21. Jakie są moje korzenie?

Kancelaria Senatu

Zesp

oły se

nack

ie, ze

szyt 2

1/20

13

Wyniki konkursu zorganizowanego przez Parlamentarny Zespół ds. Dzieci w 2013 roku

Jakie są moje korzenie?


Kancelaria Senatu


Redakcja: Piotr Świątecki, Dorota Wojucka Projekt okładki: Krzysztof KornelukRedakcja techniczna: Jacek Pietrzak

Zeszyt 21/2013

Biuro InformatykiDział Edycji i PoligrafiiWarszawa 2013 r.Nakład 500 egz.

3

SpiS treści

Senator Alicja Chybicka – Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

NAgRoDZoNE PRACE KoNKuRSoWEFilip Ambroziak – Losy rodziny Nocuniów podczas II wojny światowej . . . . . 12Maciej Celuch – Jakie są moje korzenie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Aleksandra Filipowicz – Moje korzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Szymon gołdyn – Jakie są moje korzenie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28Karol górecki – Historia mojej rodziny. Za Bugiem . . . . . . . . . . . . . 32Juliusz grabowski – Moja rodzina, moi przodkowie, moje korzenie . . . . . . 36Aleksander Kecher – Jakie są moje korzenie? . . . . . . . . . . . . . . . . 42grzegorz Królikowski – Rodzina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Jakub Miczek – Bunia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44Jadwiga Pawliszak – Dom pełen wspomnień . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Antoni Plasota – Wywiad z moją babcią – Krystyną Plasotą. . . . . . . . . . 49Dawid Psiurski – Moje korzenie. Historia moich przodków . . . . . . . . . . 52Jakub Robakiewicz – Wywiad z moją prababcią. na temat jej dzieciństwa . . . 55Paweł Soiński – Moja rodzina. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Patrycja Szymczak – Skarb na strychu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Agnieszka Wróblewska – Opowieść dębu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

PRACE Z EtAPu ogólNoPolSKIEgo

Wiktoria Aleksiun – Moje korzenie. historia i tradycja rodzinna . . . . . . . 74Natalia Aleksy – Jakie są moje korzenie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76Natalia Borawska – Jakie są moje korzenie? . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

4

Witold Jerzy Borkowski – Jakie są moje korzenie? . . . . . . . . . . . . . . 81Klaudia Chomczyńska – Dzieło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Martyna Ciesielska – Korzenie – rodzina i tradycje . . . . . . . . . . . . . . 86Maria Florczyk – Moje korzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Marcin grądzki – Korzenie naszego narodu . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Mikołaj guzek – Mój Pasłęk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91Martyna Kacprzak – Sprawiedliwi.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92oliwia Kania – Prababcia Elżbieta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95Jakub Kaźmierski – Kartki z pamiętnika „Rodzinna historia” . . . . . . . . 97Justyna Kończyńska – Odtąd to miejsce zwie się Czarną Wodą . . . . . . . . 101Natalia Krzyczkowska – Wspomnienia mojej rodziny. . . . . . . . . . . . . 103Jakub Krzysztofczyk – Niech przemówią stare fotografie… . . . . . . . . . . 105Julia Kurzyńska – Mój gniady koń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Szymon Kwieciński – A moja mała Rodzinka . . . . . . . . . . . . . . . 110Anna lodzińska – Wspomnienia moich dziadków . . . . . . . . . . . . . . 111Dominika lubawska – Moje korzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113Julia Łopąg – Jakie są moje korzenie? Praca literacka . . . . . . . . . . . . . 116Eliza Łuszczyk – Moje korzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124Julian Majer – Historia mojej rodziny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126Julia Makówka – Moja rodzina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130Zuzanna Nowak – Moje korzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Łukasz orłowski – Moja Rodzina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Natalia Pacak – Wywiad z mamą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136Dominika Przygoda – Moja rodzinka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139Sebastian Pyrzanowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140Konrad Siermiński – Ojczyzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144Stanisław Konrad Szostak – Jakie są moje korzenie?. . . . . . . . . . . . . 145Ewa Śmiechowska – Moja piękna wioska . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Bartek tokarski – W pokłonie przodkom . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149tomasz tomalik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152Dominik Walczak – Historia starogardzkiej baszty . . . . . . . . . . . . . . 154

5

Weronika Walendziak – Strażnicy wspomnień . . . . . . . . . . . . . . . . 156Jan Walniczek – Jakie są moje korzenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158Aleksander Wójcik – Przystanek – Śląsk . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163tomasz Wójcik – Jest takie miejsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165tomasz Wójcik – Historia pewnego domu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166Jakub Wróblewski – Mozaika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168Agata Zawadzka – Moje korzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

NAgRoDZoNE PRACE PlAStyCZNE

Błażej Basaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172Julia Bedrycka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173Roksana Bunga. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174gabriela garbacka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175Bartosz górak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177Bartłomiej Klimek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178Zuzanna Kozajda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179Nikola Kuduk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180Karolina Kulpińska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181ola lewaszkiewicz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182Justyna lonycz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184Magda Matkowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186Adrian Michałek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187Jakub Miczek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188Szymon Moś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190Julia Niemiec . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191oliwia Nykiel, Zofia Nongieser, Barbara Modrzewska, Zuzanna lewandowska i Iga Jarema – praca zbiorowa . . . . . . . . . . . . . 192Miłosz ogonowski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193Kacper Piech. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194Jakub Pietruszewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195

6

Aleksandra Sakowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196Róża Skrzypecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197Kinga Sobolewska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198Amelia Świder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199Dawid tomaszewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200Julia trzósło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201Mateusz Wiśniewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202Patrycja Zarzycka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

PRACE PlAStyCZNE Z EtAPu ogólNoPolSKIEgo

Agnieszka Bartos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205Karolina Bogdziewicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206Marta Burczyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207Konrad Błauciak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208Amelia Calińska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210Kacper Czarny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211Monika Dryńkowska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212Dagmara Dudek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213Wiktoria Forgacz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214Karina gawęda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215Krzysztof germasiński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216Edyta gibas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217Marcin gontarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218Maja Grech. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219Agata guzdraj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220Julia głowacka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221Justyna Hagemajer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222Karolina Hasiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223Jakub Hyjek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224Wiktoria Janta-lipińska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225

7

Marcin Jełłaczyc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227Agata Kamieniak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228Wiktoria Klimczak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230Kajetan Kondraszuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231Krzysztof Konowalczyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233Anna Koper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234Magdalena Kopińska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235Aneta Kordalska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236oliwia Kosewska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237Aleksandra Kotkiewicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238Aleksandra Koziorowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239Jakub Krzyżanowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240oliwia Kurpiewska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242Kinga Kwaśniewska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243Weronika lencewicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244Filip lizuraj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245Damian Ładowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246Adam Majbroda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247Amelia Makowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248Paweł Mastalerz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249Krystian Matkowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250oliwia Matusik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251Jagoda Matusik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253Anna Michalak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255oliwia Muszyńska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256gracjan Piasecki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257Alicja Piekarska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258Weronika Pieśla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259Kornelia Porzeżyńska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261Maja Powroziewicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262

Julia Przedworska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263Nina Próchnicka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264Patrycja Pusz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265Maja Rojek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266Patrycja Ruszel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267gabriela Sabadasz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269Daria Sieradzka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270Sandra Sinkowska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271oliwia Siwiela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272Aleksandra Sobolewska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273Adrian Soroka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274Wiktoria Stasiewicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275Julia Szeniak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276Mateusz Wasiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277Nikodem Wileński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278Weronika Wąsik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279Jan Zalewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280Michał Zera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281Zuzanna Zwierzyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282

Informacja o składzie, zakresie zainteresowań i działalności Parlamentarnego Zespołu ds. Dzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283Lista dotychczas wydanych Zeszytów Zespołów Senackich . . . . . . . . . . . . 284

9

WStęp

Przekazujemy Państwu wyjątkową publikację, będącą zbiorem prac, które napłynęły na konkurs „Jakie są moje korzenie”, zorganizowany w roku szkolnym 2012/2013 przez Parlamentarny Zespół ds. Dzieci. Celem konkursu było rozbudzenie wśród dzieci zainteresowań prze-szłością, związaną z historią swojej rodziny i miejsca zamieszkania. Miał on również budować i umacniać poczucie tożsamości poprzez uświadomienie posiadania własnej historii. Na konkurs wpłynęły 1053 prace plastyczne i 518 prac literackich. Możliwość wyboru formy za-prezentowania tematu pozwoliła wielu uczestnikom w wieku od 5 do 14 lat na przedstawienie swojej historii w sposób możliwie najciekaw-szy – od wywiadów, opowiadań i wierszy po rysunki i prace przestrzen-ne. We wszystkich formach odnaleźć można było jednak coś wspól-nego – zainteresowanie przeszłością rodziny i regionu. Konkurs dał z pewnością szansę jego młodym uczestnikom na przeprowadzenie wielu ciepłych i ważnych rozmów z najbliższymi, na poznanie historii rodziny, o której często zapominało się na co dzień. Pozwolił odkryć kim są, skąd pochodzą i dlaczego w ich rodzinnych domach kultywuje się takie, a nie inne tradycje. Pozwolił prześledzić wojenną tułaczkę pradziadków i dziadków, przesiedlenia i migracje za chlebem, codzien-ną walkę o godne życie dzieci, ale też uświadomił, jak ważne jest po-czucie bezpieczeństwa w rodzinnym domu, jak cenna może być radość z odnalezienia bliskich i jak istotne jest podtrzymywanie rodzinnych więzi. Kreatywność młodych autorów widoczna jest niezwykle mocno w pracach plastycznych – stykamy się tu nie tylko z różnorodnością za-

Alicja chybicka przewodnicząca parlamentarnego Zespołu ds. Dzieci

stosowanych technik, ale przede wszystkim z niezwykle interesującym podejściem do tematu. W pracach zobaczymy drzewa genealogiczne, zobrazowane zwyczaje rodzinne i obrzędy regionalne, osoby bliskie w otoczeniu tego, co dla nich ważne. Pomysłów i sposobów prezentacji tematu konkursu jest wiele. Prace literackie to przede wszystkim opisy rodzinnych historii, opowiadania – czasami uzupełnione o fotografie i stare dokumenty, ale również wiersze i wywiady z najbliższymi.

Zachęcam Państwa bardzo serdecznie do zapoznania się ze wszyst-kimi pracami. to niezwykle piękny i interesujący materiał. W publikacji znajdują się wybrane nagrodzone prace. Wszystkie nagrodzone oraz prace z etapu ogólnopolskiego zamieszczone zostały na dołączonej do wydawnictwa płycie. Życzę wielu pozytywnych wrażeń w trakcie lektury.

NagroDZoNe Prace koNkursoWe

12

Historią, którą będę opisywał, są wojenne dzieje mojej rodziny, po-nieważ interesuję się przeszłością oraz genealogią moich przodków. Źródłem informacji są listy zesłańców syberyjskich, opowiadania mo-ich rodziców i dziadków oraz zachowana na taśmie opowieść cioci Marysi nagrana w 2003 roku. Niestety nikt ze świadków tamtych wy-darzeń już nie żyje, ale ich historia przekazywana jest w mojej rodzinie z pokolenia na pokolenie.

Żeby zobrazować pokrewieństwo osób pokażę drzewo genealo-giczne części mojej rodziny, o której będę pisał.

Filip Ambroziak Szkoła podstawowa nr 1 w Błoniu Klasa 4 b

Filip Ambroziak Błonie, dn. 09.05.2013

Szkoła podstawowa nr 1 w Błoniu

Klasa 4 b

LOSY RODZINY NOCUNIÓW PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ

Historią, którą będę opisywał, są wojenne dzieje mojej rodziny, ponieważ interesuję

się przeszłością oraz genealogią moich przodków. Źródłem informacji są listy zesłańców

syberyjskich, opowiadania moich rodziców i dziadków oraz zachowana na taśmie opowieść

cioci Marysi nagrana w 2003 roku. Niestety nikt ze świadków tamtych wydarzeń już nie żyje,

ale historia ich przekazywana jest w mojej rodzinie z pokolenia na pokolenie.

Żeby zobrazować pokrewieństwo osób pokażę drzewo genealogiczne części mojej

rodziny, o której będę pisał.

Wiktoria i Wincenty

Nocuń

Genowefa Mieczysława

Franciszek i Wiktoria

Jan

Maria

Janina

Stefan

Tadeusz

Świcarz

Wyszkowska

Nocuń

Nocuń

Janowska

Czajka

Nocuń

Nocuń

Teofil i Lidia

Białeccy

Wojciech i Anna

Ambroziak

Filip (JA)

Adrianna

LOSY rODZiNY NOcUNiÓW pODcZAS ii WOJNY śWiAtOWeJ

13

Rodzina Nocuniów mieszkała w Horodnicy na ukrainie, ale w cza-sie II Rzeczpospolitej ten teren należał do Polski. Kiedy 17 września 1939 roku ZSRR zadał Polsce cios atakując ze wschodu, ta miejsco-wość znalazła się pod okupacją radziecką. Prapradziadkowie dowie-dzieli się, że Rosjanie sporządzili listy i ich nazwiska na nich widnieją. Chociaż nie wiedzieli, w jakim celu są te listy robione, to postanowili przejść na stronę niemiecką do centralnej Polski i poszukać bezpiecz-niejszego schronienia. Zimą 1939 roku prapradziadek Wincenty razem z najstarszym synem Franciszkiem oraz córką Marysią zabrali trochę rzeczy i przedostali się przez granicę w okolice Błonia (tu mieszkała dalsza rodzina). oni jako pierwsi uciekli z ukrainy, żeby urządzić jakieś mieszkanie i mieli sprowadzić resztę rodziny, ponieważ przedostanie się przez granicę tylu osób naraz byłoby bardzo trudne i niebezpiecz-ne. Franciszek wrócił do Horodnicy jeszcze po młodszą siostrę, Jankę. Potem się okazało, że wtedy ostatni raz widzieli swoją mamę.

Dnia 10 lutego 1940 roku NKWD przyszło do praprababci Wik-torii i kazali pakować najpotrzebniejsze rzeczy. Na spakowanie mieli kilkanaście minut. W domu była wtedy babcia, Stefan i Janek. NKWD--ziści bardzo dopytywali się o tadeusza i resztę rodziny. tadek w tym czasie powinien być w szkole. gdy żołnierze poszli do szkoły, tadka tam nie było. okazało się, że tego dnia poszedł na wagary. gdy przez miasteczko wieziono na wozie babcię i synów, tadek wracał do domu. Babcia i bracia zauważyli go, jednak nic nie zrobili, żeby go nie areszto-wali. takim sposobem na Syberię trafili babcia Wiktoria, Stefan i Janek. tadek (najmłodszy z rodzeństwa) został w Horodnicy pod opieką naj-starszej siostry genowefy, która była już mężatką. Na Syberię zabiera-no w pierwszej kolejności Polaków lepiej wykształconych i patriotów. A dziadek Wincenty przed wojną był felczerem.

Zesłańcy mieszkali na uralu w pasiołku Elwa. Pasiołek to w „ZSRR 1939-1941 miejsca zasiedlane przez ludność deportowaną; osiedleni nie mogli opuszczać pasiołka i byli poddani dozorowi milicyjnemu”. Na Syberii panowały okropne warunki. Polacy mieszkali w barakach, w dzień ciężko pracowali, a w nocy często stali w kolejce, żeby kupić chleb. Jedzenie było wydzielane. Racje żywnościowe np. na chleb to 40 dag dziennie na osobę pracującą, a 25 dag, gdy się nie pracowało.

14

W czasie, kiedy babcia z dziećmi byli na Syberii, pisali bardzo dużo listów, z których przez cenzurę wiele nie dochodziło, babcia pisze: „ja tyle do Was pisała a Wy trzy otrzymali, piszcie częściej bo jak nie jeden to drugi dojdzie”. Wszystkie listy były czytane, więc nie można było pisać nic złego i nie mogli pisać całej prawdy o swojej sytuacji.

W pierwszym liście z 7 kwietnia 1940 r. babcia pisała „Janek bardzo chory – był w szpitalu, ale mi go oddali”. Przypuszczamy, że musiał zachorować już w drodze. W następnym liście z lipca dowiadujemy się tylko, że „Janka nie ma”. Nawet nie wiemy kiedy dokładnie zmarł i z jakiej przyczyny. Miał 22 lata.

Stefan (miał wtedy 18 lat) zimą pracował przy ścinaniu drzew. A zimy były bardzo srogie. temperatura sięgała nawet –57°C. latem spławiali to drewno rzeką. Mieli bardzo wysokie normy, ale Stefanowi udawało się je wyrobić i nawet więcej. Babcia nie pracowała, ale wiemy, że latem zbierała jagody i grzyby, żeby zimą mieli co jeść. Babcia pisała „Stefek robi o 20 kilometry ode mnie no raz na dwa tygodni przychodzi do mnie i tak mu było wypadło, że na święta był, to razem spędziliśmy ten dzień”. ten dzień na obczyźnie musiał być bardzo ciężki. Jedynie listy były rado-ścią „Dziękuję Wam serdecznie za listy, którymi sprawiliście nam wielką radość (…) i weselej nam tu było w obczyźnie ten dzień spędzić. Stefek jak czytał list od Janki to się aż rozpłakał. Tyle choć tu mam pociechy że on jest ze mną i stara się o mnie jak może bo do Was mi daleko”. Jak widać bardzo tęsknili, co piszą w każdym liście.

o dalszych ich losach dowiadujemy się z listu Stefana z dnia 1.04.1944 roku: „w 1942 roku mama ciężko zachorowała na raka, została dwa razy operowana. Niestety po drugiej operacji czuła się ona źle (…) i po pięciu miesiącach zmarła 20 lutego 1943 roku. Po tym wypadku wstąpiłem w polskie siły zbrojne w ZSRR”. Czyli zaciągnął się do I Dywizji im. tadeusza Kościuszki. I dalej pisze: „Z każdym dniem zbliżam się do was. Nie możecie sobie wyobrazić jaka radość panuje u mnie zobaczenia się z Wami. Do widzenia i do prędkiego zobaczenia się z Wami”. Niestety nigdy się już nie spotkali. Stefan zginął prawdopodobnie pod Studziankami. tą wiadomość przy-niósł do rodziny przyjaciel Stefana z wojska. Żołnierz miał wtedy 22 lata i pochowany jest gdzieś prawdopodobnie jako osoba bezimienna. Nigdy nie udało się znaleźć jego grobu ani dokładnego miejsca śmierci.

15

Pod koniec wojny tadek został złapany przez Niemców i zesłany do obozu pracy w okolice gdańska. gdy już został zwolniony wraz z kolegami ukrywał się w lesie w poniemieckim bunkrze (nie wiem dla-czego). Rosjanie szukali tych chłopaków we wsi. Dowiedziała się o tym Aniela, dziewczyna tadka, i szybko pobiegła do bunkra i zabrała go stamtąd. Kiedy odeszli, Rosjanie wrzucili do bunkra granat. Wszyscy w bunkrze zginęli. Wujek tadek do końca życia mówił, że zawdzięcza życie swojej żonie Anieli.

W czasie wojny ludzie mimo wszystko próbowali żyć normalnie np. pobierali się, rodziły się dzieci. Pradziadek Franciszek w Błoniu poznał prababcię Wiktorię i w 1943 roku urodziła się moja babcia lila.

gdyby Rosjanie ujawnili więcej informacji z tajnych zbiorów, mo-glibyśmy otrzymać dodatkowe wiadomości o zesłańcach np. daty ich śmierci czy miejsce pochówku. Na błońskim cmentarzu znajduje się tylko symboliczna tablica pamięci wywiezionych na Sybir. Ważne jest, żeby pamiętać o naszej rodzinie, która nie żyje i przekazywać jej histo-rię dalszym pokoleniom.

16

Maciej Celuch kl.VI Szkoła Podstawowa im. W.S. Reymonta w uboczu 59-620 gryfów Śląski

JAkie Są mOJe kOrZeNie?

Każda rodzina na świecie jest zupełnie inna, posiada swój specy-ficzny koloryt, niepowtarzalne tradycje rodzinne i obyczaje, a jej człon-kowie zachowują w pamięci wspomnienia o swoich przodkach. Moja prababcia Matylda Rodziewicz z domu Pierniak urodziła się w roku 1929 w Weleśnicy leśnej. Często zastanawiałem się, jak żyła, będąc w moim wieku? Zapewne inaczej. Jej wspomnienia nierozerwalnie łą-czą się z II wojną światową. Podczas ostatniego spotkania poprosiłem, aby opowiedziała mi swoją historię z okresu wojny. Mimo tego, że minęło wiele lat, w pamięci prababci pozostał obraz tamtych dni.

Wieść o rozpoczętej wojnie dotarła do niej gdy miała zaledwie 10 lat. Do 01 września 1939 roku mieszkała w Bolechowie, powiat Dolina, województwo stanisławowskie. Jej ojciec Jan Pierniak był kole-jarzem, a mama Albina Pierniak z domu Łobos opiekowała się dziećmi. Było ich czworo: Antoni, Matylda, Domicella oraz Janina. Prababcia miała jeszcze jednego brata Stanisława, który zmarł mając zaledwie 14 dni. uczęszczała do Publicznej Szkoły Powszechnej im. Królowej Jadwigi. W momencie rozpoczęcia się II wojny światowej wszyscy ko-lejarze otrzymali rozkaz opuszczenia pracy i wyjazd z rodzinami z Bo-lechowa do Rumunii. „Podstawiono specjalny pociąg. W tym samym czasie Niemcy zorganizowali nalot na dworzec kolejowy. ludzie w po-płochu uciekali, chowając się przed bombami. Pamiętam płacz kobiet i dzieci oraz krzyk, ten przeraźliwy krzyk...Zginęło kilka osób”. Drugi rozkaz natomiast zabronił wyjazdu pracownikom kolei. ojciec prabab-ci musiał więc zostać, a mama wraz z dziećmi wyjechała do rodziny do Weleśnicy leśnej. Droga do Weleśnicy nie była prosta. Dojechali do Stanisławowa, dalszą podróż przerwał nalot lotniczy: „Widzieliśmy dwa samoloty, polski i niemiecki, jak walczyły ze sobą”- wspominała

17

prababcia. Pociąg do Nadwornej nie dojechał z powodu zbombardo-wania stacji. Mama prababci wynajęła wóz drabiniasty i cała rodzina dojechała do celu, czyli do Weleśnicy leśnej. tam mieszkali do 30 czerwca 1941 roku.

gdy do Polski weszły wojska rosyjskie, rozpoczęły się aresztowania i wywózki na Sybir. W szkole dzieci musiały uczyć się po rosyjsku, nie wolno było używać języka polskiego, nie było książek ani zeszytów. W tym czasie ojciec prababci pracował na dworcu kolejowym w Na-dwornej. Do pracy chodził pieszo 8 km. Po kilku miesiącach został zwolniony z pracy, tak jak wszyscy polscy kolejarze, ale zaraz rozpoczął pracę w Hucie Szkła, także w Nadwornej. W 1941 roku wojska Nie-mieckie napadły na Rosję. Z relacji prababci: „rozpoczęła się straszna wojna”. Były naloty i bombardowania. ginęli nie tylko żołnierze, ale i ludność cywilna. Rozkaz niemiecki brzmiał: „Wszyscy Polacy mają wrócić na miejsce pracy, gdzie pracowali do 1939 roku”. Cała rodzina wróciła więc do Bolechowa, tam dostali mieszkanie służbowe, a jej ojciec ponownie wrócił do pracy na kolei.

W 1943 roku przez Bolechów przeszła ogromną powódź, a po niej nastąpił straszny głód. Nie można było kupić nic do jedzenia. ludzie stali w kolejkach za chlebem, a wojska niemieckie rozpędzały te kolejki. Ze względu na panujący głód ksiądz w porozumieniu z ro-dzicami postanowił wywieźć dzieci do sióstr zakonnych do Bochni, gdzie były urodzajne ziemie. Pojechały tam dwie siostry prababci, Domicella i Janina, pozostając pod opieką sióstr, aż do zakończenia wojny. Natomiast prababcia po ukończeniu siódmej klasy (miała wte-dy czternaście lat) dostała wezwanie na roboty do Niemiec. Jednak rozpoczęła pracę w pobliskiej fabryce beczek, co uchroniło ją przed tym wyjazdem. Praca była bardzo ciężka. Pewnej nocy zakład spło-nął, ale zaraz został ponownie odbudowany przez pracowników tej fabryki.

W Bolechowie, gdzie mieszkała prababcia, Niemcy utworzyli getto, do którego zwożono Żydów. Nie wolno im było chodzić po stronie budynków getta, tylko po przeciwnej stronie ulicy. Pewnego dnia, gdy wracała ze szkoły do domu, widziała jak wyprowadzano Żydów i „ła-dowano” ich do wagonów, a następnie wywożono ich do Bełzy, do

18

krematorium. W tej grupie widziała swoje koleżanki ze szkoły, które prosiły ją o pomoc.

gdy zbliżał się front, na ich terenach zaczęła grasować banda uPA, tzw. ukraińscy partyzanci, którzy napadali i mordowali polskie rodziny, palili domy. ojciec prababci wywiózł rodzinę do Rymanowa, do zna-jomej rodziny, a sam wrócił do Bolechowa. W Rymanowej przebywali do frontu. gdy front był blisko, Niemcy wywozili wszystkich kolejarzy do Niemiec. Podczas bombardowania ojcu prababci udało się zbiec. trafił do zakonu w Bochni, gdzie przebywały jego dwie córki. Przez jakiś czas tam pracował. tymczasem prababcia razem ze swoją mamą i bratem tułali się po rodzinie. Niemcy często organizowali ewaku-acje, przeganiali ludzi z miejsca na miejsce. Zbierali ludność na boisku sportowym, a sami rabowali bydło i inne mienie. Jeśli ktoś sprzeciwił się, został rozstrzelany na miejscu. Po przejściu frontu ojciec prabab-ci odnalazł rodzinę i razem zamieszkali w Zagrzu. tam pozostali do zakończenia wojny. 15 października 1945 roku przyjechali do leśnej, gdyż jej ojciec dostał tu skierowanie do pracy na kolei. otrzymali dom. Wkrótce przyjechały też jej siostry. tu prababcia poznała swojego przyszłego męża Wacława Rodziewicza, który także pracował na kolei. Mieli czworo dzieci: Krystynę, Irenę (moją babcię), teresę i Jerzego.

Mimo, iż prababci nie ma już wśród nas, to pozostają po niej wspo-mnienia. Jest dla mnie prawdziwym bohaterem i uważam, że jest dla mnie bardzo ważne to, co przeżyła, a jej historia nie powinna ulec za-pomnieniu. Będąc w poczcie sztandarowym mojej Szkoły Podstawowej im. Władysława Stanisława Reymonta w uboczu, staram się godnie ją reprezentować, kultywować tradycje, wartości, pamiętać o swojej pra-babci i jej losach.

19

DOkUmeNtAcJA DO prAcY LiterAckieJ:JAkie Są mOJe kOrZeNie?

25

Aleksandra Filipowicz, kl V Pijarska Szkoła Podstawowa w Łowiczu

mOJe kOrZeNie

Jej oczy. Spoglądają na mnie, ufne, spokojne; oczy młodej kobiety, pozującej ok. 1900 roku w taszkienckim atelier rosyjskiego fotografa D.B. Kazarowa. Czy odnajdę w nich ślad płomiennego uczucia Julii do jej Romea – miłości, która zburzy więzy rodzinne i skaże jej ukocha-nego na banicję?...

Mój prapradziadek Ignacy Radziejowski jako czternastoletni chło-piec przystąpił do powstania styczniowego. W walce stracił nogę. Po jego upadku – majątek, choć przyznać należy, że... zyskał – cóż, że pod przymusem – szeroką, źródłową wiedzę o świecie... zesłany na Sybir, zmuszony do pobytu w Finlandii.

to fakty. Faktem jest również dramatyczna sprzeczka Ignacego z synem Aleksandrem, który spoliczkowany opuszcza dom rodzi-cielski i szuka swego miejsca na dworze cara Aleksandra II. Przekazy rodzinne poświadczają pobyt pradziadka Aleksandra i jego żony Julii w taszkiencie, gdzie przychodzi na świat moja babcia lidia. Rodzinne opowieści potwierdzają koleje losu wspólne wielu Polakom, a opisane przez Stefana Żeromskiego w „ Przedwiośniu" - powrót do wolnej ojczyzny w bydlęcych wagonach.

Spoglądają na mnie łagodne, ufne oczy młodej kobiety, której do-świadczenie życiowe ograniczone jest latami spędzonymi w Instytu-cie dla Błagorodnych Dziewic, gdzie panny z dobrego domu uczą się żeńskiej cnoty. Siedzi, uwieczniona na zdjęciu w czterdzieści lat po powstaniu, nieświadoma tragizmu powstańczej walki, dotkliwych konsekwencji oporu rosyjskiemu zaborcy -tak dobrze znanych memu prapradziadowi Ignacemu.

– to nie jej wina – myślę. – Podobnie ja, w trzydzieści lat po wpro-wadzeniu stanu wojennego, jak odległej, nie mojej historii słucham opowieści o ofiarach, pustych półkach sklepowych, zawieszeniu praw.

26

– to jej wina! – krzyczy do syna Ignacy.– Ślub? Nigdy! – Ignacy wskazuje na drewnianą protezę –– Straciłem nogę przez Moskali, a ty chcesz teraz kapitańską do-

czkę! Za żonę?! Nigdy!! to tylko domysły. Jednak bardzo prawdopo-dobne.

W małżeństwie Aleksandra Radziejowskiego z Julią grigoriewną urodziła się w taszkiencie córka Halina i, tuż przed rewolucją bol-szewicką, lidia – moja babcia. Błogo przeżyła jeszcze tylko chwile spokojnego dzieciństwa. Mojemu tacie opowiadała o koniu trwającym z uniesionym kopytem nad jej główką, słodkim zapachu dzieciństwa – woni dojrzałego w południowym słońcu... arbuza. Szaleńcza groza rewolucji utrwaliła się w pamięci dziecka w obrazie ogolonej głowy

Julia Radziejowska taszkient

Atelier D.B. Kazarowa

27

mamy – Julii, chorej na tyfus, cierpiącej w bydlęcym wagonie, wiozą-cym je w nieznane, do Polski...

Polski, która jest moją ojczyzną w tak naturalny sposób, poprzez prosty fakt narodzenia i dorastania w Niej.

Piszę – prosty fakt. A widzę – poprzedzający go dramatyczny splot wydarzeń: miłość ślepą na to co wokoło, ojcowski policzek, złudę rów-ności społecznej, tułaczkę całych społeczności. Moja, spoglądająca z fotografii prababcia, patrzy na mnie swymi ufnymi oczyma, nieświa-doma nieodległych już wydarzeń, które zmienią jej życie tak dalece, że ustanowią Polskę jej nową ojczyzną... Za co jestem jej wdzięczna, ja – Aleksandra, prawnuczka kapitańskiej doczki, żony Aleksandra Ra-dziejowskiego, mojego pradziadka.

28

Szymon gołdyn, kl. VIb Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w tychowie


Był deszczowy, listopadowy dzień. Razem z babcią poszedłem posprzątać strych. gdy weszliśmy, moją uwagę przykuła zakurzona skrzynia, która stała w kącie. Była ona zamknięta na kłódkę. Nagle ujrzałem złoty klucz, który leżał na oświetlonym miejscu. Był to klucz do tej skrzyni. otworzyłem ją i ujrzałem stos dokumentów. Niektóre wyglądały na bardzo stare. Nie czekając, wertowałem jeden po drugim.

Wziąłem do rąk dokument, który wyglądał na najstarszy ze wszyst-kich. okazało się, że była to koperta. Wyciągnąłem jej zawartość i za-cząłem czytać:

„Lwów; 19.09.1939 r. Droga Kasieńko!”Moja prababcia miała na imię Katarzyna! Bardzo zaciekawiony czy-

tałem dalej: „Mam postrzeloną rękę i znajduję się w szpitalu polowym. Nasi są za słabi.

