200 gatunków

aleksandra halarewicz

Spis treściPrzedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Rośliny zielne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Drzewa i krzewy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146Indeks nazw polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186Indeks nazw łacińskich . . . . . . . . . . . . . . . . . .188Źródła ilustracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .191

atlas ROŚlIN 4 wstęp

PRZEDMOWA

Świat roślin jest niezmiennie bogaty i różnorodny. Ukształtowany podczas milionów lat ewolucji nieustannie podlega dalszemu rozwojowi i przemianom. Flora roślin naczyniowych polski liczy około 2300 gatunków. Ich znajomość, niezbędna dla botanika, jest również pożądana w przypadku amatorów, którzy w różnym stopniu mają do czynienia z przyrodą. w książce zamieszczono opisy i fotografie 160 gatunków roślin zielnych i 40 gatunków drzew i krzewów. są to zarówno taksony bardzo pospolite, jak i rzadkie, a nawet ginące, objęte częściową lub całkowitą ochroną gatunkową. podstawowym kryterium doboru było uwzględnienie wyłącznie roślin kwiatowych, dziko rosnących i należących do różnych rodzin botanicznych. Zrezygnowano z roślin uprawnych i dziczejących. ponadto unikano gatunków obcego pochodzenia, określanych jako inwazyjne, które przeniesione z innych rejonów geograficznych zadomowiły się na naszym terenie i obecnie stanowią zagroże-nie dla rodzimej szaty roślinnej.

przedstawione opracowanie może być wykorzystane jako łatwy w użyciu i logiczny przewod-nik do oznaczania okazów flory w terenie. Fotografie roślin zielnych wraz z towarzyszącymi im opisami zostały uporządkowane według najbardziej widocznej z cech – barwy kwiatów (kwiato-stanów). pierwszym krokiem przy ich oznaczaniu jest więc wybór jednej z czterech grup kolorów:

– rośliny z kwiatami o barwie jasnoniebieskiej do ciemnoniebieskiej i niebieskofioletowej,– rośliny z kwiatami w kolorze jasnożółtym do pomarańczowego,– rośliny z kwiatami o barwie różowej do ciemnoczerwonej, purpurowej i czerwonofioletowej,– rośliny z kwiatami w kolorze białym lub kremowym.

w następnej kolejności do identyfikacji taksonomicznej rośliny będą pomocne szczegółowe opisy botaniczne, które uwzględniają cechy morfologiczne organów podziemnych (obecność kłą-czy, bulw lub cebul; sposób wykształcenia korzeni), łodygi (wysokość, pokrój, sposób ulistnienia), liści (rodzaj, kształt blaszki liściowej, rodzaj brzegu i szczytu liścia, cechy ogonka liściowego), kwiatów (wielkość, liczba elementów okwiatu, cechy szypułki kwiatowej) i owoców (typ, kształt, zabarwienie, cechy nasion). w przypadku roślin o podobnym pokroju morfologicznym zwrócono uwagę na cechy pozwalające na ich odróżnienie. podane terminy kwitnienia zazwyczaj obejmują stosunkowo długi przedział czasowy, co jest związane z uzależnieniem tego procesu od pogody i miejsca bytowania (niziny, wyżyny, obszary górskie). Dane na temat siedliska są przy oznaczaniu tylko niewielką wskazówką, gdyż większość taksonów roślinnych jest związana z więcej niż jednym typem zbiorowiska roślinnego. siedliska te są wymienione według najczęstszego występowania gatunku. wzmianki o właściwościach trujących, dotyczące niektórych roślin, należy traktować jako ostrzeżenie przed ich zbieraniem. ponadto w opisie gatunków znajdują się informacje dodatkowe dotyczące ich rozprzestrzenienia geograficznego, sposobu zapylania oraz ciekawostki, na przykład o współudziale mrówek w rozsiewaniu nasion.

w przypadku gatunków drzew i krzewów nie uwzględniono zestawienia kolorystycznego. Dla tych taksonów w pierwszej kolejności cechy morfologiczne liści, a następnie pokrój korony oraz cechy kory należy traktować jako wskazówki ułatwiające oznaczenie do gatunku.

