2020-12-17medbiol.com/images/20_21/Materiały_BM_/Genetyka... · 2020. 12. 17. · 2020-12-17 3...

2020-12-17

1

Podstawy genetyki klasycznej.

Cechy warunkowane jedno- i wielogenowo.

Skutki najważniejszych aberracji

chromosomowych.

Czynniki teratogenne

dr n. med. Małgorzata Blatkiewicz

Grzegorz Mendel (1822-1884)

Przeprowadził eksperyment na roślinach,

wyjaśniając mechanizm przekazywania

cech rodziców potomstwu.

Gen - definicja

Jednostka dziedziczności

warunkująca występowanie cech

lub cechy i zajmująca w

chromosomie określone locus.

(Johansen, 1909r.)

2020-12-17

2

2020-12-17

3

Allel - definicja

Alternatywna postać tego

samego genu, zajmująca to

samo locus w chromosomach

homologicznych i mogąca

powodować zmiany w

wykształceniu kodowanej

cechy.

● Allele występują parzyście u diploida, pojedynczo w

odpowiednim chromosomie homologicznym

● Allel dominujący ujawnia się w fenotypie, recesywny

tylko w przypadku homozygoty

● Np. A – allel dominujący, warunkujący barwę

czerwoną, a – allel recesywny, warunkujący barwę

białą

Homozygota – osobnik, który posiada dwa

identyczne allele danego genu, ze względu na

dany gen produkuje tylko jeden rodzaj gamet.

Tworzy linie czyste czyli potomstwa

homozygotyczne: AA, aa

AA

A A

aa

a a

2020-12-17

4

Heterozygota – osobnik, mający dwa różne allele

danego genu, z względu na dany gen produkuje

dwa rodzaje gamet.

Tworzy gamety o różnym składzie genetycznym: Aa

Aa

A a

GENOTYP

Zespół genów danego

osobnika; skład

genetyczny osobnika

powstający po fuzji

gamet

FENOTYP

Wygląd zewnętrzny

osobnika

Fenotyp wynika z interakcji składu

genetycznego (genotypu) ze środowiskiem.

I Prawo Mendla

PRAWO CZYSTOŚCI GEMET:

Gamety zwierają tylko po jednym allelu danego genu.

♂

♀ A A

a Aa Aa

a Aa Aa

2020-12-17

5

I Prawo Mendla

P: kwiaty czerwone x kwiaty białe

PP pp

gamety: P x p

F1: Pp

F2: PP Pp Pp pp

stosunek genotypowy 1 : 2 : 1

stosunek fenotypowy 3 (75%) : 1 (25%)

♂

♀

p Pp Pp

p Pp Pp F1

♂

♀

P PP Pp

p Pp pp F2

P: PP x pp

gamety: P,P x p,p

P: Pp x Pp

gamety: P,p x P,p

II Prawo Mendla

PRAWO NIEZALEŻNEJ SEGREGACJI DWÓCH PAR

ALLELI:

Allele dwóch różnych genów przechodzą do gamet

niezależnie od siebie.

2020-12-17

6

stosunek fenotypowy

Dominacja niezupełna

W obecności allelu a, allel A nie jest w

stanie w pełni wykształcić wartości swojej

cechy. Wówczas heterozygota Aa

wykazuje pośrednią wartość danej cechy.

kwiaty czerwone x kwiaty białe

kwiaty różowe

P: RR x R’R’

gamety: R, R R’, R’

F1: RR’

gamety: R, R’ R, R’

F2: RR RR’ RR’ R’R’

stosunek

fenotypowy: 1 : 2 : 1

2020-12-17

7

RODZICE

PIERWSZE POKOLENIE

DRUGIE POKOLENIE

25% 50% 25%

Kodominacja

Allele IA oraz IB są równocenne i w heterozygocie

każdy z nich ujawnia się. Heterozygota IAIB

wykazuje mozaikowatość danej cechy.

kwiaty czerwone IAIA x kwiaty białe IBIB

Kwiaty czerwono-białe IAIB

Epistaza

Jeden gen maskuje fenotypową ekspresję innych

genów, zmieniając w ten sposób fenotyp.

Geny, który maskuje ekspresję innego genu

nazywany jest genem epistatycznym, natomiast

gen maskowany to gen hipostatyczny.

2020-12-17

8

Allele wielokrotne

Występowanie w populacji

więcej niż dwóch alleli

danego genu.

