1969-08 - Losie atakuja samotnie.pdf

5/22/2018 1969-08 - Losie atakuja samotnie.pdf

1/72


2/72


3/72

TY TYGRYS 1969/08 B. GACZKOWSKI

BOLESAW GACZKOWSKI

OSIET KUJ S MOTNIE

| SCAN & OCR by [email protected] |

1

WYDAWNICTWO MINISTERSTWA OBRONY NARODOWEJ


4/72

TY TYGRYS 1969/08 OSIE ATAKUJSAMOTNIE

2

Okadkprojektowa

Mieczysaw Winiewski

Redaktor

Ireneusz apiski

Redaktor techniczny

Helena Malczewska

Scan & OCR

[email protected]

Copyright by Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1969r., Wydanie I

SCAN & OCR by [email protected] 2009

Cztery tysice czterysta pitnasta publikacja Wydawnictwa MON

Printed in Poland

Nakad 240.280 egz. Objto4,42 ark. wyd. 3,75 ark. druk. Papier druk. sat. VII kl. rola 65 cm z G uchoaskichZakadw Papierniczych. Druk ukoczono w kwietniu. Zam. nr 5450 z dnia 6.XI.1968 r. Wojskowe ZakadyGraficzne w Warszawie.

Cena z5.- P-89


5/72


3

SPIS TRECI:

ALARM..............................................................................................................5

SAMOTNY RAJD............................................................................................22NA NOWE LOTNISKO...................................................................................27WIELKI DZIEDZIESITEGO DYWIZJOM ..............................................35MELDUNEK DO PODPISU............................................................................47PITNASTY TEMA SWJ DZIE .............................................................56 ZAKOCZENIE ..............................................................................................65KRZYWKA Z TYGRYSEM.......................................................................69


6/72


4

[ pusta strona ]


7/72


5

ALARM

Natarczywy omot tucze si o czaszk. Powieki nie chc si podnie. Jestciepo, dobrze, pachnie mid i zioa. Ale omot nie ustaje. To do drzwi. Potem wokno, jak werbel.

Alarm! Alarm!Sen musi ustpi.Pobielane, biaobkitne ciany, wite obrazy i kolorowe palmy wielkanocne

za nimi, nieznane twarze z rodzinnych fotografii w ramkach, w kcie maszyna doszycia.. W mae kwadratowe okienka zagldaj malwy. No tak. Trzeba opucigocinn od wczoraj chat. Trzeba szybko wstawa. Zdy przy studni ze

skrzypicym urawiem zmy resztki snu i ciepe lenistwo, wrci jeszcze nachwildo wntrza; gospodyni tewstaa, krzta siprzy kuchni, kroi chleb, gotujemleko ale juczekanie mona. Juz innych chat wybiegajkoledzy. Dopinajmidzy opotkami skrzane kombinezony, biegn, jest ich coraz wicej. Wictrzeba bra mapnik i hemofon, pas z kabur pistoletu Vis, rkawice. Oto i caymajtek. Nawet nie ma co sprawdzazawartoci mapnika. Od wczoraj wszystko

jest przygotowane: i mapa w skali 1:500 000, i przybory do krelenia, i gumkaMyszka, i ktomierz...

Do widzenia, gospodyni. Dzikujemy za gocin!

Alepanowie... Gorce mleko! Jake tak? Bez niadania? Wpadniemy moe pniej.Zbieraj si po drodze, biegnc przez zielon k, rozmigotan milionami

brylantw rosy. Jeszcze kto spniony goni ich ze wsi. Coraz bliej drugi skrajki nieregularnego, zielono-srebrnego wieloboku may lasek z kilkoma

brzzkami i namiot. Wanie tam zbiegajsii ustawiajw dwuszeregu.Majorowi, ktry wychodzi z namiotu, wystpujnaprzeciw dwaj kapitanowie. Panie majorze, dwiecie jedenasta eskadra w gotowoci. Melduje dowdca

eskadry, kapitan Omylak.

Panie majorze, dwiecie dwunasta w gotowoci. Kapitan Wokowiski. Dzikuj.Dowdcy eskadr wstpili do szeregu. Jest chwila milczenia. Duga chwila.

Dowdca dywizjonu, major Werakso, stoi przed dwuszeregiem, jakby zbieramyli. Jest couroczystego w tym milczeniu i w tym przygldaniu si dowdcyswoim podwadnym, kademu z osobna. Werakso nigdy ich tak nie lustrowa.

Panowie... Dzi rano odwieczny wrg Polski rozpoczdziaania zaczepneprzeciwko naszej ojczynie...

Wic jednak nadszedten dzie.


8/72


6

Pan prezydent Rzeczypospolitej wydaswoje ordzie do narodu, a naczelnywdz rozkaz do onierzy. Moe w cigu dnia uda nam sizdobyte dokumenty,wwczas przeka je panom. Na razie bdziemy dziaali zgodnie z instrukcj.

Stwierdzam, e dziesity dywizjon bombowy przystpido wojny z Niemcami.Milczenie panuje w szeregu. Wszystko jest a nazbyt jasne. Zaogibombowcw P-37 o wiedz, co do nich naley. Teraz uzbrojswoje samolotyw bomby, te samoloty, ktre s chlub polskiego lotnictwa, te osie, o ktreubiega si i Rumunia, i Jugosawia, i Turcja, i Bugaria, i Finlandia, i Dania samoloty, ktre stanowinajnowszy krzyk techniki wojennej i ktrych sprawnotechniczna jest wrcz fenomenalna. Uzbroj je w bomby i z lotniska Uwystartuj na bombardowanie Krlewca lub Berlina. Eskadrami, po dziewimaszyn, w szyku klin kluczy pjd nad wyznaczone cele. By moe gdzie natrasach spotkajkolegw z pitnastego dywizjonu z Podlodowa. Bymoe ktryz nich pozostanie gdziena trasie, wykonujc bojowe zadanie, aby czerwieszy

bykwadrat, nasz lotniczy znak. O czym tu wicej mwi? Do chwili nawizania cznoci z dowdcbrygady pracujemy dzizgodnie

z tym, co zostao ustalone na wczorajszej odprawie. Przypominam: przegldusamolotw dokonujzaogi. Przede wszystkim sprawdzizamki bombowe i bro

pokadow oraz spadochrony. Zniszczy wszystkie dokumenty stwierdzajceprzynaleno do dywizjonu, zdj z mundurw odznaki puku. Dzi takeskoczymy kopa rowy przeciwodamkowe. No c, to wszystko na razie.Dowdcw eskadr i kluczy prosz na odpraw. Zaogi przystpi do zaj.Pozostajemy w stanie pogotowia. Dzikujpanom.

*

Jeszcze wczoraj dzie wyglda inaczej. Jak kolejne wiczenia. Opuszczalilotnisko warszawskie na Okciu tak, jakby mieli tam wrci. Ldowali tu, na tejniezbyt rozlegej ce po to, by pjna wie, kupiwiejskiego chleba, bo nie manic lepszego nad wiejski chleb z tegorocznej mki. I miodu. Trzymiesiczne

pobory wypacono ktrej nocy dziwnymi, wojennymi pienidzmi jednozotwki spapierowe, chopi z Ua patrzna nie podejrzliwie i pewnie bynie przyjli za chleb, mleko i mid, gdyby samoloty wspaniae dwusilnikowe

bombowce nie stay na pobliskim lotnisku, z dala od drewnianego hangaru, igdyby wszyscy lotnicy nie pacili takimi wanie pienidzmi.

Jest stan pogotowia. Nie wolno nikomu opuci lotniska. Za chwil, moe zaminut, ogoszony zostanie alarm. Wtedy zaogi musz pozosta w samolotach.Moe za kilka dni, gdy skrystalizuje sisytuacja na froncie, gdy odparte zostanniemieckie ataki, mona bdzie znw pjna wie?

Wczoraj jeszcze nie byo wojny. Wczoraj jeszcze mogy trwa po kwaterachnamitne rozmowy o tym, e Anglicy i Francuzi, jako sojusznicy, wesprw razie


9/72


7

czego dziaania dywizjonw polskich, ale nikt nie wiedzia, jak praktyczniebdzie wygldato ,,w razie czego. Mona byo dyskutowaten podstawowy, jakdotychczas dokument Oglne wytyczne szefa sztabu lotniczego dotyczce

zasad uycia lotnictwa. Na pami to wszyscy wiedz, e w skad lotnictwadyspozycyjnego naczelnego wodza wejdzie lotnictwo bombowe, cz lotnictwaliniowego i cz lotnictwa myliwskiego, e z wydzielonych eskadr powstanie

brygada pocigowa i brygada bombowa, e gwnym zadaniem lotnictwadyspozycyjnego naczelnego wodza jest obrona warszawskiego wza, rozpoznanie,szczeglnie na skrzydach frontu, i dziaania bombowe, jako dziaaniainterwencyjne na polu walki i na bliskich tyach nieprzyjaciela, na jego siy ywe,transport i bropancern.

Teraz dowdca dywizjonu poczy si z dowdc brygady. Odbierze rozkazbojowy. I nastpi pierwszy start osi w tej wojnie.

Najpierw lot rozpoznawczy. Ciekawe, kto poleci i dokd? A moe kilkasamolotw jednoczenie w rnych kierunkach? Chyba tak. Wyprawy bombowejna razie nie bdzie. Bomby lespokojnie w skadach, cztu, czw Dblinie.

Naley sispodziewa, e dbliskie rwniezostandowiezione, zanim pierwszesamoloty wrc z rozpoznania. Dywizjon jest, bd co bd, w dyspozycjinaczelnego wodza; nie bdzie adnych zaniedba. Ciekawe tylko, dlaczego takdugo jedzie rzut koowy z Warszawy? Ach tak, zosta przecie skierowany dowidnika. W ostatniej chwili zaogi osi otrzymay rozkaz przebazowadywizjondo Ua. Kiedy rozkaz ten dotrze do rzutu koowego? Zreszt, wszystko jedno.Bdzie troch wicej pracy, mniej ludzi do zaadunku bomb. Najgorzej zuszkodzeniami. Tych nie sposb wykluczy. Jest przeciewojna, wyprawy mogsinatknna niemieckie myliwce, moe strzelaartyleria przeciwlotnicza. Tak,szkoda, e nie dotarjeszcze do Ua rzut koowy. Z mechanikami byoby raniej.

Otwarte gondole samolotw, komory bombowe puste. Trzeba sprawdzizamki, chociana pewno nie bdzie penego adowania. Lotnisko jest krtkie, zakrtkie na start z penym obcieniem. Ciekawe, czy bd to bombystukilogramowe, czy cisze. Wszystko zaley od wynikw rozpoznania.

Niech tylko dowdca dywizjonu poczy si z dowdc brygady. A terazmona skada meldunek o gotowoci samolotw. Wszystkie s sprawne. Todobrze.

Chodcie, chopcy mwi podporucznik Dzik do swojej zaogi. Chodcie, jupalognisko.

Sierant podchory Kozak, kapral Gobiowski i kapral Danielak ocigajsi.Woleliby pozostaprzy swoim samolocie ado chwili, gdy padnie rozkaz startu.Moe wanie oni pierwsi? Ale dowdca zaogi kae i.

Rosa na lotnisku ju wysycha. Wsta dzie pogodny, soneczny, ciepy, jakgdyby to nie bywrzesie, lecz sam rodek lata.


10/72


8

Idwolno w kierunku namiotu dowdcy dywizjonu. Nic przyjemnego zbliasi tak z kadym krokiem do ogniska, w ktrym spon dokumenty osobiste ilegitymacje subowe.

Cholera mruczy Dzik. Jasna cholera... Tak wojna nie powinna sizaczyna sekunduje kapral Danielak. Nie ma co marudzi. Wojna to wojna i wszystko jedno, jak si zaczyna.

Wane, jak sikoczy. Sierant podchory Kozak usiuje byrealist, ale z taksamo cignit twarz siga do wewntrznej kieszeni kombinezonu po swojlegitymacjpilota. Wkada jw ogie i patrzy, jak pomienie obejmujokadk,

jak ksieczka skrca sii czernieje, w kocu rozpala sijasnym pomieniem. Tosamo robi Dzik-obserwator oraz dwaj strzelcy: Gobiowski i Danielak.

Jakbym by na wasnym pogrzebie mwi Gobiowski. Jego sowawywoujwciekona twarzy Dzika.

Zamknij gb, ty cholerny mdralo! Danielak wyjmuje chusteczki zawijaw nioksydowanego ora z napisem 1 P.L.

Nie s jupierwszym pukiem lotniczym. Sdziesitym dywizjonem brygadybombowej, ale odznaki majstare, z Okcia, z czasu pokoju.