przynależność systematyczna do rodzin botanicznych oraz nomenklatura polska i łacińska przedstawionych gatunków roślin i ich rodzin zostały przyjęte według pozycji: Mirek Z., piękoś--Mirkowa H., Zając A., Zając M. 2002.Flowering plants and pteridophytes of Poland – a checklist . pAN, Kraków.

atlas ROŚlIN 5 wstęp

Zalążnia słupka

zalążki

zalążki

znamię

nektarnik

szyjka

nitka pręcika

płatki korony

działki kielicha

oś kwiatowa

dno kwiatowe

szypułka

pylnik

łącznik

pyłek

nitka pręcikowa

Kwiat pręcik

Budowa kwiatu

Typy kwiatostanów

grono baldachogrono baldach

baldach złożony kotka koszyczek

główka kłos kolba

atlas ROŚlIN 6 wstęp

Liście

Kształty liści pojedynczych

• Liście o blaszkach niepodzielonych (o kształcie jajowatym, lancetowatym, nerkowatym itd.).• Liście o blaszkach podzielonych (pierzasto wrębne, dłoniasto klapowane, pierzasto sieczne itd.).

złożone

(kilka blaszek liściowych zwanych listkami)

proste

(pojedyncza blaszka liściowa)

Ukształtowanie brzegu blaszki liściowej

a. liść całobrzegi, b. liść karbowany, c. liść ząbkowany, d. liść piłkowany, e. liść podwójnie piłkowany, f. liść ząbkowany z kolcami, g. liść poszarpany, h. liść falistowcięty

a. szpilkowy, b. igiełkowaty, c. równowąski, d. lancetowaty, e. owalnie lancetowaty, f. jajowaty, g. spiczastojajowaty, h. odwrotnie jajowaty, i. łopatkowaty, j. eliptyczny, k. okrągły, l. nerkowaty, m. odwrotnie sercowaty, n. sercowaty, o. romboidalny, p. pierzastowrębny, r. oszczepowaty, s. strzałkowaty, t. trójkątny

a b c d e f g h

i j k l m

n o p r s t

a b c d e f g h

atlas ROŚlIN 7 wstęp

a. liść trójlistkowy, b. dłoniasto złożony, c. wachlarzowatopalczasty, d. parzystopierzasty, e. nieparzystopierzasty z wąsami, f. podwójnie nieparzystopierzasty

a b c

d e e

Liście złożone

a. skrętoległe, b. naprzeciwległe, c. okółkowe, d. różyczkowe,

a b d

Sposoby ulistnienia

c

atlas ROŚlIN 8 wstęp

Bulwa – zgrubiała część korzenia (bulwa korzeniowa) lub pędu (bulwa pędowa). pełni funkcję spichrzową i prze-trwalnikową, służy do rozmnażania wegetatywnego.

BylINa – zielna roślina wieloletnia, zimująca w gruncie w postaci zimotrwałych organów.

CeBula – przekształcony pęd nadziemny o silnie skró-conej łodydze, zwanej piętką, i gęsto na niej osadzonych, zewnętrznych liściach łuskowatych oraz położonych głębiej mięsistych liściach spichrzowych. pełni funkcję spichrzową i przetrwalnikową, służy do rozmnażania we-getatywnego.

FIlc – miękkie włoski pokrywające liście i  łodygi nie-których roślin.

GaRdzIel – ujście rurki powstałej ze zrośnięcia działek kielicha lub płatków korony.