Armia Radziecka zabija każdego, kto jest na ich drodze (...) „Nie rozumiałem tego, ale domyślałem się, że mój pradziadek był

na wojnie i jeden z radzieckich żołnierzy postrzelił go w rękę. Jeszcze bardziej ciekaw czytałem:

„Jak tylko ma ręka się zagoi, to zabieram nogi za pas i czmycham do Ciebie, módl się, aby wszystko było dobrze. Twój Staś ”.

Jednak dobrze się domyślałem. Łaknąc więcej ciekawych, histo-rycznych wiadomości, pobiegłem do babci i pytałem o moją rodzinę. Babcia opowiedziała mi, że mój pradziadek walczył we lwowie, gdy wojska radzieckie w roku 1939 napadały na ziemie polskie, zaś jego żona (czyli moja prababcia) wojnę spędziła we wsi koło Rzeszowa. Mówiła coś o tym, że moi pradziadkowie po wojnie zostali przesie-dleni na Pomorze z powodu „Akcji Wisła”. Ich nowy dom znajdował

29

się w małej miejscowości o nazwie Kaliska (niedaleko Białego Boru). Babcia mówiła także o pradziadkach od strony dziadka. opowiadała, że mieszkali w Centralnej Polsce, a podczas wojny zostali zesłani na prace przymusowe do Francji, zostawiając pod opieką najbliższej ro-dziny swoją córkę. Potem wrócili do małej wsi o nazwie Kikowo. Mój pradziadek był tam stolarzem. Między innymi zrobił krzyż do tamtej-szego kościoła. Krzyż ten jest tam do dziś. Kikowo to wieś znajdują-ca się blisko tychowa, w którym obecnie mieszkam. tychowo przed rokiem 1945 nazywało się groß tychow. Znajduje się tu największy w Europie głaz narzutowy – tryglaw oraz Stalag luft IV, czyli były obóz jeniecki. obóz ten wykorzystywany był podczas drugiej wojny światowej przez Niemców, więzieni byli tam głównie alianci. W całej gminie tychowo znajdują się pałace, kościoły oraz domy mieszkalne wybudowane przez niemiecki ród von Kleistow. Zarówno babcia jak i rodzice opowiadali, że często te miejsca odwiedzają Niemcy, których przodkowie zamieszkiwali te tereny.

gdy wróciłem, dalej przeglądałem dokumenty. Znalazłem kolejny list. od razu wziąłem się do czytania:

„Szczecin, 16.01.1951 r. Drogi Stanisławie! Przyjacielu! Już wiem, gdzie Cię wysiedlili. Ach, co to była za straszna noc, gdy przyszli żołnierze i wsa-dzili wszystkich mieszkańców wioski do wagonu bydlęcego i wywozili w różni miejsca w całej Polsce. Słyszałem, że wywieźli nas z powodu jakiejś „Akcji Wisła”. Wy podobno znajdujecie się w wiosce niedaleko Białego Boru, mam nadzieję, że len list trafi do Ciebie. My dostaliśmy nakaz zamieszkania w Szczecinie (...).”

Wydaje mi się, że to list sąsiada pradziadka ze wsi spod Rzeszowa. W tej samej kopercie znalazłem niewysłany list pradziadka do jego przyjaciela:

„Mieszkamy w domu jakiegoś Niemca. Gdy przyjechaliśmy do tej chałupy, wyskoczył z niej w trwodze, żebyśmy go nie zabili. Teraz mieszka u nas i pomaga nam w gospodarstwie.”

ten biedny Niemiec pewnie nie chciał stracić domu, dobrze, że moi pradziadkowie mieli dobre serce i mu pomogli. Czytałem dalej:

„Musimy się kiedy zobaczyć. Do zobaczenia. Pozdrów swą żonę i dziatki. Twój przyjaciel Stanisław.’’

30

odłożyłem list i wziąłem inny, który wysłany był z jakiegoś miasta o nazwie lyon, z lekcji przyrody pamiętałem, że jest to francuskie miasto. Zacząłem czytać:

„Lyon, 02.11.1943 r. Drogi Leonie! Jesteśmy już we Francji. Podróż była bardzo trudna, męcząca. Baliśmy się tego zesłania, ale bardzo dobrze trafiliśmy.”

Zamyśliłem się. Babcia opowiadała także o pradziadkach od strony dziadka. ten list chyba napisali będąc we Francji. Czytałem dalej:

„Pracujemy u pewnego zamożnego dziedzica, który bardzo nas szanuje, trak-tuje jak swoich. Mieszkamy w pięknym domu. Ja jestem stajennym, a Józia sze-fową kuchni. A co u Was? Ze Stenią wszystko w porządku? Pozdrowienia dla matuli i Steni. Będziemy się za Was modlić. Stanisław”.

Stenia to pewnie córka moich pradziadków, która została w Polsce. odłożyłem list do skrzyni, kolejno przerzucałem listy, zauważyłem ciekawą kopertę od razu wziąłem się do czytania:

„Koszalin, 30.05.1971 r. Kochana Anno! Przepraszam, że długo nie pisałem, ale w wojsku mamy cały dzień wypełniony musztrą i innymi ciężkimi zajęciami.”

to mój dziadek napisał list do mojej babci podczas pełnienia służby wojskowej! Czytałem dalej:

„Jak się czuje Lucynka? Przecież za miesiąc będzie miała roczek. Szkoda, że mnie wtedy z wami nie będzie. A jak ty się czujesz?"

ten list musiał być z czasów, kiedy moja mama miała roczek. Chciał-bym to zobaczyć, ale niestety, czasu nie da się cofnąć. Czytałem dalej:

,,Bardzo za Wami tęsknię. Chcialbym być teraz przy was. Modlę się, abyście były zdrowe. Za rok wrócę. Wasz Marian”.

Dziadek, tak jak reszta rodziny, jest bardzo wierzący, dlatego w trwo-dze i utęsknieniu modli się, to dodaje mu sił. odłożyłem list do skrzyni i wyciągnąłem następny, otworzyłem go i rozpocząłem czytanie:

„Stare Dębno, 16.05.19S9 r. Droga Lucyniu! Bardzo mi przykro, ale nie mogę do Ciebie przyjechać ze względu na to, że w motorze pękła mi opona. Ale wynagrodzę Ci to bukietem białych frezji.”

to chyba jest list mojego taty do mojej mamy. Mój tata pocho-dzi z małej miejscowości o nazwie Stare Dębno, a mama z Kikowa, obie te miejscowości należą do gminy tychowo. Po ślubie zamieszkali w tychowie, gdzie całe dzieciństwo spędziłem ja i moja starsza siostra Hania. Czytałem dalej:

31

„Przepraszam, że ostatnio nie dałem Ci się uczyć, ale jestem w Tobie tak zakochany, że nie jestem w sianie bez Ciebie wytrzymać ani jednego dnia.”

Nie wiedziałem, że z mojego taty jest taki romantyk. Ciekawy, jak poznawali się moi rodzice, czytałem dalej:

„Gdy naprawię motor i przyjadę do Ciebie pomyślimy nad datą ślubu. Przecież czas nagli, trzeba wziąć ślub jak najszybciej. Młodość nie trwa wiecznie.”

Mój tata miał rację, młodość nie trwa wiecznie. Łapczywie zaczą-łem czytać dalej:

„Pomyślałem, że jeśli kiedyś będziemy mieli syna, damy mu na imię Szymon. Porozmawiamy, gdy do Ciebie przyjadę. Kocham Cię. Twój Jacek”.

Moje imię się zgadza. odłożyłem list do skrzyni. Chciałem sięgnąć po następny, ale babcia mnie zawołała, zamknąłem skrzynię i pobie-głem do niej.

Bardzo się cieszę, że dowiedziałem się dużo o mojej rodzinie. Czytając te listy uświadomiłem sobie, w jak spokojnych czasach żyję. Dowiedziałem się, że wydarzenia historyczne zmieniały losy ludzi i ich rodzin, miejsca zamieszkania, a czasem nawet całe życie. Moi pradziadkowie na pewno byli wspaniałymi ludźmi i byliby dumni ze mnie i z moich talentów. Szkoda, że nigdy ich nie widziałem i nic mogę im powiedzieć, że dzięki nim, dziadkom i rodzicom, istnieję, za to im dziękuję. Zrozumiałem, że najważniejsza w życiu jest kochająca i szanująca się rodzina. W trudnych momentach pomogła im wiara, nadzieja, a przede wszystkim miłość. Myślę, że pokażę te listy swojemu potomstwu i będę wszczepiał im te trzy najważniejsze w życiu warto-ści, aby oni przekazali je dalej...

32

Karol górecki, kl. V B Szkoła Podstawowa im. Bohaterów VI Pomorskiej Dywizji Piechoty w Karlinie

Pracę dedykuję Prababci Anieli

HiStOriA mOJeJ rODZiNY ZA BUgiem

– Babciu, opowiedz o Wołyniu, proszę…– prosił Karol swoją pra-babcię Anielę.

– A co byś chciał wiedzieć? – zapytała babcia, uśmiechając się cie-pło.

– Wszystko! – odpowiedział prawnuczek. Z niecierpliwością ocze-kiwał na opowieść babci.

Prababcia Aniela była najstarszym członkiem rodziny i, mimo swo-jego podeszłego wieku, dla wszystkich była oparciem. Każdy w ro-dzinie wiedział, że w razie kłopotów zawsze może liczyć na kochaną i serdeczną babcię Anielę. Karol często słyszał od babci tereski, która była córką Anieli, że babcia to jest takie pokolenie, które powoli wy-miera, że rzadko spotyka się takich ludzi z „tego” pokolenia, cokolwiek to znaczyło.

Babcia zaparzyła herbatę z sokiem malinowym i wyjęła pyszne cia-steczka, które wyłożyła na ślicznym, porcelanowym talerzyku z wy-blakłym wzorem, który pamięta jeszcze czasy, gdy babcia była dziew-czynką.

– Było gorące lato 1945 roku. Miałam wtedy tyle lat, co ty, Karolku. Mieszkaliśmy na Wołyniu leżącym nad Bugiem. to są dzisiejsze tereny należące do ukrainy, ale wtedy to była Polska. Miejscowość nazywała się Równe. Niedaleko była fabryka porcelany.

Karol zerknął na porcelanowy talerzyk.

33

– W domu było nas ośmioro i rodzice, Wincenty i Sabina. Każdy z nas miał swoje obowiązki: starsze siostry zajmowały się gotowa-niem i porządkami, bracia pomagali tacie przy koniach i na polu, a ja i Florcia, jako najmłodsze w rodzinie, pasałyśmy krowy. Do mamy należał ogródek kwiatowy. Był najpiękniejszy i najbardziej kolorowy w całej miejscowości. Czegóż tam nie było! I lwie paszcze, i dzwonki, i nasturcje, i irysy, i dalie, i groszek pachnący. gdy po wojnie przy-jechaliśmy tu, na zachód, mama również miała swój ogródek koło domu.

Babcia upiła łyk aromatycznej herbaty, a Karol wpatrywał się w babcię zasłuchany jak nigdy.

– Pewnego dnia poszłyśmy z Florcią na łąkę wypasać krowy. Na łąkę był spory kawałek drogi, a my poganiając leniwie idące krowy, śpiewałyśmy piosenki. A oto jedna z nich:

„Pognała wołki na bukowinę, Wzięła ze sobą skrzypce jedyne. I grała, śpiewała, I tak swoje siwe wołki pasała…”

Babcia Aniela pięknie zanuciła starą piosenkę, a Karol przypomniał sobie, że jego mama często ją podśpiewywała przy sprzątaniu, czy go-towaniu.

– Babciu, a mama też zna te piosenkę! – krzyknął Karol. – A, tak. gdy twoja mama była mała i przyjeżdżała do nas na waka-

cje, to tak samo jak ty, chciała słuchać o Wołyniu. I przy okazji nauczyła się kilku piosenek. – uśmiechnęła się babcia i wróciła do opowieści.

– Żeby nam się nie nudziło przy pasaniu krów, wyplatałyśmy z Flor-cią wianki z polnych kwiatów, a potem paradowałyśmy w nich cały dzień, jak jakie królewny.

Babcia uśmiechnęła się do swoich wspomnień. – Zbierałyśmy też jagody, których w pobliskim lesie nie brakowa-

ło. urządzałyśmy sobie nawet zawody, która więcej zbierze. A buzie miałyśmy potem granatowe, jak te jagody właśnie. Pewnego dnia zbyt daleko zaszłyśmy w las. Zrobiło się ciemniej, bo drzewa gęściej rosły. – Aniela spoważniała.

34

– usłyszałyśmy strzały! Jedyną naszą myślą było, żeby jak najszyb-ciej znaleźć się w domu. uciekałyśmy z Florką, ile sił w nogach. Dotar-łyśmy do domu zdyszane i przerażone. Narobiłyśmy takiego rabanu, że wszyscy szybko przybiegli i pytali, co się stało. gdy opowiedziałyśmy o strzałach, rodzice spojrzeli tylko po sobie, a my wszyscy wiedzieliśmy, że to nie wróży nic dobrego. tego dnia krowy z pastwiska zgonił nasz tata, a w kolejne dni to on chodził je wypasać. Po kilku dniach mama zebrała nas wszystkich i powiedziała, że w pobliskich lasach grasują bandy uPA, czyli ukraińska Powstańcza Armia. ludzie z Wołynia na-zywali ich „ banderowcami” od nazwiska przywódcy Stepana Bandery. Napadali na polskie domy i mordowali z zimną krwią. Niszczyli wszyst-ko, co polskie. Byli to bardzo źli i okrutni ludzie. – Babcia zamyśliła się, delikatnie kołysząc się w swoim fotelu. Po chwili kontynuowała swoją opowieść.

– Nadszedł dzień odpustu. W Równem było to wielkie święto. Wstawało się wcześnie rano, bo do kościoła trzeba było jechać wozem z końmi. tata, wraz ze swoim bratem Frankiem, ścigali się tymi wozami po wybrukowanej drodze, a my dzieci, mieliśmy z tego ogromną ra-dość. Po uroczystej mszy w kościele szło się na pobliski plac, a tam ba-loniki, koguciki na drucikach, kolorowe wstążki. grała również kapela, ludzie tańczyli. oj, wesoło było, wesoło. Dzieci zajadały się korżami.

– A co to korże, babciu? – zapytał Karol. – Korże to takie zbożowe ciasteczka. Piekło się je od święta w każ-

dym domu. tego dnia nikt nie przewidział okropnej tragedii. Ci okrutni banderowcy wpadli na plac, gdzie było tylu bezbronnych ludzi i zaczęli strzelać. Strzelali bez opamiętania. Krzyk, strach, obawa przed utratą życia, to tyle, co z tego pamiętam. uciekaliśmy wszyscy. Każdy chciał się uratować. Pamiętam tylko, że tata zgarnął nas wszystkich, chwycił mamę za rękę, by szybko wsiąść do wozu i uciec. – Babci zakręciły się łzy w oczach, a Karol siedział bez ruchu, by nie przeszkodzić, by nie stracić ani jednego słowa z opowieści ukochanej babci. – Rodzice długo nie mogli dojść do siebie. W domu zrobiło się smutno, mama przestała podśpiewywać, tata chodził nachmurzony. W końcu nadszedł dzień, że musieliśmy wyjechać, bo na Wołyniu było zbyt niebezpiecz-nie. I tak, z całym dobytkiem, zjechaliśmy tu, pod wyzwolony Ko-

35

łobrzeg, na ziemie odzyskane. tata dostał gospodarkę w posiadanie i zaczęło się życie, piękne życie. Rodzice jednak tęsknili za Równem, za malowniczym, pięknym Wołyniem.

Babcia skończyła swoja opowieść. Karol zamyślony spoglądał gdzieś w dal. I w końcu zaczął rozumieć słowa babci tereski, że pra-babcia Aniela należy do „tego” pokolenia, pokolenia zza Buga. Po-twierdzają to chociażby słowa tego wiersza:

„ o Wołyniu nikt z nas nie zapomni, że był polski – pieśń o tym przypomni, że mogiły trawami porosły, zamiast krzyża -wyrósł las. tak jak długo w Bugu woda płynie, w polskich żyłach polska krew, o Wołyniu pamięć nie zaginie, Będzie niósł ją wiatru śpiew.”

sł. Andrzej Depo (ze zbiorów prababci Anieli)

36

Juliusz Grabowski, klasa IV C Szkoła Podstawowa nr 63 im. Anny Jasińskiej 50-057 Wrocław, ul. Mennicza 21-23

Moja rodzinaMoi przodkowieMoje korzenie

Z pokolenia na pokolenie w mojej rodzinie przekazywane są pa-miętniki, albumy i pamiątki. To z nich i opowiadań moich dziadków dowiedziałem się kim byli moi przodkowie. Jestem dumny, bo każdy z nich był komś wyjątkowym.

Kiedy z moimi rodzicami i dziadkami tworzyliśmy drzewo gene-alogiczne zrozumiałem jak wielka jest moja rodzina. Jej członkowie rozsypani są po całym świecie. Mieszkają w Australii, Szwecji, Niem-czech, Francji, Rosji i we Włoszech. Jeżeli tyko możemy odwiedzamy się i piszemy listy. Staramy się wiedzieć o sobie jak najwięcej. I tak było zawsze, świadczą o tym pocztówki z 1910 roku.

„Życie rodziców jest księgą, którą czytają dzieci” św. Augustyn

W polu błękitnym podkowa złota na opak z takimże krzyżem kawa-lerskim pośrodku, klejnot – jastrząb naturalny siedzący z dzwonkami złotymi u nóg, w prawej podniesionej trzymający podkowę z krzyżem jak na tarczy.

Za czasów Bolesława Chrobrego poganie Łysą Górę opanowali i na niej jak w fortecy jakiej ubezpieczeni stojąc, z wojska się naszego urąga-li. Mówiąc: „Jednego z między siebie stawcie, który by za Chrystusa wa-

37

szego chciał z którym z naszych na pojedynek wynijść”. usłyszawszy to rycerz jeden, Jastrzębczyk, żarliwością wiary i chwały boskiej wzru-szony, wynalazł podkowy pod kopyta końskie, którymi konia podko-wawszy, szczęśliwie się na Łysą górę przedarł, tam z hardo przedtem natrząsającym się poganinem pojedynek stoczywszy, pojmał go i do króla przyprowadził. Innym nawet kawaleryi polskiej żołnierzom, po-dawszy ten sposób, gdy konie swoje podkowali, na górę śliską i lodem oblaną przebyli, nieprzyjaciela znieśli i zwyciężyli. W nagrodę przemy-słu swego od tegoż króla wziął herbu swego odmianę, że podkowę z krzyżem na tarczy mu złożono.

Herbem tym pieczętuje się moja rodzina od XV wieku.

A oto zwykli – niezwykli ludzie, moi przodkowie...

Jan trzeszewski (mój prapraprapradziadek) Walczył w Powstaniu listopadowym w 1830 roku między innymi w bitwie pod Boremlem.

Antoni grabowski (mój praprapradziadek)Był uczestnikiem Powstania Styczniowego w 1863 roku, wraz z bratem Mikołajem został zesłany na Syberię.

kazimierz trzeszewski (mój prapradziadek) Zarząd-ca dóbr Hrabiego Potockiego w Antoninach. Działacz społeczny. Założyciel pierwszego polskiego gimnazjum na Wołyniu.

Jerzy trzeszewski (mój pradziadek) Walczył z Bol-szewikami jako ułan w Polskiej legii Akademickiej w Kijowie. Żołnierz V Kompanii 50 Pułku Strzelców Kresowych 1920 roku. A w czasie II Wojny Światowej z synem

38

romanem trzeszewskim (moim wujkiem)walczyli w oddziałach Samoobrony w Wołyńskiej bry-gadzie AK, a następnie w I Armii Wojska Polskiego.

Aleksandra trzeszewska (moja ciocia) zmarła w Łuc-ku 1944 roku na tyfus którym zaraziła się od sierot z przytułku do których chodziła, by się nimi opiekować i organizować im pomoc.

czesław grabowski ( mój pradziadek )W 1939 roku walczył w Armii Poznań w sztabie ge-nerała Kutrzeby, brał udział w obronie Warszawy. Po ucieczce z niewoli walczył w szeregach Armii Krajowej.

Jadwiga Dubiczyńska z domu trzeszewska (siostra pradziadka). Zamordowana przez hitlerowców w nie-mieckim obozie Auschwitz.Jan Dubiczyński (maż siostry pradziadka). Zamordo-wany przez sowieckie NKWD w twierdzy Brzeskiej 1939.

Jerzy Dubiczyński (kuzyn mojej babci), pseudonim „Jurek” poległ w Powstaniu Warszawskim.

Bronisław pietrasiewicz (kuzyn mojej babci), pseudo-nim „lot”, był dowódcą zamachu na generała SS Kut-scherę. Zginął w wyniku ran odniesionych w zamachu.

39

Stanisław golański (maż siostry pradziadka), major Wojska Polskiego. Został zamordowany w Kozielsku ZSRR.

maria golańska (siostra pradziadka). Przeżyła hitle-rowski obóz zagłady Auschwitz.

41

Zbiór zdjęć i dokumentów gromadziła moja praprababcia Kon-stancja trzeszewska, pradziadek Jerzy trzeszewski – na pamiątkę młodszym pokoleniom...

42

Aleksander Kecher uczeń klasy 6A Szkoły Podstawowej nr 51 z oddziałami Integracyjnymi w Bytomiu


„moje korzenie”

Bytom! Miasto w którym żyję na co dzień. Nikt stąd nie wyrwie moich korzeni,

to ziemia moich przodków, mój dom. Szanuję tradycję, tego nikt nie zmieni.

Moim rodzicom zawdzięczam kim jestem,dzięki nim pójdę w przyszłość z podniesioną głową.

Nie ma w życiu rzeczy ważniejszej niż rodzina!Pożółkła fotografia jest pamiątką drogą.

opowieść o tym jak walczył dziadek, dom pachnący lasem ... Pusty talerz na stole,

barszcz czerwony z uszkami. Pasterka. Z tego cieszymy się z siostrą oboje.

Jajka gotowane w skorupkach cebuli, biała serwetka, baranek w koszyku,

wspomnienie o zmarłych-ślad na ziemi po nas, stare medale w szufladzie w stoliku

mego pradziadka.

43

grzegorz Królikowski, klasa IV Szkoła Podstawowa im. Marii Koszutskiej w Kadzidłowej Kadzidłowa 22, 99-150 grabów

Rodzina

Moja rodzina jest jak wielki dąb,

pod którymmożna się schowaćprzed deszczem.

Jest jak kominek,przy którymwszyscy chcą

się ogrzać.

Moja rodzinajest jak zmienna pogoda

czasami burzowa,czasami tęczowa.

Moja rodzina jest jak skarb, który trzeba chronić.

44

Jakub Miczek klasa 3a Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi Starogard Gd.

Bunia

Mieszkam północy Polski, na Kociewiu. To piękne miejsce. Nigdzie nie cieszy oczu tyle lasów, nigdzie indziej tak pięknie nie szumią łany zbóż i nigdzie indziej nie ma tak wspaniałych ludzi. A najwspanialsza jest moja rodzina. Mieszkam z mamą, ale mam wyjątkowych dziadków, ciocie, wujków i kuzynów. Spotykamy się często w naszym rodzinnym domu w Warlubiu. Do niedawna mieszkała też z nami Bunia.

Odeszła od nas niedawno. Cichutko i niespodziewanie. Moja pra-babcia. Moja Bunia. Brakuje mi jej. Dobrze pamiętam nasze wspólne śniadanka, bieganie po schodach, bajki na dobranoc czy jej cichy śpiew podczas obierania dla mnie jabłka. Czuję jeszcze dotyk jej spracowa-nych dłoni i widzę te jej błękitne oczy. Czasami mam wrażenie, że wejdę do domu moich dziadków i znowu zobaczę ją w kuchni przy stole i po raz nie wiem już który zrobimy razem to, czego mi bardzo brakuje. Upieczemy chleb.

Pamiętam, gdy Bunia niosła z komórki gliniany dzbanuszek. Nigdy nie pozwalała mi go brać wręce. Mówiła, że on ma duszę. Teraz, gdy stoi pusty na półce, zaglądam do niego i szukam i tej duszy, i mojej Buni. Kiedy był w nim zakwas, Bunia delikatnie mościła mu gniazdko z mąki i wlewała go tam, coś do niego mówiąc. Potem zagniatała z nie-go ciasto, przykrywała je specjalną białą ścierką i zostawiała w misce na stole. I wtedy się zaczynało! Ciasto sobie rosło, a my popijaliśmy sobie herbatkę lipową i Bunia mi opowiadała o tym wszystkim, czego nawet moja mama nie wiedziała. O tym, jak pradziadek Jan walczył w partyzantce z Niemcami. O tym, jak kiedyś żniwowano. O tym, jak diabeł chciał zniszczyć kościół w Lalkowach. O tym, jak babcia Ma-rysia chodziła do szkoły. O tym, jak zbudowano pałac w Rynkówce. O tym, jak chodziła na pielgrzymki do Piaseczna. O tym, jak po wsi

45

chodziły gwizduchy. to były najpiękniejsze opowieści. Dzisiaj wiem, że Bunia była prawdziwą Kociewianką i o naszym Kociewiu wiedziała wszystko – więcej niż babcia Marysia i wszystkie książki, jakie stoją na półkach w moim domu.

Kiedy my sobie rozmawialiśmy, ciasto rosło jak szalone. Widocznie ono też lubiło opowieści Buni. Bunia sypała do niego mąkę, ale tylko taką, którą dziadek przywoził z młyna. Dodawała do ciasta mleka od krowy pana sołtysa i gniotła placek. Przewracała go na bok i znowu gniotła. I tak wiele razy, aż zmęczyło się ciasto i ona. Przykrywała je wtedy ścierką i oboje odpoczywali, a ja zdzierałem liście z kapusty. Bunia rozkładała je na blasze i na każdym z nich układała bochenek chleba. A potem otwierała drzwi piekarnika i czekaliśmy, aż się upiecze. Stopniowo po całym domu unosił się aromat chlebowego ciasta, jeden z najpiękniejszych dla mnie zapachów. Bunia brała mnie na kolana, siadaliśmy naprzeciw piecowego okienka i obserwowaliśmy, jak chleb staje się większy i ciemniejszy. Bunia oplatała ręce różańcem i cicho szepcząc modlitwę, przekładała jego paciorki. Dzisiaj ja je przekładam, bo dała mi go krótko przed swoją śmiercią.

Jadłem już w swoim życiu niejeden chleb. Ale żaden nie smako-wał tak, jak chleb Buni. tylko jego skórka chrupała pod zębami tak jak trzeba, tylko on miał wyjątkowy zapach, tylko on smakował bez niczego na wierzchu. Miał też swoją historię. Szkoda, że nigdy go już nie zjem i nie usłyszę już żadnej rodzinnej historii, ale cieszę się, że Bunia zdążyła mi pokazać, jak się piecze chleb i tyle opowiedzieć. Kie-dy będę starszy, też go zrobię i opowiem swoim dzieciom te piękne historie, które od niej usłyszałem. Ale przede wszystkim pokazała mi, że mieszkam w cudownym miejscu. Pewnie dlatego w ludowym stroju tańczę w kociewskim zespole folklorystycznym i mówię naszą gwarą kociewską. Jestem dumny z tego, że jestem Kociewiakiem!

46

Jadwiga Pawliszak, klasa 6a Szkoła Podstawowa nr 62 im. J. Kocurka w Katowicach

Dom pełen wspomnień esej

„Najważniejsze jest, by gdzieś istniało to, czym się żyło: i zwycza-je, i święta rodzinne. I dom pełen wspomnień.” – te właśnie słowa A. Saint Exupery’ego zacytowała mi mama, gdy zapytałam ją o sens tworzenia drzewa genealogicznego rodziny, o pisanie wypracowań na temat regionu, z którego pochodzę. Tata wskazał na potrzebę poczucia tożsamości z małą ojczyzną, a babcia na wartość budowania mostów pamięci między tym , co było, jest i będzie. Buntowałam się przeciwko takiemu myśleniu, a jednak nie pozostałam obojętna. Zaczęłam się zastanawiać nad tym, o czym mówili mi najbliżsi. Kim jest człowiek bez pochodzenia? Jaką wartość wnoszą ceremoniały te regionalne i te rodzinne? Czy moja mała ojczyzna jakoś mnie określa?

Niektórzy mówią, że jak czegoś nie ma w Internecie to nie istnieje. Może mogę żyć bez małej ojczyzny, ale czy jestem w Internecie? No pewnie, mam przecież konto na facebooku, ale okazało się, że stron z moim nazwiskiem jest całkiem sporo. Na jednej z nich odnalazłam drzewo genealogiczne. Ktoś z dalszej rodziny zajął się tym. Patrzyłam na monitor zafascynowana, bo informacje na temat tej gałęzi moje-go rodu sięgały XVIII w. Przeglądnęłam też stare rodzinne fotografie znajdujące się u jednych i drugich dziadków. No i dowiedziałam się z nich, że historia rodziny jest jak powieść przygodowa, tyle, że to ja swoim życiem mam napisać jej dalszy ciąg.

Jestem Polką, a moją małą ojczyzną jest Śląsk. Rzeczywiście mój dziadek i mama urodzili się w Katowicach, a drugi dziadek i tata w Ru-dzie Śląskiej, ale dalszej rodziny na Śląsku mamy niewiele. Krewni ze strony mamy pochodzą z Lwowa, Krakowa, Poznania; a ze strony taty

47

z Rzeszowa i Filadelfii w Stanach Zjednoczonych. W domu mówimy językiem literackim, chociaż trzeba przyznać, że tata płynnie potrafi przejść na gwarę, a mama znakomicie ją rozumie. A ja? Nie znam właściwie gwary, czasem denerwuję się, gdy rozmawiam z kuzynką z Świętochłowic i nic nie rozumiem. Może więc nie jestem Ślązaczką? to kim w takim razie?

Rodzice śmieją się, że pewnych obyczajów związanych z regionem nie zauważamy, dopóki nie wyjedziemy gdzie indziej. Wtedy przypo-mniałam sobie, jaką zdziwioną minę miała moja kuzynka z Krakowa, gdy przed pierwszym września pierwszej klasy dostała od nas tytę, czyli róg obfitości wypełniony słodyczami. Cudowny zwyczaj, ale w Polsce występuje tylko na Śląsku.

Dzięki temu, że korzenie naszej rodziny sięgają i poza Śląsk obcho-dzę zarówno śląskie urodziny jak i krakowskie imieniny. Wielkim świę-tem jest też w domu 4 grudnia – Barbórka. Wtedy jedziemy do Rudy Śląskiej, do dziadka Mietka. Długie lata był on sztygarem w kopalni Pokój. Dziadzio wyjmuje stare zdjęcia, pokazuje fotografie pradziad-ka Stanisława w górniczym odświętnym stroju, potem wyciąga swój mundur galowy. Na ścianie u dziadka wisi karbidowa lampka górni-cza i szpada z ozdobnymi kutasami. Jeżeli górnicze święto przypada w niedzielę to idziemy wszyscy razem na mszę św. za górników, a po-tem jemy tradycyjny śląski obiad: rosół, kluski, rolady i modrą, czy jak powiedzą gdzie indziej czerwoną kapustę. ten obiad podawany jest tradycyjnie około godziny 12.

okazuje się, że nawet drobne rzeczy mogą mieć regionalny cha-rakter. tylko na Śląsku idzie się z ofiarą do koszyczka przed lub za ołtarzem, tylko tu z okazji większych rocznic ksiądz na mszy daje pa-miątkowe obrazki.

tylko w mojej małej ojczyźnie nikogo nie zdziwi, gdy dzień przed ślubem, przed drzwiami panny młodej bita jest porcelana, a przyszła żona nie narzeka, tylko z uśmiechem ją zamiata. to tu w parku można spotkać staruszków z zapałem grających w Skata.

Ślązacy kochają też zwierzęta, zwłaszcza króliki i gołębie. gołęb-ników jest zresztą coraz mniej, ale na coroczne wystawy tych ptaków zjeżdża się zawsze mnóstwo ich miłośników.

