.: 1) Otwrz sesj terminala i przecz si na konto uytkownika root. 2) Wpisz polecenie mcedit /etc/inittab. 3) Przejd klawiszem kursora w d do wiersza id:5:initdefault. 4) Nacinij klawisz Ins. 5) Zmie warto 5 na 3. 6) Nacinij Esc. 7) Nacinij klawisz F10, aby zakoczy edycj pliku i zapisa zmiany. 8) Uruchom ponownie system.

Tym razem system po uruchomieniu przejdzie do poziomu 3., jak na rysunku poniej.

Po zakoczeniu procesu uruchamiania systemu zostanie wywietlony prosty, tekstowy ekran z daniem podania uytkownika i hasa. Po zalogowaniu si bdzie mona opcjonalnie uruchomi rodowisko graficzne, wpisujc polecenie startx. Druga metoda zmiany poziomu pracy wykorzystuje narzdzie YaST, wygodne, jeli kto nie lubi posugiwa si linuksowymi narzdziami edycji tekstu. Aby zmieni domylny poziom pracy za pomoc YaST: 1) Uruchom YaST i otwrz modu System/Usugi systemowe (poziom pracy). 2) Wybierz Tryb zaawansowany. Pojawi si okno jak na poniszym rysunku.

3) Wybierz odpowiedni tryb z menu Ustaw domylny poziom pracy po uruchomieniu systemu na. 4) Kliknij Zakocz Przy nastpnym starcie system uruchomi si w nowym poziomie.

2.4

Wybr usug przy starcie systemu YaST

YaST udostpnia administratorowi zaskakujco atw metod wyboru usug, ktre bd uruchamiane przy starcie systemu. Modu Usugi systemowe jest prosty w uyciu i udostpnia wane informacje o kadej z usug. Zatrzymanie lub uruchomienie usugi ogranicza si do kliknicia mysz.

Niedostateczna dbao przy uruchamianiu nowych usug, a zwaszcza przy zatrzymywaniu czynnych usug, moe uniemoliwi start systemu. Narzdzie Usugi systemowe w trybie zaawansowanym moe by jeszcze bardziej niebezpieczne. Nie naley zmienia poziomu pracy usugi bez dobrego powodu. Przed wyjciem z edytora usug systemowych zawsze naley sprawdzi wprowadzone zmiany. Zostaj wprowadzone w ycie dopiero po restarcie systemu, wic w razie koniecznoci mona zapobiec bdom o katastroficznych skutkach. Praca z narzdziem Usugi systemowe Po uruchomieniu moduu ze strony YaST System pojawia si lista wszystkich dostpnych usug. Druga kolumna listy wskazuje, czy usuga jest aktualnie adowana przy starcie systemu, a trzecia zawiera krtki opis kadej usugi. Zaznaczenie usugi (jak np. bluetooth na powyszym rysunku) wywietla bardziej szczegowy opis w dolnym panelu okna. Aby usuga zostaa uruchomiona przy nastpnym starcie systemu, zaznacz j na licie kliknij Wcz. Aby wyczy usug, zaznacz j i kliknij Wycz. Przejrzyj wprowadzone zmiany i kliknij Zakocz, aby je potwierdzi. Uruchom komputer ponownie, by wymusi zmiany. Tryb zaawansowany

Przeczenie narzdzia w tryb zaawansowany (zobacz na poniszy rysunek) powoduje wywietlenie dodatkowych opcji. Pierwsze mog si rzuci w oczy skrypty startowe i inne usugi. W trybie zaawansowanym naprawd naley wiedzie, co si robi, a narzdzie w znacznie mniejszym stopniu prowadzi uytkownika za rk.

W trybie zaawansowanym mona: Zmieni domylny poziom uruchamiania systemu. Wskaza, ktre usugi maj si uruchamia w kadym poziomie pracy. Uruchamia, zatrzymywa i przeadowywa dowoln usug bez restartu systemu. Wczy wszystkie usugi przy starcie systemu.