GatuNek zawleczONy – gatunek pochodzący z  in-nego obszaru geograficznego, który przypadkowo lub w  wyniku celowej działalności człowieka dostał się na dany teren i rozprzestrzenił się w środowisku naturalnym.

kłącze – przekształcony, zwykle zgrubiały pęd pod-ziemny, pełniący funkcję organu spichrzowego i  prze-trwalnikowego.

kORzeNIe pRzyByszOwe – korzenie wyrastające na organach pędowych – łodygach nadziemnych, podziem-nych lub liściach.

kRótkOpęd – skrócony pęd o ograniczonym wzroście i blisko siebie osadzonych liściach.

kutNeR – gęsta pokrywa z martwych włosków na po-wierzchni skórki, chroni organy roślinne przed nadmier-nym parowaniem.

kwIat dwuwaRGOwy – kwiat o  koronie złożonej z  dwóch warg, górnej powstałej ze zrośnięcia dwóch płatków korony i wargi dolnej utworzonej z przekształ-cenia trzech płatków.

kwIatOstaN – część rośliny zbudowana z rozgałęzień pędu zakończonych kwiatami.

kwIaty płOdNe – kwiaty mające zdolność rozmnaża-nia generatywnego (płciowego) i zawiązywania nasion.

kwIaty płONNe – kwiaty niezdolne do wydawania nasion, zbudowane z okwiatu bez pręcików i słupków.

lIstkI zewNętRzNe OkwIatu – działki kielicha

lIstkI wewNętRzNe OkwIatu – płatki korony

lIŚć dzIelNy – liść o blaszce podzielonej wcięciami powyżej 1/3 szerokości.

lIŚć klapOwaNy – liść o blaszce podzielonej wcięcia-mi do 1/3 szerokości.

lIŚć OdzIOmkOwy – liść wyrastający bezpośrednio z podziemnej lub przyziemnej części pędu.

lIŚć pRzykwIatOwy – liść wspierający lub okrywający kwiat lub kwiatostan. Zwykle inaczej zbudowany niż liść właściwy, niekiedy jaskrawo zabarwiony wówczas pełni funkcję przywabiającą owady zapylające.

lIŚć sIeczNy – liść o blaszce podzielonej wcięciami po-wyżej ½ szerokości.

lIŚć sIedzący – liść bez ogonka liściowego, wyrastają-cy bezpośrednio z łodygi.

lIŚć właŚcIwy – boczny organ pędu, zwykle o ogra-niczonym wzroście. pełnią głównie funkcję asymilacyjną.

lIŚć wRęBNy – liść o blaszce podzielonej wcięciami do ¼ szerokości.

lIŚć zBIeGający – liść, którego brzegi są przedłużone poza jego nasadę i w postaci skrzydełek przyrośnięte do łodygi.

mIędzywęźle − odcinek łodygi pomiędzy węzłami, tj. miejscami wyrastania dwóch kolejnych liści lub pędów bocznych.

muRawa – formacja roślinna z dominacją niskich traw.

Nasada lIŚcIa – dolna część blaszki liściowej liścia.

Okółek – zespół dwóch lub więcej organów bocznych rośliny (liście, części kwiatu), osadzonych dokładnie na tej samej wysokości pędu.

OkwIat – okrywa kwiatowa stanowiąca ochronę dla roz-wijających się pręcików i  słupków. Może być zbudowany z działek kielicha i płatków korony (okwiat zróżnicowany) lub z jednolitych listków okwiatu (okwiat niezróżnicowa-ny).

OsNówka – różnego pochodzenia osłona obrastająca częściowo lub całkowicie nasiono bądź nasiona.

OstrOga – rurkowate, zamknięte uwypuklenie listka okwiatu, powstające u  jego nasady i  skierowane na ze-wnątrz kwiatu.

pachwINa lIŚcIa – część liścia znajdująca się między górną stroną jego nasady a łodygą.

pęd płONNy – pęd, który nie wytwarza kwiatów.

pOchwa lIŚcIOwa – górny kąt pomiędzy nasadą liścia a łodygą.

pOkRój – zespół charakterystycznych cech morfologicz-nych rośliny, decydujących o jej wyglądzie.

pRęcIk – męski organ płciowy w kwiecie złożony z nitki i główki zbudowanej z dwóch pylników połączonych łącz-nikiem.