48

tradycje zawsze najlepiej rozpoznać poprzez celebrację świąt, zwłaszcza Bożego Narodzenia. W moim domu to prawdziwa regio-nalna mieszanka, a potraw w związku z tym jest znacznie więcej niż 12. Jemy typowy lwowski barszcz na wywarze z grzybów z uszkami, tata je dodatkowo kwasówkę. Mamy pierogi z kapustą i grzybami, ruskie, karpia w galarecie i tego smażonego. Jemy zarówno kutię jak i maków-ki. Pod koniec kolacji prezenty przynosi Aniołek, a dla taty Dzieciątko.

„Najważniejsze jest, by gdzieś istniało to, czym się żyło: i zwycza-je, i święta rodzinne. I dom pełen wspomnień.” Ja będę miała, co wspominać, bo tradycja w moim regionie i rodzinie jest bardzo boga-ta, a historia zawiła. Zawsze jednak moja rodzina wierna była Polsce. Pradziadkowie walczyli w AK. Pradziadek Józef był za to więziony przez komunistów przez 12 lat w Wronkach. Prababcia Jadzia prowa-dziła tajne nauczanie, przygarnęła też na wychowanie ciocię Władzię, której najbliższych wywieziono na Syberię. Bliski kuzyn babci, wujek Kazik otrzymał krzyż Virtutti Militari za rany odniesione pod Monte Cassino. Moja babcia była w latach 80 – tych przewodniczącą NSZZ Solidarność w swoim zakładzie pracy i cudem uniknęła internowania. Dziadek przez działalność opozycyjną stracił pracę. Mama brała udział w strajkach studenckich. Historia mojej rodziny głęboko wpisuje się w polską historię. uczy, czym jest heroizm i bohaterstwo.

Exupery pisał, że najważniejszy jest dom pełen wspomnień. Ja jed-nak myślę, że dużo ważniejsze są same wspomnienia, pamięć o tych, którzy kiedyś byli częścią ojczyzny, rodziny, których trud, poświęcenie spowodowały, że mogę żyć w wolnym państwie . Mój patriotyzm ma polegać na pamiętaniu o tych, którzy byli, na kontynuowaniu tradycji, obyczajów.

teraz początkowe pytania wydają mi się pozbawione sensu. Czło-wiek bez pochodzenia jest nikim. Przypomina błąkającą się po ulicy sierotę, która nie przynależy do żadnego domu. Moja mała ojczyzna ma dla mnie wartość najwyższą. to ziemia, z której się wywodzę, to miejsce, za które wielu z mojej rodziny oddało lub narażało życie. A tradycja? tradycja to coś, co powoduje, że dany region staje się nie-powtarzalny jak dom rodzinny każdy wyjątkowy i każdy najpiękniejszy.

49

Antoni Plasota, klasa 5a Szkoła Podstawowa nr 2 im. Mikołaja Kopernika w Zielonce

WYWiAD Z mOJą BABcią – krYStYNą pLASOtą.

Chciałem dowiedzieć się więcej na temat historii mojej rodziny. Postanowiłem przeprowadzić wywiad z moją babcią Krystyną Plaso-tą. Jestem bardzo ciekawy, co powie. Wiem, że mogę dowiedzieć się więcej o życiu moich prapradziadków, pradziadków, wujków i innych krewnych w okresie międzywojennym i podczas II wojny światowej.

Ja: Babciu, jak żyła nasza rodzina przed II wojną światową? p.k.: Nasza rodzina przed wojną była zamożna. W tamtych czasach

Rosjanie wywozili zamożnych ludzi na Syberię, a sami zajmowali ich ma-jątki. Najpierw jechali pociągami, a później kibitkami, to były takie wozy zaprzężone w konie i okryte plandekami. Mój dziadek był najstarszy z trójki swojego rodzeństwa. Reszta rodziny ubrała go w swoje ciepłe rzeczy. Zrobili dziurę w dnie wozu i nim spostrzegli się strażnicy, dziadek wyskoczył w czasie jazdy. Do Polski wracał przez sześć lat, zatrzymywał się u różnych ludzi, trochę pracował, a potem znowu wędrował w kie-runku swojej ojczyzny. Dziadek nie miał żadnej rodziny dopiero później odnalazł się wujek, który mieszkał w Stanach Zjednoczonych.

Ja: Jak podczas wojny radzili sobie Żydzi? W końcu na nich była taka nagonka.

p.k.: Kiedy moi rodzice mieszkali w Warszawie, to niedaleko nich mieszkał pan, który miał konia i wóz, a zajmował się wywozem śmieci z getta warszawskiego. Brał od mieszkających w nim Żydów pieniądze i pod tymi śmieciami wywoził ich do swojego domu. ludzi słyszeli okropne krzyki w nocy, a żaden przywieziony przez niego Żyd nie wyszedł z tego domu. Po prostu ich mordował, nikt nie widział samej sceny mordu, ale świadczył o tym jego majątek po wojnie. Sąsiadów mojej mamy, którzy byli Żydami wywieziono kiedyś do getta, a w ka-

50

nale przy domu zostały ich dzieci -nastoletnia córka, trzyletni chłopiec i jeszcze jeden chłopiec, który miał sześć lat. Kiedy zobaczyła ich moja mama, to dziewczynę zabrała do domu, dała jej ubrania i jedzenie. Po-wiedziała jej, żeby codziennie w nocy przychodziła po jedzenie. trwało to miesiąc. Później ktoś opowiedział o tym Niemcom i przyjechali po te dzieci. Kiedy stanęli przed nimi, starszy chłopiec rzucił się do nóg temu Niemcowi i zaczął je całować. Niemiec kopnął wtedy tego dzie-ciaka w twarz i zastrzelił ich dwóch. Na szczęście dziewczyny nie było wtedy z nimi. Była u mojej mamy. Kiedy mama się dowiedziała o tym tragicznym zdarzeniu od sąsiadki, kazała dziewczynie uciekać. Niemcy przyszli do mojej mamy i zabrali ją na Aleję Szucha. tam potwornie ją pobili, ale ona się nie przyznała. Moja mama poszła kiedyś ze swoimi koleżankami i z narzeczonym jednej z nich do getta wymienić jedze-nie na suknię ślubną. Jeden z Niemców zastrzelił tę dziewczynę kiedy przeskakiwała przez rów, aby dostać się do wnęki muru. Jej narzeczony zwariował i nie miał w ogóle chęci do życia.

Ja: Podobno w tamtych czasach mężczyźni mieli ciężko. Co podczas wojny robił mój pradziadek, a twój ojciec?

p.k.: Mężczyźni w tamtych czasach często byli w partyzantce. u nas na Ciechanowskiej była komórka, w której AK miało zebrania, zgroma-dzenia. Niemcy zaczęli coś podejrzewać, dlatego mój tata musiał ukry-wać się w lasach. lecz zanim zaczął się ukrywać, Niemcy w łapance zabrali go do szpitala przy ul. oczki. tam przyjeżdżali ranni Niemcy, a ojciec i inni znajdujący się tam ludzie musieli ich rozbierać, czyścić broń i kurtki. Moja mama przyjeżdżała pod okienko, a tata podawał jej broń, którą mama przewoziła w wózku mojej siostry. Kładła na nią materac, a na nim układała twoją ciocię i tak przewoziła broń do siedziby AK. Nie zawsze jej się to udawało. Kiedy wypuścili ich, zorganizowano zamach na Kuczerę, kata Warszawy. tata wraz z kolegami czekali na moście Poniatowskiego i udało im się postrzelić narzeczoną Kuczery, która po postrzale zginęła. Potem uciekł ze swoim oddziałem do Puszczy Kampi-noskiej. Jego pseudonim brzmiał „Zauer”. Był to szybki, krótki pistolet maszynowy, a mój tata był bardzo szybki i zwinny. Do końca wojny mu-siał tam się ukrywać. Pożywienie brali z pobliskiej wsi, ale pewnego dnia jeden z partyzantów, który działał na dwa fronty, opowiedział wszystko

51

Niemcom. gdyby nie mój tata, wszyscy by zginęli. tata musiał zabić tego zdrajcę szpadlem, żeby nie dał znaku Niemcom. Dziadek tęsknił za swoją rodziną i rzadko ich odwiedzał, a gdy już mógł do nich przyje-chać, dowiedzieli się o tym Niemcy. Dziadek schował się na strychu pod stertą desek. gdy Niemcy weszli do domu, jeden z nich zaczął skakać po deskach i złamał dziadkowi nos, ale on nawet nie pisnął. Kiedyś, gdy zakwaterowali się w folwarku, mój tata zaprzyjaźnił się z Rosjaninem, ale dowództwo zabroniło mu tego. Mój tata oddał mu wszystkie swoje granaty, aby mógł sobie poradzić. Kiedy przebywali w folwarku, ktoś na nich doniósł, Niemcy zniszczyli cały budynek i zabili wiele osób. tata uratował się, łapiąc się końskiego ogona. Koń się przestraszył i uciekał bardzo szybko. Po powrocie do bazy był bardzo poraniony.

Ja: A czy wszyscy Niemcy byli tacy źli? p.k.: Nie, wielu Niemców pomagało ludziom. Kiedyś była bardzo

mroźna i ciężka zima, a obok domu babci przejeżdżała niemiecka kuch-nia polowa. Jeden z Niemców zapytał czy ktoś nie umyłby mu garnka. Mama oczywiście się zgodziła. Wtedy przyniósł olbrzymi garnek do po-łowy wypełniony zupą i powiedział, że cała ta zupa jest dla babci. Zaofe-rował również taką pracę przez najbliższe trzy miesiące. Babcia tą zupą karmiła nie tylko swoją rodzinę, ale także całą ulicę i swojego kierownika szkoły, do której chodziła. Kiedy po wojnie spotkał on moją mamę po-wiedział do niej: „Danusia, gdyby nie ty, to po śmierci mojej żony nie dałbym sobie rady. umarłbym z głodu!”. Niemiec czasami przynosił też: cukier, kawałek czekolady, pomarańcze albo mleko w proszku.

Ja: Bardzo dziękuję Ci babciu za rozmowę. Nie wyobrażałem sobie, jak trudno było żyć ludziom w tamtych czasach.

p.k.: Ja również dziękuję i mam nadzieję, żebędziesz pielęgnował pamięć o naszych przodkach.

okazuje się, że tamte czasy naprawdę były ciężkie, ale były prze-pełnione również wzajemną pomocą i olbrzymim szacunkiem. „Nie z każdej chmury będzie deszcz” – to powiedzenie idealnie pasuje do Niemców, którzy nie zawsze byli źli. ludzie mimo iż wszystkiego było mało i tak dzielili się tym

Wywiad autoryzowany przez p. Krystynę Plasotą.

52

Dawid Psiurski S.P nr 3 w Łęczycy

mOJe kOrZeNieHiStOriA mOicH prZODkÓW

Nazywam się Dawid Psiurski i mam 12 lat. od dzieciństwa inte-resuję się historią mojej rodziny. Wynika to z faktu, iż bardzo często słuchałem opowieści o życiu i jego perypetiach, dotyczących moich przodków. Miałem to szczęście, że najpierw moja prababcia opowia-dała mi o losie swoim i swojego męża, mojego pradziadka, którego nie dane było mi poznać. Później rolę sprawozdawcy z dziejów mojej ro-dziny przejęła babcia i mama. te fascynujące wydarzenia z przeszłości sprawiają, że pragnę wiedzieć jeszcze więcej o moich bliskich i historii ich życia. Na kartach tego opisu przybliżę ich losy.

Rodzice mojej prababci ze strony babci wywodzili się z topoli Kró-lewskiej. Jak większość ludzi na tych terenach zajmowali się uprawą roli. Sielankę życia przerwał wybuch II wojny światowej. Moja prabab-cia miała wtedy 16 lat. Kiedy wojska niemieckie wkroczyły do Polski, cała wieś mojej rodziny została przesiedlona na tereny województwa lubelskiego. Wszyscy byli zmuszeni do pozostawienia dorobku całego życia. Mogli wziąć tylko potrzebne do drogi rzeczy. Aby się tam dostać, ludność musiała pokonać całą drogę piechotą przez kilka dni. Na ich miejsce władze III Rzeszy sprowadziły rodziny niemieckie. W nowym miejscu zamieszkania panowała bieda. Rodziny ciężko pracowały fi-zycznie. Po pewnym czasie moi bliscy zostali wysłani do Warszawy, gdzie również mieszkali w bardzo ciężkich warunkach. Nie mieli do-stępu do bieżącej wody, a jedzenie było dawkowane przez urzędników niemieckich. Panował kompletny zakaz opuszczania generalnego gu-bernatorstwa. Prababcia z mężem zamieszkiwali w barakach bez gro-sza przy duszy. By zdobyć pieniądze ojciec mojej prababci potajemnie wykradł się z Warszawy i przebył bardzo długą drogę do rodzinnej miejscowości. tam, na terenach dzisiejszego Błonia, jego bliscy dali

53

mu pieniądze na przeżycie zbliżającej się zimy. ostatnie dwa lata wojny moja prababcia wraz z rodziną spędziła na robotach w Niemczech. Pomimo doświadczeń losu, ogromnym szczęściem dla mojej rodziny był fakt, iż nie zostali rozdzieleni. Zamieszkali w drewnianym domku na odludziu. Codziennie musieli całą rodziną iść prawie pięć godzin do pracy, która polegała na wyrębie lasu. Wstawali wcześnie rano i wracali po zmroku. tamte warunki były jednak o wiele lepsze niż te, którym stawiali czoła w stolicy. Po zakończeniu wojny przyszła upragniona chwila powrotu do kraju. Nie był to jednak powrót w pełnej chwale. ludzie transportowani byli w iście spartańskich warunkach. Przewo-żono ich niczym zwierzęta, w ogromnej ilości w brudnych wagonach. Spragnionych i głodnych ludzi cieszyła nawet zupa ziemniaczana, którą pewna kobieta gotowała podczas postoju na małym ognisku. Nieste-ty i tu los dawał o sobie znać. Niefortunnie z kieszeni wypadło do garnka mydło i ku rozpaczy podróżników całość nie nadawała się do jedzenia. Jednak tęsknota za domem wreszcie została nagrodzona. Ro-dzina w komplecie powróciła w swoje strony. Kiedy wszystko zaczęło nabierać sensu, życie po wojnie wracało do normy, nadzieje powró-ciły, nadeszła tragedia. Pewnego dnia ojciec mojej prababci, pracując w polu, został zastrzelony przez pijanego żołnierza Armii Radzieckiej. Stało się tak bez żadnej przyczyny. udało przeżyć się całą rodziną i nie zginąć z rąk okupanta, aby w końcu umrzeć w tak tragicznych i banal-nych okolicznościach z rąk swoich oswobodzicieli. Fakt ten był o tyle tragiczny dla mojej prababci, że jej ojciec wyzionął ducha na jej rękach.

Rodzice mojej prababci ze strony dziadka mieszkali w środku Pol-ski, w miejscowości Piątek. tak jak wcześniej opisywana rodzina trud-nili się rolnictwem. Moja prababcia już od młodych lat przyzwyczajana była do pracy na roli. Miała mnóstwo obowiązków zarówno w domu jak i w obejściu gospodarstwa. Jej rodzice zebrane plony musieli wywo-zić do Łodzi, aby tam na rynku je sprzedać i zarobić na życie. Często te wyjazdy trwały cały tydzień. W tamtym czasie odbywały się wozem zaprzęgniętym w konie, a gwarancji sprzedaży warzyw nie było nigdy. Po wybuchu wojny i wkroczeniu Niemców do Polski, prababcia praco-wała w gospodarstwie przejętym przez niemieckiego gospodarza. Jako jedna z nielicznych miała ogromne szczęście. trafiła do kuchni, gdzie

54

przygotowywała potrawy dla pracowników gospodarczych i rodziny niemieckiej. Z opowieści wynikało, że miała całkiem dobrze. W tam-tym czasie zaczęła potajemnie spotykać się z moim pradziadkiem. Za opuszczenie gospodarstwa bez pozwolenia została skazana na pół roku więzienia. Karę swoją odbywała w więzieniu na Radogoszczu w Łodzi. Warunki tam panujące były o wiele cięższe niż wcześniej. Panował głód i brud. Wszyscy więźniowie przetrzymywani byli w dużych barakach, gdzie o zachowanie podstawowych zasad czystości było trudno. Po-nadto każda próba ucieczki lub nieposłuszeństwa karana była śmiercią. Prababcia przeżyła tą próbę losu. Po odbyciu kary wróciła do Piątku i wyszła za mąż za mojego pradziadka. Resztę okupacji spędzili już razem pracując znów w gospodarstwie prowadzonym przez Niem-ca. Pomimo wstawania o świcie, ciężkiej całodziennej pracy i wracania o zmierzchu, rodzina trwała w nadziei, że wolność powróci i ciemięzcy zostaną pokonani. Wytrwali tylko dlatego, że byli razem. Mieli mnó-stwo szczęścia, bo przecież wiemy ilu naszych rodaków zginęło z rąk okupanta. Niektórzy za swe bohaterstwo, inni za podejmowane ryzyko, a jeszcze inni w skutek zwykłego przypadku i ironii losu. Po wojnie moi pradziadkowie wrócili na swoje i zaczęli w trudzie i mozole od-budowywać zniszczony przez wojnę kraj. Mieli troje dzieci i dożyli sędziwego wieku.

Podsumowując, chciałbym przyznać się do rzeczy, którą dzięki tym opowieściom w sobie pielęgnuję. Mianowicie, uczę się wciąż szacunku dla siebie i innych ludzi. teraźniejsze życie zdaje się hołdować cał-kiem innym ideałom. W dobie komputerów, telefonów komórkowych, Internetu, społeczeństwa konsumpcyjnego, wszyscy zapominamy o najważniejszych uczuciach. o tym co pozwoliło ludziom przetrwać ciężkie czasy. te, w których nie liczył się pieniądz, a zwykła kromka czarnego chleba. Czasy, w których nie było wyścigu szczurów i pogo-ni za loterią, tylko miłość i wzajemne wspieranie się. Czasy, kiedy nie liczyło się „ja”, tylko przyjaźń i braterstwo. I w końcu czasy, w których najważniejszym dobrem była rodzina, honor, wolność i ojczyzna. uczę się tego wciąż. Przy każdej kolejnej opowieści mam dreszcze. Ale dzięki nim mam ogromny szacunek do tamtych czasów i dla tamtych ludzi. Myślę, że chyba na takiej postawie powinno polegać życie człowieka.

55

Jakub Robakiewicz, kl.Vc Szkoła Podstawowa w Polanowie

WYWiAD Z mOJą prABABcią NA temAt JeJ DZiecińStWA’

prAcA NA kONkUrS „JAkie Są mOJe kOrZeNie”

Moja prababcia Anna Bednarek (zd. osetko) urodziła się 10 wrze-śnia 1927 roku w Mikleszu, województwo łódzkie. Często zastanawia-łem się, jak żyła, będąc w moim wieku? Zapewne inaczej. Jej wspo-mnienia oczywiście nierozerwalnie łączą się z wojną. Przy ostatnim spotkaniu, będąc na Świętach Wielkanocnych postanowiłem ją o to zapytać. Zarówno ja, jak i moi rodzice, byliśmy zaskoczeni, jak mało do tej pory wiedzieliśmy o jej młodości.

Ja: Witaj Babciu, czy mogłabyś odpowiedzieć na kilka moich pytań o czasy twojej młodości?

Babcia Ania: Witaj wnuczku, to było bardzo dawno, nie wiem, czy będę wszystko dobrze pamiętała. Nie chcę Cię rozczarować, ale postaram się!

Ja: Jak dawniej wyglądały domy?Babcia Ania: Dawniej domy zbudowane były z drewna i pokrywa-

ne strzechą słomianą, ale także były zbudowane z cegły, dachy pokryte były strzechą słomianą, papą lub dachówką. Ja mieszkałam w domu zbudowanym z gliny.

Ja: Czy było u was radio lub telewizor?Babcia Ania: Niestety nie synku, gdyż nie było jeszcze prądu.Ja: to jak był wieczór, jak odrabiałaś lekcje?Babcia Ania: lekcje odrabiałam przy lampie naftowej, a stolik do

odrabiania lekcji stał pod samym oknem, żeby można było jak najdłu-żej wykorzystać światło dnia.

Ja: opowiedz mi proszę babciu jak spędzałaś wolny czas, co robiłaś po przyjściu ze szkoły?

56

Babcia Ania: Nie było telewizora i dlatego cały wolny czas spę-dzałam na dworze. lubiłam chodzić z koleżankami do lasu aby bawić się w „domek” lub „sklepik”.

Ja: Czy miałaś jakieś obowiązki?Babcia Ania: Moje obowiązki były ogromne - miałam dużo pracy

każdego dnia. od wiosny do jesieni wyprowadzałam krowy na pastwi-sko, zbierałam jajka i borówki. Jesienią motyką wykopywałam ziemnia-ki. Pomagałam rodzicom przy zbiorach owoców w sadzie, w zbiorach plonów z warzywnika oraz w przygotowywaniu opału na zimę. uczest-niczyłam też w kiszeniu kapusty.

Ja: A Jakie środki transportu ludzie stosowali w twoich czasach?Babcia Ania: Przede wszystkim wóz konny, rower, a jeszcze

w późniejszych czasach zaczęły pojawiać się motory, a czasami nawet samochody.

Ja: A jaki był w twoich czasach styl ubierania?Babcia Ania: W moich czasach, dzieci do szkoły nosiły obowiąz-

kowo mundurki. Modne były wielkie kolorowe kapelusze, sukienki na szelki oraz piękne lakierki, przeważnie kobiety czesały się w warkocze lub koki.

Ja: Babciu wiem, że przeżyłaś II wojnę światową, czy mogę Ci zadać kilka pytań z tego trudnego dla Ciebie okresu?

Babcia Ania: tak wnuczku, na szczęście to już historia!Ja: Ile miałaś lat babciu, kiedy wybuchła II wojna światowa i od

kogo się dowiedziałaś że ona wybuchła?Babcia Ania: Byłam jeszcze dzieckiem, miałam tyle lat co ty teraz

lecz tą wielką tragedię doskonale pamiętam. 1 września 1939 roku to był piękny, słoneczny dzień. Wstałam, żeby iść do szkoły. Roześmiana weszłam do kuchni. A tam mama siedziała na taborecie i płakała, po-wiedziała, że wybuchła wojna.

Ja: Jak wyglądało wasze życie codzienne podczas wojny?Babcia Ania: Pamiętam ogromną biedę, wszystkiego brakowało.

Jedliśmy to co było w domu – makaron z mlekiem, ziemniaki, pieczony chleb, o mięsie można było tylko pomarzyć...

Ja: A jak Niemcy i Rosjanie zachowywali się w stosunku do Pola-ków?

57

Babcia Ania: Niemcy, gdy kopali obok naszego domu rowy, w któ-rych kryli się żołnierze to czasami przychodzili do nas, lecz nie byli agresywni. Widzieli, że nas było dużo w domu, więc czasami przyno-sili nam marmoladę, cukierki. Zaś Rosjanie nie byli już dla ludzi tacy dobrzy, samych zaś Niemców traktowali bardzo wrogo. Ja osobiście wolałam Niemców.

Ja: Czy widziałaś śmierć człowieka?Babcia Ania: Na szczęście nie widziałam, ale mój tata widział

i bardzo to przeżył.Ja: W jaki sposób pomagaliście sobie w sąsiedztwie?Babcia Ania: My, dzieci, w ogóle nie wychodziliśmy z domu, bo

każdy się bał. Nawet nie mogliśmy się kontaktować, bo nie było prze-cież telefonów. Każdy radził sobie jak mógł.

Ja: Jak wspominasz czasy II wojny światowej?Babcia Ania: Nie chciałabym jeszcze raz przeżyć takiej ogromniej

tragedii. Strach nawet pomyśleć... Bardzo baliśmy się, że Niemcy czy później Rosjanie zniszczą nasz dom albo – co gorsza - nas rozstrzelają.

Ja: Bardzo dziękuje Ci babciu za tę ciekawą rozmowę, przyjemnie się Ciebie słuchało.

Babcia Ania: Ja tobie też wnusiu dziękuję, że zechciałeś mnie wysłuchać.

58

Paweł Soiński uczeń klasy VIa Szkoły Podstawowej nr 51 z oddziałami Integracyjnymi w Bytomiu

„mOJA rODZiNA”

Moja rodzina ze strony mojej matki Joanny urbańczyk pochodzi w większości z miejscowości Radzionków.

Radzionków wzmiankowany w 1326 r. Wielu mieszkańców oraz przedstawiciele mojej rodziny wzięli czynny udział we wszystkich trzech powstaniach śląskich (1919-1921).

osobą, której chciałbym poświęcić tą pracę jest mój pradziadek Piotr urbańczyk - syn Bartłomieja i Karoliny z domu Nalewajka, uro-dzony 29 czerwca 1891 r. w Radzionkowie.

Pradziadek mój był uczestnikiem i dowódcą I, II i III powstania śląskiego na terenie obwodu lublinieckiego. ukończył Szkołę Policyjną w Warszawie, pracował w Komendzie Policji województwa śląskiego w Katowicach.

Decyzją Ministra Spraw Wewnętrznych Sławoja Składkowskiego z dnia 21 marca 1939 r. został mianowany Nadkomisarzem Policji wo-jewództwa Śląskiego. We wrześniu 1939 r. wyruszył z Policją z Katowic na Wschód.

ostatni znak życia z ostaszkowa przekazał przez zwolnionego z obozu funkcjonariusza policji Franciszka Watollę zamieszkałego przed wojną w Dąbrówce koło Katowic przy ul. Szpitalnej 1.

Przekazał kartkę z odręcznym pismem o treści:„że żyje, jest zdrów i pozdrawia, przekazuje 200 zł przedwojen-

nych”. Kartka datowana 12.11.1939 r. bez adresu została przewieziona przez pana Watollę w bucie.

Po wojnie prababcia Weronika urbańczyk poszukiwała swojego męża przez Niemiecki i Polski Czerwony Krzyż – niestety Piotr urbań-czyk nie został odnaleziony na terenie ZSRR. Postanowieniem Sądu grodzkiego w Katowicach z dnia 21 stycznia 1949 r. został uznany

59

za zmarłego. Jako dzień śmierci przyjmuje się dzień 9 maja 1946 r. o godz 24:00.

Moja prababcia Weronika urbańczyk była bardzo dzielną kobietą -wychowała po wojnie ośmioro osieroconych dzieci, z których naj-młodszy syn Piotr urodził się 25 listopada 1939 r.

tablica pamiątkowa Piotra urbańczyka znajduje się w Kościele garnizonowym w Katowicach.

W miesiącu wrześniu 2010 roku odbyła się uroczystość w Katedrze Chrystusa Króla w Katowicach z okazji nadania imienia Piotra urbań-czyka – Nadkomisarza Policji Województwa Śląskiego – AulI Szkoły Policyjnej w Katowicach – Piotrowicach.

Symboliczny grób pradziadka jest na cmentarzu przy ul. lompy w Katowicach.

Ja i moja rodzina jesteśmy bardzo dumni z mojego pradziadka Pio-tra.

68

Patrycja Szymczak, kl. 6b Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. F. Kleeberga w Ząbkach

SkArB NA StrYcHU

Było to słoneczne, sobotnie popołudnie. takie, podczas którego odpoczywa się w ogrodzie lub wychodzi na spacer z przyjaciółmi. Można wtedy pójść do parku lub na lody. Ja jednak siedziałam w domu i sprzątałam.

– Ale, mamo…! – ponowiłam próbę wymigania się od obowiązków. – Żadnego „ale”! – mama przerwała moje użalania. – Nie wyj-

dziesz, dopóki twój pokój nie będzie lśnił! A niepotrzebne rzeczy mo-żesz wynieść na strych.

– to niesprawiedliwe… – mruknęłam pod nosem. Wiedziałam jednak, że nic więcej nie zdziałam. Z poczuciem prze-

granej podreptałam więc do pokoju. Sprzątnęłam na biurku i półkach, zepsute rzeczy i ubrania, z których wyrosłam, pochowałam do pudeł i odkurzyłam podłogę.

Na pierwszy rzut oka wszystko wyglądało o niebo lepiej, niż wtedy, gdy zaczynałam. Wiedziałam jednak, że czeka mnie jeszcze dużo pracy, zanim skończę.

Postanowiłam wynieść pudła na strych. Weszłam po schodach na najwyższe piętro mojego domu i otworzyłam drzwi prowadzące na poddasze. Deski zaskrzypiały mi pod nogami, gdy wchodziłam do du-żego pomieszczenia, pełnego starych rzeczy i pajęczyn.

odstawiłam kartony i już miałam wracać na dół, gdy moją uwagę przykuł stojący w kącie kufer. Wyglądał bardzo staro i drogocennie. Zaciekawiona podeszłam do niego i go otworzyłam. W środku znaj-dowało się dużo różnokolorowego materiału. Były to sukienki.

Na spodzie skrzyni zauważyłam album ze zdjęciami. Wszystkie były czarno-białe i nieco pożółkłe ze starości. Na większości uchwycona została dwójka dorosłych, prawdopodobnie małżeństwo, oraz kilkoro

69

dzieci. Fotografii nie było dużo, więc już po chwili odłożyłam album z powrotem do kufra.

Nagle zobaczyłam, że na podłodze leży notatnik. „Pewnie wypadł razem z sukniami, gdy wyjmowałam je ze skrzyni” – pomyślałam. Wzięłam go do ręki. Na okładce było napisane: „Dziennik Zosi lind-ner”. Na chwilę oniemiałam ze zdziwienia – przecież to pamiętnik mojej prababci!

Notatnik był dość gruby, przewertowałam kilka kartek i zaczęłam czytać ładnie wykaligrafowany tekst:

18.08.1942 r. Dziś poszłyśmy z Danusią na rynek, żeby sprzedawać jajka od naszych

kurek. Zarobiłyśmy kilka monet.

Na następnej stronie było napisane:

19.08.1942 r. Dzisiaj urodziła się Jadzia. Jest bardzo malutka. Rodzice zajmują się nią,

Danką i Wiesiem, więc ja muszę chodzić na pole, żeby zbierać ziemniaki.

Na każdej stronie były podobne wpisy, opisujące życie mojej pra-babci, gdy była jeszcze (jak wywnioskowałam) w moim wieku. Serce zamarło mi dopiero, kiedy przeczytałam:

02.03.1943 r. Dziś wieczorem stała się straszna rzecz! Front znowu zbliżył się do Mię-

dzylesia. Mój tata właśnie nosił Jadzię na rękach, usypiając ją, gdy strzelił do niego Niemiec, który zauważył go przez okno! Huk był ogromny! Jadzi nic się nie stało, ale kula trafiła ojca w głowę! Wszyscy są przerażeni, a Wiesio ciągle płacze. Opatrzyłam tacie ranę, ale ciągle płynie z niej krew. Chyba będę musiała pójść po felczera!

03.03.1943 r. Gdy szłam z felczerem do domu, co chwila słyszałam strzały. Bardzo się

bałam, ale szłam dalej, wskazując drogę mężczyźnie, z nadzieją, że gdy pojawi się jakiś wróg, obroni mnie on własnym ciałem.

Felczer obejrzał ranę ojca i rozwiał nasze nadzieje, mówiąc, że nie ma już dla niego ratunku. Przenieśliśmy tatę do piwnicy i zgodziłam się z nim tam zostać.

70

19.03.1943 r. Dziś w nocy ojciec zmarł w moich ramionach. Nie rozumiem jak Niemcy

mogą tak bezkarnie zabijać innych ludzi! Przepełnia mnie smutek, którego nie potrafię wyrazić słowami. Wiem jednak, że nie mogę się poddać. Obiecałam tacie, że zaopiekuję się mamą i rodzeństwem.

Przerażona czytałam kolejne wpisy. Łzy cisnęły mi się do oczu. Nie miałam pojęcia, jakie było życie ludzi podczas wojny. W pamiętniku mojej prababci było opisane jej codzienne życie oraz wiele historii zabawnych i smutnych. obiecałam sobie, że jak tylko posprzątam mój pokój, przeczytam do końca ten dziennik.