Schowam j mwi Danielak bo ja tu jeszcze wrc. Kiedy, powojnie, przyjd tu i zabior. Przecie nie moe tak by, eby tak odznakwyrzucajak niepotrzebny zom.

Racja zgadza siDzik. Ja swojteschowam.Iddo mostku nad strumykiem, ktry dawno nie zasilany opadami ledwo

przemyka siwrd kamieni. Po wojnie mostek atwo bdzie odnale, przecieto,do cholery, nie strategiczny obiekt, ktry moe sta si celem nalotwnieprzyjacielskiego lotnictwa. Cztery odznaki pukowe, zawinite w chusteczki,Danielak umieszcza w wskiej szparze pod belk.

A teraz za opaty. Trzeba jednak wykopate rowy przeciwodamkowe. Takna wszelki wypadek. Trudno siudzi, by Niemcy nie wiedzieli, e w Uu jestlotnisko. Mog, dranie, przylecie.

Chciabym bywtedy w powietrzu. Gwno by nam zrobili mwi Kozak.Gdzie od zachodu, jakby burza, przetoczy si przez lotnisko daleki odgos

grzmotu. Po nim drugi, trzeci i nie koczca siseria. Dblin mwi pgosem Dzik. DziDblin, a jutro... a jutro moe my.

Zapamitajcie, chopcy, to spierwsze niemieckie bomby przeciwko nam. Przecienasze skady amunicji i paliwa swanie w Dblinie.

Stoj w milczeniu, wsparci o trzonki opat, i suchaj grzmotw dalekiegobombardowania. W bezsilnej wciekoci widz siebie w kabinach wasnychmaszyn nad niemieck ziemi. Dolot w rejon celu, wejcie na drog bojow,twarze pene napicia, wpatrzone w przyrzdy pokadowe, w okular celownika...Przywierajdo kaemw i pior, pior tych cholernych szkopw caym arsenaemswego osia. Tak, niech tylko przyjdzie rozkaz...


11/72


9

Przed namiot wyszeddowdca dywizjonu spojrzaw tym samym co wszyscykierunku.

Przygnbiajcciszprzerwapodporucznik Dzik:

Kopcie, chopaki, dalej, a ja moe siczegodowiem.Po chwili znik we wntrzu namiotu wraz z dowdc dywizjonu. Wrci pokilku minutach. Bez adnych wieci.

Nic z tego. Brak poczenia z brygad. Bo powinnimy miecznobezporedni zymasiGobiowski.

Najlepiej radiow. A tak? Przerwie jakabomba drut i cznodiabli wzili. I nicpan sinie dowiedzia? Kompletnie nic? adnych wieci?

Jest tekst ordzia prezydenta. Posuchajcie. I rozoywszy trzymanw rkukartk, czyta:

Obywatele Rzeczypospolitej!Nocy dzisiejszej odwieczny wrg nasz rozpocz dziaania zaczepne wobec

Pastwa Polskiego, co stwierdzam wobec Boga i historii.W tej chwili dziejowej zwracam si do wszystkich obywateli Pastwa w

gbokim przewiadczeniu, e cay Nard w obronie swojej Wolnoci,Niepodlegoci i Honoru skupi sidokoa Wodza Naczelnego i SiZbrojnych orazda godnodpowiednapastnikowi, jak to sijunieraz dziao w historii stosunkwpolsko-niemieckich...

Z trzaskw polowej radiostacji oficer taktyczny dywizjonu wyapywa sowakomunikatu Kwatery Gwnej. Gdy skoczy, na twarzy jego malowasizawd. Tak, to juwszystko powiedzia. A czego si pan spodziewa? Dowdca dywizjonu znalaz si za jego

plecami. e naczelny wdz wyznaczy nam trasy? Obiekty? Prosz zebradywizjon przy namiocie. Jest wiele spraw do omwienia.

Spraw byo rzeczywicie wiele. Przede wszystkim naleao przypomnieinstrukcj generalnego inspektora si zbrojnych. Pniej nie bdzie czasu, wejd

przeciedo walki. Moe to zreszttylko pierwszy dziejest taki pechowy, e nie

sposb nawiza cznoci z dowdc brygady? Swoj drog le si zoyo, edowdca brygady jest w stolicy, a dywizjony osi w Uu i w Podlodowie. Nie dolotnikw jednak naley rozwizywanie zawiych arkanw sztuki dowodzenia.Zatem do rzeczy...

Instrukcja stwierdzaa przede wszystkim, e wytyczne, ktre zawiera,uzgodnione zostay z rzdami angielskim i francuskim oraz e celem ich jestniedopuszczenie do dziaasprzecznych z zasadami prawa midzynarodowego.

Przypominam rzekmajor Werakso e jedynie wymienione poniejcile wojskowe obiekty mog by bombardowane z powietrza. A wic siymorskie, to znaczy: okrty wojenne oraz pomocnicze, stanowice w danym


12/72


10

momencie czfloty wojennej, doki morskie, skady i urzdzenia nadzorowane iprowadzone przez personel marynarki wojennej. Take jednostki armii,fortyfikacje, urzdzenia obrony nadbrzenej, zabudowania, obozy, kwaterunki,

transporty oddziaw wojskowych, drogi, kanay, linie kolejowe suce dokomunikacji o charakterze wojskowym, poczone skady morskie i ldowe. Chczwrci uwag, e nie mamy upowanienia do bombardowania fabryk. Dalej:urzdzenia i skady ropy pdnej w polu albo w granicach zabudowawojskowych,z tym zastrzeeniem, e zapasy paliwa o charakterze oglnym nie mog by

przedmiotem ataku. Jasne?Milczenie. Oczywicie, e jasne. W kadym razie jasne teraz, dopki siedzna

polowym lotnisku i nie widzieli nieprzyjaciela z bliska, dopki nie spogldali naaden z tych skadw paliwa, ktre przed zniszczeniem naley rozpozna, czymajcharakter obiektu wojskowego, dopki pod kadubem samolotu nie przesuniesiniemiecki transport kolejowy o nieznanym charakterze... Wszystko jest jasne,dopki wojna daje zna o sobie w postaci odlegych grzmotw bombardowanejSzkoy Orlt, a do wraesuchowych nie doczyy pene grozy widoki gorejcejWarszawy i okrutnie miadonych pobliskich miast. Wierz bo w swej

prawoci nie mog nie wierzy e bombardowanie ludnoci cywilnej jestsprzeczne z prawem midzynarodowym i e prawo to winno obowizywa obiewalczce strony.

Wierz rwnie, e winno by moliwe rozpoznanie i zidentyfikowanieobiektw jako wojskowych lub niewojskowych.

Wierz, e przy bombardowaniu winno si kierowa susznymprzypuszczeniem, e szkd doznaj tylko te obiekty i e ludno cywilna w ichssiedztwie nie zostanie zbombardowana przez niedopatrzenie. e jest zupenieniezgodne z prawem bombardowanie obiektw w nadziei natrafienia na obiektyuzasadniajce to bombardowanie, o ktrych wie si, e znajduj si w takichokolicach, lecz nie zna sidokadnego ich pooenia.

A zatem wojna rozpoczyna siod zakazw.Widocznie tak musi by. Czy spytania?Owszem, s. Dziesitki pyta, ktre cisn si na usta, lecz nikt ich nie

wypowiada gono. Po co? Dowdca dywizjonu i tak nie bdzie w stanie na nieodpowiedzie.

Jaka jest sytuacja na froncie? Ktry kierunek jest najbardziej zagroony? Corobi eskadry myliwskie, liniowe i obserwacyjne w poszczeglnych armiach?Jakie s dania dowdcw armii w stosunku do brygady bombowej? Kiedynaczelny wdz spoytkuje bojowy potencja brygady? Przeciwko jakim celom?Czy dla dywizjonu przewiduje si takie lotniska, ktre pozwol na start osi zmaksymalnym adunkiem bomb? Czy w czasie lotw bojowych mog liczy naoson myliwsk? Kto i kiedy poleci na rozpoznanie? W jaki sposb bd

przekazywane wyszym organom dowodzenia wyniki rozpoznania, skoro upywa


13/72


11

jupoowa pierwszego dnia wojny, a dywizjon nie nawizacznoci z brygad?Ile i jakich samolotw rzuciy Niemcy przeciwko Polsce? Czy nasze P-ll mognawizarwnorzdnwalkz Messerschmittami? Wreszcie: kiedy przybdzie do

Ua tak bardzo potrzebny rzut koowy? Zbyt wiele tych pyta...Nie jest dobrze, ale czy jest a tak le? Samoloty stoj gotowe do startu.OdezwasirwnieDblin wysano uzupenienie zapasu bomb, przybdladaminuta. Gdy s tak nowoczesne samoloty jak osie, gdy s takie zaogi i,oczywicie, bomby wojowamona.

Jest nadzieja, e po uzyskaniu cznoci z Dblinem odezwie si rwnieWarszawa. Chyba dowdca brygady domyla si, e dywizjony czekajna rozkaz

bojowy. Ten rozkaz musi przyj. Przyjdzie na pewno. Po co ta niecierpliwo?Przecieto dopiero pierwszy dziewojny...

Przy caym zapale do jak najwikszej liczby lotw trzeba bdzie oszczdzaosie. Nie ma ich zbyt wiele. Zaledwie dwa dywizjony po dwie eskadry, dziewisamolotw bojowych w kadej. Nie jest to wiele, nawet jeli oprcz osi, ktre sklasycznymi bombowcami rednimi, policzy si rwnie Karasie lekkie

bombowce, mogce zabra po szeset kilogramw adunku. Dwa dywizjonyKarasi wchodzrwniew skad brygady bombowej.

Soce przetoczyo siprzez zenit, wyduyy si cienie, dziemija z wolna.Rowy przeciwodamkowe zostay pogbione, na wiey piach i glin rzuconozielone gazki. Wyglda to trochwitecznie, ale i jako... pogrzebowo.

W Dblinie znw eksplozje. Przy maszynach usta wszelki ruch, wszystkiegowy zwrcone w tym samym kierunku. Tylko dowdca nie odstpuje telefonu.Piloci i obserwatorzy skupili siwoknamiotu. Wpatrzeni w jego zgniziele,

bezmylnie analizuj prost faktur tkaniny. Raz tylko udao si nawizarozmowz podpukownikiem Michaem Bukalskim, ktry jako zastpca dowdcy

brygady, pukownika Hellera, ma swoj baz w Dblinie. Std bliej dodywizjonowa niz Warszawy. To chyba on postarasio to, e wreszcie wysanonowy zapas bomb. Polskie bomby spod niemieckich bomb. Paradoksalne? Moe itak. A jeli Bukalskiemu stanie sicozego, dywizjon pozostanie bez nadziei na

jakkolwiek cznoz brygad. Co wtedy?Tok rozmylaprzerywa nowa seria bomb. Tu, w Uu, sychaje wyranie.

Wicej czuje si drenie ziemi od potnych uderze. Jeszcze i jeszcze. Jakdugo to moe trwa? Czyby przeciwko napastnikom nie wystartoway naszemyliwce? Gdziesci wspaniali chopcy z P-11?

adnych wiadomoci.Zbyt wiele wrae, jak na jeden dzie. Trzeba corobi, aby uspokoigorce

gowy i odpry Stargane nerwy. Potrzebny jest jaki lot. Jeden, dwa lotyrozpoznawcze. ZameldowaBukalskiemu, e istniejemy i chcemy dziaa. Niech

powie o tym Hellerowi, ktry jest przecieu boku naczelnego wodza. Nie ma innejdrogi skadania j meldunkw. A moe z powietrza przez radio? Wic niech leci na


14/72


12

rozpoznanie ktry z dowdcw kluczy, na ktrym z samolotw, majcychradiostacje na pokadzie.

Ale co to?

Od zachodu, skd wci jeszcze sycha eksplozje bomb, narasta szumsilnikw. Jakagrupa samolotw mija Dblini leci dalej na wschd. Na Lublin?Szum jest coraz wyraniejszy. Nie ma ju wtpliwoci to samoloty

bombowe.Stoj z zadartymi gowami i patrz. Wyszed przed namiot take major

Werakso. Licz: jeden, dwa... osiem... dziesi. Id prosto nad lotnisko. Toniemoliwe, eby nie zauwayli rozstawionych wok rozlegej ki maszyn.Musieliby by lepi. Jedyna nadzieja jake krucha nadzieja! e majwyznaczony waniejszy cel w gbi kraju. Lecna wysokoci dwu, moe dwu i ptysica metrw. Ech, gdyby byy myliwce! Albo chocia artyleria

przeciwlotnicza... Idbez osony, pewni, zbyt pewni siebie. Dorniery. Jak podczasdefilady, w szyku klin kluczy.