Słowniczek

atlas ROŚlIN 9 wstęp

pRzylIstek – organ wykształcający się po obu stro-nach nasady ogonka liściowego lub liścia siedzącego. Często ma postać liściokształtną i wówczas pełnią funk-cję asymilacyjną. Może przekształcać się w ciernie, włoski lub gruczoły.

pylNIk – męski organ rozrodczy roślin, zbudowany z  dwóch woreczków pyłkowych wytwarzających ziarna pyłku.

ROŚlINa dwupIeNNa – roślina wytwarzająca dwa ro-dzaje kwiatów, kwiaty męskie i żeńskie, na różnych oka-zach tego samego gatunku.

ROŚlINa półpasOżytNIcza – roślina korzystające z wody i soli mineralnych wytworzonych przez inne rośliny.

ROŚlINa tRwała – roślina wieloletnia, patrz bylina.

ROŚlINa zImOtRwała – roślina, które potrafi prze-trwać zimę w naszych warunkach klimatycznych bez za-pewnienia dodatkowej ochrony.

ROzłOGI – przekształcone rozgałęzienia pędów bocz-nych roślin o silnie wydłużonych międzywęźlach i zredu-kowanych liściach. Rosną poziomo lub ukośnie przy ziemi (rozłogi nadziemne) lub pod ziemią (rozłogi podziemne). służą do rozmnażania wegetatywnego.

słupek – żeński organ płciowy w kwiecie zbudowany z zalążni, szyjki słupka i znamienia.

ssawkI – korzenie boczne roślin pasożytniczych, wra-stające w  organizm rośliny żywicielskiej i  pobierające z niego substancje pokarmowe.

szypułka kwIatOwa – nieulistniona część pędu, na której wyrasta kwiat.

atlas roślin 10 przegląd gatunków

WystępoWanie

gatunek rozprzestrzeniony na obszarze kaukazu i azji Mniejszej. występuje również w europie połu-dniowej i Środkowej. w polsce spotykany rzadko, lokalnie w Bieszczadach, Beskidzie Sądeckim, Beski-dzie niskim oraz na nizinie Sandomierskiej. podlega ścisłej ochronie gatunkowej.

CeChy morfologiCzne

roślina cebulowa o wysokości do 25 cm, z jednym pędem kwiatonośnym. równowąskie liście w liczbie 2–4 obejmują łodygę. kwiaty osadzone na wzniesio-nych szypułkach, ciemnoniebieskie do fioletowych, zebrane w grona. pręciki tak długie, jak okwiat, gra-natowe. Owoce (torebki) okazałe, kuliste, większe od kwiatów.

Biologia i ekologia

roślina trwała. Okres kwitnienia: III–IV. Samopylna lub owadopylna. trująca. nasiona rozsiewane są przez mrówki. preferuje gleby wapienne. Stanowi-ska cebulicy dwulistnej znajdują się przede wszyst-kim w lasach bukowych, poza tym w lasach miesza-nych, zaroślach i na wilgotnych łąkach. uprawiana w parkach i ogrodach.

Cebulica dwulistna, oszloch Scilla bifolia l. rodzina liliowate (Liliaceae)

atlas roślin 11 przegląd gatunków

Szafirek miękkolistny Muscari comosum (l.) Mill.

WystępoWanie

gatunek pochodzi z basenu Morza Śródziemnego, występuje w południowej europie, północnej afryce i na Bliskim wschodzie. rozpowszechniony również wokół Morza Czarnego. przez polskę przebiega pół-nocna granica zasięgu jego występowania. na tere-nie naszego kraju obecny w południowej części niżu, na Śląsku i wyżynie Małopolskiej oraz na roztoczu. podlega ścisłej ochronie gatunkowej.

CeChy morfologiCzne

roślina cebulowa, dorasta do 40–70 cm, z jednym pędem kwiatonośnym. równowąskie liście z szorst-kim brzegiem obejmują łodygę. górne kwiaty w gro-nie długoszypułkowe, płonne, niebieskie. kwiaty dolne na krótkich szypułkach, płodne, brunatne. Owocem jest torebka.