Podczas lektury tego notatnika zdałam sobie sprawę, w jak spokoj-nych czasach żyjemy. Nie musimy martwić się o jedzenie, nie boimy się, wychodząc z domu, że trafi nas zbłąkana kula z niemieckiego kara-binu, a i tak dość często narzekamy, mówiąc, że „mogłoby być lepiej”. teraz już wiem, że ludzie z czasów II Wojny Światowej oddaliby wiele za życie tak beztroskie jak nasze. Po przeczytaniu pamiętnika inaczej patrzę na świat -jestem mądrzejsza o doświadczenia mojej prababci, „bogatsza” o to, co przeżyli moi przodkowie.

71

Agnieszka Wróblewska, kl. VI Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Kopernikach

OpOWieśĆ DęBU

Dawno temu, kiedy byłem jeszcze młodym dębem, który rósł nie-daleko małej wsi Koperniki, a w głowie były mi tylko igraszki z wia-trem, rozpoczęła się wojna napoleońska.

W 1813 roku pod moimi konarami rozbiła obóz pokonana w bi-twie pod Budziszynem armia rosyjska. Dopiero wtedy zrozumiałem, czym naprawdę jest wojna. Na widok żołnierzy ogarnął mnie strach. Czułem się bezsilny, ponieważ nie mogłem nic zrobić. Wtedy na po-lanę wniesiono rannego, który owinięty w koce miotał się w gorączce. Rozbito mu namiot tuż obok mojego pnia. Przez całe noce jęczał z bólu. Wiedziałem, żetęskni za Rosją. Miałem nadzieję, że niedługo cała armia wróci do swojego kraju. Było to moje najskrytsze marzenie, które po pewnym czasie się spełniło. Ranny żołnierz niebawem wy-zdrowiał, a jego kamraci nabrali sił do czekającej ich długiej wędrówki. Na pamiątkę jego wyzdrowienia inni żołnierze powiesili na moim pniu kapliczkę.

Pewnego dnia wiatr szepnął mi, że do Kopernik przybył adiutant cara Aleksander Kołzakow. Niestety, jego pobyt nie był zbyt przyjem-ny, ponieważ zatrzymał się w wiejskim szpitalu. Niedługo po przybyciu zmarł w wyniku odniesionych ran. Pochowano go na placu przy ko-ściele, a jego pomnik w kształcie złamanej kolumny stoi tam do dzi-siaj i przypomina przechodzącym obok niego ludziom historię z czasu wojny napoleońskiej.

W Kopernikach było wówczas około 100 domów i mieszkało tam mniej więcej 700 osób. od tego czasu bardzo dużo się zmieniło. W 1882 roku konsekrowano nowy kościół pod wezwaniem świętego Mikołaja, ponieważ stary zburzono podczas wojny. Dziś można jeszcze zobaczyć niektóre elementy, które przetrwały wojnę, są to np. kropiel-

nice z 1771 roku. Na początku XX wieku niedaleko wsi wybudowano linię kolejową z Nysy do Kałkowa i Vidnawy. Pod koniec lat 70 ubie-głego wieku połączenie to zostało zlikwidowane. Na uwagę zasługuje fakt, iż pociąg rozwijał zawrotną średnią prędkość 3 km/h. Ciekawie prezentowała się ogromna lokomotywa parowa ciągnąca jeden wagon podzielony na klasę pierwszą i drugą, a te z kolei podzielone na prze-działy dla pasażerów palących i niepalących. W XIX wieku w pobliżu kościoła wybudowano szkołę, która później służyła jako przedszkole. teraz znajduje się tam Wiejski Dom Kultury. W 1972 roku rozpoczę-to budowę nowego budynku szkolnego, jej patronem został Mikołaj Kopernik. tak uczczono 500 rocznicę urodzin wielkiego astronoma. Nie był to jedyny powód wyboru patrona…

Najstarsza wzmianka o naszej wsi pochodzi z roku 1272 i dotyczy kościoła pod wezwaniem świętego Mikołaja. Wtedy miejscowość no-siła nazwę Copirnik. Mieszkańcy wytwarzali wyroby z miedzi, dlatego nazywano ich Kopernikami. Rodzice często nadawali swoim synom imię Mikołaj, dla uczczenia patrona kościoła i parafii. ludzie wyjeżdża-li do większych miast, by się kształcić. Do Krakowa wyjechał dziadek słynnego astronoma Mikołaja Kopernika. teraz Koperniki mogą się poszczycić tym, że są ,,gniazdem rodzinnym” wielkiego astronoma. W 2010 roku panie ze Stowarzyszenia odnowy Wsi zaczęły wypiekać „Pierniki prosto z Kopernik” według starej tajnej receptury.

Nasza miejscowość ma naprawdę bogatą historię. Każdego, kto zawita do Kopernik, zapraszam na odpoczynek pod moją rozłoży-stą koroną. Będzie można posłuchać opowieści o naszej miejscowości i zjeść pyszne pierniczki. Mam nadzieję, że nigdy nie zostaną one za-pomniane, a mieszkańcy przekażą je swoim dzieciom.

Prace Z etaPu ogólNoPolskiego

74

Wiktoria Aleksiun, uczennica klasy IVa Szkoła Podstawowa nr 6 im. K.I. gałczyńskiego 10-608 olsztyn, ul. gdyńska 17

mOJe kOrZeNie. HiStOriA i trADYcJA rODZiNNA

Nazywam się Wiktoria Aleksiun. Mam jedenaście lat. Przyszłam na świat w październiku 2002 roku w pięknym olsztynie. otacza mnie miłość i ciepło mojej wspaniałej rodziny. Jej losy są pogmatwane i wio-dą w różne części świata. Pozwólcie, że opowiem Wam trochę o nich.

Moi pradziadkowie ze strony taty przyjechali do Polski z ukrainy. osiedli w małej mazurskiej wiosce. Pradziad zajął się uprawą roli, zaś jego żona wychowywaniem pięciorga dzieci. Prababcia urodziła się przed II wojną światową. Wiem, że miała ciężkie życie – w domu nie było zbyt bogato.

Moja babcia do szkoły chodziła codziennie pieszo kilka kilome-trów. Bywało i tak, że butów było w domu mniej niż dzieci, tak więc nie wszystkie do szkoły szły jednego dnia. Babcia była uparta i bardzo lubiła się uczyć, zatem gdy nie miała butów, to biegła z książkami boso. Ponieważ była w rodzinie najstarsza, nie mogła myśleć o odpoczyn-ku – zawsze ciężko pracowała w polu. Zajmowała się też młodszym rodzeństwem. Kiedy dorosła, wyjechała do olsztyna i pozostała w nim na stałe. tu też zapuścił korzenie jeden z jej braci.

Pradziadek ze strony mamy pochodzi z Polski, ale wiem, że wiele lat mieszkał w Rosji. urodził się w okresie międzywojennym. o jego rodzicach wiem tylko tyle, że zginęli podczas wojny, gdy on był jesz-cze mały. Pradziadek, jego siostra i młodszy brat zostali wywiezieni w głąb Rosji. Do Polski wróciło tylko dwoje rodzeństwa – najmłodszy brat umarł daleko od ojczyzny. Pradziadek i jego siostra zamieszkali w olsztynie. Siostra pradziadka zmarła niedawno w wieku 99 lat.

Dziadkowie mojej mamy pochodzą z Polski Wschodniej. Pradzia-dek urodził się w 1923 roku. Był podróżnikiem i wiele lat spędził poza

75

domem. Zwiedził sporą część świata. Już jako siedemnastolatek wy-jechał z bratem do Australii i tam mieszkał przez kilka lat. Później pradziadek wrócił do ojczyzny, zaś jego brat pozostał na drugiej pół-kuli. Niedługo zagrzał pradziad miejsca w kraju – wyjechał do Stanów Zjednoczonych.. Już po II wojnie światowej, w 1950 roku powrócił na stałe i zaczął pracę na kolei.

Prababcia ze strony mamy urodziła się w 1933 roku. Pochodziła z wielodzietnej rodziny. Nie miałam szczęścia jej poznać, ponieważ wcześnie zmarła. Miała słabe serce. Mama opowiadała mi o tym, jak spędzała u niej każde wakacje. Zjeżdżała się wtedy cała rodzina, a było ich przeszło dwadzieścia osób. Mama wspomina ten czas z rozrzew-nieniem. opowiadała, jak było wtedy wesoło. od mamy dowiedzia-łam się też, że w czasie wojny pradziadek zawsze w okresie świąt sam wędził mięso, dorzucając do ognia świeże igiełki drzew. tego zapachu nie dało się opisać.

Moi dziadkowie mieszkają w Morągu. Dziadek urodził się w 1950 roku, a babcia jest od niego o rok młodsza. Dziadek był żołnierzem zawodowym. uczył młodych adeptów sztuki wojskowej, dyscypliny i patriotyzmu. Dzisiaj dziadek jest bardzo chory i prawie wcale nie chodzi. Babcia opiekuje się nim, wspiera w ciężkich chwilach.

Mam jeszcze kilku wujków i kilka cioć. Jedna z nich pochodzi z Peru. Czasem nas odwiedza i zajada się polskimi potrawami.

Mam też cioteczne rodzeństwo, z którym często się spotykam. Jest wtedy wesoło i bardzo rodzinnie.

Nasze życie pełne jest tradycji. Jedne z nich mają polski rodowód, inne norweski, bo to właśnie w Norwegii jakiś czas mieszkaliśmy. Jedną z takich tradycji przywiezionych ze Skandynawii jest to, że dzieci słody-cze jedzą tylko w sobotę. ten właśnie dzień dla dzieciaków ustaliła kró-lowa Norwegii. obchodzimy też w domu dzień chleba. to taki jeden dzień w miesiącu, kiedy mama nie musi gotować – zwalniamy ją z tego obowiązku. W rodzinie uwielbiamy też kuchnię z różnych stron świata. to ukraińskie pierożki, które przygotowuje babcia, polska ryba spo-rządzana przez dziadka i dania peruwiańskie, gotowane przez mamę.

Moja rodzina jest dla mnie skarbem. Cieszę się, że jest duża i ma ta-kie bogate tradycje. Myślę, że kiedyś przekażę je kolejnym pokoleniom.

76

Natalia Aleksy, klasa IV a Szkoła Podstawowa nr 38 w Bytomiu


Każdy z nas, zastanawia się czasem nad historią swojej rodziny. to bardzo ważne wiedzieć, gdzie sięgają nasze korzenie, bo przecież „Po-kolenie, które ignoruje historię, nie ma przeszłości ani przyszłości”.

Jestem jeszcze dzieckiem, mam 10 lat, ale interesuje mnie to, jak żyli dawniej moi rodzice, dziadkowie i pradziadkowie. Mam rodziców, którzy opowiadają mi o „dawnych” czasach, o tym, jak żyło się, kiedy w sklepach praktycznie niczego nie było, a na półkach zawsze stał ocet. Mam również dziadków, z którymi mogę porozmawiać o ich zabawach w dzieciństwie, szkole i „ trudnych czasach”. Miałam także pradziad-ków, których w zasadzie już nie pamiętam, ale to oni przekazali ciekawą historię swojego życia moim dziadkom i rodzicom. to właśnie zawiłe losy moich pradziadków i dziadków, stały się inspiracją do napisania tej pracy.

Moja rodzina mieszka na Śląsku już od pokoleń. Przodkowie, do których dotarłam najdalej to przełom XVIII/XIX wieku. Praktycznie wszyscy to Ślązacy (politycznie Niemcy/Polacy, zależnie od okresu w dziejach). Rodzina zarówno od strony ojca jak i matki to rolnicy, mniej lub bardziej zamożni, ale jednak ludzie prości. Wujek mojej bab-ci, Józef, walczył podczas pierwszej wojny światowej. Zaciągnął się do niemieckiej armii razem z gronem sąsiadów i wyjechał na front. Zginął w połowie konfliktu, jednak nikt nie ma pojęcia, gdzie spoczęły jego zwłoki. okres międzywojenny to znów uprawa roli, jednak gdy nadeszła druga wojna światowa, moją rodzinę spotkały różne losy. Ro-dzice dziadka od strony mojego ojca, dziadek i jego rodzeństwo zostali wywiezieni do Niemiec jako robotnicy przymusowi. Po wojnie wrócili do rodzinnej wsi do swojego gospodarstwa. Brat pradziadka walczył

77

w Wojsku Polskim, jednak w 1939 roku dostał się do niewoli i został w obozie aż do 1944 roku. Rodzina babci została w okolicach tarnow-skich gór , zmieniła się tylko władza. Historia rodu od strony matki to zupełnie inna historia. Dziadek miał 10 rodzeństwa i wielu jego braci wstąpiło do Wehrmachtu, on był zbyt młody, więc pomagał ojcu na roli. Rodzina babci także nie podpisała volks listy, co pozwoliło im żyć w spokoju. Z kolei moja prababcia w czasie drugiej wojny światowej została wywieziona do Berlina, gdzie w fabryce amunicji, pracowała przy wyrobie bomb dla armii niemieckiej. obie strony rodziny zgadzają się jednak co do tego, że najgorszą plagą była „wyzwalająca” nas Armia Czerwona. Cały dobytek został pochowany w różnych miejscach, gdy tylko we wsiach pojawiali się sowieci , wszystkie kobiety wraz ze zwie-rzętami uciekały do lasu. Niestety dom jednej z babć został doszczętnie ograbiony. Zabrano obrazy, pieniądze, biżuterię nawet ubrania, meble, zdjęcia i dokumenty! Dlatego dziś nie bardzo można odtworzyć hi-storię tej części rodu. Rodzina od strony matki albo została na Śląsku albo wyemigrowała do Niemiec, gdzie ich potomkowie mieszkają do dziś. Bliscy od strony ojca, jak wspomniałam, starali się ułożyć życie na wsi. Warto również wspomnieć, że pradziadek otrzymał odznacze-nie dla wzorowego socjalisty za pracę na kolei. Dziadek zaś działał w Solidarności, za co i dziś otrzymuje odznaczenia i zapraszany jest na uroczystości.

Nie mogę się pochwalić tym, że pochodzę ze szlacheckiej rodziny. Nie ma wśród moich przodków odkrywców, generałów czy wybitnych naukowców. Jestem jednak dumna z nich wszystkich. Nie ma w ich hi-storii nic, czego trzeba się wstydzić, a wielu z nich to moi bohaterowie. Mam kolekcję rodzinnych pamiątek, medali, zdjęć, dokumentów, do których często zaglądam, będąc w odwiedzinach u moich dziadków.

Każda rodzina ma bogatą i ciekawą historię, trudno jednak do niej dotrzeć. Szkoda, bo z biegiem czasu zatraca się ona coraz bardziej.

78

Natalia Borawska, kl. V b Szkoła Podstawowa nr 5 im. Stanisława Staszica w Łomży

Przeszłość zachowana w pamięci Staje się częścią teraźniejszości.”

t. Kotarbiński


W mojej domowej biblioteczce znalazłam niezwykłą książkę nale-żącą do mojej mamy napisaną przez Andrzeja Jałbrzykowskiego, wy-daną w Buenos Aires w 1974 r.okazało się, że są tam spisane dzieje mojej rodziny.

Rodzina Jałbrzykowskich, z której pochodzi moja mama należy do rodu grabiów osiadłego w wiekach XIII I XIV w ziemi Sieradzkiej i na Mazowszu. Ród ten prawdopodobnie przybył do Polski z Czech. Nazwisko to powstało w XV wieku. grabiowie posiadali swój własny herb. uważam, że jest naprawdę przepiękny. Widnieją na nim zielone grabie. Nad nimi jest hełm ozdobiony pięcioma strusimi piórami oraz labrami podbitymi złotem.

Moją ulubioną postacią z rodziny jest Romuald Jałbrzykowski, któ-ry żył w latach 1876-1955. Przyczynił się on bardzo dla dobra kraju, a swój majątek oddał biednym. Podziwiam go za to i jestem dumna, że jest moim przodkiem.

Wstąpił do Seminarium Duchownego w Sejnach w 1893 roku, a ukończył je w 1898 roku. Potem kontynuował naukę w Akademii Duchownej w Petersburgu. Święcenia kapłańskie otrzymał 9 marca 1901 roku, a w czerwcu 1902 roku został magistrem świętej teologii „cum exima laude”. gdy ukończył studia, w wieku 26 lat został profe-sorem Seminarium Duchownego w Sejnach. Zależało mu szczególnie, by uczniowie dobrze znali język polski.

79

W roku 1908 został vice regensem seminarium, a w 1910 otrzy-mał godność kanonika Kapituły Sejneńskiej. W Sejnach zrobił wiele pożytecznych rzeczy: założył sklepy, szkoły, przytułek dla starszych ludzi oraz bibliotekę. Wstąpił do Centralnego Komitetu obywatel-skiego i Komitetu Pomocy ofiarom Wojny. Po konsekracji zamieszkał w Łomży. Wielką zasługą Romualda Jałbrzykowskiego było wykorzy-stanie edyktu carskiego z 1905 roku pozwalającego na budowę nowych świątyń. utworzył liczne parafie i obsadzał je polskimi księżmi. Został pierwszym obywatelem honorowym naszego miasta. to on wybudo-wał pałac biskupi w Łomży. W czasie wojny, w 1942 roku aresztowało go gestapo. W wyniku tego arcybiskup został osadzony w więzieniu na litwie. Z powodu złego stanu zdrowia Niemcy postanowili go uwol-nić. on jednak oświadczył, że wyjdzie na wolność tylko wtedy, gdy uwolnieni zostaną również inni księża z jego archidiecezji. We wrześniu 1944 roku powrócił do Wilna. Następnie osiadł w Białymstoku. tam sprawował swoje rządy do śmierci (19.06.1955 r.). Cały swój majątek

Arcybiskup romualda Jałbrzykowskiego1876 – 1955

80

rozdał potrzebującym pomocy. Pozostawił po sobie sumę około 20 dolarów amerykańskich.

Jego kandydaturę brano pod uwagę podczas wyboru na prymasa Polski. Niestety, nie został nim z powodu podeszłego wieku i proble-mów zdrowotnych.

Jestem dumna z tego, że Romuald Jałbrzykowski jest moim przod-kiem. Cieszę się, że w jego niezwykłej historii znalazłam swoje ko-rzenie. Natomiast książka „Rodzina Jałbrzykowskich herbu grabie” zajmuje szczególne miejsce nie tylko na półce, ale także w moim sercu.

81

Witold Jerzy Borkowski uczeń klasy IVA Szkoła Podstawowa nr 3 im. 25 Kaliskiej Dywizji Piechoty w Łęczycy


Pierwszy raz uświadomiłem sobie, że mam rodzinną historię, kie-dy pani w szkole zadała nam jako pracę domową wykonanie drzewa genealogicznego. Zrozumiałem wtedy, że moje życie będzie kolejnym elementem jakiegoś drzewa genealogicznego przygotowanego na lek-cję historii przez mojego wnuka lub prawnuka. od tamtej pory lubię słuchać rodzinnych dziejów, bo wiem już, że to także moja historia.

Historia Polski wpłynęła w bardzo dużym stopniu na losy mojej rodziny. Na przykładzie dziejów kilku moich przodków chciałbym opowiedzieć o tym jak duże i ważne wydarzenia historyczne kształtują losy zwykłych ludzi. Kiedyś z tatą i mamą bawiliśmy się w liczenie naszych przodków i zauważyliśmy, że 15 pokoleń przede mną miałem 32768 prapra[...]dziadków i jeśli doliczyć także każde z 14 późniejszych pokoleń, to wychodzi ponad 65000 przodków. Więcej niż miejsc na Stadionie Narodowym. tata powiedział, że średnio pokolenie liczy się jako 25 lat, czyli 15 pokoleń razy 25 lat równa się 375 lat, jeśli przyjmę początek mojego pokolenia na rok moich urodzin (2002) to wówczas 32000 pradziadków przypadłoby na rok 1627 – pierwsza zwycięska bitwa morska polskiego oręża. W tej pracy chciałbym opowiedzieć o trojgu moich prapradziadków i pradziadków.

W roku 1896 we wsi Albertów koło lubochni pod tomaszowem Mazowieckim urodził się mój prapradziadek Jakub Bernaciak. Mło-dy Jakub wychowywał się w rodzime chłopskiej, nic nie wiem o jego dzieciństwie. gdy miał kilkanaście lat, 16 lub 17, wstąpił do Polskiej organizacji Wojskowej. W roku 1919 jako ochotnik został sanita-riuszem jednego z pułków artylerii ciężkiej Wojska Polskiego i brał udział w wyprawie na Kijów. Po wojnie ożenił się z Franciszką Skuza z sąsiedniej wsi Jasień i znalazł zatrudnienie jako woźny w Zarządzie

82

Rezydencji Prezydenta w Spale. Prawdopodobnie w pierwszych latach po wojnie polsko-bolszewickiej Jakub Bernaciak mieszkał we wsi Jasień a do rezydencji prezydenckiej trafił dopiero po zamachu majowym w 1926 roku. Niestety prapradziadek Jakub spalił większość swoich dokumentów we wrześniu 1939 roku i wiele rzeczy jest dziś niejasnych. Zachowała się legitymacja uprawniająca do zniżki kolejowej wystawio-na na Jakuba Bemaciaka pracownika Rezydencji Prezydenta w Spale. Najpierw prapradziadek Jakub był woźnym a potem awansował na stangreta i często woził prezydenta Mościckiego i jego gości na polo-wania w Puszczy Spalskiej. Podczas jednego z polowań w Spale obecny był foto reporter, który uwiecznił na fotografii prezydenta Mościckiego i Edwarda Śmigłego-Rydza siedzących w powozie myśliwskim powo-żonym przez Jakuba Bernaciaka. Zdjęcie to było na okładce jednego z numerów przedwojennego magazynu „Świat”. Na początku wrze-śnia 1939 roku Jakub Bernaciak otrzymał polecenie przewiezienia do Belwederu jakiegoś ładunku, prawdopodobnie zapomnianych bagaży lub mebli. oblężenie Warszawy zatrzymało go w mieście, aż do kapi-tulacji 28 września. Potem Jakubowi udało się szczęśliwie powrócić do domu. Prawdopodobnie podczas pobytu w stolicy nawiązał jakieś kontakty konspiracyjne, ponieważ po powrocie spalił większość swoich dokumentów. W konspiracji posługiwał się pseudonimem „Sęp”. Jako zasłużony PoW-iak prowadził w swojej komórce magazyn dla żołnie-rzy podziemia. Niewiele wiadomo o szczegółach działalności „Sępa”, gdyż wszytko utrzymywał w ścisłej tajemnicy. Podczas dużej wsypy w 1941 roku został aresztowany i przewieziony do więzienia Radomiu. Z więzienia dwa razy pozwolono mu wysłać paczkę z ubraniem do pra-nia. Przysłana odzież była bardzo zniszczona i zakrwawiona. Stamtąd przewieziono go do obozu w oświęcimiu. W archiwum obozowym figuruje jako więzień nr 23971, został zamordowany zastrzykiem z fe-nolu w dniu 28.02.1942 roku.

W roku 1916 we wsi Janina koło Pieczewa (Powiat Łęczycki) uro-dził się mój pradziadek Jan Starzyński. Młody Jan wychowywał się we wsi Kolonia lęka w rodzinie chłopskiej. II wojna światowa zastała pradziadka w wojsku. Był ułanem w 6 Pułku Strzelców Konnych im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego. W czasie

83

kampanii wrześniowej w 6 Pułk Strzelców Konnych wchodził w skład Kresowej Brygady Kawalerii w Armii „Łódź”. Podczas walk z Niem-cami został wzięty do niewoli, potem uciekł z transportu. Do domu powrócił po pieszej, niebezpiecznej wędrówce. Wielokrotnie wspo-minał trudy tej podróży i ludzi, którzy mu pomagali. Jedzenie i wodę najczęściej dostawał na drodze, z dala od domów, gdyż ludzie bali się udzielać pomocy. Resztę okupacji mój pradziadek spędził we wsi lęka. Jako Polak mieszkający w Kraju Warty został wysiedlony z rodzinnego gospodarstwa w Kolonii Łęce i był parobkiem u niemieckich osadni-ków. Szczęśliwie udało mu się uniknąć wywózki na przymusowe roboty do Niemiec, większość jego krewnych miała mniej szczęścia i została wywieziona do III Rzeszy (rodzice, trzech braci i siostra).

W 1945 roku pradziadek Jan wraz z siostrą Stanisławą i bratem Sta-nisławem wyjechał na Ziemie odzyskane do tychowa pod Białogar-dem. tam prowadził gospodarstwo rolne. W 1952 roku cała rodzina Jana Starzyńskiego z tęsknoty za rodzinnymi stronami powróciła do Powiatu Łęczyckiego. Pradziadek zmarł w 2000 roku, do końca życia uczestniczył w obchodach rocznicy Bitwy nad Bzurąjako kombatant i uczestnik kampanii wrześniowej.

W Powiecie Łęczyckim, we wsi Borów w roku 1913, urodził się mój drugi pradziadek Marian Kupis. Wychowywał się w rodzinie chłopskiej. W 1939 roku został zmobilizowany do Armii „Poznań” i brał udział w walkach kampanii wrześniowej. Wieś Chórki, w której mieszkał pradziadek w 1940 roku została wysiedlona do generalnej guberni. Pradziadek Marian wraz z żoną i córką zamieszkali we wsi Karmanowice koło Nałęczowa. Przesiedleńcy byli dokwaterowani do miejscowych rodzin i pracowali wspólnie z nimi w gospodarstwie. tam umarła pierwsza żona pradziadka Apolonia. W 1943 roku w kościele w Wąwolnicy owdowiały Marian Kupis poślubił Krystynę Woś, mamę mojego dziadka Henryka. Po wojnie pradziadek z rodziną wrócił do Chórek, gdzie od 1948r. do śmierci był skarbnikiem ochotniczej Straży Pożarnej. Pradziadek Marian Kupis zmarł w 1992 roku.

to tylko trzech z moich przodków, którym wojna zmieniła koleje życia. Przeszłość jest ważna tak samo jak przyszłość, każdy powinien znać historię swojej rodziny. Jestem bardzo dumny z moich przod-

84

ków. Poznając historię swoich krewnych dowiedziałem się, że korzenie mojej rodziny to coś znacznie głębszego i ważniejszego niż rodzice, którzy pochodzą z okolic Łęczycy i tomaszowa Mazowieckiego. Naj-ważniejszymi osobami dla mnie są mama i tata oraz babcie i dziad-kowie, bo ich znam. Jednak dużo satysfakcji daje mi świadomość, że wiem więcej o mojej rodzinie. odwiedzając cmentarze wiem że, groby moich krewnych to nie jedynie kamienne tablice z wyrytymi imionami i nazwiskami, datami urodzin i śmierci, nieznanych mi ludzi. Cieszę się też, że mogłem, choć tylko pobieżnie, podzielić się rodzinną opowie-ścią z innymi.

85

Klaudia Chomczyńska, kl.VI Szkoła Podstawowa nr 4 z oddziałami integracyjnymi im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego ul. Prymasa Wyszyńskiego, 15 22-100 Chełm

Dzieło

Myślą wracam,do świata uśpionego...

obraz historii,oprawiam w ramę, wieszam na ścianie.

I siadam przed nim...Pejzaż, ludzie.

W tle niedźwiedź.tatarski koszmar biały.Bieluch z niego cały!

Wędruje po podziemiach,cieniem jest.

Zaś dłoń wyciągnij... !Życzenie spełni, czar swój ukaże.

lecz, bliżej widaćArmię Czerwoną, co Chełm zdobywa,

widmo obozu jenieckiego.Dziadka mojego.

Niemca plugawego, co baty zadaje,litości nie zazna i serce zagubi.

to taka mgła szara,która w oczy gryzie...tak bardzo, że wstaję.

obraz zabieram i chowam,do szafy.

86

Martyna Ciesielska uczennica kl. III Szkoły Podstawowej nr 37 w Bytomiu

korzenie – rodzina i tradycje

Mój świat ma dziesięć lat.Korzenie.Przodkowie, dalsza rodzina, to dal sina.Co ważniejsze?tam i kiedyś, czy tu i teraz.Babcie, dziadkowie – ich nie ma.Ciotki, wujowie - daleko.Mama i tata – są tu.tradycje.Wojna, walka, tułaczka – jestem na nie!Choinka, pisanki, wspólne posiłki, zabawy, rozmowy, bycie razem – jestem na tak!Mój świat ma dziesięć lat.

87

Maria Florczyk uczennica S.P nr 25 w Elblągu

mOJe kOrZeNie

Każdy człowiek ma czterech dziadków – swoje główne korzenie. Moi dziadkowie pochodzą z różnych zakątków Polski.

Moje korzenie ze strony mamy to rodzina Miszkiewiczów. Piszę o nich na początku, ponieważ ich losy były najtrudniejsze.

Pochodzili oni z Wołynia, z miejscowości Soszniki (teraz ta wieś nie istnieje). Żyli tam od pokoleń. Posiadali liczne gospodarstwa i wiedli spokojne życie aż do II wojny światowej. W 1943 roku wojska niemiec-kie wraz z oddziałami ukraińskiej Powstańczej Armii (uPA) bardzo okrutnie wymordowały część naszej rodziny, a resztę wywieziono do rożnych łagrów na terenie III Rzeszy. Siedem rodzin (siedmioro dzieci prapradziadka wraz z rodzinami) przez okres wojny żyło w trudnych warunkach i nie miało ze sobą kontaktu, przez co po wojnie znaleźli się w zupełnie innych częściach świata . W łagrach zginęło rodzeństwo mojego dziadka. Niestety nikt nie wiedział w jakiej miejscowości znaj-dował się ten łagier i mój dziadek bardzo cierpiał, nie wiedząc gdzie pochowano jego rodzeństwo. Na szczęście wojna skończyła się już po dwóch latach. Po ciężkich pracach i trudnym okresie życia w Niem-czech, pradziadkowie zamieszkali razem w gospodarstwie po rodzi-nie niemieckiej w miejscowości Drużyny (koło Brodnicy). to właśnie tam dziadek Janek poznał miłość swojego życia, moją babcię – Hele-nę z Pawlickich. Po ślubie zamieszkali z rodzicami mojego dziadka. Wkrótce okazało się, że reszta krewnych Miszkiewiczów znalazła się po wojnie m.in. w Australii i Kanadzie.

Kolejne korzenie ze strony mojej mamy to rodzina Pawlickich.od wieków mieszkają oni na Kujawach i zajmują się uprawą roli.

W okresie II wojny światowej mężczyźni z tych terenów zostali wy-wiezieni na roboty do Niemiec. Z gospodarstwem musiały poradzić

88

sobie kobiety, osoby starsze i dzieci. tak właśnie stało się z moim pra-dziadkiem. Po powrocie z Niemiec przez całe życie miał problemy ze zdrowiem, co rzutowało na życie całej rodziny. Małe gospodarstwo nie dawało szans utrzymania wszystkich pięciorga dzieci, wiec moja babcia Helena została wysłana do szkoły krawieckiej w Kisielicach. Pozostałe dzieci Pawlickich rozpoczęły życie w innych miejscach w Polsce.

Rodziną mojego dziadka ze strony taty jest rodzina lechów.Mój praprapradziadek w XIXw. mieszkał na kielecczyźnie. Po

powstaniu styczniowym osiedlił się we wsi pod zaborem rosyjskim. Dzięki dekretowi cara z 1864 roku otrzymał ziemię we wsi Derlatka na Mazowszu. Przez lata żyli tam w miarę spokojnie i zajmowali się uprawą roli i hodowaniem bydła. Natomiast mój pradziadek był wój-tem a następnie sołtysem wsi. Drugą wojnę światową rodzina lechów przetrwała bez wywózek do obozów koncentracyjnych i łagrów, ale niektórzy z nich walczyli w szeregach Armii Krajowej (AK). Moja bab-cia teresa, córka sołtysa, zawsze marzyła o tym by zostać nauczycielką. to było bardzo dobre rozwiązanie, ponieważ tradycyjnie nie dzielono gospodarstwa na mniejsze części pozostawiając je w całości najstar-szemu synowi. Babcia podjęła naukę w liceum w Żelechowie, a potem uczyła się na nauczyciela w szkole pedagogicznej w Kwidzynie. Po jej ukończeniu dostała nakaz pracy w szkole w Elblągu. to tu poznała lucjana Florczyka- jej przyszłego męża. Reszta rodziny lechów nadal żyje na Mazowszu

ostatnie z moich korzeni to rodzina Florczyków. Niestety nie wia-domo o niej za wiele, gdyż mój dziadek zmarł i nikomu nie przekazał informacji o przodkach.