Podobnie jak w trybie prostym, proces edycji jest nieskomplikowany. Menu rozwijane Ustaw domylny poziom pracy suy do wyboru domylnego poziomu pracy systemu. Aby wprowadzi zmiany dla okrelonej usugi, naley j zaznaczy na licie. Menu Uruchom/Zatrzymaj/Odwie pozwala zmieni stan usugi: uruchomi, jeli nie jest jeszcze uruchomiona, zatrzyma dziaajc lub odwiey (zatrzyma w razie potrzeby i uruchomi ponownie). Pola wyboru w dolnej czci okna pozwalaj wybra poziomy pracy, w ktrych usuga bdzie aktywna. Zaznaczenie opcji B powoduje uruchomienie usugi podczas startu systemu, a S - podczas wyczania. Po przeczeniu z trybu prostego na zaawansowany opis drugiej kolumny zmienia si z Wczone na Uruchomiona, co pozwala uy menu Uruchom/Zatrzymaj/Odwie. Menu Wcz/wycz pozwala wcza i wycza poszczeglne usugi, a dodatkowo zawiera opcj wczenia wszystkich usug. Wprowad zmiany, przejrzyj je uwanie i kliknij Zakocz, by potwierdzi ustawienia.

2.5

Rczne uruchamianie i zatrzymywanie usug

Po zmianie pliku konfiguracyjnego okrelonej usugi zwykle konieczne jest zatrzymanie i ponowne uruchomienie tej usugi, by zostaa uyta nowa konfiguracja. Podczas wprowadzania zmian w ustawieniach serwera X czsto opaca si zmieni poziom pracy z 5. na 3., aby przetestowa zmiany, a nastpnie wrci do 5., w celu ponownego wczenia menedera wywietlania. W ten sposb ewentualne bdy mona naprawi, nie uruchamiajc systemu za kadym razem.

Aby zatrzyma, uruchomi lub przeadowa dowoln usug, zaloguj si do powoki jako superuytkownik (root). Ponisze polecenie pozwala sprawdzi, czy jest uruchomiony serwer NFS: /etc/init.d/nfsserver status Skrypt zwrci informacje o swoim stanie. Powinien wywietli komunikat:

Aby zatrzyma i ponownie uruchomi usug, wpisz: /etc/init.d/nfsserver restart Powinny pojawi si komunikaty:

Kad usug mona rwnie zatrzyma, uruchomi lub przeadowa w trybie zaawansowanym narzdzia YaST Usugi systemowe.

3 Administracja procesami i usugamiKolejnym zadaniem administratora systemu jest monitorowanie dziaania systemu oraz zarzdzanie uruchomionymi i uruchamianymi procesami. Sekcja ta omawia przegld i zarzdzanie procesami oraz planowanie zada do wykonania. Zagadnienia ktre zostan omwione podzielono na nastpujce podrozdziay:

Monitorowanie i zarzdzanie procesami Planowanie zada

3.1

Monitorowanie i zarzdzanie procesami

Aby zarzdza procesami w SUSE Linux Enterprise Server, musimy pozna nastpujce zagadnienia:

Co to jest proces Zadania i procesy Zarzdzanie procesami pierwszoplanowymi i procesami w tle Przegldanie i wskazywanie priorytetw procesw Zakoczenie procesu Zrozumienie usug - demon Zarzdzanie procesami demon.

3.1.1

Definicja procesuProgram. - Uszeregowany zbir polece przechowywany w pliku na systemie plikw Linuksa. Proces - Program, ktry jest zaadowany do pamici i wykonywany poprzez CPU. Proces uytkownika - Proces uruchomiony przez uytkownika, rozpoczty w terminalu,

Ponisze pojcia uywane s do opisywania procesw w Linuxie:

bd w rodowisku graficznym.

Proces demon - Proces systemowy, ktry nie jest powizany z terminalem, bd rodowiskiem graficznym. Jest to proces, lub zbir procesw, ktry czeka na zdarzenie, by wywoa akcj na czci programu. W serwisach opartych na sieci tym zdarzeniem jest poczenie sieciowe. Inne serwisy, takie jak cron i atd, s oparte na czasie i przedstawiaj pewne wydarzenia w pewnych momentach. Podczas uruchamiania systemu Linux, pocztkowy proces init (rodzic wszystkich procesw) uruchamia kilka demonw, wczajc rwnie demon dla logowania uytkownika. Po tym, jak uytkownik zaloguje si konsol tekstow, startuje powoka, co pozwala mu na manualne rozpoczcie procesw, w tym momencie procesw uytkownika. W rodowisku graficznym moe otworzy okno terminalu, z ktrego moe rozpocz procesy uytkownika, lub moe je rozpocz, poprzez kliknicie na ikony, bd przez wybranie z menu. Procesy maj swoje unikalne identyfikatory i tak moemy rozrni: Process ID (PID). Unikalny identyfikator, przydzielany kademu procesowi w momencie gdy si on rozpoczyna. Child Process. Proces rozpoczty przez inny proces (the parent process) Parent Process. Proces, ktry rozpoczyna inne procesy (child processes) Parent Process ID (PPID). PID procesu - rodzica, ktry stworzy obecny proces.