Biologia i ekologia

roślina trwała. Okres kwitnienia: V–VI. zapylana przez owady. rośnie zwykle na glebie o odczynie obojętnym i zasadowym. występuje na ciepłolub-nych murawach. zasiedla nieużytki w otoczeniu dawnych żwirowni i kamieniołomów, ugory i miedze.

rodzina liliowate (Liliaceae)

atlas roślin 12 przegląd gatunków

Tojad mocny Aconitum firmum (rchb.) neilr.

WystępoWanie

gatunek rozprzestrzeniony na obszarze kaukazu i azji Mniejszej. występuje również w europie połu-dniowej i Środkowej. w polsce spotykany rzadko, lokalnie w Bieszczadach, Beskidzie Sądeckim, Beski-dzie niskim oraz na nizinie Sandomierskiej. podlega ścisłej ochronie gatunkowej.

CeChy morfologiCzne

roślina cebulowa o wysokości do 25 cm, z jednym pędem kwiatonośnym. równowąskie liście w liczbie 2–4 obejmują łodygę. kwiaty osadzone na wzniesio-nych szypułkach, ciemnoniebieskie do fioletowych, zebrane w grona. pręciki tak długie, jak okwiat, gra-natowe. Owoce (torebki) okazałe, kuliste, większe od kwiatów.

Biologia i ekologia

roślina trwała. Okres kwitnienia: III–IV. Samopylna lub owadopylna. nasiona rozsiewane są przez mrówki. trująca. preferuje gleby wapienne. Stanowi-ska cebulicy dwulistnej znajdują się przede wszyst-kim w lasach bukowych, poza tym w lasach miesza-nych, zaroślach i na wilgotnych łąkach. uprawiana w parkach i ogrodach.

rodzina jaskrowate (Ranunculaceae)

atlas roślin 13 przegląd gatunków

Fiołek wonny, fiołek pachnący Viola odorata l.

WystępoWanie

gatunek rozprzestrzeniony w stanie dzikim w euro-pie, w zachodniej azji i północnej afryce. w polsce roślina średnio pospolita na niżu i w niższych poło-żeniach górskich. dzięki uprawie szeroko rozpo-wszechniona i zdziczała.

CeChy morfologiCzne

roślina o wysokości do 10 cm. wykształca pełzające kłącze z długimi korzeniącymi się rozłogami. liście krótko omszone, nerkowate lub jajowate, u nasady sercowate. Obecne przylistki jajowatolancetowate, krótkofrędzlowane. kwiaty wonne, ciemnofioletowe, rzadziej białe, z ostrogą, czyli ostro zakończonym wyrostkiem u nasady okwiatu. Ostroga pełni funk-cję powabni – zwabia owady. Owocem jest kulista, owłosiona torebka.

Biologia i ekologia

roślina trwała. Okres kwitnienia: III–IV. zapylana przez owady. najlepiej rośnie na glebie zasobnej w próchnicę. Stanowiska fiołka wonnego znajdują się w widnych lasach liściastych, spotykany również w zaroślach.

rodzina fiołkowate (Violaceae)

atlas roślin 14 przegląd gatunków

WystępoWanie

gatunek rozprzestrzeniony w niemal całej europie oraz na kaukazie i części Syberii, ale niezbyt czę-sty. w polsce rozproszony na całym niżu. najliczniej występuje na przedpolu karpat, rzadko w samym paśmie górskim. na terenie naszego kraju roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową.

CeChy morfologiCzne

roślina dorastająca do wysokości 40 cm. Łodyga naga, ulistnienie naprzeciwległe. liście dolne łusko-wate, górne równowąskie, siedzące, parami zrośnięte u nasady, z podwiniętym brzegiem. kwiaty nieliczne, na krótkich szypułkach, w kątach najwyższych liści. korona duża, do 5,5 cm długości, dzwonkowata, inten-sywnie niebieskofioletowa. Owocem jest torebka.

Biologia i ekologia

roślina trwała. Okres kwitnienia: VIII–IX. zapylana przez owady. nie zasiedla gleb wapiennych. preferuje siedliska nasłonecznione. Spotykana na torfowiskach niskich, wil-gotnych łąkach, wrzosowiskach oraz w rzadkich zaroślach.