Rodzina Florczyków pochodzi z Kurpiów. Moi pradziadkowie zaj-mowali się uprawą roli i hodowlą zwierząt. Mieszkali w miejscowości Mały Płock gdzie dzierżawili ziemię. W czasie II wojny światowej Mały Płock był pod okupacją ZSRR (od 18 września 1939r.), a później Nie-miec. Cała rodzina Florczyków (wraz z moim dziadkiem) mówi w sil-nej gwarze kurpiowskiej. Szczególną cechą tej gwary jest to, że niektóre spółgłoski w zdaniu zamienia się na „zi” np. „widziałem” mówi się „zidziołem”. Mój dziadek lucjan urodził się w Małym Płocku, gdzie skończył szkołę podstawową. Dalszą naukę kontynuował w Elblągu,

89

gdzie osiedlił się na stałe. Niestety nigdy nie dane było poznać mi mojego dziadka, ponieważ zmarł kilka lat przed moim narodzeniem.

Historia mojej rodziny w dużej mierze została ukształtowana przez II wojnę światową. gdyby nie wojna prawdopodobnie nie doszłoby do spotkania moich dziadków a potem rodziców. Co za tym idzie nie byłoby mnie na świecie. Jestem szczęśliwa, że nie muszę przeżywać takiego dramatu, jak moi przodkowie.

90

Marcin grądzki, klasa VI c, SP nr 5 w Łomży ul. Polna 40 a 18-400 Łomża

korzenie naszego narodu

Spójrz na nasz kraj wspaniały!Woda w Wiśle wiele lat się toczy i wiele zobaczyła,

Partyzanckie pieśni kołysały wszystkie starsze drzewa.tu słońce rozgrzewa każde ludzkie serce.

Kiedyś, choć to bardzo dawno temu, Wielu wojaków obcych państw stanęło

u bram naszej ojczyzny.Mimo przeciwnika liczebnej przewagi

Mimo przeciwnej temu rozwagiNie cofnęliśmy się!

Całe tysiące PolakówStanęły zwartym murem

W obronie tego, co sercu najmilsze.

Błądzą me myśli, topią się gwiazdy narwiańskiego nieba.

ulewne deszcze zmywająDrgające światła dawnych obrazów.

Kropla rosy zdobi bukiet niezapominajekNa grobach tych, co wierzyli w świętość sprawy.

Szukam sensu, dokąd wędruję, Kim ja, mały Polak, nie żołnierz?

91

Mikołaj guzek, kl. III Zespół Państwowych Szkół Muzycznych w Elblągu

mój pasłęk

Pasłęk, różnie nazywany,powstał dawno, przed wiekami.Po tysiąc dwusetnym przyszli tu ludzieI powiedzieli: „zostańmy w tej budzie”.Bo gdy się raźno do pracy wzięli,Dom zbudowali – nie jeden, ze cztery.osada dziwne nosiła miano:Pazlukiem wtedy to miejsce nazwano.I wnet, pod koniec wieku trzynastego,Podobno bardzo nieciekawego,Na ziemiach z trudem bagnom wydartychgród wznieść nakazał wielki mistrz hardy.lecz zamieszkali w nim nie Krzyżacy,Ale Holendrzy, przywykli do pracy.Jak go nazwali? Pruską Holandią.Przez długie wieki rósł pod tą nazwągród za murami, z zamkiem pośrodku,I trwał, choć wszystko zmieniało się wokół.Niestety druga wojna straszliwaW gruzy to piękne miasto zmieniła.Wróciły do nas, Polaków, te zgliszcza,Ale chcieliśmy, by Pasłęk błyszczał.Jest znowu zamek, są stare mury,Z mojego miasta mogę być dumny.

92

Martyna Kacprzak Zespół Szkół nr 13 we Wrocławiu

Sprawiedliwi...

Wszyscy ludzie duzi, mali-Chcę, byście mej historii wysłuchali.

to historia niebanalna:Krótka, piękna i medialna.

Dobrym ludziom łzy z oczu wyciska,A dla mnie i mojej rodziny jest bardzo bliska.

Jest rok tysiąc dziewięćset czterdziesty trzeci, miasto Busk – więc na wschodzie.

Mój pradziadek Władysław z żoną Hanną żyją sobie w zgodzie.Władek dom już wybudował ,

A dobry Bóg pięcioro dzieci im ofiarował.Żyją sobie w szczęściu,

W zdrowiuSkromnie, cicho i z umiarem,

Dla nich życie jest wielkim darem.Babcia Janka – córka Władka ma trzy lata,

gdy na kolanach trzyma ją tata.W końcu straszna wojna do nich dociera

Szczęście wszystkim im zabiera.Zima sroga ich zastaje, głód i zimno im dokucza,

Więc Władysław do lasu wyrusza.Szukać opału i żywności,

By przynieść choć trochę dla swej rodziny radości.las potężny, wielki, srogi,

Władziu szuka jakiejś drogi.Nagle patrzy tam dziewczynka ,Pyta – Ktoś ty ? – Ja Reginka.

Żydóweczka piękna, mała

93

Przed Niemcami w zimnym lesie się schowała.Przykrył ją swym ciepłym płaszczem

I po główce małą głaszcze.Nie bój się już dziecko drogie,

Ja ci teraz już pomogę,I do mego domu cię zawiodę.

ona mówi: - Ja nie mogę,Bo tam Rózia-siostra ma jedyna

Na kolanach się ugina,Z zimna dłużej nie wytrzyma.

A z nią jeszcze dwie dziewczyny:Sylwia, Pesia – też bez winy.Więc pradziadek się zlitował,

Wszystkie je w swym domu schował.Wykopał potężny dół,

Który nakrył , a na nim postawił kuchenny stół.W dole często się chowały,

Kiedy Niemców bardzo się bały.A dni i miesiące szybko mijały.

Pewnego razu zły sąsiad Niemcom zameldował,Że Władek cztery Żydówki w swoim domu schował.

Dużo Niemców przyjechało,Cały dom dokładnie przeszukało.

lecz Żydówek nie znaleźli,Więc rozstrzelać wszystkich chcieli

I do korytarza ich zaciągnęli.Władek wszystkich uratował,Po niemiecku mówić umiał,oberlejtnant się aż zdumiał.Jeszcze długo rozmawiali,Aż ich w końcu pożegnali.

Dziewczynki w dole się dusiły,I nie miały wcale siły.Szybko więc je odkryli

I razem wszyscy się cieszyli.

94

Przez dwa lata jeszcze długie,Żyli sobie tam nad Bugiem.

Hania domu pilnowała,Wszystkimi się zajmowała.

Władek w polu ciężko pracował,A Pan Bóg łaski mu darował.Potem los się ich odmienia,

Doczekali przesiedlenia.Zabrali wszystko co posiadaliI do ziem polskich się udali.

Wędrowali czasu sporo,Ich dwoje i dzieci dziewięcioro.

Z wielką w sercu nadziejąDotarli na Śląsk koleją.

gdy tam domu nie znaleźliSzybko w głogówku się znaleźli.

Później dalej szli piechotą,Z wielką chęcią i ochotą.

Babcia Janka pod pachą kurkę niosłaI była z tego powodu bardzo radosna.

gdy dotarli już do tomic,I nie mieli się gdzie schronić,Dziadek Władek znalazł dom

I powiedział oto on.tutaj razem wszyscy zamieszkamy,

Nasze dzieci wychowamy.Żydóweczki w świat ruszyły

I rodziny założyły.W Izraelu drzewo stoi,

Na nim zdjęcie bliskich moich.Zwyczaj taki u nich jest,

ludziom dobrym w ten sposób oddają cześć.W Warszawie tytuł „Sprawiedliwi wśród Narodów” im nadano,

By nigdy o nich nie zapomniano.A to byli moi pradziadkowie,

Hanna i Władysław Małkiewiczowie.

95

oliwia Kania uczennica kl. III Szkoły Podstawowej nr 37 w Bytomiu

prABABciA eLżBietA

Najstarszą osobą w mojej rodzinie jest prababcia Elżbieta. Ma 92 lata, mieszka w Ciężkowicach. Jest to małe miasteczko, w którym znaj-duje się wiele zabytków. Co roku jeżdżę do niej na wakacje i święta. Babcia jest już bardzo chora, ale często się uśmiecha i chętnie opowiada historie ze swej młodości. Pomyślałam więc, że przeprowadzę z nią wywiad na temat naszych rodzinnych tradycji.

Oliwia: Babciu, opowiesz mi jakąś historię ze swojego dzieciństwa?Babcia: Bardzo chętnie opowiem ci o czasach, które były zupełnie

inne niż teraz. Kiedy miałam tyle lat co ty oliwio, nie mogłam po szko-le bawić się z koleżankami, bo musiałam pomagać rodzicom pracach domowych i w gospodarstwie. Mimo tych obowiązków jedyną rzeczą jaką najmilej wspominam była szkoła. Właśnie ze szkołą wiąże się ta ciekawa historia, którą ci opowiem.

Oliwia: Słucham cię babciu.Babcia: Kiedy ukończyłam trzecią klasę, moi rodzice uznali, że nie

muszę już więcej chodzić do szkoły. Było mi bardzo smutno, że nie spotkam się już z koleżankami i nie będę mogła przynosić do domu książek ze szkolnej biblioteki. Pierwszego września, gdy rodzice od świtu pracowali w polu, ubrałam się i poszłam sama do szkoły na roz-poczęcie czwartej klasy. Bałam się potem wrócić do domu. Po szkole poszłam do swojej babci. Wieczorem przyszedł po mnie tata. Powie-działam mu stanowczo, że jeśli dalej zabronią mi chodzić do szkoły, to nie wrócę do domu. Na szczęście rodzice się zgodzili. tak wyglądał mój pierwszy dzień w czwartej klasie.

Oliwia: I co było dalej?Babcia: oczywiście kontynuowałam naukę, a potem chciałam się

uczyć w żeńskim gimnazjum.

96

Oliwia: Jak na to znów zareagowali rodzice?Babcia: Na szczęście zaakceptowali moją decyzję.Oliwia: Jak się uczyłaś w gimnazjum?Babcia: uczyłam się bardzo dobrze i chętnie. Interesowałam się

teatrem. Brałam udział w szkolnych przedstawieniach.Oliwia: Babciu, teraz już wiem, dlaczego tak chętnie recytujesz

wiersze i śpisz z książkami w łóżku.Babcia: Bo właśnie w ten sposób wracam do tamtych wspaniałych

dla mnie lat. Pamiętam też wieczór, jak szykowałam się na rozpoczęcie ostatniej klasy – maturalnej i ten poranek, kiedy mama powiedziała mi, że nie mogę już iść do szkoły, bo wybuchła wojna. Płakałam, bo wiedziałam, że nie spełni się moje marzenie o zdaniu matury.

Oliwia: Babciu zauważyłam, że chęć do nauki i czytania książek odziedziczyły po tobie również córki i wnuczki.

Babcia: Mam nadzieję, że kolejne pokolenie też to umiłowanie książek podtrzyma.

Oliwia: Dziękuję ci babciu za rozmowę.Babcia: Bardzo się cieszę, że jeszcze są tacy, którzy chcą posłuchać

moich wspomnień i rad.Może wydaje wam się to nieistotne, ale ja już wiem, dlaczego w na-

szej rodzinie dziś tak chętnie czytamy książki.

97

Jakub Kaźmierski Szkoła Podstawowa w Witoni ul. Szkolna 4, 99-335 Witonia

KartKi z pamiętniKa „rodzinna historia”

Sobota, 4 maja 2013 r.Poszedłem z mamą na strych robić porządki. Nagle zobaczyłem

kawałek drewna z dziwacznymi żłobieniami. Zapytałem mamę, skąd się tu wzięła ta figurka. Mama odpowiedziała, że to niedokończona rzeźba mojego prapradziadka Ignacego Kamińskiego. Nie wiedziałem, że w mojej rodzinie był rzeźbiarz...

Niedziela, 5 maja 2013 r.Jest niedzielne popołudnie. Nudzę się i spoglądam na niedokończo-

ną rzeźbę. Zastanawiam się, co robił mój prapradziadek. Zaciekawiła mnie ta postać. Poprosiłem mamę, aby mi coś więcej o nim opowie-działa. Mama odrzekła, że zrobi to z wielka ochotą, ale przedtem mam zająć wygodne miejsce, bo to będzie długa opowieść.

Usadowiłem się więc wygodnie w fotelu. Mama przyniosła kilka ka-wałków ciasta drożdżowego i dzbanek kompotu, usiadła naprzeciwko mnie w fotelu i zaczęła opowiadać, a ja skrupulatnie robiłem notatki.

Dowiedziałem się, że wiosną w 1922 roku mój prapradziadek Igna-cy Kamiński wraz z żoną Teodora i dwójką dzieci, przybyli do małej wioski – Oraczew. Po wielu ciężkich przeżyciach i doświadczeniach z okresu I wojny światowej oraz po śmierci czwórki własnych dzie-ci, postanowili uspokoić swój ból, szukając ukojenia na zacisznej wsi i ciężkiej pracy na roli.

W tym też czasie został posłem Ziemi Łęczyckiej na I Sejm Usta-wodawczy Rzeczypospolitej Polskiej w 1919 roku. Pracował w gospo-darstwie, ale udzielał się także w różnych organizacjach społecznych. Ciekawostką na pewno jest to, że razem z generałem Józefem Hallerem

98

przekazał sztandar Komendzie Hufca Związku Harcerstwa Polskiego w Łęczycy. Mijały lata, rodziły się i rosły dzieci. Przychodziły na świat pierwsze wnuki.

Przyszedł wrzesień 1939 roku. Znów wojna. Rodzina Kamińskich została przesiedlona w okolice lublina. Dzieci zostały wywiezione na przymusowe roboty do Niemiec.

Córka przebywająca w okolicach Kassel, zginęła w czasie bombardo-wania. Dwóch synów prapradziadka przebywało w obozach koncentra-cyjnych. Znów rodzinę Kamińskich ciężko doświadczył zły los, ogarnęła ich rozpacz, ból i wielka tęsknota za dziećmi, domem i wolnością.

W maju 1945 roku przyszedł wyczekany i wymodlony dzień zwy-cięstwa i powrotu do oraczewa. Wracały dzieci: Maria, lucjan i Mie-czysław- wychudzone, schorowane, ale przeżyły wojenne piekło. Jed-nak nie wszystkim było dane wrócić do domu. Nie wrócił Zygmunt, który po wyzwoleniu obozu przez żołnierzy angielskich wyjechał do Irlandii, a później do Kanady. tam pozostał do dziś.

I znów czas goił rany. Dorosłe dzieci wychodziły za mąż, żeniły się. Przychodziły na świat wnuki. Przybywało dziadkom lat, a ubywa-ło sił. oddali gospodarstwo swojemu synowi. I przyszedł rok 1957, w którym prapradziadek, jak sam mówił, urodził się drugi raz, a miał wtedy 74 lata.

W prapradziadku znów odżyły dziecięce pasje, przypomniał sobie, jak pasąc krowy strugał nożykiem różne drewniane cudaki. Z rąk pra-pradziadka wychodziły lipowe diabły, łęczyckie zjawy, kobiety, przypoł-nice, świcki – duchy geometrów, którzy źle wymierzyli pola. Wszystkie rzeźby opatrzone były dodatkową legendą, opowieścią. Do cichej wsi zaczęli przyjeżdżać różni ludzie z radia i telewizji, dziennikarze, wy-cieczki szkolne. Prapradziadek tworzył, brał udział w różnych wysta-wach i konkursach o zasięgach (gminnym, powiatowym, wojewódzkim, ogólnopolskim). Realizowano filmy oświatowe z jego udziałem, pisano o nim książki. otrzymywał nagrody i wyróżnienia. Wiernymi słucha-czami dziadkowych opowieści byli: Maryna i Bohdan Bronkowie z ra-diowej audycji „tropami ludzi i pieśni” oraz Wojciech Siemion z cy-klu telewizyjnego programu „ Z Kolbergiem po kraju”. twórczością dziadka zafascynowani byli państwo Dekowcy – zbieracze ludowego

99

folkloru. legendy diabelskie dziadka autorstwa urzekły swym pięknem i prostotą podpułkownika W. grąbczewskiego z Warszawy, właściciela największej, słynnej na całym świecie prywatnej kolekcji diabłów pol-skich pn. „Przedpiekle”.

Kiedy zbliżały się lata 60-te, a z nimi 1000-lecie państwa polskie-go, prapradziadek postanowił stworzyć dzieło swego życia, „chłopski pomnik” – kapliczkę. ówczesne władze nie dały zezwolenia na wy-budowanie tego sakralnego obiektu na ziemi. lecz prapradziadek był uparty i co postanowił, to zrobił. Nie na ziemi, lecz w swoim stawie wybudował kapliczkę dla wszystkich: wierzących i niewierzących.

Kapliczka ma betonowy podest, na którym znajduje się duży, pro-stokątny, piaskowy kamień.

Na tym kamieniu, pośrodku, wyryte jest godło ojczyzny, a po bo-kach herb Łęczycy i dawnego województwa łęczyckiego. Poniżej wy-żłobiony jest żołnierz Wojska Polskiego niosący wolność w 1945 roku i wojownik z czasów Mieszka I. Na tylnej ścianie znajdują się trzy daty: 1863,1918,1944.

Na jednej z bocznych ścian widnieje drzewo wraz z krową- typowy obraz wsi, a na drugiej ścianie znajduje się popiersie człowieka wraz z napisem – Kazimierz Promyk. W górnej części kapliczki jest drew-niana budka z krzyżem na dachu, a w środku, za szybami umieszczona jest postać św. Jana Chrzciciela w stroju księdza. Na drewnie jest wy-rzeźbiony napis: „Boże błogosław naszej ojczyźnie”.

Kazimierz Promyk, a właściwie Konrad Prószyński, to ważna po-stać w życiu dziadka. Był działaczem oświatowym, pisarzem, wydawcą tygodnika dla chłopów „gazety Świątecznej”, ale przede wszystkim był autorem pierwszego elementarza dla samouków, „obrazkowa na-uka czytania i pisania”. to dzięki tej książce prapradziadek nauczył się pisać i czytać, mimo, że nigdy nie chodził do szkoły. Budując kapliczkę na własnej posiadłości, rzeźbiarz w ten sposób chciał spłacić swój dług wdzięczności za naukę.

Jest to jedyna w Polsce kapliczka „w wodzie”. Stoi na tym samym miejscu do dnia dzisiejszego.

Nim się spostrzegłem, niedzielne popołudnie minęło ciekawiej niż zwykle – wśród wspomnień o mojej rodzinie.

100

Pobiegłem przyjrzeć się kapliczce, która stoi w stawie na moim po-dwórku. Jak mogłem jej piękna nie zauważyć do tej pory? Wiedziałem, że wyrzeźbił ją mój prapradziadek, ale teraz zupełnie inaczej patrzę na to arcydzieło.

Dumny jestem, że mój zacny przodek, Ignacy Kamiński, pozo-stawił po sobie znaczny dorobek w dziedzinie polityki, jak i również w świecie artystycznym jako rzeźbiarz, gawędziarz, bajarz. Zapisał się też na kartach historii jako wielki patriota oraz piewca legend o diable Borucie i pięknie Ziemi Łęczyckiej.

Poniedziałek, 7 maja 2013 r.Siadam na ławce, patrzę na ten kawałek drewna ... może sam do-

kończę to dzieło...I już teraz wiem na pewno, że niejedna kartka w moim pamiętniku

będzie poświęcona historii mojej rodziny.

101

Justyna Kończyńska klasa 6e Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 z oddziałami Integracyjnymi Starogard gd.

ODtąD tO mieJSce ZWie Się cZArNą WODą

Dawno temu gdzieś daleko w lesie w Borach tucholskich znajdo-wała się niewielka kociewska miejscowość. Położona była ona w ma-lowniczym miejscu. otaczały ją porośnięte gęstym borem wzgórza, a dołem płynęła leniwie niewielka rzeka. u jej brzegów można było spotkać niejedną parę zakochanych, a głazy leżące gęsto w niewiel-kiej kotlince opowiedzieć by mogły wiele ciekawych opowieści. Byłam kiedyś w tym tajemniczym miejscu i wydawało mi się, że usłyszałam taką historię.

Miejscowość tę od zamieszkuje od zawsze wiele ludzi, a są to do-brzy ludzie, dlatego nie bez powodu w ich sąsiedztwie panuje zgoda i zrozumienie. Nie zawsze tak jednak bywało. Niegdyś żył tutaj zły człowiek, zły do szpiku kości. Był to tajemniczy mężczyzna, którego imienia dzisiaj nikt już nie pamięta. ludzie uważali go nawet za czarno-księżnika. Mieszkał na skraju miejscowości w rozpadającej się chatce. Nie wiadomo było z czego się utrzymywał i czym się zajmował. Wy-raźnie stronił od ludzkiego towarzystwa, a jedynym towarzyszem jego niedoli stały się głazy w kotlince i obmywająca je woda rzeki.

Nikt nie wiedział też, że pałał on ogromną nienawiścią do pewnego mężczyzny, który odebrał mu jego pierwszą nieodwzajemnioną miłość. Nienawiści tej poświęcił cale swoje życie, starannie obmyślając zemstę na konkurencie. Zamieszkał w pobliżu jego gospodarstwa i codziennie go obserwował. Zauważył, że często przychodził nad jezioro ze swoją partnerką. Widział też, jak bardzo się kochają i jacy są ze sobą szczęśli-wi, a każdy ich uśmiech i miłosne wyznanie czyniły jego zatwardziałe serce jeszcze bardziej nienawistnym.

102

Pewnego dnia przyszedł mu do głowy szyderczy plan na pozbycie się jego odwiecznego wroga. Starannie przygotował tajemniczą mik-sturę, do której wykorzystał sobie tylko znane składniki. gdy dodał ostatni z nich, mikstura niespodziewanie zmieniła swą błękitną do-tychczas barwę na posępny odcień czerni. Następnie wlał ją do tej części rzeki, w której zazwyczaj kąpał się znienawidzony przez niego człowiek. Nazajutrz, gdy nieszczęśnik przyszedł w to miejsce z uko-chaną, jak zwykle wszedł do wody, by się ochłodzić, gdyż było bardzo upalnie. gdy tylko zanurzył stopy w wodzie, na niebo nadciągnęły czarne burzowe chmury. Pioruny biły jeden przez drugi, a wiatr po-rywał korony drzew. Pośród diabelskich okrzyków i śmiechów nagle rzeka zmieniła się czarny wir, który wciągnął nieszczęśnika pod wodę. Zakochana w nim kobieta skoczyła mu na ratunek, ale również utonę-ła. Stojący na brzegu zakochany w niej mężczyzna miał w planie śmierć mężczyzny, więc zrozumiawszy, że nie ujrzy już wybranki swego serca, skoczył do rzeki. Ciemności zniknęły tak samo szybko jak się pojawi-ły, podobnie w mgnieniu oka ucichł wiatr, a niebo znów zachwycało swoim błękitem.

Nikt nie widział, co wydarzyło się nad rzeką, tylko nieme kamienie były świadkami tych tragicznych wydarzeń. Do dzisiejszego dnia wody rzeki szemrzą o historii zakochanych ludzi, ale tylko uważni słuchacze odczytują ich sens. A miejscowość ta zwie się Czarną Wodą.

103

Natalia Krzyczkowska, klasa VIB Szkoła Podstawowa nr 3 im. Marynarzy Polskich Kołobrzeg

WSpOmNieNiA mOJeJ rODZiNY

Zainspirowana tematyką konkursu postanowiłam poszukać. Z po-mocą przyszła mi mama i nieoceniona babcia, z którą umówiłam się, jak zwykle, na cotygodniowe „pogaduchy”. Niedziela nie nastrajała optymistycznie. Wizja dwóch sprawdzianów następnego dnia, do któ-rych kompletnie nie byłam przygotowana psuł mi całkowicie nastrój. Wiedziałam, że babcia coś na to poradzi. upiekła pyszny sernik, chwilę porozmawiałyśmy... Doszłam do wniosku, że takie odwiedziny mają naprawdę rewelacyjny, terapeutyczny charakter. Babcia wiedziała od mamy, że chciałabym dowiedzieć się czegoś o naszej rodzinie. Przygo-towała absolutnie wszystko: zdjęcia, albumy. tym samym rozpoczęła się moja wędrówka w czasie. oto, czego się dowiedziałam:

Mój dziadek Andrzej Krzyczkowski, mieszkał kiedyś we wsi Krzycz-ki Pieniążki, pięć kilometrów od Nasielska. Jego rodzice i dziadkowie mieli tam obszerny, drewniany dom i gospodarstwo rolne. trwała woj-na, był to trudny czas dla wszystkich Polaków, na wsi żyło się ciężko.

Pewnego razu, jesienią 1942 roku, we wsi pojawiły się dwie żydow-skie dziewczynki :13-letnia Hana i 9-letnia Chajna Ąjzenfisz. Rodzice dziewczynek zamknięci byli w getcie warszawskim. Dziewczynkom udało się uciec z Warszawy. tułały się po różnych miejscowościach, prosząc napotkanych ludzi o pomoc, W końcu trafiły do domu w wyżej wymienionej wsi. Moja praprababcia, wraz ze swoimi dziećmi posta-nowiła, że przyjmie je do swego domu. Prapradziadek teodor zamel-dował dziewczynki w urzędzie gminnym pod fikcyjnym nazwiskiem, podając je za dalekie krewne. od tamtego momentu starsza dziewczyn-ka nazywała się Anna Waleśkiewicz, młodsza - Halina Waleśkiewicz. Kiedy nastał odpowiedni czas, wróciły do Warszawy. Niedługo potem Hana wyjechała do Izraela. Po 50 latach odszukała swoich opiekunów,

104

złożyła odpowiednie dokumenty i mój pradziadek- Czesław w 1998 roku otrzymał medal „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”.

Z moją babcią Zofią Krzyczkowską też wiąże się ciekawa historia. Prapradziadkowie mieszkali na Wołyniu, niedaleko Równego. Mieli dużą gospodarkę i liczną rodzinę. Była to rodzina pracowita, gościnna i bardzo patriotyczna. Mojej praprababci dalsza ciocia- Maria Rodzie-wiczówna w swoich powieściach wyrażała swój głęboki patriotyzm. Jej książki goszczą na półkach mojej babci.

Dowiedziałam się mnóstwa rzeczy, ale te, związane z historią, zwłaszcza drugiej wojny światowej, najbardziej utkwiły mi w pamięci. Miło słyszeć o tym, że kiedyś ludzie ze sobą dużo rozmawiali, nawet do późnych godzin nocnych i mieli licznych przyjaciół. A tematem prze-wodnim tychże rozmów były sprawy Polski, którą kochali nad życie.

105

Jakub Krzysztofczyk Szkoła Podstawowa nr 6 w Zawierciu

NiecH prZemÓWią StAre fOtOgrAfie…

Moja babcia nie opowiada mi „baśni z tysiąca i jednej nocy”. Kie-dy ją czasem odwiedzam, wyjmuje „magiczne czerwone pudełko” i rozsypuje na stole fotografie. Mówi wtedy: „to są dzieje twojej rodziny. opowiem Ci o niej, żebyś wiedział, a kiedyś przekazał dalej. to są nasze korzenie i należy je chronić od zapomnienia”. Ze starych fotografii ocalały tylko nieliczne. Większość poginęła, bo była woj-na i przeprowadzki. te, co zostały, są bardzo cenne, bo można się z nich dowiedzieć o ludziach, którzy kiedyś żyli, a my żyjemy dzięki nim. Babcia mi mówi, że oni będą nadal żyli, jeśli będziemy o nich pamiętać.

Na najstarszej fotografii w kolo-rze sepii stoją moi prapradziadkowie. Jest to ich zdjęcie ślubne. Wyglądają bardzo dostojnie i uroczyście. Pra-babcia trzyma w ręku duży bukiet, może są to białe róże albo goździki. Ma welon i długą białą suknię, pra-pradziadek z sumiastym wąsem stoi wyprostowany i bardzo poważny. Na odwrocie zdjęcia jest tekst, praw-dopodobnie zostało komuś przesła-ne i znów wróciło do naszej rodziny. Z trudem da się odczytać, że „Frania poszła za wdowca”. Moja babcia nie znała swojego dziadka. Zachowała go w pamięci dzięki opowiadaniom swojej mamy, która też już nie żyje.

106

Życie moich prapradziadków, jak i większości mieszkańców Za-wiercia w okresie przed II wojną światową i po wojnie, związane było z przemysłem. Prapradziadek pracował w Hucie Szkła gospodar-czego, a później także w tym zakładzie pracowali jego trzej synowie. Praca była ciężka, trwała 11 – 12 godzin. Praprababcia nosiła swoje-mu mężowi do zakładu obiad. Rodzina Kościanków jest wymieniona wśród innych w książce l. Rosikonia „Huta Szkła gospodarczego. Zawiercie 1881 – 1981”. Władze zakładu pobudowały dla robotni-ków jednopiętrowe domy murowane i drewniane parterowe. Wokoło były ogródki. Jak robotnik został zwolniony z pracy, musiał opuścić mieszkanie. Domy te stały jeszcze długo po wojnie i tam dzieciństwo spędziła moja babcia. Mówiło się wtedy, że to są „szklarskie domy”. Babcia wspomina, że ludzie żyli wtedy inaczej niż teraz. Drzwi do mieszkań były otwarte, sąsiedzi odwiedzali się, kiedy chcieli. Byli dla siebie życzliwi, pomagali sobie, wszyscy byli jednakowo biedni. teraz w tym miejscu stoją wieżowce, a miejsce „kocich łbów” zajęła szybka trasa w kierunku Kielc i Krakowa.

Moja babcia wspomina bardzo miło tamte czasy. Siadała często obok babci, a ona opowiadała o swoim życiu. Było jej bardzo cięż-ko, bo wychowywała dwoje dzieci swojego męża z pierwszego mał-żeństwa i jeszcze swoich czworo. Była kochana i cierpvliwa, wycho-wała nie tylko moją babcię, ale też jej dziecko, czyli moją mamę.

Na wielu fotografiach jest moja prababcia, która zmarła w 2012 roku mając 92 lata. Niektóre zdjęcia dotyczą jej dzieciństwa. Na najstar-szym ma może cztery lub pięć lat, jest tam ze swoim bratem Kazikiem i swoją babcią, czyli moją prapra-prababcią. Jej babcia była osobą su-rową, wymagającą posłuszeństwa, dlatego dzieci na zdjęciach są bar-

107

dzo grzeczne i mają poważ-ne buzie. Kiedy oglądałem te zdjęcia z moją prababcią, mówiła, że tacy potulni są tylko na zdjęciu. W rzeczy-wistości nieźle łobuzowali i były z nimi kłopoty.

Podobnie „poważne” zdjęcie komunijne ma moja prababcia. Jest na nim ze

swoją mamą, moją praprababcią. Ile razy oglądała to zdjęcie, miała zastrzeżenia do swojej niezbyt twarzowej fryzury. Zdjęcie jest upo-zowane, dziewczynka trzyma dłoń na ręce swojej matki. Pięknie po-zują, patrzą prosto na fotografa. Na innych moja prababcia wśród dzieci i nauczycielek na boisku szkoły Nr 4. Bardzo podobają mi się fotografie, gdzie zostały utrwalone momenty z narzeczeństwa mojej prababci, jest na nich bardzo młoda i widać, że szczęśliwa. Potem ma zdjęcia ślubne na tle rodziny, gdzie wszyscy są bardzo eleganccy i uśmiechnięci. Nikogo z tych ludzi już nie ma. Zostały po nich tylko wspomnienia.