- warunkują tę samą cechę;

- osobnik diploidalny może

mieć tylko dwa allele

danego genu.

gen A

(niezmutowany)

formy alleli

wielokrotnych genu A

A1

A2

A3

A4

mutacja

Grupy krwi

Grupa krwi Genotyp

A

B

AB

0

IAIA lub IAi

IBIB lub IBi

IAIB

ii

- Występują 3 allele determinujące ludzkie grupy

krwi : „IA, IB” oraz „i”.

- Allel „i” jest recesywny i determinuje grupę krwi 0.

- Allele „IA, IB” są dominujące względem allelu „i”,

zaś wobec siebie wykazują kodominację.

transfuzja krwi — przetoczenie krwi zawierającej niewłaściwe antygeny

wywołuje reakcję obronną organizmu (aglutynację - sklejenie krwinek),

prowadząc do poważnych powikłań, ze zgonem włącznie.

2020-12-17

9

Rodzic DD (Rh+) Dd (Rh+) dd (Rh+)

DD (Rh+) DD (Rh+) DD/Dd (Rh+) Dd (Rh+)

Dd (Rh+) DD/Dd (Rh+) DD/Dd (Rh+) lub dd(Rh-) Dd (Rh+) lub dd(Rh-)

dd (Rh-) Dd (Rh+) Dd (Rh+) lub dd (Rh-) Dd (Rh-)

(D – występowanie antygenu D; d – brak tego antygenu)

Dziedziczenie układu Rh

Antygen Kelly

• jeden z układów grup krwi wyróżnianych u człowieka. Układ ten składa

się z 28 antygenów kodowanych przez geny zlokalizowane na

chromosomie 7.

• wyróżnia się 2 warianty alleli związanych z układem Kell, są to K i k,

które symbolizują warianty genu KEL. Produkty tych dwu wariantów

różnią się tylko jednym aminokwasem.

• Geny te są współdominujące. Fenotyp osób, które mają genotypy KK

lub Kk określa się jako K(+), zaś osób, które mają genotyp kk, określa

się jako K(-).

Do prawidłowej ekspresji antygenów układu Kell niezbędna jest

obecność glikoproteiny Kx, która jest kodowana przez gen Xk

zlokalizowany na chromosomie X. Stąd też, w przypadku braku

bądź nieprawidłowej funkcji genu Xk, może dojść do choroby

genetycznej sprzężonej z chromosomem X, nazywanej zespołem

McLeoda

Antygen Kelly

2020-12-17

10

Często pacjenci z Zespołem McLeod’a cierpią na:

• nieprawidłowości ze strony centralnego układu nerwowego między

innymi objawy podobne do Pląsawicy Huntingtona (mimowolne ruchy

kończyn, zaburzania psychiczne),

• zaburzenia czucia,

• zmiany we włóknach mięśniowych – także serca, arytmię.

Fenomen bombajski, fenotyp Bombay (Oh)

● występowanie grupy krwi 0 u osób mających allele

odpowiedzialne za powstawanie grup A i B. Pomimo

wystąpienia alleli oznaczanych zwykle jako IA lub IB krew

w kontakcie z surowicami wzorcowymi nie ulega

aglutynacji.

● Oprócz występujących zazwyczaj w osoczu osób z grupą

krwi 0 przeciwciał anty-A i anty-B, w opisywanym

fenotypie występują jeszcze przeciwciała anty-H.

● Transfuzja-tylko bombay

Geny komplementarne

wystąpienie danej cechy jest uwarunkowane

równoczesną obecnością w danym organizmie

2 lub większej liczby alleli dominujących z

różnych par. Brak któregoś z alleli powoduje, że

dana cecha nie ujawnia się w fenotypie.