Nadlatuj. S ju nad skrajem lotniska. Nagle odrywaj si od nich krpekreseczki bomb. Gwizd coraz bardziej przejmujcy, gejzery wybuchw i guchestknicia ziemi.

Wszyscy do schronw!Pdem do rowu przeciwcdlamkowego, kry si, nie pozwoli si zabi! Jeli

nie mona walczyz nimi teraz, to trzeba przynajmniej zachowaycie na pniej,do dalszej walki, gdy przyjdzie czas obrachunku.

No tak, doczekalimy si mruczy Dzik, skulony na dnie rowu. Juponaszych maszynkach.

Szum silnikw oddala si. Mona wyj. Tylko jedno zajcie? I tak o jedno za duo. Nasypali jak grochu, chyba cay adunek. Odchodz,

szubrawcy!Grupa Dornierw leaa w skrcie na lewo o sto osiemdziesit stopni. Junie

nad lotniskiem, lecz daleko poza skrajem wioski. Uznawszy zadanie za wykonane,Niemcy wracali do domu.

Teraz biegiem do samolotw. Ile ich zostao? Co? Wprost trudno uwierzywasnym oczom, ale ani jedna maszyna nie nosia ladw uszkodze! Pataachy!To tak sibombarduje?!

Ten i w zapasinagle na gupiej myli, e zamiast cieszysiz nieudanegobombardowania, majdo Niemcw pretensje. Podranili ich dumbombowcw.

Najbardziej ucierpiao pole wzlotw. Na caej niemal jego powierzchniczerniay nieregularnie rozoone wyrwy. Co bdzie, jeeli teraz nadejdzie rozkazstartu?

Major Werakso osobicie sprawdza skutki bombardowania. Juwie, w jakiejkolejnoci naley zasypa leje, aby jak najszybciej odtworzygotowo lotniska.


15/72


13

Trzeba to zrobiod razu. Zblia siwieczr i nie jest prawdopodobne, aby Niemcypowtrzyli nalot. A jutro? Jutro moe dywizjon wystartuje do walki, moeprzybdzie rwnierzut koowy? Bdzie wicej ludzi do pracy i wicej do obrony.

W najgorszym wypadku pomoe miejscowa ludno.Krtka odprawa. Omwienie organizacji pracy, bo ju s dbliskie bomby.Stukilogramowe, pikne bomby! Wic chyba jutro dywizjon przystpi do dziaa.

Ze strzpw wiadomoci docierajcych z pola walki rysuje si niezbytoptymistyczny obraz pierwszego dnia wojny, a nie ma powodw, aby nie wierzykomunikatom informacyjnym, Z terenu Prus Wschodnich wiksze zgrupowanianieprzyjacielskich wojsk uderzyy pomidzy Wisa Iaw, mniejsze natomiast gwnie piechota i kawaleria na Myszyniec i Chorzele. W rejonie Wielbarkulotnik-zwiadowca stwierdzi due zgrupowania piechoty. Z terenu Gdaskanieprzyjaciel uderzy na Gdyni, Kartuzy i na zachd od Tczewa. Trzy kolejnenatarcia na Westerplatte, wspierane ogniem dziapancernika Schiezwig Holstein,zostay po zacitych walkach odparte. Na Pomorzu rozwino sinatarcie dwchwielkich jednostek piechoty i broni pancernej na froncie od Chojnic do Noteci.

Nieprzyjacielski puk naciera na Wejherowo. Koo Chojnic rozbito niemieckipocig pancerny.

W Wielkopolsce na kierunku Czarnkw Rogono dziaay mniejszejednostki zmotoryzowane. Na kierunku ZbszyMidzychd niemieckiebataliony graniczne posuny si w gb polskiego terytorium okoo 15kilometrw. W rejonie Krotoszyna rozpoznano 183 puk Landswehry.

Na lsku dwa uderzenia: w kierunku Czstochowy z uyciem broni pancerneji na odcinku Gliwice Racibrz. Koo Pszczyny zniszczono okoo 30 czogw.

Na kierunku Trstena Jabonka Chabwka Czarny Dunajec dziaaadruga dywizja pancerna wojsk niemieckich.

Nieprzyjacielskie lotnictwo bombardowao w cigu dnia liczne obiekty, niewyrzdzajc powaniejszych strat.

Niestety, z komunikatw nie wynika jednoznacznie zadanie bojowe dladywizjonw osi. Bez wypracowanej decyzji sztabu trudno snuprzypuszczenia,nie ma na to zreszt czasu. Najwaniejsze zadanie chwili to zasypanie lejw po

bombach. Gdy skocz t prac, trzeba bdzie dokadnie obejrze samoloty,sprawdzi wszystkie instalacje, poczenia sterw, stan podwozia ioprzyrzdowania. Ile pozostanie czasu na spanie? A moe lepiej dzi jeszcze

przygotowa samoloty do startu? Lotnisko jest krtkie i o mikkiej nawierzchni.Wicej jak po dwanacie setek na samolot adowanie mona.

Nie bdzie to praca atwa. Zapad ju zmrok, a wiate pali nie wolno. Owicie ba, o brzasku wszystko musi bygotowe. Silniki podgrzane, zaogi wsamolotach, start rozwinity. Jutro Niemcy mogponowinapad. Byoby najlepiej,aby w czasie, gdy pojawi si znowu nad lotniskiem, wszystkie osie byy w

powietrzu.


16/72


14

Wiksza cz dow zasypana, ziemia ubita, czarno-te rany kizamaskowane. Za chwilw namiocie dowdcy winien sizjawioficer taktycznyz meldunkiem o odtworzeniu gotowoci bojowej lotniska. Zaogi dwigajbomby.

Po dwch na jedn stukilogramwk. Ciko. Gdyby przynajmniej by ju namiejscu rzut koowy. Ale cigle jeszcze go nie ma. Zawieruszy si gdzie worganizacyjno-mobilizacyjnej gorczce pierwszego dnia wojny. Oglnie wiadomo,gdzie go szuka, lecz na prno major Werakso da poczenia ze widnikiem.

Nie udao siw cigu dnia, nie ma nadziei, e uda siw nocy.Przez oszklenia kabin widazarysy sylwetek. To obserwatorzy. Musztam by

zawsze, gdy aduje si bomby. Reszta zaogi pod samolotem. Kad bombtrzeba z wyczuciem podniedo gry, woydo komory bombowej, zaczepinazamku, sprawdzi i po nastpn. I tak dwanacie razy.

Jak przy kadej cikiej pracy, tak i tu sypi si gromy i przeklestwa. Naszwabw, na ciemnoci, na zatracony gdzie w Polsce rzut koowy, nawet nakonstruktora samolotu. Zdaj si dopiero teraz dostrzega, e tylko na zewntrz

powierzchnia osia jest gadka. To zrozumiae gadko patw nonych ikaduba wpywa na zmniejszenie oporu aerodynamicznego, a mniejszy opr towiksza prdko. Komora bombowa natomiast, ukryta wewntrz kaduba, pena

jest wrg, listew, zagio doostrych krawdziach. Jasna cholera! Trzymaj mocniej, bo mi pigua spadnie na nogi!Z zadrapanej doni sczy sikrew.

Pierwsza krew za ojczyzn! Gupie arty. Nawet karku rozprostowanie mona. Duo jeszcze tego cholerstwa? - Ta jest pita. Do dwunastu liczycichyba nauczyli...Nie ma czasu na przemycie rk i zaoenie kawaka bandaa. Ocieraj wic

lepkie od krwi i kurzu donie o kombinezony, wszyscy w tym samym miejscu, nawysokoci uda. Dopiero gdy dwanacie mierciononych adunkw zespoli si zcielskiem maszyny, mona bdzie opatrzy piekce rany, posmarowaspierzchnicia, zajodynowa. Przeciena jutrzejszy dzieoprcz trzewej powytrzeba mie sprawne donie. Donie lotnika i donie pianisty... ech, co za

porwnanie!Nareszcie koniec. Komory bombowe zamknite, mona si uda na

odpoczynek. Ale nikt nie myli o nie. Tak jak stoj, umorusani i zmczeni, idwszyscy w kierunku namiotu dowdcy.

Ciszej! Jest poczenie.A przecie nikt nie rozmawia nawet pgosem. Jednym si nie chce gada,

drudzy nie maj o czym, inni eby nie zapeszy uzyskanego z takim trudempoczenia z Warszaw. Dzwoni dowdca brygady. Przekazuje zadanie na dziejutrzejszy. Syszalnojest fatalna, ale zrozumiemona.


17/72


15

O wicie dywizjon przebazuje sido widnika. Tak, rozumiem. Zapasowe... Gdzie? Pod Kowlem... Dobrze. Tak jest...

Startujemy o wicie.

Westchnienie ulgi. Bd jednak dziaania. Pukownik Heller wie opopoudniowym bombardowaniu ma, obawia si, e zostanie powtrzone.Trzeba wykonamanewr lotniskowy. Dobrze, e wszystkie samoloty ssprawne.

Naczelny wdz bardzo liczy na brygad, ktra z pierwszego dnia wojny wyszabez strat.

Odprawa! Dowdcy eskadr i kluczy do dowdcy dywizjonu!Reszta lotniczej braci kry woknamiotu.

Bez strat mwi ktow mroku. Wiadomo, e bez strat, skoro nie latalimy. Jak to nie? A od bomboskadu do samolotu? Zamknijcie si, bo przecig!Wszyscy chcwiedzie, co sidzieje w namiocie dowdcy, co ich czeka jutro,

dokd polec i z jakim zadaniem. Wszyscy si udz nadziej, e o tym mwipukownik Heller, a teraz Werakso przekazuje zadanie dowdcom eskadr i kluczy.Wic cisza.

Lecz dowdcy rozmawiaj pgosem. Pochyleni nad map, szukaj tegolotniska pod Kowlem, ktre ma by lotniskiem zapasowym. Trzeba wic, abyzbiorniki wszystkich maszyn byy napenione cakowicie, na maksymalny zasig.

Nie tylko dlatego, e polecpod Kowel na nieznane lotnisko. Gwnie dlatego, ejeli w tamtym rejonie bdsikrciniemieckie samoloty, trzeba bdzie czekazldowaniem tak dugo, a niebo bdzie czyste, eby nie zdradzi wasnegolotniska.

widnik i tak Niemcy znaj. Owszem, znaj zgodzi siWerakso. Ale nie wierz, by mogy tam

bynasze osie. Wydaje im sito zbyt miae, zuchwae nawet. Czy widnik bybombardowany? Nie wiem. Pukownik Heller mwi, e lotnisko jest sprawne. Wic co teraz robimy? Zdejmujemy bomby.I znw nastpi to samo, co w pierwszej poowie nocy, tyle e w odwrotnej

kolejnoci. Nie bdzie adnego odpoczynku, ale to niewane. I tak nikomu niechce si spa. Jeeli si uda odpoczn w widniku, tam jest przecie ich

personel naziemny.Szkoda, e dowdca brygady nie podj decyzji, aby dywizjon polecia nad

obojtne jaki cel, byleby byy tam wojska w mundurach feldgrau. Po zrzuceniuadunku, zamiast do Ua, wrciliby do widnika.


18/72


16

Podczas gdy donie mocoway siz bombami, niejedna gowa pracowaa nadtym, jaki cel, z tych zasyszanych w dzisiejszym komunikacie, byby do

bombardowania najlepszy.

Rozkaz to rozkaz. Skd wiesz, jeden z drugim strategu powiatowy, co sidzieje na froncie? Z komunikatu? To samo wie kady sotys...W ciemnociach nocy maszeruj do bomboskadu pokraczne, zczone

cielskami bomb sylwetki, ktre w powrotnej drodze przeksztacajsiw smukychi zgrabnych modziecw. Gdy ostatnie bomby legy w skrzyniach, na wschodzie

pojaniao niebo. Nastawawit.Piloci jugrzejsilniki, patrzc na wskaniki temperatury i cinienia oleju, na

obrotomierze. Dziewi samolotw huczy osiemnastoma silnikami, obracajcymipotne miga, spod ktrych sprasowane powietrze gnie ku ziemi dba traw.Gdy wstanie soce pokae sirosa i caa ka znw bdzie w brylantach. Tylkowiee plamy zasypanych wyrw, rw przeciwodamkowy i trawa zdeptana wmiejscu, gdzie stanamiot dowdcy, wiadczybdo tym, e w pierwszym dniuwojny stacjonowatu dziesity dywizjon bombowy.

Zaogi do maszyn! Pojedynczo koowana start!Za chwil pierwszy o potoczy si po trawie na skraj lotniska, skd

rozpoczyna si rozbieg. Kierunek startu: wschd-zachd, cho to nie ma w tejchwili znaczenia, bo samoloty startuj pojedynczo, pogoda jest bezwietrzna.Wyglda na to, e drugi dziewrzenia bdzie rwnieciepy.