WystępoWanie

gatunek rozprzestrzeniony w niemal całej europie oraz na kaukazie i części Syberii, ale niezbyt częsty. w polsce roz-proszony na całym niżu. najliczniej występuje na przed-polu karpat, rzadko w samym paśmie górskim. na terenie naszego kraju roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową.

CeChy morfologiCzne

roślina dorastająca do wysokości 40 cm. Łodyga naga, ulistnienie naprzeciwległe. liście dolne łusko-wate, górne równowąskie, siedzące, parami zrośnięte u nasady, z podwiniętym brzegiem. kwiaty nieliczne, na krótkich szypułkach, w kątach najwyższych liści. korona duża, do 5,5 cm długości, dzwonkowata, inten-sywnie niebieskofioletowa. Owocem jest torebka.

Biologia i ekologia

roślina trwała. Okres kwitnienia: VIII–IX. zapylana przez owady. nie zasiedla gleb wapiennych. prefe-ruje siedliska nasłonecznione. Spotykana na torfo-wiskach niskich, wilgotnych łąkach, wrzosowiskach oraz w rzadkich zaroślach.

Goryczuszka (goryczka) orzęsiona

Gentianella ciliata (l.) Borkh

Goryczuszka wąskolistna Gentiana pneumonanthe l. rodzina goryczkowate (Gentianaceae)

rodzina goryczkowate (Gentianaceae)

atlas roślin 15 przegląd gatunków

WystępoWaniegatunek obecny w europie z wyjątkiem Skandynawii. w polsce w stanie dzikim występuje w rozproszonych stanowiskach na całym niżu. w górach spotykany jest dość rzadko. ponadto uprawiany jako roślina ozdobna. na terenie naszego kraju roślina objęta częściową ochroną gatunkową.

CeChy morfologiCzneŁodygi zdrewniałe dołem, pokładające się i zako-rzeniające. Łodygi kwiatowe wyprostowane, wznie-sione do 20 cm wysokości. ulistnienie naprzeciw-ległe. krótkoogonkowe liście skórzaste, zimotrwałe, eliptyczne, z wierzchu połyskujące, całobrzegie. kwiaty wyrastają pojedynczo w pachwinach liści. korona niebieska lub jasnofioletowa, z krótką rurką i szerokimi płasko rozpostartymi pięcioma łatkami.

Biologia i ekologiaroślina trwała. Okres kwitnienia: IV–V. zapylana przez owady. nasiona rozsiewane głównie przez mrówki. doskonale znosi zacienienie. Spotykana w lasach liściastych i zaroślach, na glebach kwa-śnych i zasobnych w wapń, gdzie często tworzy zwarte łany.

Barwinek pospolity Vinca minor (l.) rodzina toinowate (Apocynaceae)

atlas roślin 16 przegląd gatunków

WystępoWanie

gatunek rozprzestrzeniony w niemal całej europie

i ameryce. w polsce dość pospolity na całym niżu

oraz w niższych górach.

CeChy morfologiCzne

Łodyga wzniesiona, gruba, pojedyncza lub rozgałę-

ziona, o wysokości do 100 cm. Cała bardzo gęsto,

krótko owłosiona z ciemnoczerwonymi brodawkami,

na których dodatkowo wyrastają dłuższe, szorst-

kie i kłujące włoski. liście lancetowate, całobrze-

gie. kwiaty liczne, osadzone w kątach liści, zebrane

w kwiatostany. korona grzbiecista, początkowo czer-

wonawa, później niebieska, owłosiona. Owocem jest

rozłupnia rozpadająca się na cztery ciemnobrunatne

rozłupki.

Biologia i ekologia

roślina dwuletnia. Okres kwitnienia: V–IX. zapy-

lana przez owady. zasiedla gleby lekkie, piaszczyste

lub kamieniste. Spotykana na siedliskach ruderal-

nych, takich jak nasypy, urwiska, przydroża oraz na

suchych wzgórzach i nieużytkach.