Mojego pradziadka nie znałem. Mało go też pamięta babcia, bo zmarł po wojnie, miał tylko 33 lata. Był bardzo przystojny, wysoki, moja babcia odziedziczyła po nim wzrost.

Pracował w Fabryce Maszyn w Zawierciu, popularnie mówiło się wtedy „u Krawczyka”. Wykonywał zawód tokarza. oglądałem jego zdjęcia zrobione w fabryce przy maszynie, gdzie stoi sam, na inny zaś wśród kolegów. gdy urodziła się moja babcia, przebywał w Niem-czech na robotach przymusowych w Norymberdze. Z tego okresu zachowało się jego zdjęcie, oderwane chyba od legitymacji niemieckiej, bo są ślady stempla. Jest na nim wychudzony, ma zapadnięte policz-ki. Kiedy wrócił z Niemiec, zachorował i zmarł w lutym 1947 roku. Moja prababcia też miała trudne życie. Została wdową mając 28 lat, sama z małym dzieckiem. Poszła do ciężkiej pracy fizycznej do fabryki „Ernest Erbe”, potem zakład nazywano odlewnią Żeliwa Ciągliwego, gdzie przepracowała do swojej emerytury.

108

lubię oglądać zdjęcia, na których jest moja babcia. Jedno mnie bardzo śmieszy. Moja babcia stoi „na baczność” bardzo ciepło ubrana, w futrzanej czapie z mufką, filcowych butach na tle dekoracji z bujnie kwitnącymi kwiatami.

o przodkach mojego dziadka wiem bardzo mało. Dziadek wspo-mina czasem swojego dziadka, którego zna tylko ze zdjęcia, a który zgi-nął w czasie wojny rosyjsko – japońskiej. Była gdzieś stara fotografia, a na niej dziadek w wysokiej czapie i mundurze żołnierza armii carskiej. Nie wiadomo, gdzie jest jego grób. Drugiego dziadka też nie pamięta. Jego dwie babcie nie interesowały się wnukami. Wychowywały swoje dzieci i utrzymywały w porządku dom. Mój pradziadek, ojciec dziadka pracował po wojnie w odlewni Żeliwa Ciągliwego, a w okresie mię-dzywojennym najmował się do różnych prac, aby utrzymać rodzinę. Mama mojego dziadka nigdy nie opowiadała o swoich rodzicach. Nie pracowała, wychowywała trzech synów, z których najstarszy nie żyje. Zmarła w 1992 roku.

Najbliższe są mi zdjęcia z teraźniejszości, gdzie jestem z moimi bliskimi. Kiedyś będą miały taką samą wartość, jak te w kolorze sepii. Babcia mnie upomina, żebym je przechowywał, bo to historia mojej rodziny, to moje korzenie. opowieść ta dotyczy rodziny ze strony mo-jej mamy. Ale na pewno są jeszcze ciekawe historie rodzinne mojego taty. Zapewne kiedyś mi o nich opowie. Będą to bardzo interesujące wspomnienia, ale to już zupełnie inna historia.

109

Julia Kurzyńska klasa 4c Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 z oddziałami Integracyjnymi w Starogardzie gd.

mój gniady koń

Kto to tak galopuje?to on, to on, mój ulubiony gniady koń!

gdy widzę jego cudny wzrok,to mam w pamięci jego oczy przez cały rok.

uwielbiam na jego grzbiecie galopować w dal,to dzięki niemu mogę zwiedzać mój kociewski kraj.

Po zielonych wzgórzach na nim mknę,siedząc na jego grzbiecie myślę, czyżby był to sen?

Falujące łany złotych zbóżPachną jak bukiet żółtych cudnych róż.

Pokonuję na nim wzgórza, rzeki,wiem, że to już koniec kociewskiej wycieczki, niestety!

odprowadzam gniadego konia na zielone pastwisko,to koniec mojej wycieczki. Po prostu to wszystko!

110

Szymon Kwieciński uczeń kl. III Szkoły Podstawowej nr 37 w Bytomiu

A moja mała rodzinka

A moja mała RodzinkaKocha mnie, swojego synka.Rodzinka jest mała niestety,Mniejsza niż rymów kuplety.Prawda to jest bardzo stara,Że w rodzinie drzemie para.tata i ja sztamę trzymamy,razem na komputerze gramy.Nie straszne nam remontyWymiatamy wszystkie kąty.Nawet malowanie ściany,gdyż jesteśmy duet zgrany.Ja też moje sprawy mam,Na komputerze chętnie gram.Mama z nosem w garnku siedzi,tata się z szachami biedzi.Moja babcia ukochana,wciąż jest we mnie zakochana,A że dużo czasu ma,Rozpieszcza mnie jak się da.Piecze ciasta, zszywa spodnieI ubiera się dziś modnie.Prezentacja dokonanato Rodzinka ma kochana.

111

Anna Lodzińska Szkoła Podstawowa nr 1 im. Marii Skłodowskiej-Curie w Krośnie Odrz. ul. Bohaterów Wojska Polskiego 21, 66-600 Krosno Odrzańskie

Wspomnienia moich dziadkóW

Wspomnienia dziadkaMój dziadek Eligiusz ma fantastyczne wspomnienia.Jego dziadek Paweł, urodzony w 1890 r., był żołnierzem armii

austro – węgierskiej, mimo że był Polakiem. Swoją żonę Michalinę poznał na mszy w kościele w Podzameczku. Stacjonował w Sarajewie- w czasie jego pobytu w tym mieście dokonano zamachu na arcyksięcia Ferdynanda, co zapoczątkowało I wojnę światową.

Po II wojnie światowej prapradziadek przyjechał z rodziną z Pod-zameczka na Ukrainie i zamieszkał w Wężyskach. Tam zmarł. Groby prapradziadka Pawła i jego żony Michaliny znajdują się na pobliskim cmentarzu w Wężyskach.

Wspomnienia pradziadkaPradziadek Władysław urodził się 23.08.1923 r. w Czestkowie koło

Łodzi.W trakcie II wojny światowej ukrywał się w ziemiance, by nie za-

brano go na roboty do Niemiec. Po wojnie wyjechał na zachód Polski i otrzymał pracę leśnika. Zamieszkał w leśniczówce Sarnie Łęgi, które wtedy nazywały się Łąkowa. Prababcię Marię poznał na zabawie w Wę-żyskach. Wzięli ślub w 1948 r. i zamieszkali w leśniczówce, w której jeszcze nie było energii elektrycznej.

Pradziadek własnoręcznie stawiał słupy energetyczne z drewna, by doprowadzić prąd do budynku. Urodziło im się czworo dzieci, a jed-nym z nich to mój dziadek Eligiusz. Przyszedł na świat w szpitalu w Krośnie Odrz. i przez 14 lat mieszkał z nimi w leśniczówce. Chodził do szkoły podstawowej w Wężyskach.

Niestety prababcia i pradziadek już nie żyją.

112

Wspomnienia prababciMam prababcię, która przetrwała II wojnę światową.Zaczęło się od tego, że pracowała na przymusowych robotach

w Niemczech. Było tam marne wyżywienie. Zamiast obuwia otrzy-mywali holzschuhe, drewniane trzewiki dłubane bardzo niewygodne, obcierające skórę i raniące nogi do krwi. Dom prababci znajdował się bardzo blisko nalotów. Niektórzy ludzie ginęli, ale do dziś widzimy też tych, którzy przetrwali.

Moja prababka Maria opowiadała mi, jak ona ze swoją mamą cho-dziły do zaprzyjaźnionej Niemki i pożyczały od niej młynek do kawy. Dostałam także od niej książkę pt. ,,XX rocznica powstania Stowarzy-szenia Polaków poszkodowanych przez III Rzeszę”.

Dziś prababcia mieszka w Strumiennie i robi przepyszną herbatkę z sokiem malinowym z owoców ze swojego ogrodu. Co tydzień od-wiedzam ją, a ona czuje się bardzo dobrze.

113

Dominika lubawska (klasa szósta) Szkoła Podstawowa nr 5 im. Marii Konopnickiej ul. I Pułku Szwoleżerów 1, 22-100 Chełm

„mOJe kOrZeNie”

Rozmawiamy z babcią Julią już ponad dwie godziny, może dlate-go że niektóre historie trudno jest ubrać w słowa. Słowa, które nadal bolą i wywołują łzy wzruszenia. Babcia nie miała szczęścia urodzić się w XXI wieku, w wolnej Europie. Jej los był podobny do losu milionów innych dzieci. urodziła się dokładnie 76 lat temu, tuż przed rozpo-częciem wielkiej wojny. I żeby nigdy nie zapomnieć, jak wyglądało jej dzieciństwo, chciałabym opowiedzieć jej historię.

Początek lata 1943 r. na Zamojszczyźnie - piękne słońce, gorące powietrze i szalejąca wokół wojna, wtedy jeszcze prawie nieodczuwalna dla zamojskich chłopskich rodzin, a już zupełnie dla sześcioletniej Julii i jej trzech braci. W rodzinnej, niewielkiej wsi dziewczynki, znajdującej się kilka kilometrów od Biłgoraja, mieszkały jedynie trzy rodziny pol-skie, a resztę ludności stanowili ukraińcy. W tamtym czasie nastąpiło masowe wysiedlanie polskiej ludności z Zamojszczyzny.

Kiedy na początku lipca 1943 roku żołnierze niemieccy otoczyli wioskę i zeskoczyli z samochodów z karabinami w dłoniach, Polacy nie mieli prawie żadnych szans na ucieczkę. tylko jednemu z braci Julki, 9-letniemu wówczas Franciszkowi, udało się uciec. oprócz niego wy-siedlenia uniknął drugi brat babci, 17-letni wtedy Józef, który niedługo wcześniej przyjechał do domu z Niemiec, gdzie pracował w jednej z fa-bryk i gdzie został ranny, oraz babcia Julii, która była już w podeszłym wieku. okazali się niezdolni do pracy i nie zostali wywiezieni tamte-go lipcowego dnia. Pozostali członkowie rodziny, czyli Julia, jej trzeci brat – Zbyszek i rodzice, zostali wywiezieni do obozu przejściowego w Zwierzyńcu, gdzie spędzili kilkanaście dni. Po ich upływie pojechali

114

w bydlęcych wagonach do lublina, do obozu koncentracyjnego, po-tocznie nazywanego Majdankiem.

Dzień w obozie zaczynał się o godzinie 4 nad ranem codziennym porannym apelem. „Mieszkano” w brudnych budach – barakach, spa-no na gołej ziemi, noszono ,,pasiaki’’ i numery po zmarłych więźniach. Najstraszniejszy jednak był tam głód – zupa z owsa i 7 dekagramów chleba na dobę stanowiły podstawę wyżywienia tysięcy więźniów. Żydzi mieszkający w osobnych barakach byli traktowani szczególnie okrutnie. Nawet za drobny przejaw pomocy im karano bardzo surowo. Świadomość śmiertelnego zagrożenia, która przez cały czas pobytu w obozie wisiała nad rodziną Julki, nie towarzyszyła dziewczynce. Była zbyt mała, by rozumieć, że w każdej chwili może zginąć ktoś z otacza-jących ją ludzi. Dorastała wśród strasznego głodu, śmierci, nienawiści. Wśród wojny.

W pewien słoneczny sierpniowy dzień wyprowadzono z obozu niektórych więźniów, także rodzinę małej Julki. Poprowadzono ich do ogromnego, transportowego pociągu. Pomimo że niektórzy z nich, po-dobnie jak rodzice mojej babci, uniknęli przymusowej dla wielu pracy, nie potrafili znaleźć siły na zrobienie kolejnego kroku. Mimo to bez-litośni niemieccy żołnierze nakazywali wyczerpanym więźniom coraz to szybszy marsz.

Pociąg ruszył na Zachód. Po kilkudziesięciu godzinach podróży zatrzymał się na opuszczonej stacyjce w centralnej części III Rzeszy Niemieckiej. Parę kilometrów dalej znajdowała się niewielka gmina unn, gdzie wywożono robotników na prace u niemieckich rolników. Rodzina Julii trafiła do pewnego okrutnego gospodarza, który posiadał kilkaset hektarów ziemi pod uprawę. Człowiek ten miał już kilkudzie-sięciu pracowników, mieszkających w małych, brudnych, ciemnych, nieocieplanych chałupkach nieopodal jego własnego domu. Jednym z pierwszych zadań, jakie miał wykonać ojciec babci, było przeniesienie zebranych snopków siana na wóz, który miał je przewieźć do pobliskiej wioski. Z nieukrywanym wysiłkiem wrzucił dwa z nich. gdy podniósł trzeci, zemdlał z wyczerpania spowodowanego głodem. Zobaczywszy leżącego na ziemi mężczyznę, gospodarz ocucił go silnym uderzeniem i surowo ukarał.

115

Po pewnym czasie rodzina Julii trafiła do miejscowości leginau, która była nieco bardziej od unn wysunięta na Zachód. tam Polacy byli należycie odżywiani, mieli nawet zapewnioną opiekę lekarza w ra-zie ciężkiej choroby. Dzieci nie musiały ciężko pracować, jedynie star-szy brat Julii, Zbyszek, wykonywał drobne posługi we młynie należą-cym do gospodarza. Rodzice przez cały dzień pracowali w polu, babcia natomiast spędzała dnie z córką osadnika. Młoda Niemka zabierała ją do szkoły. Dziewczynki urządzały wspólnie rozmaite zabawy. Babcia Julia poznała język niemiecki. Ponieważ z pracującymi rodzicami pra-wie nie rozmawiała, niemal zapomniała ojczystej mowy.

Dwa lata rodzina mojej babci przebywała u poczciwego gospoda-rza w centralnych Niemczech. Po ich upływie zakończyła się II wojna światowa. Wtedy też do leginau przybyli amerykańscy żołnierze i za-wieźli około 3 tysięcy robotników - w tym także babcię Julię, jej brata i rodziców – do koszar wojskowych, gdzie mogli liczyć na należyte traktowanie. Założono tam nawet polską szkółkę, do której babcia Julia i jej brat Zbyszek uczęszczali. Amerykańscy wojskowi zachęcali Polaków do powrotu do ojczyzny. Zapewniali, że będą żyć w wolnej Polsce. W 1946 r., po trzech latach spędzonych poza ojczyzną, rodzina mojej babci wróciła do swojej miejscowości. Do ukochanej, wolnej od niszczącej wojny, niepodległej Polski.

Historia nie zawsze bywa łaskawa, czasy nie zawsze bywają obfite w podniosłe wydarzenia. Niekiedy są one straszne, pełne nienawiści i chaosu, pomimo to nie powinniśmy o nich zapominać. Historia na-szych rodzin jest tak naprawdę cząstką każdego z nas. gdy przyjrzymy się jej dokładnie, zdołamy dostrzec, co naprawdę jest w życiu ważne.

116

Julia Łopąg, kl. V Szkoła Podstawowa im. Władysława Stanisława Reymonta w uboczu ubocze 169, 59-620 gryfów Śląski

JAkie Są mOJe kOrZeNie?prAcA LiterAckA

Moją opowieść zacznę od przedstawienia się. Na imię mam Julia, mam 11 lat. Mam szczęśliwe i wesołe dzieciństwo, wspaniałą rodzinę, i chodzę do wspaniałej szkoły. Chciałabym bardzo opowiedzieć histo-rię mojej rodziny sprzed wielu lat. Jestem prawnuczką człowieka, który jako dziecko został wywieziony z całą swoją rodziną na Syberię. Jest to historia straszna ale prawdziwa. I chociaż nie znałam mojego pradziad-ka, to jestem z niego bardzo dumna. to dzięki niemu i jego rodzinie mam tak wspaniałe życie. Mogę mieszkać w pełnym ciepła domu. Za to moi bliscy sprzed wielu lat nie mieli tyle szczęścia i tylu możliwości na życie co ja. Łączyło ich tylko jedno, chęć życia i przetrwania. Chcąc zacząć swoją opowieść dodam, że osobą, która przekazała mi tę histo-rię jest już nieżyjąca siostra mojego pradziadka-Renia. to w jej domu teraz mieszkam z całą moją rodziną. Swoją opowieść poprę także au-tentycznymi dokumentami przywiezionymi przez rodzinę z Syberii i opowiadaniami w moim rodzinnym domu.

W życiu każdego człowieka są pewne chwile, wydarzenia i dni, któ-re na zawsze pozostają w pamięci. Do takich dni mojego pradziadka zalicza się 10 lutego 1940 roku. ten dzień zmienił życie jego i jego sześcioosobowej rodziny na zawsze. Zapisał się w jego życiorysie jako okrutny i ponury. W mroźny poranek przed ich dom zajechały cztery pojazdy z żołnierzami rosyjskimi uzbrojonymi w karabiny. Z wrza-skiem wtargnęli do mieszkania i postawili pod ścianą ojca i matkę mo-jego pradziadka. Z płaczem zerwał się ze snu. Dla młodego chłopca był to ponury i dramatyczny widok. Po przeprowadzeniu rewizji domu dali im 2 godziny na spakowanie się. Poinformowali ich, że jadą do

117

innej miejscowości. W ciągu 2 godzin niewiele rzeczy spakowali na sanie i ruszyli do najbliższej stacji kolejowej. Ktoś im poradził, że mają zabrać ze sobą najpotrzebniejsze rzeczy, np. koce, ciepłe ciuchy. ta osoba wiedziała co może im się przydać w tak trudnych warunkach jakie ich czekają. Czekał na nich transport około sześćdziesięciu wago-nów towarowych z zakratowanymi oknami. Mojego pradziadka i jego rodzinę załadowano do wagonów. Były tam piętrowe prycze, piec do ogrzania i dziura w podłodze, która pełniła funkcję toalety. W wagonie musiało się zmieścić około 70 osób. Nikt nie wiedział dokąd jedzie pociąg. ludzie byli przygnębieni a dzieci płakały. Do miejsca prze-znaczenia jechali 76 dni. Były to dni wycięte z ich życia. W wagonach było zimno gdyż węgla często brakowało. Węgiel i posiłki otrzymywali jedynie na postojach a było ich mało. Do wiader dostawano owsiankę, chleb i wodę, czasem zupę lub kaszę. to miało im starczyć do na-stępnego postoju. Wagony do Irkucka dotarły 26 kwietnia 1940 roku i tam zostały rozdzielone na mniejsze składy. Wagon mojej rodziny został zawieziony do tajgi, kilkadziesiąt kilometrów od Jeziora Bajkał, do miejscowości Posiółek, w którym stało kilka baraków. Barak był zbudowany z drewna, w środku po dwóch stronach były ustawione drewniane prycze, piętrowe. Po środku długie i duże stoły. Po ścianach baraku łaziło mnóstwo karaluchów i pluskiew, które zwłaszcza nocą dawały się we znaki. Po umieszczeniu ich w barakach odbył się apel, na którym zostały omówione zasady poruszania się w określonych grani-cach. Komendant pokazał palcem granicę, poza którą nie wolno było wychodzić, a do tego kto o tym zapomni, miano strzelać. Wszystkie ich dni były takie same. Codziennie rano stawali w kolejce z garcz-kiem, żeby dostać zupę, jeżeli starczyło dla wszystkich. Mama mojego pradziadka stawała w kolejce po chleb. Dorośli dostawali na dzień 500 gramów chleba, a dzieci 200. Wszyscy powyżej 17 lat musieli stawiać się do pracy, do której nie wolno było się spóźniać. Brat pradziadka kiedyś nie zdążył na czas i został aresztowany i wywieziony do Irkucka do więzienia. Spędził tam 4 miesiące. Spóźnił się tylko dlatego, że nie miał butów a temperatura sięgała - 45° C . Warunki życia były straszne. Najbardziej dokuczał im głód i chłód. ubrania nie były dostosowane do pracy w tak niskich temperaturach. Wiele ludzi zmarło śmiercią

118

głodową. Często nie starczało im jedzenia. Chodzili głodni. Sytuacja rodziny poprawiła się, kiedy brat pradziadka nauczył się bednarki, wy-rabiania wiader z drewna. Drzewa w tajdze nie brakowało. W ciągu tygodnia można było zrobić dwa, trzy wiadra. Za jedno wiadro można było dostać wiadro ziemniaków a za drugie 5 szklanek soli. tym też sposobem cała rodzina uchroniła się od śmierci głodowej. ojciec pra-dziadka chorował i był zwolniony od pracy w lesie. Wtedy też nauczył się wyplatania koszyków z wikliny. Za nie można było dostać od Rosjan trochę mleka. Wtedy dopiero cała rodzina nieco odżyła. Nawet wielu osobom pomogła przetrwać głód, ratując ich życie. Brat pradziadka w swoich wspomnieniach mówił, że Syberia była obozem bez mu-rów. Nie musiała być ogrodzona, ponieważ nie było sensu ucieczki. Z tamtego miejsca można było uciec tylko w śmierć. Po kilku latach zamieszkiwania w tajdze, 15 maja 1946 roku, cała rodzina wraz z in-nymi rodakami wróciła do Polski. o ich powrót wystarali się członko-wie Związku Patriotów Polskich. Powracający pociąg jechał przez całą Polskę, a moja rodzina wysiadła na jednym z ostatnich przystanków, w powiecie lwóweckim we wsi ubocze. Było to 6 czerwca 1946 roku.

W tej wsi i w tym samym domu mieszkam teraz ja z moją rodziną, Pozostały w nim pamiątki po nich, które przywieźli do Polski. Są to wspaniałe pamiątki dla mnie, dla dziewczyny 11-letniej ze szczęśliwym dzieciństwem. Ale dla mojego pradziadka , jego rodzeństwa i rodziców były to rzeczy, które wiązały się ze straszną historią. Chociażby wspo-mnienie o tych przedmiotach wywoływały na ich twarzach smutek, a w oczach łzy. Przez wiele lat były one przechowywane na strychu.

Ciocia, kiedy opowiadała mi tą historię to zawsze ta historia miała dobre zakończenie. Jestem bardzo dumna z mojej rodziny. Dla nich, dla młodych ludzi Reni, Cześka, Wacka i Janka (mojego pradziadka) była to smutna historia w ich życiu. Ale za to ja, moje pokolenie możemy się od nich dużo nauczyć. Chęci życia, skruchy, patriotyzmu i siły prze-życia. Chociaż jest się małym człowiekiem to dusza i siła wytrwałości jest dorosłego człowieka. Myślę, że korzenie mojej rodziny są bardzo mocne i silne, mogą przetrwać bardzo wiele. Najważniejsze jest to, że ta historia przeżyła i że mogę się nią podzielić z moimi koleżankami, kolegami i innymi młodymi ludźmi. Mój pradziadek ze swoją rodziną

119

spędził 6 lat na Syberii. Ciocia Renia wspominała, że przez długie lata nie można było mówić o tych tragicznych wydarzeniach.

Według mnie, młodzi ludzie nie pamiętają o przeszłości, ale tylko dlatego, że jej nie znają. Moja ciocia opowiadała mi o tamtych chwilach. A ja opowiadam o tym, byśmy nie zapomnieli o tej historii i jej nie zmieniali. Moja rodzina kultywuje tradycje przekazywania tej historii z pokolenia na pokolenie.

Mój pradziadek Jan Makowski wraz z ro-dzeństwem Czesławem, Wacławem i Re-giną.

Mój pradziadek Jan w wojsku – Warszawa, luty 1950 rok

gryfów Śląski – lata 70-te za-kład „gRyFEX” tam właśnie pracował pradziadek. Był kie-rownikiem zaopatrzenia.

120

Zdjęcia przedstawiające dzieci przed szkolą polską. l. Jan Makowski -mój pradziadek; 2. Regina Makowska; 3. Wacław Makowski; 4.Czesław Makowski

121

oryginalne zapiski na odwrocie zdjęć

122

Zachowane zaświadczenie cioci Reni – siostry pradziadka Rok 1946 Ałtajski Kraj. Jak bardzo różni się od naszego świadectwa.

123

Frag

men

t wyw

iadu

z W

acła

wem

Mak

owsk

im–

brat

em m

ojeg

o pr

adzi

adka

.

124

Eliza Łuszczyk Klasa II c SP im. B. Chrobrego w Żmigrodzie

moje korzenie

Zaczęło się wszystko od tego, Że mam dwie babcie i miałam Dwóch dziadków kolego.

Jedna babcia to Krysia, Razem z dziadkiem Rysiem, Zrobili tak, że przyszła na świat Moja mama Jasia.

Druga babcia to HelaRazem z dziadkiem Jasiem planowali od weselaŻe będą mieli syna RysiaCo jest moim tatą dzisiaj.

Mama z tatą poznali się w Krotoszynie,Kiedy pili kawkę w kasynieI żyli razem kilka lat,A potem przyszedł na światMój pierwszy brat Damian Łuszczykobecnie ma trzydzieści lat.

Jest wspaniałym bratem,W badmintona gra ze mną latem,Daje mi buziaki, on jest po prostu taki.

ledwie minęły dwa lata,Przyszedł czas na narodziny drugiego brata.

125

Drugi brat Rafał jest bardzo kochanyI opowiada świetne kawały.Nagrywa mi różne bajkiI kupuje śliczne lalki.

A teraz Ja Elizka, Która przyszła na świat Aż po dziewiętnastu latach od narodzin młodszego brata.

Jaka ja jestem, to wiecie.Znacie mnie przecież.tak oto w skrócie największymMogłam wam opowiedziećHistorię rodu mojegoDla mnie najukochańszego.

126

Julian Majer Szkoła Podstawowa nr 25 w Elblągu

Historia mojej rodziny

Historia mojej jakże dużej rodziny jest długa i skomplikowana. Dla-tego planuję tę pracę podzielić na dwie proste części – rodzina ze stro-ny mojego taty i rodzina ze strony mojej mamy. Nie będę także wnikał w dzieje członków mojej rodziny, bo wtedy musiałbym się rozpisać na mnóstwo stron, a sądzę, że to nie jest konieczne. Planuję więc pisać najdalej do czasów moich prababci i pradziadków. Mam nadzieję, że pracę będzie czytało się miło, i że okaże się ona interesująca.

Zapraszam do lektury.

rodzina ze strony mamyW 1947 rodzina ze strony mamy wzięła udział w akcji „Wisła”.

Nowo przesiedleni ludzie przyjechali do zniszczonych częściowo po-niemieckich wiosek. Dawniej w wielu z nich panował system, w któ-rym rolnicy pracowali na polach właściciela wielkiego gospodarstwa. Przesiedlona polska ludność musiała przystosować się do życia na tych trudnych terenach. Tamte ziemie, czyli dawne Prusy, zamieszkiwała ludność niemiecka, która została ewakuowana, przesiedlona. Na jej miejsce zostali przesiedleni Polacy z innych części państwa. O Warmię i Mazury w 1945 roku były toczone często bardzo krwawe walki wojsk rosyjskich przeciwko niemieckim. Również koło Pasłęka nie obeszło się bez strzałów. Gdy wojna dobiegała końca w wiosce, w której ak-tualnie mieszka mój wujek wraz z rodziną w styczniu skrywali się nie-mieccy żołnierze. Wiele oddziałów zostało rozbitych po potyczkach, więc niektórzy żołnierze byli w beznadziejnej sytuacji. Pewnego dnia właśnie żołnierze niemieccy z rozbitych oddziałów postanowili za-strzelić swoje konie. Strzały usłyszeli Rosjanie stacjonujący w oddalo-nym o pięć kilometrów Pasłęku. Rosjanie postanowili wtedy ostrzelać

127

nieszczęsną wioskę, Brzeziny. Poza tym incydentem w czasie wojny zapewne działy się także inne, ciekawe wydarzenia, lecz nic o tym nie wiem. Kiedy dziadkowie mojej mamy wprowadzili się na tamte ziemie, zniszczony sprzęt wojskowy stał rozrzucony na polach. Moja rodzina została przesiedlona z lubaczowa aż na Warmię, pod Pasłęk. lata na wsi mijały. Istniały wtedy zakłady PgR, potocznie nazywane „pege-ery”. Państwowe gospodarstwo Rolne, jak sama nazwa wskazuje, były to gospodarstwa rolne, których właścicielami było państwo. Pracowali tam zwykli rolnicy, którzy mieszkali na wsiach.

Moja mama urodziła się w 1959 roku. Mieszkała wraz z rodzicami oraz młodszymi braćmi na wsi, na tak zwanej kolonii. Były to dwa gospodarstwa oddalone o około półtora kilometra od Brzezin, nie-wielkiej wsi leżącej niedaleko Pasłęka. Życie tam nie było łatwe i trze-ba było dużo pracować. Dziadek, nieżyjący już niestety, był rolnikiem i pracował ciężko na polu, by zarobić pieniądze potrzebne rodzinie. Również babcia pracowała na gospodarstwie, a do jej codziennych obowiązków należało między innymi pranie, zajmowanie się zwierzę-tami, dbanie o ogród, przygotowywania posiłków i nie tylko. Mama miała obowiązek pomagać swoim rodzicom w codziennych pracach i często po lekcjach po prostu szła pasać krowy. Jednak po upływie kilku lat bracia mojej mamy, a moi wujkowie również mogli pomagać na gospodarstwie, więc w pewnym stopniu ułatwiło to życie na wsi. W 1980 roku rodzina mojej mamy przeprowadziła się z kolonii do Brzezin. Stary dom, który był pozbawiony prądu oraz kanalizacji zo-stał rozebrany, a cegły z tego domu zostały później wykorzystane do zbudowania dużego garażu. Mieszkanie w Brzezinach było znacznie lepsze. gospodarstwo było większe i życie stało się wygodniejsze. lecz to przysporzyło dodatkowej ilości pracy, ale mimo to odczuwalne były same korzyści. Przede wszystkim pojawiła się w domu elektryczność, centralne ogrzewanie oraz kanalizacja. Rodzice mojej mamy nie po-siadali wtedy własnego samochodu, więc trzeba było dojeżdżać do innych miejscowości (np. Pasłęk) za pomocą bryczki. Czasy zmieniały się i na początku lat dziewięćdziesiątych bracia mojej mamy pobrali się. Kolejno dwadzieścia trzy, dwadzieścia dwa i dwadzieścia jeden lat temu urodziły się córeczki moich wujków. Ania i Monika są córkami

128

młodszego wujka – Darka. Natomiast ola jest córką starszego wuj-ka – Adama. Moja mama po ukończeniu studiów farmaceutycznych rozpoczęła pracę w aptece, w Elblągu, do którego się przeprowadziła. Następnie zaczęła pracować w szpitalu jako farmaceutka. W 1997 roku stała się pewna bardzo istotna rzecz. Moja mama poznała mojego tatę u swojego brata na kolacji, zupełnie przypadkiem. Zwykła znajomość po jakimś czasie zmieniła się w coś więcej i dwa lata później, w roku 1999 wzięli ślub. Stworzyli tym samym moją najbliższą rodzinę.

rodzina ze strony tatyMój tata pochodzi z ukrainy, a w 1994 roku przeprowadził się do

Polski, do Elbląga. ukończył studia pedagogiczne i przez wiele lat na-uczał w szkole języka ukraińskiego. Jak już wcześniej napisałem w Pol-sce wziął ślub z moją mamą i ma polskie obywatelstwo. Dziadek taty wraz z rodzeństwem oraz rodzicami został przesiedlony z Przemyśla tuż po wojnie na ukrainę, niedaleko lwowa. Czasy były bardzo ciężkie i ludzie nie mieli wtedy dużo jedzenia, często głodowano. Dziadek mo-jego taty, czyli mój pradziadek zaopiekował się starszą panią, Polką. Ko-bieta była w podeszłym wieku i podczas przesiedlenia została w swoim domu, ponieważ została sama i nie miała nikogo bliskiego, kto mógłby się nią zaopiekować. tam gdzie żyje i żyła rodzina ze strony mojego taty, czyli w Zimnej Wodzie (miejscowość blisko lwowa) zostało wiele budowli po mieszkających tam dawniej Polakach. Niektóre domy mają swoje nazwy np. „Willa Mrówka”. Nie oznacza to, że tylko domy z pol-skimi napisami są zbudowane przez Polaków. W pewnym miejscu w tej miejscowości stoi opuszczona, ceglana wieża ciśnień i z pewnością po-chodzi z czasów, w których Polacy byli na tamtych terenach. Wracając do tematu, mój pradziadek opiekował się starszą panią przez wiele miesięcy i robił to za darmo. Niestety staruszka zmarła, a w spadku przepisała dom na pradziadka. ułatwiło to znacznie życie na tamtych terenach, a sam dom został rozebrany na końcu lat siedemdziesiątych. Mój dziadek w 1964 roku wziął ślub z moją babcią i w tym samym roku urodził się mój tata. Niestety jego mama zmarła na wskutek cho-roby, która została prawdopodobnie spowodowana złymi warunkami w pracy. Dziadek, dawny marynarz, a później elektryk w 1974 roku,

129

czyli rok po śmierci żony – Nadii, wziął ponownie ślub, lecz z pewną wdową, która jest moją przybraną babcią. Mój tata miał dwie młodsze siostry, z których jedna jest teraz zamężna i ma syna. Rodzice mojego taty nie byli rolnikami, lecz chodzili do zakładów pracy, które tworzyło państwo, by ludzie mieli gdzie pracować. teraz jednak wiele budynków, w których niegdyś istniały państwowe zakłady stoi pustych i nikt z nich nie korzysta. Mój tata wspomina dobrze swoje dzieciństwo choć mówi, że nie lubił chodzić do szkoły. Ale jakoś się tak stało, że mój tata został później nauczycielem i nauczał wiele lat w szkole, zarówno ukraińskiej jak i polskiej. tata wspomina, że nie lubił także kolonii, wyjazdów na obozy w wakacje. Raz uciekł z takiego właśnie obozu i sam wrócił do domu pokonując osiemdziesiąt kilometrów mając osiem lat. Na szczę-ście nic się złego nie stało, a mój tata był bardzo szczęśliwy, że uciekł. Każdego lata z tatą jadę do jego rodzinnego domu, by odwiedzić na-szą rodzinę. Naprawdę uwielbiam jeździć na ukrainę i składa się na to wiele czynników, przede wszystkim mogę porozmawiać spokojnie z babcią, ciociami, wujkiem, spędzić czas z kuzynem, zjeść przepyszne, ukraińskie lody, zwiedzić kolejny raz lwów, pojechać nad bardzo czyste jezioro oraz doświadczyć wielu innych ciekawych rzeczy.

podsumowanieNaprawdę muszę przyznać, że cieszę, iż zacząłem pisać tę pracę.