2020-12-17

11

WYBRANE CHOROBY DZIEDZICZĄCE SIĘ AUTOSOMALNIE U CZŁOWIEKA

Choroby uwarunkowane genetycznie:

•choroby dziedziczące się jednogenowo

(monogenopatie) – ok. 3% żywo urodzonych,

•choroby spowodowane zaburzeniami w strukturze

lub liczbie chromosomów (chromosomopatie)

ok. 0,6% - 1% żywo urodzonych,

•choroby dziedziczące się wieloczynnikowo:

– wrodzone wady rozwojowe

– choroby przewlekłe dorosłych

2020-12-17

12

Dziedziczenie autosomalne

dominujące recesywne

Choroba występuje u homozygot (AA) i heterozygot (Aa), homozygoty są najczęściej letalne lub chorują ciężej

Choroba występuje u homozygot (aa)

Przeciętnie 50% potomstwa jest chorych, jeżeli jedno z rodziców jest heterozygotą

W przypadku rodziców heterozygotycznych ryzyko wystąpienia cechy u potomstwa wynosi 25%

Ryzyko wystąpienia cechy u potomstwa zwiększa się z wiekiem ojca

Nie stwierdzono zależności między wiekiem rodziców a ryzykiem wystąpienia choroby u dzieci

Zmienna ekspresja Stała ekspresja

Pionowy wzór rodowodu Poziomy wzór rodowodu

Nie zaobserwowano wpływu pokrewieństwa na częstość występowania cechy u potomstwa

Pokrewieństwo rodziców zwiększa ryzyko wystąpienia cechy u potomstwa

Cecha Dominująca Recesywna

Barwa włosów czarne Blondy, rude

Barwa oczu Czarne, szare, brunatne Niebieskie

Oprawa oczu Duże, okrągłe, szpary powiekowe proste,

rzęsy długie

Małe, wąskie, szpary powiekowe skośne,

rzęsy krótkie

Kształt małżowiny

usznej Płatek uszny wolny Płatek przyrośnięty

Kształt nosa Nos orli, grzbiet wysoki i wąski, nozdrza

szerokie

Nos prosty, grzbiet niski i szeroki nozdrza

wąskie

Zdolność zwijania

języka Zwijanie języka w postaci litry U - „rurka” Brak zdolności zwijania języka

Wrażliwość smakowa

na fenylotiomocznik wrażliwi Niewrażliwi

Wybrane cechy prawidłowego fenotypu człowieka, dziedziczące się jednogenowo

Choroba Huntingtona (Huntington Disease – HD)

• 4p16.3

• Gen HD koduje białko – huntingtinę.

• Częstość wstępowania 4-7:100 000.

• Choroba dziedziczy się autosomalnie dominująco: jest wynikiem występowania niestabilnej liczby powtórzeń sekw. nukleot. (CAG)n na końcu 5’ genu kodującego huntingtynę.

• u osób zdrowych – 10-29 powtórzeń CAG,

• u osób chorych - ≥36 powtórzeń CAG, >50 powtórzeń – rozwój choroby we wczesnym okresie życia.

2020-12-17

13

Choroba Huntingtona (Huntington Disease – HD)

• HD wykazuje antycypację – tzn. występuje w coraz

młodszym wieku i z coraz cięższym przebiegiem w

kolejnych pokoleniach.

• Antycypacja w HD jest mocniej wyrażona, jeżeli

zmutowany gen jest przekazywany przez ojca.

• Gen warunkujący tą chorobę przejawia się z pełną

zależną od wieku penetracją.

Choroba Huntingtona – choroba mózgu

• Początek choroby następuje w 40-50 roku życia, objawiając się występowaniem nieskoordynowanych ruchów (pląsawica), podniecenia, halucynacji oraz zmian psychicznych.

• W okresie 5-10 lat choroba prowadzi do zupełnej utraty kontroli funkcji ruchowych oraz intelektualnych.

• Śmierć następuje w ciągu 10-15 lat od momentu wystąpienia pierwszych objawów choroby.

Schemat dziedziczenia autosomalnego dominującego

2020-12-17

14

Albinizm (bielactwo uogólnione)

• 1:10 000 urodzeń • choroba dziedziczy się autosomalnie recesywnie • blok metaboliczny przemiany tyrozynazy, • brak tego enzymu jest odpowiedzialny

za zahamowanie syntezy melanin w melanocytach naskórka, cebulek włosowych oraz w tęczówce i siatkówce.

• skóra osób z albinizmem jest różowoczerwona i łatwo ulega oparzeniu po ekspozycji na UV.

• włosy są białe, czasem blado-żółte, tęczówki niebieskie lub różowe.

Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa

• Mutacja punkowa w genie HBB (11p15.15)

• GAG (kw. glutaminowy) GUG (walina)

• Sierpowate krwinki czerwone znacznie łatwiej ulegają hemolizie. Lepkość krwi jest podwyższona i występuje skłonność do tworzenia zakrzepów. (zaczopowanie naczyń -> niewydolność krążenia).