Pierwszy wystartuje samolot kapitana-obserwatera Franciszka Omylaka. Zanim osie z jego eskadry dwiecie jedenastej. Dwiecie dwunasta w nastpnejkolejnoci. Nagle komenda: przerwastart!

Do pierwszego samolotu podbiega dowdca dywizjonu. Co si stao? .Zmiana decyzji!

Przed chwil by telefon z Dblina, dzwoni podpukownik Bukalski. Niewidnikjest lotniskiem docelowym, lecz Kuciny. To w rejonie Aleksandrowa pododzi.

Omylak wie, gdzie to jest. Zna to lotnisko, niech wic prowadzi. Nie ma czasuna szczegowe opracowanie trasy. Linijka do mapy, kreska czarnym owkiem.Kurs... wysoko... Start!

Dwignie gazu cakowicie do tyu, pene obroty. Omylak chowa podwozie imaszyna odchodzi w obszerny krg. Zanim wystartuje Wokowiski ze swojeskadr, jego samoloty juzosiw klucze. Poleccaym dywizjonem w szykuklin kluczy. Szyk bojowy, lecz jednoczenie pikny, mona powiedziedefiladowy.

Strzelcy musz si rozglda po niebie uwanie, jak najuwaniej. To ju niejest lot wiczebny. Istnieje realna, moe nawet anazbyt realna groba spotkania zniemieckimi myliwcami. Nikt z czonkw zag nie lekceway Messerchmittw.Kady, wie, e rozwijajone prdkow granicach od 420 do 530 kilometrw na


19/72


17

godzin, w zalenoci od wersji. Wprawdzie prdkoprzelotowa osia tenie jestmaa i wynosi rwnie 420 kilometrw na godzin, ale o to bombowiec mimo uzbrojenia strzeleckiego jest mniej manewrowy i gorzej sterowny.

Poranek jest cudowny. Dogasy poary z dnia wczorajszego, a nowych Niemcynie zdyli jeszcze wznieci. Lasy urzekajbajecznocibarw nad kami snujsiopary mgy, w grze kopua bkitnego nieba. Maszyny dywizjonu, zwizane wciasnym szyku, pyn na wyznaczonej wysokoci skrzydo w skrzydo. W razienapaci strzelcy pokadowi bd wsplnymi siami broni ugrupowania. Alenieprzyjaciela nie ma w powietrzu.

Po kilkunastu minutach lotu zbliyli si do Wisy bkitnej wstgi,poplamionej achami toszarego piasku. Przecinaj rzek w poprzek. Naprzeciwlegym brzegu budzi si jakie miasteczko. To Kozienice. Mniej wicejpoowa drogi. Strzelec Gobiowski z zaogi podporucznika Dzika spoglda w bok,na balansujcw powietrzu grupmaszyn o piknych, nowoczesnych sylwetkach.Jego samolot znajduje sina lewym skrzydle szyku. Gobiowski nagle apie sinatym, e patrzy nie tam, gdzie trzeba. Czuje si tak, jak gdyby popeni czynwitokradczy, nawet jeszcze gorzej, bo to wobec kolegw, ktrych na tchwilokrad z poczucia bezpieczestwa. Od tego jest przecie strzelcem pokadowym,aby z bronigotowdo strzau kontrolowawyznaczony sektor obserwacji i uynatychmiast tej broni w wypadku zagroenia.

Ktem oka dostrzeg, e ktry z osi, gdzie ze rodka szyku, wystrzelirakiet. Nie, to nie rakieta, jaki kb dymu zawis nad samolotami. Po chwili

pojawi si drugi tym razem przed szykiem, i zaraz nastpne. Jest ich corazwicej. Strzelaj!

Ale kto? Niemieckich myliwcw nie ma w powietrzu, to zresztnie jest ogiemyliwcw, raczej artyleria przeciwlotnicza. Skd pod Kozienicami niemieckaartyleria? To chyba niemoliwe, aby wrg w cigu jednego dnia i jednej nocydotarod granicy do rodkowej Wisy!

Niebezpieczestwo dostrzegli wszyscy. Kozak rzuca samolot w lewo, odchodziod szyku i pod ostrym ktem rozpoczyna znianie. Gobiowski czuje przyrostprdkoci. Odwrcony tyem do kierunku lotu, widzi uciekajce z pola widzeniasamoloty, ktrych miejsce zajmuj szarawe strzpki chmur czy te dymu. Nie

przerywa obserwacji nieba, ktre jest teraz zwariowanym niebem, bkitn arencyrku bez cyrkowcw.

Wic to tak wyglda chrzest bojowy... W kabinie nie syche wybuchw,jednostajny szum silnikw jest wszechwadny, wszelkie dwiki tonw nim, niema nic wyraniejszego ni ten szum, ktry jeszcze siwzmaga, gdy o idzie zprzenieniem na maksymalnej prdkoci ku ziemi. Ju wyrwnuje lot nadwierzchokami drzew ogromnego masywu lenego. To chyba PuszczaKozienicka, na ktrej tle szarozielony bombowiec staje siniewidoczny zarwnodla wroga z powietrza, jak i dla wroga z ziemi.


20/72


18

Dla wroga z ziemi? Przecie to moga strzela tylko polska artyleriaprzeciwlotnicza! Jeszcze si nie mieci w gowie, jak to si mogo sta? Szachownice na skrzydach sprzeciewyrane. Sylwetka osia powinna byznana

artylerzystom, przecie tyle si o nim mwio jako o lotniczej rewelacji drugiejpoowy lat trzydziestych! A jednak... W manewrze przeciwartyleryjskim rozsypasi tak precyzyjnie zbudowany szyk. Bd lecieli teraz nad lotnisko w Kucinach

pojedyn czo, bez tarczy ochronnej wszystkich karabinw maszynowychzespolonego dywizjonu. Dopiero teraz spotkanie z nieprzyjacielskimi myliwcamimoe sistanaprawdgrone.

Jakial do nieokrelonego adresata rodzi siw Gobiowskim. Myli o tym,co si stanie, jeli takich pomyek bdzie wicej. Nie ma chyba rzeczy bardziejidiotycznej ni by zestrzelonym przez wasn artyleri. A osi w dywizjonach

bojowych jest tylko trzydzieci sze!Lot sikoczy. Gobiowski przerzuca wzrok z nieba na ziemii przez chwil

odnosi wraenie, e sierant podchory Kozak przymierza si do ldowania nasrebrnej tafli jeziora pod lasem. Dopiero gdy odotyka tego srebra koami, widziwyranie ze swego stanowiska, e to rosa na listkach modej koniczyny.

Co przyniesie dzisiejszy, drugi dziewojny?

*

Kariera osia jednego z najbardziej udanych bombowcw pocztkowegookresu drugiej wojny wiatowej bya tak interesujca, e warto jej powicikilka sw.

Wiosn 1934 roku inynier Jerzy Dbrowski, dziaajc na zlecenie BiuraStudiw Pastwowych Zakadw Lotniczych, przystpido opracowania projektudwusilnikowego samolotu bombowego. W okresie tym dojrzewajupowoli planreorganizacji i unowoczenienia lotnictwa bombowego, ktre od wielu latdysponowao ograniczon liczbprzestarzaych samolotw Fokker F-VII i Potez-XXV, o nikych walorach taktyczno-technicznych. Pod wzgldem osigw iuzbrojenia samoloty te stay na poziomie lat pierwszej wojny wiatowej i mona je

byo wykorzystywawycznie do szkolenia.Projekt inyniera Dbrowskiego, oznaczony pocztkowo kryptonimem 37/34,

zapowiada si bardzo interesujco. Z jego zaoe wynikao, e nowy samolotprzerasta co najmniej o klas nie tylko przestarzae typy maszynwykorzystywanych w kraju, ale take wiele odpowiednikw zagranicznych.Bombowiec wyrnia si du prdkoci, zasigiem i udwigiem. Niewielkierozmiary, uatwiajce eksploatacj i maskowanie w warunkach polowych, szy w

parze z bardzo starannym opracowaniem aerodynamicznym o miaych, elegancjozaprojektowanych liniach. Dbrowski cakowicie odstpi od lansowanychwwczas zaoe francuskich konstruktorw, ktrzy kurczowo trzymali si


21/72


19

kanciastej sylwetki kaduba, paskiej z przodu, przecionej asymetrycznierozmieszczonymi gondolami i wieyczkami. Wedug tych wanie zaoeinynierCiokosz przygotowa projekt bombowca P-30 ubr. Samolot nie speni

pokadanych nadziei. Po wyprodukowaniu serii pitnastu egzemplarzy zaniechanonad nim dalszych prac, ktre i tak pochony spore pienidzy. W porwnaniu zprojektem inyniera Dbrowskiego ubr wypad pod kadym wzgldemniekorzystnie i w kampanii wrzeniowej nie odegraadnej roli.

Dowdztwo Lotnictwa, oceniajc pozytywnie ambitn prac Dbrowskiego,zoyo w padzierniku 1934 roku zamwienie w PZL na informacyjn partidziesiciu maszyn. Cykl wstpnych przygotowa i sam proces produkcji trwaydosy dugo. W pierwszych dwch prototypach, przeznaczonych do badastatycznych i w locie, dokonano ponad szeset zmian konstrukcyjnych.

16 czerwca 1936 roku miasiodbypierwszy oblot, do ktrego, niestety, niedoszo. Ju na pycie lotniska, podczas sprawdzania silnikw, mechanik H.Laskowski pierwszy dostrzeg defekt. Wewntrz lewego silnika rozlegay si

podejrzane stuki, spado cinienie oleju, spod maski buchn kb dymu. Prbnatychmiast przerwano. Podczas komisyjnego demontau silnika stwierdzono, ew kraterze znajdowasimetalowy nagownik do nitw. W czasie rozruchu silnikanagownik zniszczywntrze reduktora i przebikarter.

Przypadek, zaniedbanie czy sabota?Dochodzenie ustalio, e najprawdopodobniej byto sabota.Dalsze prby wstrzymano na okres dwch tygodni. Dopiero po wymianie

zniszczonego silnika pilot-oblatywacz Widawski wsiad do kabiny pierwszegoosia, aby na oczach zaogi PZL zademonstrowajego waciwoci w powietrzu.Prba wypada pomylnie: samolot zachowywa si poprawnie, mimowystpujcych drga tylnej czci kaduba. Orzeczenie oblatywacza nie byo

jednak ostateczne. Podczas nastpnych, coraz trudniejszych prb okazao si, ekonstrukcja nie jest bezbdna. Samolot zbyt leniwie reagowa na stery,

przegrzeway si gowice silnikw, pkay ich ramy i rury wydechowe, czstopsuy si przyrzdy pokadowe. Jedn z przyczyn powstawania uszkodze byanadmierna wibracja patowca, zwaszcza przy zmianach skali prdkoci.

Wojskowa komisja odbiorcza, zgaszajc swe zastrzeenia, zadaa takewprowadzenia drugiego ukadu sterowego, dla obserwatora. W protokoleodbiorczym orzeczono jednak, e P-37 o jest jedn z najbardziej dotychczasudanych polskich konstrukcji, ktra po wprowadzeniu niezbdnych zmian winnazaspokoiambicje konstruktora i wymagania odbiorcy.

Wykryte usterki usuwano stopniowo podczas montau drugiego egzemplarzaprototypu, traktujc go jako wzorzec fabryczny do majcej si niebawemrozpoczprodukcji seryjnej. Dowdztwo Lotnictwa, zachcone pochlebnopinio osiu, zmienio zamwienie z dziesiciu do trzydziestu sztuk z terminem


22/72


20

dostawy na koniec 1938 roku. Od tej pory praca nad osiem przebiegaa na ogplanowo.

W drugiej poowie 1938 roku pierwsze samoloty P-37 A z serii informacyjnej

przekazano do eksploatacji w pukach. Jak mona si byo spodziewa, nowebombowce, wok ktrych zacza ju wyrasta legenda, przyjto ze szczerradoci,

W tym samym czasie w PZL prowadzono dalsze prby, polegajce gwnie nabadaniach osi i wyposaonego w rne silniki konstrukcji francuskiej, brytyjskieji woskiej. Ju wwczas przewidywano bowiem, e oprcz dostaw dla wojsklotniczych cz osi bdzie mona przeznaczy na eksport. Potwierdzia towystawa w Belgradzie, gdzie po raz pierwszy seryjny ozostazademonstrowanyoficjalnie fachowcom zagranicznym. Polski bombowiec uzyska bardzo dobrocen, dystansujc gronych konkurentw: niemieckiego Do-17, brytyjskiegoBlenheima, woskiego Breda-88 i francuskiego LeO-45. Prasa niemiecka szerokorozpisywaa si na temat rewelacyjnej go osignicia polskich konstruktorw, awydziay rozpoznawcze Luftwaffe natychmiast umieci osia w albumach

przeznaczonych dla pilotw myliwskich, oznaczajc go jako cel bojowy numerjeden.