3.1.2

Zadania i procesy

W Linuksie uywamy ID zadania, by odnie si do procesu, przy rozpoczynaniu procesu w linii polece. ID zadania jest specyficzn wartoci numeryczn powoki, ktra niepowtarzalnie identyfikuje pracujcy program w powoce. Niezalenie od powoki kady proces jest identyfikowany przez Process ID (PID), ktry jest niepowtarzalny dla caego systemu. Wszystkie zadania maj PID, ale nie wszystkie procesy maj uyteczne ID zadania. PID 1 zawsze naley do procesu inicjujcego o nazwie init. To pierwszy proces zaczty w systemie i tworzy kilka innych procesw (procesw - dzieci), ktre potem mog stworzy dodatkowe. Kiedy najwysze dostpne PID w systemie zostaje osignite, nastpnemu procesowi przydzielana jest najnisza dostpna liczba (np. PID 17494). Procesy pracuj pewn ograniczon ilo czasu czasu. Gdy proces zostaje zamknity jego numer znw staje si dostpny. Podczas przedstawiania zadania, np. zmieniania poziomu priorytetu pracujcego programu, uywamy PID zamiast ID zadania. Kiedy chcemy przenie program z pracy w tle do pierwszego planu (a proces by rozpoczty z terminalu), uywamy ID zadania.

3.1.3

Zarzdzanie procesami pierwszoplanowymi i procesami w tle

rodowisko powoki Linuksa pozwala na prac procesu w pierwszym planie, bd w tle. Procesy wykonywane w pierwszym planie s rozpoczte w oknie terminalu i pracuj dopki proces si nie zakoczy. Okno terminalu nie wrci do znaku zachty, dopki wykonywanie programu nie zostanie zakoczone. Istniejce procesy mog by przeniesione z pierwszego planu do ta pod poniszymi warunkami:

Proces musi by rozpoczty w oknie terminalu bd w powoce konsoli Proces nie potrzebuje danych wejciowych z okna terminalu

Proces, ktry potrzebuje danych wejciowych z terminalu rwnie moe by przeniesiony do ta,

ale kiedy ukae si proba o dane wejciowe proces zostanie zawieszony dopki nie zostanie przeniesiony na pierwszy plan i dane wejciowe zostan dostarczone. Polecenia w powoce mog zosta zaczte w pierwszym planie, bd w tle. Proces w pierwszym planie moe bezporednio odbiera transmitowane sygnay. Np. kiedy wprowadzimy xeyes, by rozpocz program XEYES, bdzie on pracowa w pierwszym planie. Gdy naciniemy Ctrl+Z, proces zatrzyma si. Moemy kontynuowa prac zatrzymanego programu w tle, poprzez wprowadzenie bg. Doczenie znaku & w poleceniu rozpoczyna program w tle (zamiast na pierwszym planie). W powyszym przykadzie, ID zadania jest ([2]) i ID programu (4877). Kademu procesowi zacztemu w powoce jest przydzielone ID zadania, poprzez kontrole zada powoki. Komenda jobs wywietla zawarto kontroli zada, jak to wida poniej:

W tym przykadzie procesy 2 i 3 pracuj w tle (zauwa znak &), a proces 1 jest zatrzymany. Znak + sygnalizuje proces, ktry odpowie na fg bez opcji, natomiast znak - sygnalizuje proces, ktry dziedziczy znak +, kiedy proces ze znakiem + si zakoczy. Nastpny proces w tle bdzie oznaczony ID zadania 4 (najwysza cyfra + 1). Kontynuowa zatrzymany proces moemy nie tylko poprzez wprowadzenie bg, mona rwnie przenie proces do pierwszego planu poprzez wprowadzenie fg ID_zadania. ID zadania ukazuje si w nawiasach kwadratowych. Done oznacza, e proces zakoczy si prawidowo. Gdy ukazuje si Terminate zamiast Done, oznacza to, e wydano polecenie zakoczenia procesu. Killed oznacza wymuszone zakoczenie procesu.