Żmijowiec zwyczajny Echium vulgare L rodzina szorstkolistne (Boraginaceae)

WystępoWanie

gatunek szeroko rozprzestrzeniony na półkuli pół-nocnej, zarówno w afryce północnej, europie, ame-ryce północnej, jak i w azji. w polsce zaliczana do roślin pospolitych.

CeChy morfologiCzne

roślina o wysokości do 40 cm. korzeniące się pędy wyrastają z kątów liści. Łodyga wzniesiona, czwo-rokanciasta, naga lub słabo tylko owłosiona. liście na ogonkach, odziomkowe w rozetkach, łodygowe naprzeciwległe. liście jajowate, całobrzegie. kwiaty niebieskofioletowe gęsto skupione na szczycie pędu. dwuwargowa korona, prawie dwa razy dłuż-sza od kielicha jest otwarta dla owadów korzysta-jących z gruczołów miodnikowych znajdujących się na dnie kwiatowym. Owocem jest rozłupnia rozpa-dająca się na cztery rozłupki.

Biologia i ekologia

roślina trwała. Okres kwitnienia: V–IX. zapylana przez owady, możliwe jest też samozapylenie. rośnie na łąkach, obrzeżach lasów i na przydrożach.

WystępoWanie

Obecna w niemal całej europie oraz w zachodniej Syberii i w turcji. w polsce jest rośliną pospolitą na całym obszarze kraju.

CeChy morfologiCzne

roślina o wysokości do 30 cm. Łodyga wzniesiona, pojedyncza lub słabo rozgałęziająca się, szorstko owło-siona. liście odziomkowe, czyli wyrastające ze skróco-nej, podziemnej łodygi i leżące na powierzchni gleby, szerokojajowate, na długich ogonkach. liście łody-gowe czyli osadzone na łodydze nadziemnej, o kształ-cie lancetowatym, dolne krótkoogonkowe, górne sie-dzące. górna powierzchnia wszystkich liści pokryta szorstkimi włoskami. kwiaty na krótkich szypułkach, młode różowoczerwone, starsze czerwono fioletowe. zebrane w kwiatostan. Owocem jest rozłupnia.

Biologia i ekologia

roślina trwała. Okres kwitnienia: III–V. Owadopylna. pre-feruje gleby próchniczne. Cieniolubna. rośnie w lasach liściastych i zaroślach. zakwita wczesną wiosną przed rozwinięciem liści drzew, pod którymi rośnie.

atlas roślin 17 przegląd gatunków

Miodunka ćma Pulmonaria obscura Dumort.

Głowienka pospolita Prunella vulgaris l.

atlas roślin 17 przegląd gatunków

rodzina szorstkolistne (Boraginaceae)

rodzina jasnotowate (Lamiaceae)

atlas roślin 18 przegląd gatunków

WystępoWanie

gatunek rozpowszechniony w prawie całej europie, na kaukazie i Syberii, zadomowiony także w ame-ryce północnej, gdzie został zawleczony. w polsce pospolity na całym obszarze.

CeChy morfologiCzne

roślina o wysokości do 20 cm. Łodyga przylega-jąco owłosiona lub naga, wytwarza długie, pełza-jące rozłogi. pędy kwiatonośne wzniesione. liście naprzeciwległe, dolne nerkowate okrągławe, górne sercowato okrągławe, wszystkie ogonkowe z karbo-wanym brzegiem. kwiaty osadzone po 2–4 w kątach liści, korona niebieskofioletowa, 2–3 razy dłuższa od kielicha. Owocem jest rozłupnia rozpadająca się na cztery rozłupki.

Biologia i ekologia

roślina wieloletnia. zakwita w drugim roku życia. Okres kwitnienia: IV–VII. zapylana przez owady. nasiona rozsiewane są przez mrówki. preferuje gleby zasobne w składniki mineralne, jest gatun-kiem azotolubnym. rośnie w lasach liściastych, zaroślach, przydrożach, na łąkach i skrajach pól.

Bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea L. rodzina jasnotowate (Lamiaceae)