2020-12-17

15


• Heterozygoty (HbS/HbA) zazwyczaj nie wykazują objawów chorobowych, są bardziej odporne na zakażenia przez zarodźce malarii

• Homozygoty (HbS/ HbS) chorują na ciężką postać anemii hemolitycznej


Przykłady małych wad rozwojowych: • Uszy: zagłębienia skórne przeduszne, wyrośla przeduszne, przyrośniety

płatek ucha

• Oczy: różnobarwność tęczówek, ubytek tęczówki (coloboma), zmarszczka

nakątna (epicanthus), telekantus, skośne szpary powiekowe

• Jama ustna: rozdwojony języczek

• Usta: gładka rynienka podnosowa, wąska czerwień wargowa

• Tułów: dodatkowe brodawki sutkowe, zagłębienia w okolicy krzyżowej

• Dłonie: klinodaktylia V palca, pojedyncza linia zgięciowa dłoni

• Stopy: syndaktylia II i III palca, krótki paluch

• Stawy, kości: łokcie koślawe, kolana koślawe, kolana szpotawe

• Szyja: niewielka płetwistość szyi

• Narządy płciowe: spodziectwo, niezstąpione jądra

• Włosy: dodatkowe wiry włosów, biały kosmyk

• Skóra: pojedyncze znamiona barwnikowe, plamy „kawa z mlekiem”

2020-12-17

16

WYBRANE CHOROBY UWARUNKOWANE GENAMI SPRZĘŻONYMI Z CHROMOSOMEM X

Sprzężenie z chromosomem X

Cecha uwarunkowana genem recesywnym lub dominującym, zlokalizowanym na chromosomie

X.

Sprzężenie z chromosomem X

• u kobiet (XX) tylko jeden chromosom X (pochodzenia

matczynego lub ojcowskiego) jest aktywny,

• u mężczyzn chromosom X pozostaje aktywny w każdej

komórce (każdy allel w chromosomie X ulega ekspresji),

• córki otrzymują od ojca chromosom X, synowie Y,

• ojcowie nie przekazują genów sprzężonych z chromosomem X

swoim synom,

• choroby dominujące, sprzężone z chromosomem X

przebiegają zazwyczaj z ciężkimi objawami i często są letalne.

2020-12-17

17

Cechy dziedziczenia dominującego sprzężonego z chromosomem X

• chory mężczyzna ma wyłącznie chore córki

i wyłącznie zdrowych synów,

• chore kobiety heterozygoty przekazują cechę 50%

swojego potomstwa , niezależnie od płci,

• chore kobiety homozygoty przekazują cechę

wszystkim swoim dzieciom.

Zespół łamliwego chromosomu X (fragile X syndrome)

• 1:1250 ♂ ; 1:2000 ♀

• Xq27.3 – FMR1 (region nie podlegający translacji)

• sekwencja (CGG)n

• u osób zdrowych – 6-52(60)

powtórzeń

u nosicieli bezobjawowych – 52-200 (premutacja)

u osób chorych – 230-1500 (pełna mutacja)

2020-12-17

18

Zespół łamliwego chromosomu X (fragile X syndrome)

Fenotyp:

•Upośledzenie umysłowe różnego stopnia,

•Brak jednoznacznych dysfunkcji neurologicznych

•U dorosłych mężczyzn stwierdza się duże jądra (makroorchidyzm),

•Chorzy bywają zwykle dobrze zintegrowani w rodzinie i uczą się poprawnego funkcjonowania w znanym środowisku

•Mężczyźni, nosiciele pełnej mutacji, wykazują cechy upośledzenia umysłowego i są bezpłodni.

Cechy dziedziczenia recesywnego sprzężonego z chromosomem X

• choroba występuje znacznie częściej u mężczyzn niż u kobiet,

• kobiety chorują tylko w układzie homozygotycznym

dla zmutowanej pary alleli. U kobiet heterozygot (nosiciele

zmutowanego genu) choroba nie występuje,

• istnieje 50% prawdopodobieństwa, że heterozygotyczne

kobiety przekażą zmutowany gen zarówno synom,

jak i córkom,

• chory mężczyzna nigdy nie przekazuje choroby (cechy) synom,

a wszystkie córki chorego mężczyzny są nosicielkami genu.