3.1.4

Monitorowanie procesw i priorytety

Przy pracujcych zadaniach w pierwszym planie lub w tle, dodatkowo moemy przeglda informacje o procesach i przydziela priorytety, poprzez uycie nastpujcych narzdzi: ps pstree nice i renice top ps Moemy przeglda pracujce procesy poprzez komend ps (process status)

Z opcj x moesz rwnie przeglda niezalene od terminala procesy. Poniej znajduj si niektre powszechnie uywane opcje ps: Opcja a Opis Pokazuje wszystkie procesy, ktre posiadaj terminal kontrolny, wcznie z procesami innych uytkownikw.

x -w, w u f -l, l U userlist Pole UID PID PPID TTY NI (nice) STAT TIME COMMAND

Pokazuje procesy z lub bez terminali kontrolnych. Dostarcza szczegw, szerokich danych wyjciowych. Wywietla form nastawion na uytkownika Wywietla hierarchiczn list procesw Duga forma Wybierane przez faktyczne ID uytkownika (EUID), bd nazw. Opis ID uytkownika ID procesu ID procesu rodzica Numer terminalu kontrolnego Wpywa na regulacje dynamicznego priorytetowania Obecny stan procesu Uyty czas CPU Nazwa komendy

Poniej znajduje si opis niektrych pl w licie procesw:

Te oraz inne pola s wytumaczone w manualu polecenia ps. Status procesu STAT moe by jednym z poniszych: Kod R (runnable) S (sleeping) D (Uninterruptable sleep) T (Traced or Stopped) X Z (zombie) Opis Proces moe zosta rozpoczty Proces czeka na zewntrzne zdarzenie (takie jak dostarczenie danych) Proces nie moe by teraz zakoczony Proces jest zawieszony Proces jest martwy Proces zakoczy si, ale nie byo jeszcze proby o jego warto zwrotn

Moemy sformatowa dane wyjciowe polecenia ps, by zaprezentowa informacje, ktrych potrzebujemy:

pstree Poprzez polecenie pstree moesz przeglda i zarzdza procesami w formie struktury drzewa. To

daje nam wgld na hierarchi procesu. By zakoczy seri procesw naley znale waciwy proces parent - rodzica i zakocz go. Opcja -p wywietla PID procesw. Opcja -u wywietla ID uytkownika, jeli zmieni si waciciel. Poniewa lista procesw jest przewanie duga, moesz wprowadzi pstree -up | less, by zobaczy tylko cz procesw. nice i renice czyli priorytety Linux zawsze stara si rozdzieli dostpny czas pracy na komputerze sprawiedliwie dla wszystkich procesw. Jednak moesz chcie przydzieli procesowi mniej lub wicej czasu procesora. Moemy to zrobi za pomoc komendy nice, jak poniej: To polecenie przydziela procesowi specyficzn warto atrybutu NICE, ktra wpywa na obliczenie priorytetu procesu ( ktry jest wzrastajcy, bd malejcy). Jeli nie wprowadzisz wartoci polecenia nice, proces rozpoczty zostanie z wartoci +10. Kolumna NI w grnej licie zawiera warto polecenia nice procesu. Domylna warto 0 jest uwaana za neutraln. Moesz przydzieli poziom nice uywajc wartoci numerycznych od -20 do 19. Im mniejsza warto nice, tym wikszy priorytet procesu. Proces z poziomem nice -20 pracuje na najwyszym priorytecie, natomiast proces z poziomem nice 19 pracuje na najniszym priorytecie. Poziom nice jest uywany przez planowanie, by oszacowa jak czsto dokonywa przegldu danego procesu. Tylko uytkownik root ma prawo uruchomienia procesu z ujemnym poziomem nice (np. nice -3 sleep 99). Gdy normalny uytkownik sprbuje to zrobi ukae si sygnalizacja bdu Moemy uy komendy renice, by zmieni warto polecenia NICE pracujcego procesu. Tylko uytkownik root moe zmniejszy warto polecenia nice pracujcego procesu (np. z 10 na 9, bd z 3 do -2). Wszyscy inni uytkownicy mog tylko zwikszy warto polecenia nice (np. z 10 do 11).Np., gdy uytkownik geeko prbuje przypisa procesowi 28056, ktry obecnie ma warto polecenia nice rwn 3, warto 1, pojawia si wiadomo odmowa dostpu. Monitorowanie procesw top. Komenda top pozwala na cige obserwowanie procesw, na licie, ktra jest uaktualniana w krtkich odstpach czasowych, w ten sposb dostarczajc przegld pracujcych systemw w czasie rzeczywistym. top moe rwnie suy do przydzielania nowej wartoci polecenia nice procesom, bd do ich koczenia. Informacje wywietlone w top mog by przefiltrowane przez okrelonego uytkownika oraz moe by sortowana na kadym dostpnym wywietleniu. Poprzez wprowadzenie opcji r mona modyfikowa priorytet procesu, jeli posiadamy odpowiednie przywileje, by to zrobi. Takie same zasady obowizuj przy uyciu top, jak przy zmianie poziomu nice procesu przy uyciu komendy renice. Uytkownik inny ni root, moe podwyszy poziom nice, jednak nie moe go obniy.