Warto było poświęcić czas na rozmowy z rodzicami oraz pisanie, po-nieważ dowiedziałem się wielu naprawdę ciekawych rzeczy o mojej rodzinie, a rodzice z przyjemnością opowiedzieli historie z czasów swojej młodości.

130

Julia Makówka Szkoła Podstawowa nr 1 w Nysie

mOJA rODZiNA

Historie mojej rodziny zacznę od mojego prapradziadka Stanisława urodzonego w 1888 roku. W wieku 40 lat został wywieziony na Sybir do obozu pracy „Łagier”. Po pięciu latach został wypuszczony i pieszo w kamaszach wracał do Polski. Po drodze dorabiał, aby mieć na chleb. Jego zapłatą mogły być pieniądze lub złote ruble. Wybierał pienią-dze, ponieważ były lżejsze. W międzyczasie doszło do denominacji i gdy prapradziadek doszedł do Polski, okazało się, że pieniądze przez niego zarobione nie miały wartości, jedynie mógł nimi palić w piecu. Podczas długiej podróży odmroził sobie stopy, które były przyczyną jego śmierci. Jego żona Julia Bartoszewska bardzo ubolewała po jego śmierci. W wieku 87 lat zmarła. Przed śmiercią praprababcia przeka-zała swojej córce, czyli mojej prababci historię, która przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. Historia ta była o niedźwiedzicy, która miała kolec w łapie i szukała pomocy wśród ludzi. Znalazła ją u mło-dej matki, która pracowała w polu. Kobieta bała się do niej podejść, lecz widząc, że zwierzę cierpi, odważyła się i wyciągnęła kolec z łapy niedźwiedzicy. Kobieta nigdy nie widziała już zwierzęcia, ale na drugi dzień obok swojego domu znalazła duży plaster miodu. uważała, że było to podziękowaniem niedźwiedzicy za okazaną jej pomoc.

Jej córa Franciszka w wieku 18 lat wyszła za mąż za Władysława So-botkę, czyli mojego pradziadka. Pradziadek był wspaniałym stolarzem, robił przepiękne meble i po mistrzowsku odnawiał antyki. Franciszka i Władysław Sobotka mieli czworo dzieci, trzy córki i syna – Zbigniewa czyli mojego dziadka. Dziadziuś ożenił się z Wiesławą Rychlik. Moi dziadkowie mieli sklep z zabawkami, uważany był za jeden z lepszych w okolicy, ale zanim moi dziadkowie stali się posiadaczami sklepu, dzia-dek jeździł tirami. opowiedział mi niesamowitą historię, którą przeżył – Pewnego lipcowego dnia dziadek, wychodząc ze sklepu, zobaczył

131

biednego, bezdomnego człowieka, który prosił go o jedzenie. Dzia-dzo uważał, że nie powinno się nikomu odmawiać jedzenia, dlatego wysłuchał prośby bezdomnego i kupił mu kiełbasę i bochen świeżego chleba. Dziadek, który nie pamiętał już o tym wydarzeniu i pojechał w podróż służbową na ukrainę. Była zima. Padał śnieg. Jechał i zepsuł mu się samochód wokół nie było nikogo, tylko on i ogromny las. Nagle z lasu wyłonił się jakiś stary człowiek, podobny do tego proszącego o jedzenie. Zapytał się co się stało, dziadek odpowiedział że zepsuł mu się samochód, a starszy człowiek powiedział, żeby się nie martwił. Wszedł pod samochód i chwilę potem auto odpaliło. Dziadek chciał mu zapłacić ale on nie chciał pieniędzy tylko powiedział: „Dobro po-wraca do drugiego człowieka”. tak jak przyszedł tak poszedł w ciemny las. Dziadek przeżył szok i przypomniał sobie tamtą historię, która miała miejsce pół roku temu i ciągle miał w uszach powiedzenie „Do-bro powraca do drugiego człowieka”. W 1966 roku babci i dziadkowi urodziła się córeczka Marzena, czyli moja mama, a pięć lat później urodził się syn Robert, czyli mój wujek. Moja mama wyszła za mąż za Marka czyli mojego tatę.

gdy byłam mała i miałam iść spać prosiłam tatę aby opowiedział mi historie o tym, jak opiekował się jelonkiem. Mówił, że wtedy miał 12 lat. tego dnia szedł na grzyby i znalazł małe przestraszone zwierząt-ko, nie zastanawiając się wziął je na ręce i zaniósł do domu. Babcia Ma-rysia wysłuchała prośby taty o pozostawieniu jelonka w domu dopóki nie urośnie. tato i jego rodzeństwo opiekowali i bawili się z jelonkiem codziennie. Zwierzę spędziło dwa miesiące w jego domu, a po dwóch miesiącach musieli je wypuścić. tata martwił się o jelonka, że sobie nie poradzi. tydzień potem, wracając ze szkoły, zauważył tego oto jelonka, który jakby specjalnie przyszedł się tacie pokazać. tato ucieszył się, że nic mu nie jest. Jelonek niestety już więcej razy się nie pokazywał. Moja rodzina jak widać przeżyła wiele wspaniałych przygód i historii. Mam nadzieję że w przyszłości ktoś z rodziny też będzie mógł opowiadać historie i anegdoty o moim życiu.

132

Zuzanna Nowak Szkoła Podstawowa nr 1 w Kutnie

mOJe kOrZeNie

W naszej rodzinie nie prowadzimy ksiąg rodowych i trudno nam przygotować drzewo genealogiczne sięgające więcej niż pięciu, sześciu pokoleń. Szkoda. Większość informacji o moich przodkach pochodzi z opowieści rodziców i dziadków, część z nich ilustrują zdjęcia. Czar-nobiałe, mocno już wyblakłe, czasami pożółkłe zdjęcia. Dzięki nim osoby, o których słyszę, stają się bliższe, łatwiejsze do zrozumienia. Z niektórych fotografii spoglądają na mnie spokojne, skupione twarze z innych uśmiechają się do mnie krewni, których nigdy nie spotkali na-wet moi rodzice. Wśród osób utrwalonych na zdjęciach nie ma nikogo nadzwyczajnego. Są tam po prostu ludzie, którym przyszło żyć w in-nych czasach i którym przyszło z realiami tych czasów się zmierzyć. tak naprawdę, dopiero opowiadając o nich, uświadomiłam sobie, jak wielkie zmiany dokonały się na świecie na przestrzeni ostatnich stu lat.

gdy przeglądałam zdjęcia, moją uwagę szczególnie przykuły dwie osoby: niewysoki, szczupły mężczyzna w ciemnym mundurze oraz nie-śmiało uśmiechnięta, kilkunastoletnia dziewczyna, u stóp której leżała najprawdziwszy lew.

Zaciekawiona, zaczęłam wypytywać rodziców o to, kim były osoby, które spoglądające na mnie z nadkraszonych zębem czasu fotografii.

Historię mężczyzny przybliżyła mi mama. okazał się nim być leon Łopatowski, brat mojego pradziadka ze strony mamy. urodził się w roku 1908, w Łodzi, która znajdowała się wtedy jeszcze pod za-borem rosyjskim. Był najmłodszym dzieckiem moich prapradziadków, Antoniny i Mariana. Jego rodzeństwo było dużo starsze, w związku z tym chłopiec od razu stał się oczkiem w głowie dla całej rodziny.

Rodzice leona, ciężko pracowali w fabryce łódzkiego potentata włókienniczego, Ferdynanda goldnera. Swoje dzieci wychowywali na uczciwych, prawych ludzi, szanujących każdego człowieka.

133

Bohater mojej opowieści, od wczesnej młodości, marzył o wstąpie-niu w szeregi Policji Państwowej. Dzięki poświęceniu rodziców, pracy i determinacji udało mu się zrealizował marzenie. Na początku lat trzy-dziestych ukończył Centralną Szkołę Policji Państwowej w Mostach Wielkich (obecnie miejscowość ta leży na terenie ukrainy). Jesienią 1938 roku ożenił się z moją prababcią, Anielą.

W pierwszej połowie 1939 roku uzyskał stopień aspiranta i ponow-nie trafił do szkoły policyjnej w Mostach Wielkich, tym razem jako instruktor. Wybuch II wojny światowej zastał go właśnie tam. tak zaczął się jego dramat.

17 września 1939 roku, Sowiecka Rosja napadła na Polskę. Aspirant Policji Państwowej leon Łopatowski, tak jak jego współtowarzysze ze szkoły policyjnej, znalazł się w radzieckiej niewoli. trafił do, owiane-go złą sławą, obozu dla polskich jeńców wojennych w ostaszkowie. W listach do żony pisał o tęsknocie, głodzie, złych warunkach pobytu w starych, poklasztornych budynkach, niepewności i zwykłym strachu.

Wiosną 1940 roku, listy przestały przychodzić, korespondencja wy-syłana do leona, wracała bez żadnego dopisku. W okupowanej Polsce nikt nie wiedział, co się stało. tragiczna wiadomość nadeszła w po-łowie 1943, Aniela dowiedziała się, że jej mąż został zamordowany przez NKWD.

Wśród tysięcy ofiar tej barbarzyńskiej zbrodni, nie udało się ziden-tyfikować jego ciała. Symboliczny grób leona znajduje się na jednym ze zgierskich cmentarzy, tuż obok mogił żony, braci, sióstr i rodziców

o dziewczynie z drugiego zdjęcia opowiedział mi tata. Przedstawia ono jego babcię, Mariannę Nowak, wtedy jeszcze Johen. Marianne uro-dziła się w 1913 roku w Poznaniu, który wtedy nie był jeszcze polskim miastem. ona też nie była Polką, była Niemką.

Jej dzieciństwo przypominało koszmarny sen. tata mojej prababci, w 1917 roku zginął na froncie zachodnim. Moja praprababcia, zmarła pod koniec 1918 roku, prawdopodobnie na hiszpankę. Marianne wraz z trojgiem rodzeństwa, trafiła do domu w gnieźnie. Rok lub dwa lata później, los, tak do tej pory okrutny, uśmiechnął się do niej. Znalazła się pod opieką właścicieli jednego z majątków ziemskich położonych w okolicach Strzelna.

134

Mała Marianne trafiła do Cieślina, najprawdopodobniej będącego własnością państwa Brzeskich. Mieli oni kilkuletnią córkę i uznali, że lepiej będzie jeżeli ich dziecko wychowywać się będzie w towarzystwie równolatka. Nikt nie wie czemu Kujawiacy z krwi i kości wskazali kil-kuletnią Niemkę, słabo władającą językiem polskim. Musiała ich czymś urzec! Wprawdzie nie została ona przez swoich opiekunów adoptowa-na ale otoczono ją czułą i troskliwą opieką. Nie szczędzono pieniędzy na szkoły, naukę języków i gry na fortepianie.

Dziewczynki bardzo się zaprzyjaźniły. Marianna, bo tak zwracano się do mojej prababci od momentu przejęcia nad nią opieki, stała się najbliższą przyjaciółką swojej rówieśniczki (niestety, tata nie wiedział jak miała na imię córka Państwa Brzeskich). otworzył się przed nią zupełnie inny świat. Jednym z jego elementów były podróże w najbar-dziej niesamowite miejsca. Zdjęcie, które tak mnie zaciekawiło, pocho-dzi w afrykańskiej wyprawy na Safari. Pan Brzeski, zapalony myśliwy, zabrał na nią całą rodzinę. Jestem pewna, że dla Marianny było to niesamowite przeżycie. Zaledwie dekadę wcześniej wydawało się jej, że straciła wszystko, była zagubioną sierotą przygarniętą do Domu Świętego Wojciecha. tymczasem na zdjęciu widać trochę niepewnie uśmiechniętą (przypomnę, u jej stóp leżał lew) nastolatkę, starannie ubraną i uczesaną.

Prababcia szczęśliwie przeżyła wojnę. Perypetie związane z tym okresem jej życia niestety nie są przedmiotem mojego opowiadania. uwierzcie mi, że to wielka szkoda. Zapewniam, że stanowiłyby mate-riał na bardzo ciekawą książkę. Marianna odeszła od nas pod koniec lat siedemdziesiątych. Mój tata miał wtedy tyle lat, co ja teraz. Wiem, że bardzo kochał swoją babcię i wiem też, że ona zawsze będzie żyła w jego wspomnieniach.

Niezwykle trudno jest pisać o ludziach, których nigdy nie pozna-łam. Starałam się najlepiej jak potrafię oddać to, co opowiedzieli mi rodzice. Wiem, że moja praca nie jest doskonała ale pisząc pisanie jej było dla mnie czymś wyjątkowym. Przyznam się też, że gdy w dłoniach trzymałam ich fotografie, czułam się niezwykle. Jestem pewna, że pa-trząc w szare oczy leona i Marianny, zrozumiałam co oznacza zwrot „więzi rodzinne”.

135

Łukasz orłowski, klasa IV b, SP nr 5 w Łomży ul. Polna 40a, 18-400 Łomża

moja rodzina

Skąd pochodzi? Jak się zwie? Mój pradziadek, kto to wie?

Jak moi dziadkowie mieszkali i żyli, co robili i czym się bawili?

te opowieści snuje od rana,W każdą niedzielę moja babcia kochana.

opowiada o naszej kochanej rodzinieo wielkim patriotyzmie do naszej Polski – ojczyzny jedynej.

Mówi, że moi pradziadkowie z Bronowa pochodziliI z tolą Markiewiczówną się przyjaźnili.

W albumie, gdy z nią przeglądam zdjęcia Pokazuje mi moich rodziców jako małe niemowlęta.

Zaś dziadek o późnej porze opowiada historie o rosyjskim zaborze.

Jego wujkowie na Syberii byliRadni gminy Sybiraków tablicą upamiętnili.

Wszystkie te historie zapamiętam na zawsze, bo są to moje korzenie, a nie baśnie.

136

Natalia Pacak, kl. 6b Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. F. Kleeberga w Ząbkach

WYWiAD Z mAmą

od trzech lat należę do kółka dziennikarskiego w mojej szkole. Nauczyłam się tam wielu ciekawych rzeczy. Przeprowadzamy wywiady z różnymi osobami na interesujące nas tematy. Zachęcona konkur-sem „Jakie są moje korzenie?” postanowiłam przeprowadzić wywiad z mamą i dowiedzieć się czegoś o historii mojej rodziny i tradycjach w niej panujących. Zaczęłam wywiad pytaniem:

Jakie tradycje panują w naszej rodzinie?MAMA: tradycją jest chociażby to, że co roku wszyscy obowiąz-

kowo spotykamy się na Święta Bożego Narodzenia i wszyscy wspólnie rano w Wigilię ubieramy żywą choinkę i kładziemy pod nią prezenty, którymi się wieczorem obdarujemy. Zanim usiądziemy do wieczerzy wigilijnej, wychodzimy na zewnątrz i oczekujemy, aż pojawi się na nie-bie pierwsza gwiazdka i dopiero wtedy możemy zasiąść do stołu. Dzie-limy się wówczas opłatkiem, śpiewamy wspólnie kolędy, zostawiamy jedno wolne miejsce przy stole dla przybysza, kładziemy sianko pod obrus. Na wigilijnym stole nie może zabraknąć 12 potraw, wśród nich oczywiście musi znaleźć się karp. Wszystko niby takie zwyczajne, ale dla nas wyjątkowe.

Kolejna tradycja związana jest ze Świętami Wielkanocnymi, kiedy oprócz śniadania, które spożywamy wszyscy razem, dzieląc się jajkiem, każdy musi zjeść czekoladowego zajączka. W „lany poniedziałek” każ-dy musi być choć troszkę mokry.

czy znasz korzenie tych tradycji?MAMA: Niestety nie, ponieważ przechodzą one z pokolenia na

pokolenie już kilkadziesiąt lat.Jakie zwyczaje obowiązują w twojej rodzinnej miejscowości

– radoszycach?

137

MAMA: Hmm… jest ich wiele, ale warto wymienić na przykład dożynki, organizowanie jarmarków i odpustów, festyny - co roku na Łysej górze odbywa się Sabat Czarownic, na który zjeżdżają się miesz-kańcy z całej Polski.

W jaki sposób odbywają się dożynki?MAMA: Dożynki to święto połączone z obrzędami na ukończe-

nie żniw i prac polowych. obchody dożynek rozpoczynają się wiciem wieńca, ze zbóż: żyta, owsa, jęczmienia, pszenicy. Wieńce wykonywa-ne są przez wytypowane okoliczne wsie. Następnie z tymi wieńcami mieszkańcy każdej wioski, całymi rodzinami, udają się do Kościoła, gdzie następuje poświęcenie tych wieńców. Specjalnie powołana ko-misja wybiera spośród wszystkich jeden najładniejszy. ta wieś, która zwycięży, otrzymuje prezent od wójta gminy. Następnie, po nabożeń-stwie, wszyscy udają się na festyn ludowy.

czy mogłabyś, opowiedzieć mi coś więcej na temat Zlotu czarownic na łysej górze?

MAMA: Każde polskie dziecko wie, że czarownice zwykły spotykać się na Łysych górach. Skąd pochodzi to przekonanie? - nie wiadomo, ale jest zakorzenione w naszej świadomości od wielu wieków. Najbar-dziej znanym miejscem spotkań czarownic jest oczywiście Łysa góra, położona na terenie gór Świętokrzyskich. Na Łysej górze, nocami, zbierają się na sabat czarownice. Rozpalają tam wielkie ognisko, przy-gotowują zaklęcia, sporządzają tajemnicze mikstury, dzielą się radami. to oczywiście tylko legendy, ale w każdej legendzie jest przecież trochę prawdy…

mamo, nie strasz mnie… Lepiej zadam ci kolejne pytanie: czy jesteś dumna z tego, że jesteś polką?

MAMA: oczywiście, jestem z tego bardzo dumna. Cieszę, że je-stem Polką, że mieszkam w wolnym kraju. Nasi przodkowie walczyli o Polskę, a my możemy się cieszyć niepodległością, możemy wyznawać swoją religię, uczęszczać do szkół, wykonywać różne zawody…

myślisz, że młodsze pokolenie nie dostrzega tego, co ma? tej wolnej polski?

MAMA: Może trochę tak właśnie jest, ponieważ młodzi ludzie czę-sto nie dostrzegają tego, co mają, a przecież żyją w wolnym i pięknym

138

kraju. Czego chcieć więcej? Patrioci walczyli właśnie o to, a my o tym zapominamy, niszczymy nasz język i nawet nie chcemy dowiedzieć się, jak było kiedyś, a naprawdę warto do tego sięgnąć, docenić trud na-szych przodków w staraniach o Polskę.

gdybyś miała możliwość wyjechania do innego kraju to, czy chciałabyś tam zamieszkać?

MAMA: Na świecie jest wiele pięknych miejsc, jednak ja jestem bardzo mocno związana z Polską - mieszkają tutaj moi najbliżsi i czuję się tutaj dobrze.

co byś zmieniła w swoim kraju?MAMA: Chciałabym, aby było w nim więcej tolerancji i mniej prze-

mocy.Dziękuję ci bardzo za rozmowę. cieszę się, że mogłyśmy

o tym wszystkim porozmawiać. Zwykle tematy naszych rozmów wypełniają sprawy szkolne i domowe. musimy kiedyś powtórzyć taką „inną” rozmowę - o naszej rodzinie i o polsce, bo przecież jedno i drugie ściśle się ze sobą łączy.

139

Dominika Przygoda uczennica kl. III Szkoły Podstawowej nr 37 w Bytomiu

mOJA rODZiNkA.

Moja rodzina jest duża i liczna. tworzą ją babcia Maria, dziadek Józef, ich córki: Ewa, Danka, Dorota i syn Paweł. Ciocia Ewa mieszka w Niemczech, ma męża Petera, syna Denisa i córkę Sandy, która ma już męża Markusa i małą córeczkę Wiktorię. Pozostałe rodzeństwo mojej mamy mieszka w Polsce. Ciocia Danka już nie żyje. Miała męża o imieniu Piotr. Wujek Paweł ma żonę Aleksandrę i córeczkę oliwkę. A ja mam na imię Dominika. Moi rodzice to Dorota i Ryszard. Mam starszego brata Krzysia.

Kochamy się bardzo i raczej żaden z nas nie zamieniłby tej rodziny na inną. Czasami się też pokłócimy, ale się bardzo szybko godzimy. Na-sze tradycje rodzinne to: przebieranie się, zabawa, grillowanie, jazda na rowerach, sankach, przyjęcia. lubimy zakupy i wesołe wygłupy. Prawie każdy z nas ma jakieś przezwisko. gdy spotykamy się razem, to jest głośno i wesoło. W ubiegłym roku dziadkowie obchodzili 50 rocznicę ślubu. Zjechała się cała rodzina i było jak zawsze głośno i wesoło.

tradycyjnie spotykamy się też w każde święta.taka jest moja wesoła i szalona rodzinka!

140

Sebastian Pyrzanowski Szkoła Podstawowa w legionowie

144

Konrad Siermiński uczeń klasy VI Zespołu Szkół im. Jana Pawła II w oporowie

Ojczyzna

ojczyzna to moja rodzina, ojczyzna to mój dom. Łąki lasy i pola Kocham, bo jestem stąd.

ojczyzna to Polska tutaj jest moje miejsce, mój świat. Małe smutki i wielkie radości. Przeżywam tutaj od lat.

Radość z każdego dnia Cieszy w ojczyźnie mej. tutaj zbuduję swój dom. tutaj pozostać chcę.

145

Stanisław Konrad Szostak, kl. IVd Szkoła Podstawowa nr 21 ul. Zbyszka godlewskiego 1 82-300 Elbląg


Nazywam się Stanisław. Chciałbym opowiedzieć o mojej rodzinie, moich korzeniach, o ludziach, którzy żyli kiedyś i dzięki którym ja jestem teraz i tutaj.

Moi przodkowie to Polacy pochodzący z różnych obszarów Polski i z kresów. Ich losy, ich historia jest związana z burzliwą, często tra-giczną historią Polski. Znając fakty z ich życia, mogę z całą pewnością stwierdzić, że byli patriotami i jestem z tego dumny.

Podczas II wojny światowej moi przodkowie walczyli na różnych frontach w obronie ojczyzny i wolności. Brat mojego pradziadka Konrada - Kazimierz był lotnikiem i brał udział w bitwie o Anglię w słynnych polskich dywizjonach. W dywizjonie 303 służył brat mo-jej prababci Marty. Brat prababci Heleny – Aleksander był jednym z obrońców Westerplatte. Pradziadek Franciszek brał udział w kampa-nii na Berlin i został odznaczony odznaką zdobywców Berlina. Kolejna piękna postać w mojej rodzinie to dziadek mojej cioci – Stefan. Jako młody mężczyzna brał udział w Powstaniu Warszawskim. Należał do słynnego batalionu „Parasol”.

Wielu z członków mojej rodziny zaginęło w czasie wojny. Mimo poszukiwań nie zostali odnalezieni, ale ciągle o nich pamiętamy.

Są też i tacy, którzy wiele wycierpieli w trakcie wojny, może chcieliby o wielu rzeczach zapomnieć, ale najważniejsze, że przeżyli i przez wiele lat byli z nami, tworząc naszą małą rodzinną historię. Był wśród nich mój pradziadek Kazimierz, który, wytropiony przez niemieckiego psa w warszawskich kanałach, został schwytany podczas łapanki i zesłany do obozu koncentracyjnego. Był stolarzem-cieślą, więc miał szansę przeżyć, bo Niemcy uznawali takich ludzi za użytecznych i przydat-

146

nych. Po wojnie budował port w gdyni i swój własny rodzinny dom, wypełniając go własnoręcznie wykonanymi meblami, które przetrwały do dziś mimo, że pradziadków nie ma już wśród nas. Mama zachowała je, bo uważa, że są piękne i w każdym żyje cząstka prababci i pradziad-ka, wspomnienia i nasza rodzinna historia. Moi drudzy pradziadkowie--Władysława i Konrad byli na przymusowych robotach u Niemców. Prababcia dodatkowo opiekowała się chorymi w szpitalu w otwocku.

Moje korzenie, moja rodzina to również nasze rodzinne tradycje przekazywane z pokolenia na pokolenie. taką tradycją w rodzinie ze strony dziadka mojej mamy było nadawanie najstarszemu synowi imienia Franciszek. tak też miał na imię mój pradziadek, ale już nie dziadek. Dlaczego tak się stało? otóż to jedna z tych smutniejszych historii, o której moja prababcia Marta nie chciała mówić, a która ściśle wiąże się z wojną. Mój dziadek miał przyrodniego starszego brata ta-deusza i żeby on nie czuł się niechciany, nieakceptowany to najstarszy syn pradziadka dostał na imię Jarosław. teraz mój starszy brat ma na drugie imię Franciszek, bo tradycje trzeba podtrzymywać i pielęgno-wać. Nasze rodzinne tradycje to również kolędy, potrawy świąteczne, choinka, pojedynek na jajka w Wielkanoc, spotkania przy grobach na-szych bliskich w dzień Wszystkich Świętych i Zaduszki.

Sięgając do korzeni, odnalazłem również wątki trochę zabawne i romantyczne. tak też było w przypadku moich prapradziadków Ju-liana i Marianny, którzy mieszkali po sąsiedzku na wsi na Kurpiach. Żyli obok siebie i jedocześnie nie dostrzegali siebie nawzajem. Dopiero odnaleźli się i poznali w uSA, gdzie obydwoje wyjechali za chlebem i pracą. tam się pobrali, pracowali. Zakochani wrócili do Polski, zbu-dowali dom i mieli siedmioro dzieci: 6 chłopców i 1 dziewczynkę- moją prababcię Władzię, która żyje do dziś i robi dla nas, prawnuków, ciepłe skarpety na zimę, piecze wspaniałe ciasta i jak na swój wiek trzyma się doskonale.

Rodzina mojego taty pochodzi z Warszawy. Bardzo lubię tam przy-jeżdżać. Mój tata, kiedy był mały, przeprowadził się do Elbląga. W El-blągu chodził do szkoły i poznał moją mamę.

Dziadek mojej mamy Konrad kochał zwierzęta i miał ich bardzo dużo. Potrafił nosić chomika w kieszeni podczas spaceru po mieście.

147

Zawsze umiał rozśmieszyć każdego. Moja mama ma charakter podob-ny do pradziadka Konrada. Jest bardzo miła i pogodna. W dzieciństwie miała również bardzo dużo zwierząt. Z jednym z nich mieszkałem jeszcze ja. Mama dużo podróżowała po świecie. Kiedy była dziew-czynką, zwiedziła Francję, Włochy, Danię, Węgry, Czechy i Słowację, a kiedy była dorosła, zwiedziła również Szwecję i Anglię. Matka mojej mamy, czyli moja babcia, była kiedyś nauczycielką. uczniowie ją uwiel-biali. Zawsze ma uśmiechniętą minę i chce śpiewać piosenki. Moja bab-cia przedtem była też opiekunką harcerzy. Kiedy moja mama pojechała z babcią na swój pierwszy obóz harcerski, miała zaledwie roczek, ale umiała stać na baczność. Moja rodzina jest kochana i nie oddam jej za żadne skarby.

148

Ewa Śmiechowska Szkoła Podstawowa im. tadeusza Kościuszki w Niemysłowie 99-200 Poddębice

moja piękna wioska

Za stawem, za doliną kryje się mała wioska. Jest piękna, uśmiechnięta nasza niemysłowska.

Za oknami dzieci się śmieją, Bawią się i hałasują. Dzięcioł w drzewo stuka, A skowronek ślicznie śpiewa.

Krówka i konik pasą się na łące, Piesek szczeka przy budzie, Kotek mleczko pije, A w polu pracują ludzie.

gdy słońce zajdzie i zmrok zapadnie, noc cudna się pojawia. W Niemysłowie jest cicho i ładnie.

149

Bartek tokarski, uczeń klasy Vb Szkoła Podstawowa nr 6 im. K.I. gałczyńskiego 10-608 olsztyn, ul. gdyńska 17

W pokłonie przodkom

Mój głos w sprawie mych korzeni,Mój głos w sprawie wartości,Dotyczy polskości, na którą się składaZnajomość dziejów od dziada pradziada.

Chciałbym się pochwalić, znam historię Polski,od państwa Polan, aż do współczesności.Znam Polskę Piastów oraz Jagiellonów,Królów elekcyjnych, sukcesje do tronów.

Mieszko z Piastów pierwszy, Kazimierz ostatni,Zbudowali z bagien dumny kraj dostatni.Z małżeństwa z Jadwigą nastał czas Jagiellonów,Którzy czarne krzyże zrzucili z salonów.

Elekcyjni władcy jakoś nam nie wyszli,- Jeden uciekł szybko, inni byli mgliści.Był wśród nich wyjątek, Książę Siedmiogrodu,Co nie dał Moskalom zniewolić narodu.

Przyszły czasy straszne – kłótni, zdrady, sporów,Co Rzeczpospolitą wiodły do rozbiorów.Po stu dwudziestu trzech latach tęsknoty i mękiPolska znowu powstała z Piłsudskiego ręki.

Potem II wojna, w której bohaterskoCały polski naród dał opór najeźdźcą.Nie dane nam było cieszyć się wolnością– Sojusznicy zawiedli swoją lojalnością.

150

Mówiła mi prababcia, walcząca na Woli,Jak podczas powstania serce już nie boli,Jest tylko nadzieja na radosne jutroI że w Niepodległej będzie można usnąć.

Po straszliwej wojnie dane nam nie byłoSwobodnie oddychać, tak po ludzku – miło.lecz Jan Paweł II wraz z SolidarnościąPozwolili się cieszyć prawdziwą wolnością.

Polska mą ojczyzną, dumne serce bije,Ja mieszkam na Warmii, co moc dziwów kryje.tu moja rodzina wpuściła korzenie,A ja jestem warmińskie drugie pokolenie.