Jeszcze nie ucichy echa nieprzecitnego sukcesu osia na belgradzkiejwystawie, gdy w poowie czerwca 1938 roku zdarzy si niespodziewanietragiczny wypadek. Podczas lotu treningowego ponis mier plutonowy pilotMacek i trzech pozostaych czonkw zaogi. Przyczyn katastrofy byo urwaniesiskrzyda.

Komisja wojskowa, ktra natychmiast przystpia do pracy, stwierdziawadliwe nitowanie oku dwigarw i czci nonej skrzyda. Wszystkie samolotyznajdujce siw eksploatacji, w prbach i w montau przejrzano i wzmocniono.

Wypadek plutonowego Macka by pierwszym z tragicznej serii. W trzechnastpnych katastrofach w 1 puku lotniczym stwierdzono zablokowanie sterw, wszeciu innych win ponosia zaoga, niedostatecznie jeszcze przygotowana dolotw na tak nowoczesnym typie bombowca.

Biegowi wypadkw bez przerwy towarzyszya wnikliwa obserwacja gwnegokonstruktora osia, inyniera Dbrowskiego. Zebrany materia pozwoli nausunicie wszystkich usterek i wprowadzenie kolejnych zmian znacznie

podnoszcych zalety samolotu. Gdy w jesieni 1938 roku rozpoczto produkcjdrugiej serii osia, by to ju bombowiec dopracowany konstrukcyjnie itechnologicznie, w peni odpowiadajcy wysokim wymaganiom DowdztwaLotnictwa.

Wariant P-37B, zewntrznie niewiele rnicy si od wczeniejszego modeluP-37A, bycakowicie metalowym, wolnononym dwusilnikowym redniopatem.W grnej czci skorupowego kaduba znajdowaa sikabina pilota, w tylnej dwa stanowiska strzeleckie: grne i dolne. Oszklony przd kaduba mieci


23/72


21

stanowisko obserwatora. Samolot wyposaony by w licencyjne silniki BristolPegasus-XX o mocy 920 KM kady. Jego prdkomaksymalna wynosia 490km godz., zasig 2600 km, puap 7000 metrw. Uzbrojenie skadao si z

trzech karabinw maszynowych wz. 37 o kalibrze 7,7 mm z zapasem 1700 naboi.Maksymalny adunek bomb wynosi2580 kilogramw.Pastwowe Zakady Lotnicze otrzymay zamwienie na 180 samolotw,

wliczajc w to pierwszparti30 sztuk P-37A. Na skutek zmian personalnych wDowdztwie Lotnictwa i zlekcewaenia wzrastajcej groby ze strony Niemieczamwienie ograniczono ostatecznie do 130 samolotw Warto przypomnie, ezdolnoprodukcyjna PZL na Okciu wynosia wwczas osiem osi miesicznie,koszt jednego bombowca tego typu szacowany byna 280 tysicy zotych.

Wiosn 1939 roku, gdy na zachodniej granicy Polski zaczy si ju zbierachmury, eskadry otrzymay do eksploatacji pierwsze partie zmodernizowanegoosia P-37B. W miarnapywu nowego sprztu samoloty wczeniejszej serii P-37A przekazywano stopniowo do jednostek szkolno-treningowych. Dowybuchu wojny nie zanotowano ani jednego wypadku na osiach drugiej serii, cowiadczyo niewtpliwie nie tylko o jakoci samolotu, ale rwnieo wzrastajcym

poziomie wyszkolenia zag. Piloci zaczli odkrywa subtelnoci osia, poznalijego osigi i klas, ktra nie miaa sobie rwnych.

Pastwowe Zakady Lotnicze wyprodukoway cznie do dnia 1 wrzenia 1939roku ponad 100 samolotw P-37A i P-37B, nie liczc dwudziestu dalszych osi,ktre w chwili wybuchu wojny znajdoway si jeszcze w montau. W eskadrach

bojowych brygady bombowej byo 36 osi P-37B i z tym stanem maszynprzystpiy one do dziaa. W skad III dywizjonu szkolnego wchodzio 34 osie,czciowo nieuzbrojone, wersji A.

*

I oto osiemnacie osi X dywizjonu brygady bombowej wyldowao nafrontowym lotnisku w Kucinach, na pnocny zachd od odzi.


24/72


22

SAMOTNY RAJD

Teraz trzeba troch posiedzie nad map. Dwa czy trzy loty rozpoznawcze,podjte z inicjatywy dowdcy dywizjonu, pozwoliy si domyla, e bitwagraniczna ju zostaa przegrana. Sierant Bkowski, wybierajcy si wanie nakolejne rozpoznanie w kierunku poudniowo-zachodnim, jeszcze nie wierzyw takszybki marsz kolumn niemieckich w gb terytorium Rzeczypospolitej. Wobec

braku ramowego zadania bojowego dla dywizjonu, kierowasiwiadomociami idowiadczeniem, jakie zdoby w okresie szkolenia pokojowego: rozpoznawalotniska nieprzyjacielskie, wzy komunikacyjne, ruchy nieprzyjacielskich wojskza lini frontu oraz wszelkie obiekty o wyranie wojskowym charakterze i

przeznaczeniu. Nie wiedzia o tym, e ju wczoraj, 1 wrzenia, sztab armiiPozna meldowao dwch rozpoznanych lotniskach w rejonie Piy. Lokalizacjtych lotnisk okrelono bardzo dokadnie, chocia nie utrwalono na zdjciachfotograficznych. Nie mg take wiedzie, e z Samodzielnej Grupy OperacyjnejNarew wpyn meldunek o pooeniu niemieckiego lotniska w odlegocisiedmiu kilometrw na wschd od Szczytna, a rozpoznanie lotnicze armiiKarpaty wykryo czynne lotnisko w miejscowoci Igllo w Sowacji.

Wszystkie te newralgiczne punkty napastniczego lotnictwa niemieckiegomogy stanowi doskonae cele dla bombowcw, zakadajc nawet ryzyko takiej

wyprawy, spowodowane siln obron przeciwlotnicz. Niestety, do skierowaniatam osi nie wystarczyy inicjatywa i dobre chci dowdcy brygady, ktry bezzgody lub polecenia naczelnego dowdcy lotnictwa mg wysa n zadaniezaledwie dwie lub trzy zaogi. Tymczasem w sztabie naczelnego dowdcy

panowao, jak dotychczas, zupene niezdecydowanie co do uycia brygady,chocia nieustannie napywajce meldunki i dania poszczeglnych armiiwskazyway, e celw do bombardowania nie brak. Potwierdzono meldunek z 1wrzenia, e na pnoc od Czstochowy dziaaj niemieckie jednostki pancerne.Meldunek 32 eskadry rozpoznawczej armi d, z godziny dziewitej

trzydzieci, zawiera bardzo konkretn wiadomo, e kolumna sarno chodwdugoci 9 kilometrw z Olesna do Bodzanowic oraz kolumna pancerna dugoci 7kilometrw z Olesna w kierunku Radowie... posuwa si w kierunku pnocno-wschodnim. Na pnoc od Czstochowy, w rejonie Kunicy i Czarnego Lasu, duailoczogw na postoju.

Dopisek pod tym meldunkiem brzmia:

Pan genera Rmmel prosi generaa Ujejskiego o wysanie bombardowanialotniczego; bombardowanie musi bypoprzedzone rozpoznaniem taktycznym.


25/72


23

Zbliao sipoudnie, gdy Bkowski byprzy gotowany do startu z kursem 240stopni. Gdyby dowdca dywizjonu zna tre depeszy przygotowywanej w tymwanie czasie przez szefa sztabu lotnictwa armii d, podpukownika pilota

Mateusza Iyckiego, na pewno nakazaby Bkowskiemu zmienikurs na bardziejpoudniowy, okoo 180 stopni, i lecie w kierunku Radomska Czstochowy.Prawdopodobnie przed startem nie trzeba by byo zdejmowaz samolotu bomb.

Pan genera Rmmel depeszowa podpukownik Iycki prosiinterweniowa lotnictwem bombowym przeciw jednostce pancernej, o ktrejmeldowaem i ktra przerwaa si na pnoc od Czstochowy i posuwa si wkierunku na Radomsko; rozpoznanie taktyczne przed bombardowaniem konieczne.My rozpoznajemy w dalszym cigu. d2.9 godz. 12.40.

Start. Samolot odrywa si lekko, nie obciony adunkiem bomb, wychodziagodnie na wznoszenie i tuza skrajem lotniska kadzie sina lewe skrzydo, abywejna nakazany kurs. Strzelcy, z kciukami na tylcach karabinw maszynowych,

penetruj niebo od pierwszej chwili. Wprawdzie dotychczas nie spotkali si znieprzyjacielskim myliwcem, ale teraz groba ta jest realna. Lec w kierunkufrontu. Ju za kilka minut, by moe, zobacz nacierajc piechot, wybuchyartyleryjskich pociskw, linie polskiej obrony. Pod skrzydem szarobkitna wstgaWarty. Jeszcze nie wida adnych ladw wojny, ziemia jest spokojna, dym z

jakiego ogniska wznosi si pionowo ku grze. Bkowski patrzy na ten dym z

zawodowym nawykiem pilota i konstatuje: wiatru nie ma, nie trzeba wprowadzaadnych poprawek do kursu busoli.

Zaraz powinien bytor kolejowy czcy Kalisz z Sieradzem. Kreska kursu namapie przecina tor niemal pod ktem prostym. Ten tor jest po polskiej stronie, wtej chwili moe stanowi tylko liniowy obiekt orientacyjny, jeszcze nie celrozpoznania. Zreszt tor jest pusty. Bkowski jednak i ten szczeg stara sizapamita.

Prosn. Z wysokoci tysica metrw rzeczka wyglda jak strumyk, leniwiepyncy wrd bagien. Tu tenic ciekawego. Wic dalej tym samym kursem, na

busoli ustalone 240. Wkrtce powinny bywzgrza ostrzeszowskie i Ostrzeszw zlewej strony trasy, przy torze Ostrw Wielkopolski Kpno. Zgadza si. WstronKpna wlecze sijakipocig towarowy. Kryte wagony. Co mogzawieraw swym wntrzu? Bkowski wie, e obserwator i ten szczegnaniesie na map.

Midzybrz...Olenica gsto zabudowana, ze strzelistymi wieami i bramami. Na ulicach

ruch, na szosach wylotowych ku pnocy kilka samochodw ciarowych. Nie maadnych kolumn wojskowych.

Dalej!

Teraz oleci wzdutoru kolejowego.


26/72


24

Transport wojskowy? Tak. To nie ulega wtpliwoci. Na otwartychplatformach armaty. Bkowski liczy je: dwadziecia cztery. I kilka wagonwkrytych. Pewnie z amunicj. Jaka szkoda, e nie ma bomb! Transport widoczny jak

na doni. Bkowski wie, e w tej sytuacji by nie chybi. Ale to jest lotrozpoznawczy. Mona tylko zanotowana mapie ten transport i leciedalej.Z dymw lecych w dole jak poranna mga wyania si miasto. Ogromne

miasto. To Wrocaw.Dotarem do Wrocawia myli Bkowski i od razu poprawia si: dotarlimy,

przecie jest nas czterech! Zjawilimy si tu jako pierwsza zaoga polskiegosamolotu bombowego. Trzeba okryto miasto, przelecienad nim choze dwarazy. To niemoliwe, aby nie byo tu jakich wyranych obiektw wojskowych,skoro s fabryki, skoro jest potny wzekolejowy i drogowy, skoro jest Odra,

bardzo wana arteria wodna.Miasto wyglda jak kade inne. Z tej wysokoci odnosi siwraenie, e nikt tu

nie odczuwa wojny. Biae tramwaje w ciasnych ulicach, duo samochodwosobowych, chyba takswek, na chodnikach tumy.

Wic to tak? Dotar do Wrocawia i nie zauway linii frontu? Dotar a doWrocawia i nie bdzie mgnic zameldowapo powrocie? Nie ma sensu wracatsamtras. Odwrcikurs z dwustu czterdziestu na szedziesit stopni tylko poto, eby nic wicej nie dostrzec ponad to, co juwidzia? Wic z Wrocawia kursna wschd do Namysowa, a nawet do Kluczborka, i dopiero std pod d, doKucin, do domu...

Nad miastem zakrt w lewo. Szosy i tory kolejowe biegn w kierunkupnocnym. Tu ruch wikszy. Pojedyncze samochody ciarowe i osobowe, znwdugi pocig towarowy zda do Kpna. Trzeba uwaa, tu moe coby. Teraz

powrt z kursem szedziesiciu stopni ma sens. Dolatuje do Olesna. Czogi wmiecie!