Gdy wprowadzisz top ukae si lista, jak poniej:

Wywietlona lista jest sortowana poprzez czas pracy na komputerze i aktualizowana co 3 sekundy. Moesz zakoczy wywietlenie poprzez wprowadzenie q. Ponisza tabela opisuje domylne kolumny: Kolumna PID USER PR NI VIRT RES SHR S %CPU %MEM TIME+ COMMAN D Opis ID procesu Nazwa uytkownika Priorytet Warto polecenia nice Obraz wirtualny (w KB) Stay rozmiar (w KB) Rozmiar dzielonej pamici (w KB) Status procesu Uycie CPU Uycie pamici (RES) Czas CPU Nazwa polecenia

Moesz przeglda polecenia zarzdzajce procesami dostpne w top, poprzez wprowadzenie ? lub h. Poniej znajduje si kilka z bardziej popularnych polece: Polecenia r k Opis Przypisuje now warto polecenia nice procesowi Wysya procesowi sygna zakoczenia (tak jak kill lub

killall) N P i Sortowanie wedug ID procesu Sortowanie wedug zaadowania CPU Poka tylko procesy non-idle

Opcje linii polece mog by uyte do zmiany domylnego zachowania top.

top -d 5 (opnienie) zmienia domyle opnienie (3 sekundy) przed odwieeniem do 5 sekund top -b (tryb batch) jest poyteczna, gdy chcesz zapisa dane wyjciowe w pliku lub przekaza je innemu procesowi. top -n 3 (iterations) Powoduje to, e top rezygnuje po trzecim odwieeniu. Jest to wyjtkowo przydatne w poczeniu z -b, np. top -b -n 1.

3.1.5

Procesy i sygnay

Procesy w systemach Linux mog zakoczy si samoistnie (wg programu). Mona wymusi wczeniejsze zakoczenie procesu przez wysanie do procesu odpowiedniego sygnau. Do wysyania sygnaw do procesw su narzdzia kill i killall. Rnica midzy narzdziami polega na tym i narzdzie kill jako wymagany parametr przyjmuje PID procesu, do ktrego ma by wysany sygna, natomiast narzdzie killall nazw tego procesu (sygna zostanie wysany do wszystkich procesw o wybranej nazwie) Np., jeli wprowadzasz xeyes w linii polece, by uruchomi program xeyes (a jego PID to 18734) moesz wprowadzi: kill 18734 lub killall xeyes by zakoczy proces. Jeeli uyjemy narzdzi kill lub killall bez parametrw domylnie do wybranego procesu zostanie wysany sygna TERM, ktry powoduje i proces podejmie dziaania prowadzce do prawidowego zakoczenia. Jest to istotna funkcjonalno, dziki ktrej procesy s w stanie przechwyci sygnay i odpowiednio je obsugiwa (z wyjtkiem sygnaw KILL, STOP i CONT). Aby wywietli dostpne sygnay w systemie moemy uy polecenia: gostek@lemur:~$ kill -l 1) SIGHUP 2) SIGINT 3) SIGQUIT 4) SIGILL 5) SIGTRAP 6) SIGABRT 7) SIGBUS 8) SIGFPE 9) SIGKILL 10) SIGUSR1 11) SIGSEGV 12) SIGUSR2 13) SIGPIPE 14) SIGALRM 15) SIGTERM 16) SIGSTKFLT 17) SIGCHLD 18) SIGCONT 19) SIGSTOP 20) SIGTSTP 21) SIGTTIN 22) SIGTTOU 23) SIGURG 24) SIGXCPU 25) SIGXFSZ 26) SIGVTALRM 27) SIGPROF 28) SIGWINCH 29) SIGIO 30) SIGPWR 31) SIGSYS 34) SIGRTMIN 35) SIGRTMIN+1 36) SIGRTMIN+2 37) SIGRTMIN+3 38) SIGRTMIN+4 39) SIGRTMIN+5 40) SIGRTMIN+6 41) SIGRTMIN+7 42) SIGRTMIN+8 43) SIGRTMIN+9 44) SIGRTMIN+10 45) SIGRTMIN+11 46) SIGRTMIN+12 47) SIGRTMIN+13 48) SIGRTMIN+14 49) SIGRTMIN+15 50) SIGRTMAX-14 51) SIGRTMAX-13 52) SIGRTMAX-12 53) SIGRTMAX-11 54) SIGRTMAX-10