Hemofilia A

• od 1:10 000 do 1:20 000 urodzeń,

• Xq28

• choroba spowodowana jest niedoborem lub

brakiem VIII czynnika krzepnięcia krwi.

2020-12-17

19

Hemofilia A

Objawy:

•Przejawiają się we wczesnym dzieciństwie i zależą od

stopnia niedoboru czynnika VIII.

•Wydłużony czas krzepnięcia krwi,

•mogą występować wylewy do mięśni, tkanki podskórnej

oraz krwawienia nawet po drobnych zabiegach

chirurgicznych

Hemofilia B (choroba Christimasa)

• U chłopców 1:30 000,

• Xq27.1

• choroba spowodowana jest brakiem czynnika

IX krzepnięcia krwi.

• Klinicznie hemofilia B nie różni się

od hemofilii A

Hemofilia A i hemofilia B

2020-12-17

20

Dziedziczenie Hemofilii – cechy sprzężonej

z płcią (locus na chromosomie X)

H – fenotyp prawidłowy h – hemofilia

P: XHXH X XhY

F1 :




P: XHXH X XhY

F1 : XH XH

Xh XH Xh

Kobieta nosicielka XH Xh

Kobieta nosicielka

Y XH Y Zdrowy mężczyzna

XH Y Zdrowy mężczyzna

P: XHXh X XHY

F1 :



2020-12-17

21




P: XHXh X XhY

F1 : XH Xh

Xh XH Xh

Kobieta nosicielka Xh Xh

Kobieta chora

Y XH Y Zdrowy mężczyzna

Xh Y chory mężczyzna

Ślepota na barwy (daltonizm)

Rozróżnia się trzy grupy nieprawidłowego widzenia barw:

•ślepota na barwę czerwoną i zieloną – postrzegane jako kolor żółty, kolor niebieski widziany prawidłowo,

•ślepota na barwę niebieską – widziany jako zielony, a zielone i czerwone postrzegane są prawidłowo.

Ślepota na barwy (daltonizm)

• gen odpowiedzialny za percepcję barwy niebieskiej zlokalizowany jest na chromosomie 7,

• geny odpowiedzialne za rozpoznawanie barwy zielonej i czerwonej leżą obok siebie na chromosomie X (Xq28).

• Nierozróżnianie barwy niebieskiej występuje z tą samą częstością u obu płci.

2020-12-17

22

ZESPOŁY ABERRACJI CHROMOSOMOWYCH

Nieprawidłowe rozchodzenie się chromosomów płciowych w mejozie

i podczas pierwszych podziałów zygoty

2020-12-17

23

Zespół Downa • 47, XX,+21 ; 47, XY,+21

• 1:700 urodzeń,

• Ponad 60% zarodków z trisomią 21 ulega samoistnemu poronieniu we wczesnym okresie rozwoju.

Zespół Downa

Wpływ wieku matek, na częstość urodzenia dziecka z zespołem Downa (1990 r.)

Charakterystyczne cechy zespołu Downa Częstość ich występowania [%]

Skośne ustawienia szpar powiekowatych 97,3

Obniżone napięcie mięśniowe 96,0

Opuszczone kąciki ust 88,5

Szeroka przestrzeń między I i II palcem stopy 80,2

Otwarte usta 80,0

Zapadnięty grzbiet nosa 79,1

Krótkogłowie 77,8

Wąskie podniebienie 76,0

Krótka szyja 74,5

Zmarszczka nakątna 69,0

Krótkie, szerokie dłonie 68,2

Bruzda poprzeczna na dłoni („małpia bruzda”) 67,5

Nisko osadzone i zniekształcone małżowiny uszne 64,5

Krótki V palec ręki 55,3

2020-12-17

24

Zespół Turnera

• 45XO

• 1:3000 urodzonych dziewczynek

2020-12-17

25

Zespół Turnera

Fenotyp:

•w okresie płodowym – obrzęki limfatyczne w obrębie głowy i szyi prowadzące do powstania dużych cyst limfatycznych,

•częste wady rozwojowe serca, nerek.

•brak jajników

•płetwiasta szyja u noworodków

Zespół Klinefertera

• 47XXY

• 1:1000 noworodków płci męskiej

2020-12-17

26

http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Klinefelter2.jpg

Obojnactwo prawdziwe (hermafrodytyzm)

• Jednoczesne występowanie gonady męskiej i żeńskiej

• Fenotypowo może zwykle występować przewaga cech żeńskich, choć mimo kariotypu (46XY) mogą być to osobniki męskie.