Nie tylko w miecie. Take na jego pnocnowschodnich peryferiach. Notatkana mapie. Czogi i samochody na postoju. Duo czogw, cholernie duo! Trzebadokadnie rozpozna.

o kadzie si w gboki wira, w prawo. eby zdy zanotowa jaknajwicej! Dziwne, e nie ma obrony przeciwlotniczej.

Jeszcze dalej na wschd. Poniewa nie ma ustalonej linii frontu, nie marwniepolskiej obrony. Trzeba leciedalej. Wzduszosy Olno Wrczycaczogi i samochody ciarowe w marszu! To jest wana szosa prowadzi doCzstochowy! Istotna wiadomodla sztabu. Jeszcze dalej na wschd. Kobuck kolumna w marszu. WieKunica pomidzy dwoma masywami lenymi czogina postoju.

Bkowski znia si. Chce lepiej widziete czogi. Sszare, na pancerzach krzye. Takie same krzye jak na skrzydach niemieckich samolotw. W dalszymcigu nie ma obrony przeciwlotniczej!


27/72


25

Patrze. Dobrze patrze na wszystko, co si dzieje na ziemi. Mniejszeznaczenie dla rozpoznania ma linia frontu, bo z linii frontu i tak id meldunki.Waniejsze, co sidzieje poza ni, i dlatego tak wane ste czogi i te samochody,

junaniesione na mapy.Bkowski wraca. Z prawej strony zarys miasta! d. Niepokojco blisko odzgrupowania niemieckich wojsk pancernych i zmechanizowanych. eby jubywdomu...

Stukno na zamkach wypuszczone podwozie.! Samolotw niemieckich nie maw pobliu, ldowanie samotnego bombowca nie zdradzi pooenia lotniska.Okazuje si, e to nic trudnego wybra si nad terytorium wroga i dotrze doWrocawia! Po wyldowaniu obiecuje sobie przeliczywrazi z obserwatorem trasdo Berlina i z powrotem. Tak na wszelki wypadek...

Koa podwozia dotykajmurawy lotniska, samolot toczy sii tracc stopniowoprdko, kouje pod las. Jeszcze maskowanie zielonymi gaziami i mona zoymeldunek.

Major Werakso sprawia wraenie czowieka, ktry nie spodziewa siniczegonadzwyczajnego po tym meldunku. Owszem, rzuci okiem na map, gdy pilot iobserwator tumaczyli, gdzie ste czogi i ile ich tam jest.

Juwiem o tym mwi dowdca. Tak? Skd? Wiem i inne rzeczy jeszcze. Bombardowany by Krakw, Warszawa,

d... Miasta? Tak. Wanie miasta. Szabici i ranni wrd osb cywilnych.A o Bkowskiego, nie zaczepiony ani razu przez obron przeciwlotnicz,

by, bez bomb, nad Wrocawiem!Trudno usiuje tumaczysobie sierant z nas nie bandyci. I porwnuje

zasyszane fakty z wyranym zakazem bombardowania obiektwnieprzyjacielskich, jeli nie majwyranie wojskowego charakteru. Ale narasta wnim gorycz i jakinieokrelony al. Oto cay dywizjon stoi zamaskowany w lesie i

jeszcze ani jednej bomby nie ulokowana niemieckich pozycjach. Wracajcie do samolotu mwi Werakso. Uzupenipaliwo, podwiesi

bomby. Mamy wreszcie rozkaz bojowy.Biegiem w kierunku lasu. Pompa paliwowa jest wolna. Zbiorniki pozostaych

samolotw napenione. Zaogi ju kocz prac przy podwieszaniumierciononych adunkw. Maszyna Bkowskiego rwnie bdzie wkrtcegotowa do startu. Tym razem z bombami.

W planowanej na dzie nastpny wyprawia wemie udzia siedemnaciesamolotw. Jeden zosta uszkodzony podczas ldowania w Kucinach. Nie ma

personelu technicznego. Zaogi same usiuj usun uszkodzenie, nie monajednak liczy na to, e uporaj si z tym przed startem. A szkoda. Dywizjonzabierze o tysic dwiecie kilogramw bomb mniej, a zadanie jest ju


28/72


26

sprecyzowane. Caa brygada bombowa, w penym skadzie obydwu dywizjonw,wyruszy przeciwko dziaajcemu w rejonie Czstochowy i Radomska 16korpusowi pancernemu generaa Hoepnera. Wreszcie odniosy skutek alarmujce

meldunki generaa Rmmla.Zapad zmrok, zaogi czyniy ostatnie przygotowania, gdy do dworku wKucinach dotara wiadomood dowdztwa brygady:

Godzina 10.00 lotnictwo zbombardowao wielkie zgrupowanie bronipancernej w rejonie KomnicaRadomsko oraz ZakrzwekRadomsko. Stratynieprzyjaciela ocenia si na trzydzieci procent. Zbombardowano dwukilometrowkolumnpancernna poudniowy wschd od Radomska. Kolumna rozbita. Ponadtozbombardowano i ostrzelano trzy kilometrow kolumn czogw i samochodwpancernych na pnoc od Radomska. Dziaania powysze wykonane byy czterema

kluczami po trzy samoloty Kara. Straty wasne: cztery samoloty nie wrciy.Przeciwdziaanie nieprzyjaciela: w rejonie Radomska lotnictwo wasne zaatakowaneprzez myliwce. Przez cay czas samoloty byy intensywnie ostrzeliwane przez oplkolumn.

To jest pocieszajce mwi podporucznik Dzik do Bkowskiegowieczorem, kadc sispana rozcielonej somie w jednym z pokojw dworskich.

Karasie jednak atakuj, i to skutecznie. Tak. Bkowski nie jest rozmowny. Powiedz cowicej. Byenad Wrocawiem. Jak miasto? Nic szczeglnego. Cholernie duo majczogw Bkowski wcimyli

o kolumnach, rozpoznanych na zachd i na pnoc od Czstochowy. Cholernieduo.

Ale ponieli straty. Widziaepo drodze Karasie? Nie. W ogle nie widziaem ladw bombardowania. Bonie byw rejonie Komnic ani Zakrzwka. Wiesz, gdzie to jest? Gdzie?Dzik podnosi sii siga po mapnik.

Poszukajmy razem.Pochylajsinad map, szukajtego Zakrzwka i Komnic, gdzie niemieckie

kolumny poniosy trzydzieci procent strat. Tak, tu nie byem. Ale byem tu, popatrz. Tu take sczogi. pijcie odzywa si ktry z lecych na somie lotnikw. Trzeba

dobrze wypocz. Jutro zaczyna sidla nas prawdziwa wojna.Gaszwiato. Rzeczywicie, trzeba siwyspana jutro, na dzie4 wrzenia,

dzie, ktry zadecyduje o losach dywizjonu. Jeszcze nie przypuszczaj, e dzieten zadecyduje rwnieo losach 16 korpusu pancernego generaa Hoepnera.

Ciekawe, czy pitnasty dywizjon te poleci mruczy jeszcze Dzik izasypia.


29/72


27

NA NOWE LOTNISKO

Zbirka pitnastego dywizjonu jako nie wysza. Niedobrze. Tylko kluczkapitana Prusieckiego wie dokadnie, dokd trzeba lecie. Dlatego wanie zPodlodowa startowali kluczami, aby spotka si w powietrzu i lecie tam, gdzierzuci dywizjon rozkaz dowdcy brygady. Kapitan Prusiecki jest podekscytowany.Przed samym startem, gdy ju pracoway silniki, biega jeszcze od samolotu dosamolotu, podajc lotnisko docelowe Stara Wie koo Wgrowa. Nie wszyscydosyszeli e koo Wgrowa, nie wszyscy e Stara Wie i teraz, ju w

powietrzu, poniewa zbirka dywizjonu nie wysza, gowi si nad obraniemdokadnego kursu. A Prusiecki ze swoim kluczem jupolecia.

W rejonie Wgrowa mga. Gdzie lotnisko? Gdzie ta cholerna Stara Wie? Tu! stwierdza obserwator, podporucznik Kwiatkowski, i pokazuje

pilotowi, podchoremu Mieleckiemu, zarys obszernego pola. Tu siadamy.ka jest obszerna i sucha, nawierzchnia dobrze zwizana traw. Tylko e

miejscowo nazywa si... Butlerowo. o z numerem bocznym 72102przybdzie do Starej Wsi z opnieniem.

Z opnieniem przybdzie take o72174. Obserwator porucznik Szkuta ipilot podchory Murawski w Miedznej.

W Klenczelach usiado72210 podporucznika obserwatora Kurowskiego.

Tak oto z dziewiciu samolotw 217 eskadry XV dywizjonu bombowego tylkocztery dotary do miejsca przeznaczenia. By 3 wrzenia 1939 roku. Do godzinydrugiej po poudniu dowdca eskadry kapitan Prusiecki rwasobie wosy z gowy.Piknie zacza si ta wojna! Jutro trzeba lecie na zadanie bojowe, a eskadrarozsiana po caym wojewdztwie.

O czternastej wiadomo od Stadnickiego i Szkuty, a zaraz potem odKwiatkowskiego i Wielicki: samoloty s sprawne! Nie wiadomo jeszcze, co sidzieje z Kurowskim.

Oto skutki kategorycznego zakazu dowdcy dywizjonu, aby nie podawa

zaogom do wiadomoci, gdzie majldowapodczas przebazowania.Pierwszy raz od pocztku wojny Prusiecki nie wytrzymuje:

Idiotyzm! Kto wymylitaki wariacki rozkaz?Niestety, nie wiadomo, kto wymyli. Takie polecenie otrzyma dowdca

dywizjonu z brygady.Potem Prusiecki sireflektuje: nie wolno dopuszczado rozlunienia nerww.

Uznaje bd, zresztnie wasny, i stara sigo naprawi. Rozkazw krytykowaniewolno. Bd co bd jest wojna, a on dowdca eskadry jest w tej wojnieonierzem.


30/72


28

Pamita jednak, e to nie jedyny bd. Drugi to nierozpoznanie pogody wrejonie Starej Wsi. Nikt nie mia pojcia, e ley tam mga, ktra si, podniosaznad rzeki Liwiec. I trzeci: w ostatnie chwili zmieniono miejsce zbirki dla

dywizjonu a dowdca eskadry nie zosta o tym powiadomiony. Dlatego zbirkajakonie wysza. Zbyt wiele bdw jak na pierwsze dziaania dywizjonu osi,ktry pozostaje w dyspozycji naczelnego wodza.

Trudno. Stao si. Dobrze, e doczyli do eskadry Szkuta i Stadnicki. Ale jestju po odprawie Te zaogi nie zostay wyznaczone do wykonania pierwszegozadania bojowego. Brygada rozkazaa; przeprowadzi rozpoznanie ruchwkolumn-pancernych w rejonie Radomska. Poleci samolot numer 72114.

Obserwator porucznik Pawelski zbiera swojzaog: pilota kaprala Twardaworaz strzelcw kaprala Krzeczewskiego i starszego szeregowca Modro. Bombysrozadowane. W zbiornikach peny zapas paliwa.

Pochodzimy trochnad celem mwi Pawelski do Twardawy. Sprbujzapamita wszystko, co jest godne uwagi. Ja bd notowa, ale zawsze lepiej

patrzewe dwch. We czterech wtrca siKrzeczewski. Nie. We dwch. My bierzemy na siebie obserwacj ziemi, wy nieba.

Zreszt, po co ja was woze sob? W powietrzu mogbymyliwce, a ja mamnieprzepartochotpowrcitu. Jasne?

Tak jest, panie poruczniku. Chyba e nie bdzie myliwcw Krzeczewskiusiuje sijeszcze targowa.

Choby i nie byo. Gwno was to obchodzi, jeden z drugim. Macie patrzena niebo i koniec. Za co wam dali te belki? obserwator stara siokaza, e jestzy, chobardzo lubi tych chopcw i wie, e sowa ich nie wypywajz brakw wwyszkoleniu, lecz z chci jak najlepszego wykonania rozpoznania. Zreszttracimy czas na gupstwa. Sygnay te co zawsze zwraca sitym razem do pilota.

Bdziemy chodziciasno. Jak powiem w krg, to w krg, nie tak jak wtedy,pamitasz? A w ogle niech was rka boska broni, jakby co...

Znaj Pawelskiego. Od pierwszych dni lataj na tym osiu. Lubi czasemwarknbez powodu, ale to dusza czowiek. Niech was rka boska oznacza, eto ostatnie sowa dowdcy zaogi wiedzto od miesicy. Wic do samolotu.