55) SIGRTMAX-9 59) SIGRTMAX-5 63) SIGRTMAX-1

56) SIGRTMAX-8 60) SIGRTMAX-4 64) SIGRTMAX

57) SIGRTMAX-7 61) SIGRTMAX-3

58) SIGRTMAX-6 62) SIGRTMAX-2

lub wywietli stron manuala: man 7 signal Jak atwo zauway sygnay s ponumerowane, dlatego mona uywa zarwno nazw jak i numerw procesw. Nastpujce polecenia wywouj t sam reakcj: kill -TERM kill -SIGTERM kill -17 KILL zabjca procesw Sygna KILL (nr 9) jest jednym z sygnaw, ktrych proces nie jest w stanie przechwyci. Jeeli ten sygna zostanie wysany do procesu jdro systemu natychmiast przerwie prac tego procesu oraz zwolni zarezerwowan przez niego pami bez podejmowania dziaa bezpiecznego zakaczania. Sygnau KILL naley uywa ostronie, gdy moe powodowa i zakaczane procesy pozostawi bdne lub niekompletne dane w plikach. STOP i CONT zamraanie procesw Istnieje moliwo zamroenia procesu w systemach Linux. Do tego celu uywane s sygnay STOP i CONT. Proces rwnie nie jest w stanie przechwyci tych sygnaw. Dziaanie systemu po wysaniu sygnau STOP do procesu (np. obliczeniowego w sytuacji, gdy tymczasowo system potrzebuje wicej mocy obliczeniowej dla innych procesw) jdro odpowiednio oznacza proces, przez co nie jest on przenoszony do kolejki procesw oczekujcych (nie otrzymuje on czasu procesora), rwnie wszystkie operacje wejcia/wyjcia s zatrzymane. Proces taki bdzie odpowiednio oznaczony przy wywietlaniu narzdziami monitoringu: gostek@lemur:~$ while [ 1 ] ; do echo test; done > /dev/null & [1] 8518 gostek@lemur:~$ kill -STOP 8518 gostek@lemur:~$ ps u USER PID %CPU %MEM VSZ RSS TTY STAT START TIME COMMAND gostek 3504 0.0 0.2 4728 1108 pts/5 Ss+ Aug28 0:00 /bin/bash gostek 3535 0.0 0.2 4740 1324 pts/6 Ss+ Aug28 0:00 /bin/bash gostek 3538 0.0 0.2 4736 1136 pts/7 Ss Aug28 0:00 /bin/bash gostek 3541 0.0 0.2 4740 1136 pts/8 Ss Aug28 0:00 /bin/bash gostek 8518 50.4 0.1 4732 548 pts/2 T 00:28 0:23 /bin/bash gostek 8528 0.0 0.1 3660 1028 pts/2 R+ 00:28 0:00 ps u Aby proces trafi ponownie do kolejki procesw oczekujcych naley wysa do niego sygna CONT: gostek@lemur:~$ kill -CONT 8518 gostek@lemur:~$ ps u USER PID %CPU %MEM VSZ RSS TTY STAT START TIME COMMAND gostek 3504 0.0 0.2 4728 1108 pts/5 Ss+ Aug28 0:00 /bin/bash