Dziś ma Mała ojczyzna piękna niczym panna,tu malwa i słonecznik, tu barwna dziewanna.Cichym szumem swym koi całkiem duża Łyna,Słychać baśnie, legendy o dziejach olsztyna.

tu kormoran w błękicie jezior się przegląda,Pod zielenią traw wodnych szczupak się rozgląda.tu harcerze namioty swoje rozbijają,Śpiewem w blasku ogniska Warmię rozsławiają.

A Kopernik z Dantyszkiem z nieba spoglądają,I jak kiedyś, dziś duchem ziemię tę wspierają.Myślę też, że Zientara - Malewska z wysokaPatrzy z chmury, chcąc tupnąć z nami pofajdoka.

Rodu mego korzenie w stolicy, zielona gałązkaPrzedłużyła mu żywot, wyrasta jak wiązkalistków, pąków i kwiatków na warmińskiej ziemi –teraz tu można szukać rodu mych korzeni.

151

Każdy z nas powinien znać sławnych rodakówWalczących o Polskę – od gdańska po Kraków,umieć opowiedzieć o chwale oręża,Ale też o klęskach i o ich następstwach.

Wiedzieć, jak przez wieki nasi poprzednicy,Kształtowali państwo i przebieg granicy.Jestem dumny z tego, iż znam Polski dziejeI że zawsze będzie! – taką mam nadzieję.

Dumnie wznoszę dziś czoło, wypuszczam listeczkiZ kolejnej delikatnej rodowej gałązeczki.Drogi z Wilna i Łodzi na Warmii się splatają,I niech tutaj z mym rodem jak najdłużej trwają.

152

tomasz tomalik Szkoła Podstawowa nr 3 im. Przemysła II ul. 1000-lecia 1, 63 – 600 Kępno

Pamięci pradziadków ...

Każde drzewo ma korzenie, każda rodzina – swoją historię. od niedawna słucham z ogromnym zaciekawieniem wspomnień moich bliskich. Wszystkie opowieści związane są z regionem, w którym mieszkam – Wielkopolską.

Prababcię Pelagię pamiętam doskonale. Była szczupłą, siwiutką, cichą, ale uśmiechniętą starszą panią. Kiedy odwiedzałem jej mieszka-nie, zawsze uważnie przyglądałem się zdjęciom, pamiątkom rodzinnym i wielu innym obrazom przeszłości.

Któregoś dnia zapytałem ją, jaki był pradziadek Antoni. I wtedy zaczęło się…

– A co chciałbyś wiedzieć? – zapytała, mimo słabego słuchu.– Wszystko, a w każdym razie jak najwięcej, prababciu – odpowie-

działem.Zaczęła wspominać, a ja z uwagą i zainteresowaniem słuchałem

jej opowieści.Pradziadek urodził się w 1914 roku. Wcześnie stracił mamę. Jego

ojciec ożenił się drugi raz. Niestety macocha źle traktowała małego Antoniego, ważniejsze były dla niej młodsze dzieci. Pradziadek okazał się bardzo zdolnym chłopcem, umiał szybko liczyć, ale nie miał szans na wykształcenie, bo w domu brakowało pieniędzy nawet na buty. Kie-dy podrósł, postanowił opuścić rodzinny dom, a wtedy podejmował się każdej pracy, jaka się nadarzyła. Po kilku latach poznał Pelagię. Wkrótce też pobrali się. W 1936 roku urodziła im się córka Maria, rok później syn Jan. W kraju mówiono już wówczas o wojnie z Niemca-mi, jednostki wojskowe mobilizowały mężczyzn i młodzieńców. Za-panował wszechobecny strach. W czerwcu 1939 urodziło się trzecie dziecko Antoniego i Pelagii – Stefania. Kilka miesięcy później Polska była już zajęta przez okupanta. Kolejny raz bieda zajrzała im w oczy.

153

Następne lata pradziadek spędził za zachodnią granicą na przymuso-wych robotach w Wegeleben. tam ciężko pracował przy remoncie węzła kolejowego, który był bombardowany dniem i nocą. Robotników z Pol-ski surowo tam traktowano, często wykonywali oni prace z narażeniem życia. Wracając do miejsca zakwaterowania, widzieli palące się drewniane belki i wypadające przez okna wystawowe towary. Byli głodni, ale nie mogli niczego podnieść, bo groziła im za to śmierć przez rozstrzelanie. Pewnego dnia dziadek zaryzykował, pochylił się, by podnieść karteczkę. odwrócił ją i nie mógł uwierzyć… Jego oczom ukazał się znany od lat wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej. Kilka miesięcy później ciężko się rozchorował, wtedy został przeniesiony do lżejszej pracy w kuchni. Wiosną 1945 roku wojska amerykańskie zajęły Wegeleben. Wybiedzo-nym pracownikom z Polski proponowano wtedy wyjazdy do Wielkiej Brytanii, Kanady, Australii, Stanów Zjednoczonych lub innych państw. Byli tacy, którzy pojechali, ale pradziadek chciał wrócić do rodziny. Bez sprzeciwu dostał dokumenty. Dobrzy ludzie pożyczyli mu ubranie, bo będąc w niemieckim ubraniu i z niemieckimi papierami ryzykował znów życie. Drogę powrotną przebył ukryty w schowku bagażowym. Cały czas miał przy sobie znaleziony obrazek. Wrócił do ostrzeszowa w kwietniu 1945 roku. Wyniszczony, ale bardzo szczęśliwy stanął w progu domu… Przez wiele lat pradziadkowie żyli spokojnie, ciężko pracując . Cieszyli się z tego, że udało im się przetrwać okrutną wojnę. Cały czas szczególne miejsce w ich domu zajmował wizerunek odnaleziony w czasie wojny.

opowiadając o chwilach spędzonych z dziadkiem jak o najwięk-szym skarbie, prababcia Pelagia bardzo się wzruszyła. Nic dziwnego, teraz to rozumiem. to właśnie miłość, której Antoni szukał w dzieciń-stwie, odnaleziona u boku Pelagii, wystawiona w czasie wojny na próbę okazała się najcenniejsza. uczucie, jakim pradziadek darzył rodzinę, było główną przyczyną jego powrotu do Polski i pozwoliło im razem przeżyć prawie 60 lat. Prababcia odeszła kilka lat temu, pozostały mi po niej zdjęcia, opowieści i … malutki obrazek, który odegrał bardzo ważną rolę w życiu pradziadka Antoniego.

Jestem dumny z moich przodków, bo mimo trudnych czasów zawsze byli Polakami, a przede wszystkim dobrymi ludźmi, dlatego chciałbym ich naśladować.

154

Dominik Walczak Klasa 4c Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 z oddziałami Integracyjnymi Starogard gd.

HiStOriA StArOgArDZkieJ BASZtY

Dawno, dawno temu, kiedy to jeszcze Starogard gdański nie miał tylu mieszkańców i był niewielką osadą, działy się w nim rzeczy niewia-rygodne. Pieczę nad grodem sprawował książę Jan, który był władcą mądrym i dobrym dla swych poddanych. Nic więc dziwnego, że wszy-scy go uwielbiali. Było tak jednak do pewnego czasu.

otóż Jan miał młodszego brata. Nosił on imię Marek. Chłopak rósł pod jego okiem i stawał się rozsądnym mężczyzną. uczył się pilnie od dworskich mędrców i studiował dostępne mu księgi. Posiadał ogrom-ną wiedzę i czynił z niej użytek. Potrafi doradzić rolnikom w doborze upraw czy kupcom w wyborze towarów. Czasami za pomocą ziół le-czył tajemnicze choroby. Starogardzianie coraz częściej pytali go o radę i spędzali czas na rozmowach z nim. Darzyli go większym zaufaniem niż księcia Jana. ten zaś stał się zazdrosny o swojego brata i czuł, że może odebrać mu władzę. Postanowił pozbyć się intruza i obmyślił bardzo sprytny plan.

Przygotował wspaniałą ucztę w starogardzkiej baszcie i zaprosił na nią swojego brata. Biesiadowali bardzo długo, wspominając dziecięce lata i rodziców. gdy zapadła noc i książę Marek postanowił wracać do domu, ale troskliwy brat zaproponował mu nocleg. Znużony Marek nie zauważył nawet, że brat prowadzi go do małej celi w najdalszym kącie basztowej piwnicy. Szybko zamknął za nim drzwi celi i uwięził go na zawsze. ludzie szukali Marka, ale wszelki słuch po nim zaginął. opła-kali zatem jego odejście, jedna każdy zatrzymał w sercu nadzieję na to, że ich ukochany Marek do nich wróci. Książę Jan stał się człowiekiem zgorzkniałym i zamkniętym w sobie. Jego poddani zastanawiali się dla-czego przestał z nimi rozmawiać i ciężko było im się pogodzić z tym,

155

że polubił samotność. Miał rozkojarzone spojrzenie, potargane włosy i niechlujny wygląd. Widzieli też, jak wieczorami przemyka pod murami miasta w kierunku zamkniętej na trzy spusty baszty, z której o różnych porach dnia i nocy wydobywały się przerażające wrzaski i jęki. Były one tak straszne, że nikt nie odważył się do nich podejść, a ludzie omijali basztę z daleka.

Pewnego dnia książę Jan po zapadnięciu zmroku po raz kolejny zmierzał ku baszcie. Słońce chyliło się ku zachodowi i powoli chowało się w wodach płynącej obok baszty Wierzycy. Widok był tak piękny, że Jan mimowie zatrzymał się i wpatrzył się w jego odbicie w wodzie. Na-gle fale rzeki zmieniły piękne czerwone słońce w oblicze cierpiącego w niewoli księcia Marka. Stojący na brzegu Jan najpierw wpatrywał się w nie jak urzeczony, potem jednak zaczął przeraźliwie krzyczeć, złapał się za głowę i padł nieżywy na trawę.

Dokonał także żywota zamknięty w lochu Marek. Do dzisiejszego dnia uważni ludzie słyszą dobiegające ze starogardzkiej baszty jęki. Nie wiadomo jednak, który z braci się skarży. Może to płacze nad swym nieszczęśliwym losem skrzywdzony okrutnie Marek? Może jednak la-mentuje pokutujący za haniebny czyn Jan? tego nikt nie wie. Kiedy będziesz jednak przechodzić obok baszty, zatrzymaj się i posłuchaj. Może i ty usłyszysz któregoś z książąt?

156

Weronika Walendziak, kl. 6a Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. F. Kleeberga w Ząbkach

StrAżNicY WSpOmNień

W zambrowskim domu, na strychu, w plątaninie rzeczy zapomnianych,leży pudełko.

Skrzynka zwykła, drewniana. W niej, na zdjęciu, spoczywa mojej babci mama,białe włosy, bielusieńkie jak śnieg miała, w kok je zawsze ciasny upinała.taka piękna, taka mała. Jak laleczka z porcelany, prosto z piosenki wyjęta.Sama, na tym zdjęciu siedzi, a pewnie by chciała, żeby obok niej,na fotelu z różanej tapicerki inna spódniczka – mniejsza – spoczywała.Czarniutka, hebanowa spódniczka mojej babci, jeszcze małej dziewczynki,która z miłością na nią patrzyła, zawsze pełna radości, troski i dziecięcej ufności.

Dalej nóż. Szczerozłoty. Pamiątka po pradziadku.Wyszczerbiona klinga kiedyś pewnie lśniła pełnią swego blasku.teraz matowa. Może w każdej książce przeczytasz, że złoto jest wieczne,że nie rdzewieje, nie umiera - zawsze tak samo piękne, lecz spójrz, zobacz:jakby łzy czarne spływają po metalu, w wiecznej żałobie pogrążone.Pamięta on jeszcze dawne czasy, kiedy w czarnym futeraleleżał na komodzie, by podziwiać mógł każdy, jak błyszczy,świeżo nasmarowany parafiną i olejem, niemal czasem nie tknięty.

Zdjęcia szkolne, z dawnych jeszcze czasów.W ławkach siedzą uczniowie, niby inni zupełnie, jednak tacy sami,jak my, z miną żołnierzy na baczność, siedzą poważni i skupieni,patrząc z nieudawanym przejęciem, jak fotograf ustawia statyw i robi zdjęcie.obok nich uśmiechnięta stoi moja babcia. Jako młoda kobieta jeszcze.Rozpromieniona, ale smutna jednocześnie, bo jej kochani uczniowie,których lubiła serdecznie, odchodzą ze szkoły, by wieść życie dorosłych,jakże trudne i zwodniczych pułapek pełne.

157

Na samym dnie leży zegarek, w błyszczącej oprawie, nieruszonej czasem,o tym, ile lat długich przeżył, świadczy tylko podniszczony paseki mechanizm, co dawno stanął. Zardzewiałe trybiki z trudem poruszane,w końcu uległy pod naporem długich lat swej pracy.Dostała go prababcia od narzeczonego, co ślubował jej wierność i uczciwość,i że jej nie opuści do końca samego. I dotrzymał obietnicy.A zegarek, jak cichy strażnik małżeńskiej tajemnicy,wciąż pilnował tego.

163

Aleksander Wójcik Klasa VIc, Szkoła Podstawowa nr 62 im. J. Kocurka 40-164 Katowice, ul. ordona 3D

prZYStANek – śLąSk

Mam na imię Alek, jestem trzynastoletnim chłopcem uczęszczają-cym do szkoły podstawowej. Swoje opowiadanie pragnę zadedykować swojej rodzinie, która jest dla mnie najważniejsza. urodziłem się pięk-nego letniego poranka w Katowicach na ziemi śląskiej. Mimo tego, że mieszkam i żyję na Śląsku od początku swoich dni, do niedawna nie do końca czułem się Ślązakiem. Pół słoweńska krew i rodzina ze strony dziadka, która pochodziła z Podkarpacia wywoływały w mej duszy dużą niepewność, czy NIM na pewno jestem?

Kiedy mocniej wgłębiałem się w ten fakt przez moment byłem jak tytułowy bohater książki M. Dąbrowskiej „Marcin Kozera” borykający się z istotą odnajdywania swojej tożsamości. Czułem się nieco dziwnie, lecz okazja do odpowiedzi na to pytanie nadarzyła się niespodziewanie podczas nadania mojej szkole imienia Józefa Kocurka, który był wspa-niałą osobą, prawdziwym patriotą, wzorem do naśladowania, dobrym, miłym i uczciwym człowiekiem. Wtedy oto na tej uroczystości, na której miałem przyjemność zapowiadać i recytować tekst o Katowicach coś się we mnie obudziło- pomyślałem… urodziłeś się i mieszkasz na Śląsku, więc skąd twe rozterki – jesteś Ślązakiem! (koniec i kropka). Wprawdzie fakt ten, że nareszcie wiem kim naprawdę jestem nie zmienił mojego życia o sto osiemdziesiąt stopni, ale fajnie wiedzieć kim się jest. W moim rodzinnym domu może nie ma takich prawdziwych śląskich tradycji, ale jest wiele ważnych miejsc „przystanków na drodze mego życia”.

pierwszy z nich to – podkarpacie, tam urodzili się moi pradziad-kowie, bardzo dobrzy i uczciwi ludzie. Niestety, jak to było w tych czasach, ludzie musieli ciężko pracować, ażeby zarobić na swoje utrzy-manie i nie inaczej było z moimi pradziadkami. Pradziadek musiał

164

pracować u księdza, a prababcia zajmowała się gospodarstwem i wy-chowywaniem dzieci. A dzieci te w tym mój dziadek ciężko pracowały w polu, ale mimo tego, iż byli pozbawieni wszelakich nowoczesnych urządzeń typu komputery, mieli dobre, szczęśliwe dzieciństwo. Dzia-dek, kiedy dorósł udał się na dwuletnią służbę wojskową, gdzie był wzorowym żołnierzem i po skończeniu takowej służby udał się na…

tu drugi przystanek: śląsk w celu podjęcia pracy. Na Śląsku dziadek poznał o 4 lata młodszą dziewczynę, która jest moją babcią i pochodzi z Zagłębia. Mama mojej babci była bardzo dobrą i uczciwą kobietą pracującą jako nauczycielka w szkole do czasów II wojny świa-towej, kiedy to Niemcy zesłali prababcię do obozu koncentracyjnego i spalili jej dokumenty poświadczające o jej zawodzie. ojciec babci pracował w elektrowni przez całe życie i był bardzo dowcipnym czło-wiekiem lubiącym opowiadać o dawnych czasach.

Wracając do dziadków po ślubie zamieszkali w Sosnowcu, a następ-nie mieszkali w różnych miejscach województwa śląskiego, więc można powiedzieć, że prowadzili koczowniczy tryb życia. Babcia i dziadek doczekali się potomstwa w postaci mojej mamy i wujka, którzy po dziś dzień mieszkają na Śląsku, jak większa część mojej rodziny. Jak się okazało miałem tylko jednego dziadka, ale tak fajnego, że zastępował mi i ojca (który mieszka i pracuje w Słowenii – to trzeci przystanek mojego życia) nauczył mnie wielu bardzo pożytecznych rzeczy, których z pewnością nie zapomnę do końca życia i których nigdy sam bym się nie nauczył. tak samo jest z moją babcią, która również jest moją jedyną, ale tak kochaną, że mogę jej wszystko powiedzieć i nazwać najlepszą przyjaciółką (oczywiście obok mamy), która zawsze pomoże i wesprze w trudnych sytuacjach.

Podsumowując. Mam nadzieję, że wszyscy czytający to moje opo-wiadanie dowiedzieli się choć trochę o mnie i historii mojej rodziny. Ja ze swojej strony na zakończenie mogę dodać, iż czuję się Ślązakiem, jestem z tym terenem bardzo zżyty i mam głęboką nadzieję, że go ni-gdy nie opuszczę, bo chyba ważniejsze jest to kim się czujesz naprawdę, a nie kim jesteś z pochodzenia.

mój czwarty i mam nadzieję ostatni przystanek brzmi –śląsk!!!

165

tomasz Wójcik klasa VI Szkoła Podstawowa w olszowej olszowa 124 63 – 600 Kępno

Jest takie miejsce

Jest takie miejsce,gdzie tirów tysiące,gdzie sto decybeli pod szkolnym murem.

Jest takie miejsce,gdzie ród Chrzanowskichziemia przyjęła na wieczny czas.

Jest takie miejsce,gdzieś w Wielkopolsce,z którego dumny jestem co dzień.

Jest takie miejsce,jest i już będzie.Nawet gdy setki przeminą lat.

Bo stąd mój pradziad, ojciec i ja,stąd moje myśli ubrane w słowa.taka jest właśnie moja olszowa.

166

Historia pewnego domu

gdzieś na krańcach Wielkopolski,co z bogactwa ponoć słynie,stoi stary domek polski,w którym wiara ciągle żyje.

Choć historia w jego murachzostawiła wielkie rany,on nie upadł na kolanabo „na skale” był stawiany.

Był schronieniem dla kowala,co w obronie Polski powstał,jako ułan Armii Poznańpod Łowiczem ranny został.

Idzi – pradziad mój i wojak,Kucharzaków ród rozsławiał.I przekazał młodszym w domu,jak żyć godnie w każdym czasie.

Wojskom obcym się nie kłaniał,czy to z wschodu czy z zachodu.Zawsze z czołem podniesionym,zawsze dumny z swego rodu.

Dom przy drodze stoi nadal.Przetrwał burze, zawieruchyoraz dwie światowe wojny.Jest ostoją dla potomnych.

teraz piąte pokoleniemieszka w domu tym, w olszowie.Z taką wiarą przetrwa wiele,o to mogę być spokojny.

167

Dumny jestem nastolatek,że stąd moje są korzenie.tu, z kępińskiej ziemimądrość, wiarę czerpać umiem.

168

Jakub Wróblewski Klasa VIb Szkoła Podstawowa nr 3 im. Kawalerów orderu uśmiechu w olsztynie ul. Kołobrzeska 13M, 10-445 olsztyn

mOZAikA

urodziłem się w olsztynie tak jak mój tata i dziadek. Dziadka Janka niestety nie zdążyłem poznać, ale dzięki moim bliskim dowiedziałem się, w jakim świecie żył. Był Warmiakiem. Mówił zarówno po polsku jak i po niemiecku. Posługiwał się również piękną warmińską gwa-rą. Święta Bożego Narodzenia spędzał nieco inaczej niż my obecnie. Choinkę w domu zastępował snop zboża. Na stole wigilijnym nie było postnych potraw. Królowała smażona gęś i kiełbasy. Rolę Mikołaja pełnił orszak Szemela, czyli biały koń. Rozdawał on dzieciom prezenty, a dorosłym słodycze. o godzinie piątej rano wszyscy szli do kościoła. Po mszy biesiadowano przy grochówce. Dopiero w drugi dzień świąt rodziny się odwiedzały i wymieniano się podarunkami. Duże znacze-nie na Warmii miały wszelkie wróżby. W okresie od Wigilii do święta trzech Króli pogoda każdego kolejnego dnia miała mówić o pogodzie w kolejnych miesiącach przyszłgo roku. Zakazana była ciężka praca w tym okresie. Później te zwyczaje stopniowo zanikały.

Żoną dziadka została dziewczyna z wioski Hryniewicze leżącej obecnie w granicach Białorusi. Jej rodzina musiała uciekać przez Puszczę Białowieską do Polski, po tym jak ich dom znalazł się w gra-nicach ZSRR. Dotarli na Ziemie odzyskane, czyli obecną Warmię i Mazury. Rodzice babci posługiwali się zarówno językiem polskim jak i rosyjskim. Przywieźli ze sobą inne zwyczaje kulinarne i oby-czajowe, W kuchni było wiele potraw z ziemniaków, takich jak pyzy, kiszki, placki i babki ziemniaczane. Jadali dużo zup. Babcia Bronia wspominała, jak na święta wielkanocne grali w taczanie jajek. Pole-gało to na puszczaniu pisanek z górki. Wygrywał właściciel jajka, które zbiło inne.

169

Równie ciekawą mieszankę obyczajową przedstawiają rodzice mojej mamy. Dziadek olek pochodził z wioski Sikorz koło Sępólna Kra-jeńskiego na Kujawach. Mieszkał w starym poniemieckim pałacyku i często pomagał swojemu tacie w pracy na roli i przy zwierzętach. Szczególnie zapamiętał mycie koni w jeziorze Pierścionek, oddalonym od pałacyku dwa kilometry. W wolnych chwilach grywał z kolegami w klipę. gra polegała na tym, że jeden zawodnik wybijał większym kijem mały (tzw. klipę) z koła jak najdalej, a inni zawodnicy próbowali złapać klipę lub odkopnąć w kierunku koła. Następnie zawodnik, który klipę złapał lub odkopnął, starał się wrzucić ją do koła. osoba w kole robiła wszystko, by do tego nie dopuścić. Kto wrzucił klipę do koła, zajmował miejsce wybijającego. Wygrywał ten, kto jako pierwszy zdo-był określoną liczbę punktów.

Babcia ze strony mamy pochodziła z historycznej galicji. urodziła się w Łężynach koło Jasła, gdzie znajduje się piękny drewniany kośció-łek z XV wieku. Wspominała, że idąc do szkoły zawsze wstępowała do tego kościoła. Proboszczem tej parafii był zacny człowiek, który w burzliwym okresie powojennym był prawdziwym duszpasterzem dla swojej społeczności. Babcia Marylka pomagała swoim rodzicom, sprzedając jagody i grzyby zbierane w pobliskich lasach. W wolnych chwilach grała z rówieśnikami w tzw. „macka” piłką uszytą przez sie-bie. gra przypominała dzisiejszego zbijaka. Dużym wydarzeniem we wsi było objazdowe kino na wolnym powietrzu, gdzie ekranem było białe prześcieradło.

Dzięki tym historiom nauczyłem się jednego. Każdy z ludzi jest jakby mozaiką, w której istnieją przeróżne zwyczaje i historie. I według mnie nieprawdą jest, że mamy jedyne określone korzenie. uważam, że właśnie to jest piękne.

170

Agata Zawadzka kl. 5 Szkoła Podstawowa w Rogowie

mOJe kOrZeNie

około 8 kilometrów na południe od Białogardu leży niewielka miejscowość Rogowo. otaczają ją inne miejscowości należące do gmi-ny Białogard, takie jak: Byszyno, Czarnowęsy czy Dębczyno. teren wokoło wsi to pola uprawne i łąki położone blisko płynącej rzeki Par-sęty i Mogielnicy.

legenda mówi, że w pobliskich lasach było dużo jeleni, które gubiły swoje poroża i właśnie stąd wzięła się nazwa Rogowo. to właśnie tu się urodziłam, chodzę do szkoły i dorastam.

Zacznę od korzeni moich dziadków ze strony mamy. Babcia Zosia, będąc małą dziewczynką,, mieszkała z rodziną w centralnej Polsce. W latach 60-tych wszyscy przybyli do Białogardu, a dokładnie do Czar-nowęs i postanowili tu pozostać. Dziadek pochodził z południa Polski i również z rodzina osiedlił się w Białogardzie.

Dziadkowie ze strony mamy też pochodzą z różnych regionów Pol-skie. Babcia Kasia jako mała dziecko z całą rodziną przybyła na północ tuz po wojnie. Zamieszkała w Chorzynie koło Kołobrzegu i tam dora-stała. Jako dorosła już kobieta zamieszkała w Rogowie i tu podjęła pracę. Dziadek Janusz mieszkała na południu Polski. Po latach sam odważnie przyjechał do Białogardu i z czasem zamieszkał w Rogowie. Jego rodzice i rodzeństwo pozostali na swoich terenach i tam pozostali do dziś.

Moi dziadkowie pochodzili z rodziny robotniczej, więc nie byli za-możni i właśnie z tego powodu osiedlili się na obcych terenach w poszu-kiwaniu dobrej pracy. tu pozostali, pobrali się i poczęli moich rodziców: Anetę i Konrada. Rodzice dorastali w sąsiednich miejscowościach, więc dobrze się znali. Po pewnym czasie zostali małżeństwem i urodziłam się ja, czyli Agata. Mieszkamy teraz w Rogowie i tworzymy szczęśliwa rodzinę. Myślę, że opowieść o moich bliskich się Wam spodoba, a przede wszystkim przypomni mi samej, skąd się wzięły moje korzenie.

NagroDZoNe Prace PlastycZNe

Prace PlastycZNe Z etaPu ogólNoPolskiego

283

informacja o składzie, zakresie zainteresowań i działalności parlamentarnego Zespołu ds. Dzieci

Zespoły senackie i parlamentarne są apolitycznymi grupami skupia-jącymi parlamentarzystów, tworzonymi do zrealizowania celów okre-ślonych w ich regulaminach wewnętrznych. Cele działania zespołu, sposób działania oraz organizację wewnętrzną zespoły ustalają samo-dzielnie.

Zespoły działają na podstawie ustawy o wykonywaniu mandatu po-sła i senatora oraz regulaminu Senatu lub Sejmu. Władze zespołu mają obowiązek podania do wiadomości Prezydium Izby składu osobowego zespołu oraz regulaminu wewnętrznego. Senatorowie obecnej kadencji uczestniczą w pracach blisko trzydziestu zespołów senackich i parla-mentarnych. Parlamentarny Zespół da Dzieci jest jednym z nich. Zo-stał utworzony w celu wspierania działań na rzecz dzieci, związanych m.in. z systemem kształcenia i wychowania populacji wieku rozwojo-wego, organizacją instytucji oświatowych, zapewnieniem bezpieczeń-stwa dzieci, z prawami dziecka i ich przestrzeganiem, prawną ochroną rodziny, promocją zdrowia i profilaktyką. Przewodniczy mu senator Alicja Chybicka, w skład wchodzą ponadto senatorowie: Mieczysław Augustyn, grzegorz Bierecki, Helena Hatka, Stanisław Jurcewicz, Ma-rek Konopka, tadeusz Kopeć, Andżelika Możdżanowska, grażyna Sztark i Kazimierz Wiatr oraz posłowie: Barbara Czaplicka, Czesław Czechyra, Zofia Czernow, Andrzej Dąbrowski, Marek Hok, Krystyna Skowrońska, Marek Łapiński i Marek Rząsa.

W organizacji konkursu „Jakie są moje korzenie” uczestniczyli ponadto senatorowie: Anna Aksamit, Przemysław Błaszczyk, Witold gintowt-Dziewałtowski, Ryszard górecki, Andrzej grzyb, Stani-sław Iwan, Ryszard Knosala, Jan Michalski, Andrzej Misiołek, Maria Pańczyk-Poździej, leszek Piechota, Edmund Wittbrodt, Józef Zając i Piotr Zientarski oraz posłowie: tomasz głogowski, lech Kołakow-ski, Anna Nemś i Bożena Sławiak.

284

Lista dotychczas wydanych Zeszytów Zespołów Senackich

Do chwili obecnej zostały wydane następujące Zeszyty Zespołów Senackich, dokumentujące zorganizowane przez nie konferencje:

1. Liberalizacja przewozów pasażerskich – koniec PKP czy nowa era pomyślności kolei żelaznych? (materiały z konferencji 20 listopada 2009 r. )

2. Funkcjonowanie i finansowanie Ochotniczych Straży Pożarnych (materiały z konferencji 14 grudnia 2009 r. )

3. Bezpieczeństwo w górnictwie (materiały z konferencji 1 grudnia 2009 r. ) 4. Możliwości poprawy bezpieczeństwa ruchu na drogach samorządowych (materiały

z konferencji 9 grudnia 2009 r. ) 5. Samorządy lokalne na Żuławach Wiślanych w III RP (materiały z konferencji

15 grudnia 2009 r. ) 6. Ochrona środowiska a inwestycje infrastrukturalne (materiały z konferencji

14 grudnia 2009 r. )7. Samorząd przyjazny seniorom (materiały z konferencji 5 listopada 2010 r. ) 8. Stan gospodarki wodnej w Polsce - problematyka prawna i kompetencyjna (na

przykładzie Dolnej Wisły) (materiały na konferencję 2 czerwca 2011 r. ) 9. Stan gospodarki wodnej w Polsce – problematyka prawna i kompetencyjna (na

przykładzie Dolnej Wisły) (materiały po konferencji 2 czerwca 2011 r. – wyda-nie II)

10. Rozwój ratownictwa drogowego (materiały z konferencji 25 listopada 2010 r.) 11. Kondycja publicznego transportu zbiorowego (materiały z konferencji 8 lutego

2011r.) (wersja na płycie)12. Społeczność kaszubska w procesie przemian; kultura - tożsamość - język (maj

2012r.)13. Czy jest miejsce dla regionalizmów w kontekście integracji europejskiej? (ma-

teriały na konferencję 19 lutego 2013 r.)14. Produkty finansowe skierowane do osób starszych (materiały z konferencji

6 listopada 2012 r.)15. Bezpieczeństwo w publicznym transporcie zbiorowym (materiały z konferencji

15 października 2012 r.)16. Standardy działania służb publicznych w odniesieniu do wypadków drogowych

(materiały z konferencji 11 grudnia 2012 r.)17. Opracowanie i upowszechnienie innowacyjnego modelu kontraktowania przez

gminy usług społecznych w zakresie edukacji podstawowej (materiały z kon-ferencji 20 marca 2013r.) (wersja na płycie)

18. Droga do energetyki obywatelskiej w Polsce (materiały z konferencji 16 kwietnia 2013 r.)

19. Ekologia i ochrona środowiska w nowej perspektywie finansowej unii Europej-skiej 2014 – 2020 (materiały z posiedzenia Parlamentarnego Zespołu „Przyjaźni Środowisku” z dnia 23 października 2013 r.)

20. ocena funkcjonowania systemów sterowania ruchem kolejowym – protokół z po-siedzenia Senackiego Zespołu Infrastruktury, 15 października 2013 r. (wyłącznie wersja elektroniczna)

21. „Jakie są moje korzenie?” – wyniki konkursu zorganizowanego przez Parlamen-tarny Zespół ds. Dzieci

Serię Zeszytów Zespołów Senackich redagują Piotr Świątecki i Dorota Wojucka z Biura Spraw Senatorskich Kancelarii SenatuSerię Zeszytów Zespołów Senackich redagują Piotr Świątecki i

Kancelaria Senatu

Zesp

oły se

nack

ie, ze

szyt 2

1/20

13


Wybrane nagrodzone prace konkursowe


21. Jakie są moje korzenie?

Documents

Transcript of 21. Jakie są moje korzenie?