Zespół Kobiety (47 XXX)

• 1:1000 urodzeń płci żeńskiej;

• Prawidłowy wzrost i budowa ciała

• Wcześniej występuje menopauza i częściej pojawiają się zaburzenia miesiączkowania

2020-12-17

27

Zespół mężczyzny (47XYY)

• występują w częstości 1:1000

• Wysokorośli

• Podatność do uporczywego trądziku

• Zachowana płodność

• Skłonności agresywne w stosunku do otoczenia

Czynnik teratogenny - TERATOGEN

• czynnik pochodzący ze środowiska zewnętrznego,

• działający na organizm w okresie jego rozwoju wewnątrzłonowego,

• wywołujący u płodu odchylenia przekraczające granicę

osobniczych zmienności fenotypu bądź defektów czynności

metabolicznych, tj. wady wrodzone

Co może być teratogenem?

2020-12-17

28


Alkohol oraz narkotyki

• Alkohol jest najczęstszą przyczyną wad wrodzonych, którym można zapobiec. Alkohol jest trujący dla płodu i może powodować uszkodzenie mózgu. Picie alkoholu podczas ciąży może spowodować u płodu zespół alkoholowy płodu (FAS)

• Heroina i kokaina, są również trujące dla płodu i mogą powodować wiele różnych wad wrodzonych. Na przykład używanie kokainy w czasie ciąży może powodować małogłowie (mniejszy rozmiar głowy niż zwykle) i problemy ze sposobem wzrostu układu moczowego i genitaliów płodu.

FAS

2020-12-17

29


Leki

• Węglan litu (stosowany w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej) może powodować problemy ze sposobem wzrostu serca płodu

• Fenytoina i kwas walproinowy (leki przeciwdrgawkowe) mogą powodować niepełnosprawność intelektualną, małogłowie i wiele innych problemów u płodów

• Warfaryna (lek rozrzedzający krew) może powodować problemy z ośrodkowym układem nerwowym płodu, w tym niepełnosprawność intelektualną

• Inhibitory ACE (grupa leków na nadciśnienie) mogą powodować problemy z nerkami płodu

Talidomid

• stosowany jako lek o działaniu przeciwwymiotnym, przeciwbólowym,

usypiającym i hipnotycznym.

• Wyprodukowany przez Niemiecką firmę Chemie Grünenthal w 1953 r.

• działa na DNA płodu oraz wykazuje działanie hamujące angiogenezę (to

znaczy hamujące tworzenie nowych naczyń krwionośnych w kończynach oraz

rozwój już istniejących)

• Talidomid był sprzedawany bez recepty w latach 1957–1961 jako lek

usypiający ogólnego stosowania, a w większych dawkach jako lek

przeciwbólowy dla kobiet, których ciąża przebiegała z powikłaniami. Preparat

został zarejestrowany w ponad 50 krajach.

• 15 tysięcy ludzkich płodów, z czego 12 tysięcy zostało donoszone i urodzone

jako dzieci z głębokimi wadami rozwojowymi.

Talidomid

• 15 tysięcy ludzkich płodów, z czego 12 tysięcy zostało donoszone i

urodzone jako dzieci z głębokimi wadami rozwojowymi

• Spośród owych 12 tysięcy dzieci około 4 tysięcy zmarło przed

ukończeniem pierwszego roku życia.

• Większość z ocalałych osób żyje do dzisiaj, chociaż prawie wszyscy

cierpią z powodu ciężkich deformacji ciała, między innymi braku

kończyn (fokomelia lub amelia) i nienaturalnych proporcji ciała.

• 90’ - odkrycie immunosupresyjnego działania (AIDS, Szpiczak mnogi)

2020-12-17

30


Infekcje

• Kiła

• Toksoplazmoza

• Ospa wietrzna

• Różyczka

Promieniowanie jonizujące

Chemikalia

2020-12-17medbiol.com/images/20_21/Materiały_BM_/Genetyka... · 2020. 12. 17. · 2020-12-17 3...

Documents

Transcript of 2020-12-17medbiol.com/images/20_21/Materiały_BM_/Genetyka... · 2020. 12. 17. · 2020-12-17 3...