gostek 3535 0.0 0.2 4740 1324 pts/6 Ss+ Aug28 0:00 /bin/bash gostek 3538 0.0 0.2 4736 1136 pts/7 Ss Aug28 0:00 /bin/bash gostek 3541 0.0 0.2 4740 1136 pts/8 Ss Aug28 0:00 /bin/bash gostek 8518 6.2 0.1 4732 548 pts/2 R 00:28 0:24 /bin/bash gostek 8547 0.0 0.1 3660 1028 pts/2 R+ 00:28 0:00 ps u Inne sygnay mog by przechwytywane i obsugiwane przez procesy. Np. proces po otrzymaniu sygnau TERM moe wykona zakoczenie zapisu buforw do plikw oraz zamknicie plikw po czym zakoczy si. Np. proces rodzi serwera apache otrzyma sygna HUP wczytuje ponownie konfiguracj z plikw. Wszystkie istniejce sesje nie s zrywane natomiast dla nowych sesji stosowana jest nowa konfiguracja. System monitorowania interfejsu Gnome Z pulpitu Gnome mona uruchomi przydatny system monitorowania interfejsu Gnome (Computer> More Applications> GNOME system monitor), by przeglda i zabi procesy.

Jeli spotkamy si ze zym zachowaniem, lub zawieszeniem procesu moesz go zabi poprzez system monitorowania interfejsu Gnome, przez wybranie procesu z tabeli procesw, a nastpnie wybranie End Process. Ponisze informacje s wywietlane domylnie w kolumnach w tabulatorze procesw: Kolumna Status Rewident Mamory CPU% Opis Status procesu (np., piczka itp.) Rzeczywiste zajcie pamici Zaadowanie systemu spowodowane przez procesy Process Name Nazwa procesu

systemu wymagane dla procesu Nice ID Arguments Priorytet procesu podczas przydzielania czasu przez jdro Numer procesu (ID procesu) Polecenie startowe dla tego procesu i uyte argumenty

Mona zmieni format wywietlanych informacji poprzez edytowanie preferencji (Edit> Preferences).

3.1.6

Zrozumienie usug (Daemon)

Usuga rwnie nazywana jest Daemonem i jest procesem, bd zbiorem procesw, ktry czeka na zdarzenie, by wywoa akcj na czci programu. W usugach opartych na sieci, tym zdarzeniem jest poczenie sieciowe. Inne serwisy, takie jak cron i atd, s oparte na czasie i przedstawiaj pewne wydarzenia w pewnych momentach. Te usugi sieciowe tworz tzw. suchacze na porcie TCP lub UDP, gdy s uruchamiane, zwykle podczas uruchamiania systemu. Ten suchacz czeka na ruch sieciowy, by pojawi si na wyznaczonym porcie i kiedy ruch zostanie wykryty program przetwarza ruch jako dane wejciowe i generuje dane wyjciowe, ktre s wysyane z powrotem proszcego. Np., kiedy wyszukiwarka sieciowa podcza si do serwera sieciowego, wysya prob do serwera sieciowego, ktry t prob przetwarza i wysya z powrotem odpowied. Nastpnie odpowied jest przetwarzana przez wyszukiwark sieciow, by moga sta si czytelna dla ludzi. Wikszo usug opartych na sieci dziaa w podobny sposb, aczkolwiek dane nie zawsze s czystym tekstem, jak w przykadzie serwera sieciowego

3.1.7

Zarzdzanie procesami Daemona

Demony pracuj w tle i przewanie s uruchamiane przy inicjacji systemu. Demony sprawiaj, e jaka ilo serwisw jest dostpna. Z tego powodu demony s procesami niezalenymi od terminalu i s sygnalizowane w kolumnie TTY ps x poprzez ?. Przewanie moemy rozpozna demony poprzez kocwk d (np. syslogd lub sshd). Jednak jest kilka usug, w ktry to nie wystpuje (np. cron lub portmap). Istniej dwa typy demonw: Demony Signal- controlled. S zawsze aktywne, gdy istnieje odpowiednie zadanie (takie jak cupsd) Demony Interval- controlled. S zawsze aktywne co pewn przerw (np. cron lub atd) Dla kadego demona istnieje skrypt w /etc/init.d/. Kady skrypt moe by kontrolowany i uruchamiany z poniszymi parametrami:

Parametr start s