Kapral Twardawa jest dobrym pilotem. Wida to ju podczas startu, gdysamolot odrywa silekko i pewnie, by natychmiast po schowaniu podwozia stanna kurs do Radomska. Litera S, narysowana na mapie, obejmuje rejon pomidzy

Now Brzenic i Kodrbiem. Radomsko znalazo si w centrum obszaruobserwowanego.

Pawelski rozkada mapna kolanie. Usiuje dobrze zapamitarozmieszczenielasw, drg i torw kolejowych, aby zidentyfikowa je bez trudu nad celem. Jesttego sporo. Szosa z Radomska do Rozprzy przez Kamiesk, do Nowej Brzenicy,do Przedborza oraz przez Pawno i Gidle do Komnicy; tor kolejowy Radomsko


31/72


29

Piotrkw Trybunalski na pnoc i Radomsko Czstochowa na poudnie. Namapie cienka niebieska nitka to rzeczka Widawka. Ale na t rzeczki trzebauwaa. Przecina j bowiem tor kolejowy Radomsko Piotrkw, i szosa

Radomsko Kamiesk. Muszwic byna niej mosty. Jeeli kolumny pancernejeszcze do mostw nie doszy trzeba je zniszczy. Szkoda, e nie ma ani jednejbomby. Mona by to zrobiod razu. Chociasz drugiej strony rozpoznanie wymagaduej koncentracji uwagi. W wyniku rozpoznania rusza wyprawa, a wtedy bdzietu gorco.

Chyba polecimy z wypraw myli Pawelski. Powinnimy polecie.Przecienajlepiej bdziemy wiedzie, gdzie co jest.

Pod samolotem duy masyw leny. Ju trzeba si skupi, bowiem tuza nimznajduje sicharakterystyczny punkt orientacyjny: skrzyowanie toru i szosy. Odtego punktu rozpoczyna siwykonywanie waciwego zadania bojowego.

Podniesitrochwyej rozkazuje Pawelski Twardawie.Nie trzeba powtarzapolecenia. Wolant na siebie, dwignie obrotw do siebie.

opodnosi szklany nos z kabinobserwatora, dowdcy zaogi. Do. Dziesistopni w lewo.Pawelski chce wejdokadnie nad szosRozprza Kamiesk Radomsko.Samolot lekko si pochyla. Jest ta poszukiwana szosa. Teraz ju Twardawa

rozumie myl dowdcy zaogi. Pomidzy trzema kpami drzew szosa zataczaagodny uk. Trzeba te kpy obejrze. Bymoe, zamaskowane stam czogi. Lecznie, ado Kamieska nic. Znw skrzyowanie szosy i toru, niedaleko most nadWidawk. Nic. Na mocie jeszcze spokj. Lecz no tak to sczogi! Kolumnawychodzi z Radomska. Obserwator rysuje na mapie maleki czog, obok stawiacyferk7. Kolumna pancerna dugoci siedmiu kilometrw.

Dziewidziesit w lewo!S junad Radomskiem. W miecie czogi i samochody pancerne. Troch

chyba piechoty lub zag niemieckich wozw bojowych. I to musz zaznaczy.Lecz jak bombardowa polskie miasto? Ale trzeba wiedzie, e w miecie s

Niemcy.Energiczny zakrt na wschd. Szos na Kodrb Przedbrz rwnie

wychodzi kolumna.Maleki lasek z lewej strony zaraz ukryje w swym wntrzu stalowe puda.

Nagle spokojny las oywa. Nad koronami drzew biaoniebieski dym jak mga.Artyleria przeciwlotnicza. Rwsipociski, wszystkie za wysoko.

Obserwator nie musi teraz wydawa adnego rozkazu. Twardawa rzucasamolot w ostry prawy zakrt ze znianiem i ucieka od Kodrbia pomidzyniedalekie laski. Jeeli tam take jest artyleria, moe by le. Lecz nie, ogiestopniowo cichnie.

Do Radomska! rozkazuje obserwator. Jeszcze jeden zakrt w prawo.Znw o leci wzdu szosy, naprzeciw cigncej kolumnie pancernej. Nad


32/72


30

Radomskiem przelatuje do nisko wok miasta rwnie mog byrozstawione baterie dzia przeciwlotniczych. Dalej na zachd do NowejBrzenicy. I znw czogi.

Jasny gwint! mruczy Pawelski. Sporo tego.Kolumna dugoci szeciu kilometrw.Zakrt w lewo. Trzeba spenetrowaten rejon jak najdokadniej.Do Radomska z Pawna zda kolumna samochodw pancernych.Dywizja? Chyba wicej. Korpus! Trudno jest przeliczy wszystkie czogi,

samochody pancerne i mnstwo pojazdw pomocniczych. Mapa Pawelskiegogsto jest pokryta taktycznymi znakami.

W lesie, na poudniowy zachd od Radomska, podejrzany tuman kurzu.Ostatnie zajcie rozpoczte. Czogi. Cyferka 6 na polnej drodze.

Do domu. Jeszcze raz nad szos do Rozprzy. Pawelski chce potwierdziwyniki swego rozpoznania.

Niej... Jeszcze niej.Oczywicie Twardawa rozumie, dlaczego trzeba lecie nisko. Nie mona si

naraana ogieartylerii przeciwlotniczej z tego lasku na wschd od Radomska. Wyrywamy!Pawelski ukada meldunek. Trzeba lecienatychmiast myli. A jeeli tak, to

nie wemie udziau w wyprawie. Nie zdy zaadowabomb, nie zdy uzupenipaliwa, chocia na pewno pompa paliwowa, jedyna pompa w dywizjonie, jestwolna.

Meldunek Pawelskiego potwierdza dane, ktre otrzymajuze sztabu brygadydowdca dywizjonu, kapitan pilot Stanisaw Cwynar. Dowdca wiedziatake to,czego nie mg jeszcze wiedziePawelski: e od 2 wrzenia 16 korpus pancernyatakowany bykilkakrotnie przez II dywizjon Karasi majora Biaego i VI dywizjonKarasi majora Peszke.

*

Zaogi juwyznaczone. Klucz poprowadzi dowdca eskadry kapitan Prusieckiz pilotem podporucznikiem Kau i strzelcami: kapralem apotem i kapralemGuzowskim. Prowadzonymi bd zaogi w skadzie: obserwator podchoryStadnicki, pilot podchory Grecki i strzelcy kapral Kubicki i kapralMarkiewicz oraz obserwator podchory Winiewski, pilot podchory Wjcik istrzelcy sierant Kdzierski i kapral Kasianowski.

Twardawa uzupenia paliwo, gdy klucz przeciwko korpusowi pancernemuwystartowa do pierwszego w historii dywizjonu lotu bojowego. Trzeba bdzieczeka na jego powrt. By moe, zaraz po wyldowaniu tego klucza polecnastpni. Pawlicki rozoy map pod skrzydem osia. Po szosach jurozpoznanych niemieckie czogi pr w gb Rzeczypospolitej. Kto je zatrzyma,


33/72


31

jeli nie bombowce? Podobno dziesity dywizjon take wystartowa. Ciekawe, wjakim skadzie. Pawlicki ma wtpliwoci: zbyt wiele jest tych czogw,wchodzcych w skad 16 korpusu, aby mogy je unieszkodliwi bomby jednego

klucza. Powinny wystartowaobydwa dywizjony w penym skadzie. Nie trafia mudo przekonania argument, e osie trzeba oszczdza. By nad Radomskiem,przekonasinaocznie. Czogi niemieckie zrobiy na nim kolosalne wraenie. Niewidzia po stronie polskiej siy, ktra mogaby skutecznie przeciwstawi siniemieckiej pici pancernej, skierowanej najpierw ku odzi, a potem chyba kuWarszawie. Zatem ani jedna bomba nie powinna chybi celu. Ani jedna! Nie

bdzie wic sypaich jak groch, ustawi zrzutnik odpowiednio...Chciaby ju by znw nad ktr z tych drg wiodcych od Radomska.

Choby nawet przy tym lasku, gdzie obrona przeciwlotnicza moe sidobrze dawe znaki. Dziwi si tylko, dlaczego, gdy lecia na rozpoznanie, wasna obronakolumn pancernych nie otwieraa ognia. Zreszt, przestao to by wane. Teraztrzeba tylko czekana rozkaz.

adowabomby? Dowdca dywizjonu,zabrania. Nie adujemy wicej. Nie ma sensu zdejmowaprzed startem. Jak to? Wic nie lecimy na bombardowanie? Nie lecimy. Ale... Taki rozkaz.Kapitan Cwynar jest zupenie spokojny. Ale Pawelski wie, e to tylko maska.

Wyczuwa, co moe sidziaw duszy dowdcy dywizjonu. Przeciegdy referowawyniki rozpoznania, widzia, jak twarz Cwynara ciga si i powanieje; takwyglda czowiek, ktry podejmuje wan decyzj. Widzia take potem, jakkapitan przygryza wargi, suchajc gosu ze suchawki telefonu. Sysza gucheTak jest, panie pukowniku i jeszcze usiowanie, aby przekona rozmwc ztamtej strony: Moe by jednak... W drodze powrotnej moglibymy... Tak jest.Zrozumiaem. Szkoda.

Nic wic nie dao si zrobi. Bd wraca do Podlodowa. Dziwna, bardzodziwna ta wojna. Przeloty, same przeloty, bez bomb, a tymczasem korpus

pancerny bez przeszkd wdziera sina polskie ziemie. Musimy wykona ten rozkaz mwi Cwynar do Pawelskiego, jakby si

tumaczy. Rozumiesz? Musimy. Brygada da tego kategorycznie. Myl, edowdca brygady tema ograniczone moliwoci.

Tak byo w istocie. Nie chodzio ju nawet o to, e sztab brygady zostapowoany bardzo pno i do wybuchu wojny nie zdyzorganizowaprecyzyjniedziaajcego aparatu dowodzenia i zaopatrywania, e nie otrzyma w gruncierzeczy wszystkich rodkw, ktre zapewniyby sprawne funkcjonowaniedowodzenia. Przeciejeden pluton telefoniczny, choby sidwoii troi, nie mgsprostarzeczywistym potrzebom. Po drugie trzydzieci szebombowcw nie


34/72


32

mogo wystarczy, aby zaspokoi najpilniejsze dania dowdcw armii, nawetwtedy, kiedy dowodzenie funkcjonowaoby nienagannie.

Rozpraszamy si rzuciuwagPawelski. Cwynar skinpotakujco.

Masz racj, chopie. Temylaem o tym, eby dziaacaym dywizjonem.Ale jestemy w dyspozycji naczelnego wodza. To wyczerpuje zagadnienie. Niemwmy o tym wicej. Chc ci powiedzie jeszcze jedno: to, e tak czstozmieniamy lotniska, ma swoje dobre strony. Bo zauwa: bombardowane byywszystkie lotniska czasw pokojowych.

Byo tak rzeczywicie. Ju pierwszego i drugiego wrzenia spady bomby nalotnisko warszawskie, dbliskie, krakowskie, lwowskie, poznaskie, toruskie.Bombardowane byy Lida, Maaszewicze, Grudzidz. Sprzt szkolny i czcioworezerwowy uleg zniszczeniu. Lotnictwo pozbawione zostao naturalnego ikoniecznego zaplecza zaopatrzeniowego.

Widzisz? A my nie stracilimy na polowych lotniskach ani jednej maszyny. Tak. Lecz z drugiej strony... Comi siw tym wszystkim nie podoba.Trudno byo obserwatorowi osia, a nawet dowdcy dywizjonu w tym czasie

sformuowa jakie konkretne, oparte na znajomoci faktw zarzuty. Sdzonoprzecieoglnie, e lotnictwo bombowe stanowi odwd naczelnego wodza i jakotakie moe by szybko uyte w rnych zagroonych punktach lub na rnychkierunkach dziaa, ktre mogyby by rozstrzygajce. Brygada staa si wicoczkiem w gowie naczelnego dowdztwa. Wiele rozporzdze, majcychsuy tej zaoonej elastycznoci uycia, sprowadzio si jednak do tego, ezabrako oglnie sformuowanego zadania ramowego, a naczelny dowdcalotnictwa ograniczy inicjatyw dowdcy brygady w wyborze celw do

bombardowania. Na zadanie dowdca brygady mg wysa samodzielnie niewicej nidwie eskadry. Tak oto naczelny dowdca lotnictwa praktycznie speniafunkcjdowdcy brygady. Nie mogy tego nie odczudywizjony.

Rozkaz kolejnego przebazowania przyszed za porednictwem dowdcybrygady od naczelnego dowdcy lotnictwa.

Przynajmniej nie musimy simordowaz podwieszaniem bomb.Niewielka pociecha.W ogle pech przeladuje pitnasty dywizjon. Oto przychodzi wiadomo, e

Kaua ldowaprzymusowo, zaraz po starcie, we wsi Woynka.Jak mogli tego nie zauwayz lotniska?Cwynar przyjmuje wiadomo. Musi wiedziedokadnie, co sistao.Urwany reduktor. Prusiecki przy telefonie jest bardzo zdenerwowany. Tupo

starcie zorientowa si, e trzeba ldowa. Ale ldowa z penymi komoramibombowymi nie mona. Wiadomo, co si stanie. Samolot jest wystarczajcociki, aby zadziaay zapalniki przy zetkniciu si z ziemi kaduba samolotu.

Niemoliwe jest ldowanie samolotu z bombami nawet na twardym, betonowympasie, z otwartym podwoziem, cdopiero mwio ldowaniu w przypadkowym


35/72


33

terenie. Trzeba wyrzuci bomby. Na pewno. Ale pod samolotem, ju nakoniecznym znianiu, kartoflisko. Kobiety. Kilkanacie kobiet prostuje si.Zapewne dostrzegy biao-czerwone szachownice, pozdrawiaj zaog rkami. A

bomby trzeba rzuca. Na te kobiety? Prusiecki trzyma donie na zrzutniku.Wysypa wszystkie jednoczenie, cay adunek przeznaczony dla niemieckichczogw. Przecznik ley w pooeniu zrzut pasywny, ale i tak trzeba czeka, askoczy si to kartoflisko z kopicymi ziemniaki kobietami. Samolot tymczasemznia sinieubaganie. Lotem lizgowym, na prdkoci ledwo-ledwo, leci wprost

przed siebie. Pilot podporucznik Kaua dobrze wie, e teraz kady zakrt jestniebezpieczny. Wic prosto, przed siebie. Dobrze, e na wprost nie ma anizabudowa, ani drzew.

Nagle samolot podskakuje gwatownie w gr. Jaka ulga! To Prusiecki wysypabomby. Mona ldowa.

C z tego, e ldowanie odbyo si precyzyjnie? Samolotu 72115 ju niema. Nie wmontuje si reduktora przed odlotem do Podlodowa. Tyle tylko, emona zebrawysypane pasywnie bomby.

C, wojna. Trzeba sipogodzize stratami, chociastrata tego wanie osiajest wyjtkowo bolesna. eby przynajmniej w walce mniejsza! byaby szkoda.

Tak siwydaje. Ale to wcale nieprawda. Mija judruga godzina, a dwa osienie wracaj. Coraz czciej ci, ktrzy pozostali na ziemi, spogldajw kierunku

poudniowo-zachodnim. Z wolna niepokj ogarnia wszystkich. Rozmowy gasn,ludzie chodz jak struci, ten i w jeszcze prbuje artowa, ale nikt siz artwnie mieje. Gorzko. Trzecia godzina. Wreszcie telefon z Warszawy. o72100wyldowaw Boernerowie. A wic Wjcik, Winiewski, Kdzierski i Kasianowski

yj. Niech lecdo Podlodowa, do Starej Wsi nie ma po co, tu nie zastanjudywizjonu. Oczywicie, jeli zdoajusundefekt silnika...

Ale znalelimy drani pomimo przymusowego ldowania gos z tamtejstrony telefonu jest wesoy. Cay adunek w celu.

Syszalno jest bardzo za. Nie ma co mczy si i dopytywa o szczegy.Zobacz siprzecieznw w Podlodowie. Tylko jedno pytanie jest nieodzowne:co z zaogStadnickiego?

Nie wiesz? Moe gdzieusiad?Nikt nic nie wie. 72182 zaginbez wieci. al.Nie mona pozwolisobie teraz na aob. Trzeba stwierdzi, e wyprawa jest

nieszczliwa. I leciedo Podlodowa. Znw rzut koowy bdzie w drodze, znwjedna pompa paliwowa suyma caemu dywizjonowi, znowu zaogi same muszadowabomby do komr.

Pocieszajce jest tylko to, e powrci bez strat klucz z dwiecie szesnastejeskadry kapitana Wadysawa Dukszty. Panuje tam nieopisany entuzjazm. Okazujesi, e mona dziaa, mona zaatwia niemieckie czogi, jeli nie ma sitakiego obrzydliwego pecha, jaki przeladuje eskadr dwiecie siedemnast od


36/72


34

samego pocztku wojny. Przeciejedyne straty, jakie ponisdo tej pory dywizjon,to straty tej wanie eskadry.

Nie mona jednak miealu do Dukszty i tych chopakw, co powrcili znad

Radomska, e cieszsi, wiwatuj, e siciskaj, wysiadszy z kabin. Nie monamiepretensji o to, e w obliczu strat kolegw nie traczapau, e gotowi slecieznw, choby na peny zasig osia. Byo nad szesnastym korpusem pi

bombowcw, a to jest szetysicy kilogramw adunku. A straty? C, wojna.Nie wiedzieli chopcy od Cwynara, e te nie. osi mino si w drodze

powrotnej. Nie wiedzie take, e Naczelne Dowdztwo Lotnictwa popenio tegodnia powany bd, nakazujc pitnastemu dywizjonowi przelot transportowy doPodlodowa, a tylko dziesity utrzymujc w walce.

Owszem, przelot do Podlodowa by nawet uzasadniony. Ale przelot zadunkiem, ktry po drodze dywizjon mgby zostawiw okolicach Kamieska,gdzie korpus zdemoralizowany od dotychczasowymi nalotami broni sisab chaotycznym i niezbyt skutecznym ogniem Czwartego wrzenia korpus tenstanowi jeszcze wspaniay cel dla bombowcw. Decyzja przebazowaniadywizjonu lotem transportowym znacznie ograniczya straty korpusu.


37/72


35

WIELKI DZIEDZIESITEGO DYWIZJOM

Panie majorze, generaUjejski przy telefonie.Nareszcie cosidzieje. Cosibdzie dziaa Major Werakso wierzy, e nie w

tym celu dywizjon zostaprzebazowany do Kucin, tak bliski frontu, aby siedziebezczynnie i czeka, ajakizwiadowca niemiecki wreszcie odkryje zbyjaskrawopomalowane osie dziesitego dywizjonu. Bomby s w komorach. Gdyby terazgeneraUjejski zadaznw przebazowania... Nie, to jest niemoliwe.

Melduje simajor Werakso. Tak, sucham uwanie.Zacienia si krg lotnikw wok dowdcy. Z wyrazu jego twarzy prbuj

wywnioskowa, jaki jest rozkaz. A major najwyraniej siumiecha.

Tak jest. Jestemy gotowi. Tak, od rana. Naturalnie, natychmiast zomeldunek.

Wic jednak wejdnareszcie do walki. Noc bdzie siduya, bdznw terozmowy i uciszania, bo przecie trzeba wypocz. Jutro bdzie wojna jakwyrazisiktryz lotnikw. Szkoda, e nie zaraz, nie teraz. Juby byli przeciew kabinach samolotw, uwolnionych nareszcie z tych maskujcych gazi. Gotowisdo startu, nawet do nocnego lotu. Przeciemona zawiesipod skrzydami pocztery bomby owietlajce, bez wielkiego uszczerbku dla udwigu. Jako si

podniosz tego przykrtkiego lotniska. Co tam, niech bdzie przykrtkie. To nic,

e tylko dwanacie setek w komorach bombowych. Najwaniejsze, e w kocu jestrozkaz bojowy.

Gasiwiato! Dogapienia siw ten obrazek!Obrazek jest mapw rejonie Czstochowy w skali 1:500 000.

Dobra, dobra. Jak mylisz? Ile ich tam moe by? Korpus. Korpus... Policzymy. Po dwie serie. Osiemnacie samolotw po dwie serie,

po szesztuk... Zgasisz wreszcie to wiato? Cholerny matematyk. Buchalter!

Dobrze. Zamknij si. Jutro lecisz, gos nadwerysz!wiato jednak ganie. Kilka godzin snu przyda siprzecie. Spokojnego snu

nareszcie. Tak sizdaje, ale raz po raz, juw zupenej ciemnoci ktorzuca jakuwag na temat wojny i tego korpusu, ktry jutro zostanie poczstowany czynchata bogata...

Od rana na lotnisku krztanina. Leci cay dywizjon. Pierwsze zaogi ju swkabinach Start pojedynczo. Zbirka w kluczu na maej wysokoci, nie wicejni piset metrw Dywizjon powinien uzyska zaskoczenie. Wprawdzie korpus

pancerny bombardowany by ju wczoraj i przedwczoraj, ale Karasie nie bior

wicej ni szeset kilogramw. Teraz dopiero on urzdzszkopom bal. Szkoda,


38/72


36

e nie mona wzipenego adunku, ale zrobi, co sida. Bdzie tak: prowadzcyrzuci pierwszy seri szesetek. Gdy bdzie rzuca drug seri, na kursie

bojowym znajdzie si lewy prowadzony z pierwsz. I tak dalej drugi klucz,

trzeci klucz. Potem w tej samej kolejnoci, kluczami, dwiecie dwunasta eskadra. Powinien bybigos!Lec wzdu linii frontu dokadnie na poudnie, Kuciny s jednak wysunite

daleko na zachd W czwartym dniu wojny znalazy si ju w bezporednimssiedztwie frontu. Z rozpoznawynika, e ten front ma byprzeamany w rejonieRadomska. Dziesity dywizjon leci wanie; po to, aby do przeamania niedopuci. Karasie nie zniszczyy ani szeciokilometrowej kolumny zdajcej z

Nowej Brzenicy, ani tej z Kruszyny, ani z Komnicy. Kolumny przez noc pewnieznw zebray siy. Wyka wiksz czujno; obrona przeciwlotnicza bdzieuwaniejsza niprzy pierwszym nalocie Karasi drugiego wrzenia.

Pod prawym skrzydem Bechatw. Jublisko. Tylko jeden niewielki lasek ijuKamiesk. A tuza nim...

Dokadnie tak, jak byo w doniesieniach zwiadowcw czogi. Jeden zadrugim peznszare pancerne puda, kilka motocykli z przyczepami i znw czogi.Wisi nad kolumnlekki, bkitny woal spalin. Peznpowoli od strony Radomska.A moe to tylko z kabin szybkich samolotw bombowych odnosi siwraenie, e

peznpowoli?Jeszcze sinie spostrzegli, jeszcze nie wiedz, co im grozi. A osie dwiecie

jedenastej eskadry jusna kursie bojowym, jupierwszy z nich znajduje sinadczoem kolumny. Obserwator przylgn twarz do celownika. Do na zrzutniku

bomb, szybkie spojrzenie na przecznik zgadza si, zrzut seriami, po sze.Szosa w rodku celownika, obserwator czeka, chce cikilka wozw pancernych,chce bomby umieciw rodku kolumny. Juseria bomb! Poszy!

Nie czas ogldaskutki. Jeszcze szebomb pozostao w komorze, wic znw.Tylko dokadnie celowa, jak najdokadniej. I tak w komorach bomb zbyt mao,nie wolno zmarnowaani jednej.

Seria!Pierwszy okadzie siw prawy zakrt. Pilot jest uprzedzony, e okoo piciu

kilometrw z lewej znajduje sibateria przeciwlotnicza. Po co wchodzipod lufy?Teraz mona patrze, co si dzieje na szosie. Wida niewiele. Jeszcze nie

rozwiasidym po ataku drugiego osia, lecwanie bomby z trzeciego szekreseczek, ledwie si oderway od kaduba i ju tryska w gr sze gejzerw.Pilot widzi, wyranie widzi, jak w fontannie ziemi i dymu koziokuje przyczepamotocykla.

Niektre czogi w rodku kolumny zjed z szosy. Usiuj si rozproszy!eby nastpne klucze zorientoway si, eby si tylko zorientoway, e szosa zachwilopustoszeje. Niestety nie ma radia, nie mona nic podpowiedzie. Lecone,


39/72


37

jakby si umwiy, nie idpojedynczo, lecz trjkami. Trzy razy po sze bomb,wzduszosy.

Pali si jeden czog, pali si drugi, trzeci. Czwarty znieruchomia w leju od

bomby. Ju lecnastpne klucze. Szerokaw. Stalowe uki nie majszans, nierozproszsinadmiernie, nie uniknpotnego ciosu.Pierwszy klucz zebra si w szyk. Bomb ju nie ma, ale prowadzcy nie

wchodzi na powrotny kurs, nie chce jeszcze wraca. Jeszcze raz na kurs bojowy,jeszcze mona uy broni pokadowej. Tylko z mniejszej wysokoci. Wieleczogw znieruchomiao. Na zaoranym polu obok szos wida rozpaszczonesylwetki piechurw. A moe zag czogowych? Pociski z broni pokadowej jakgroch sypisina ziemi.

Do! Oszczdzaamunicj!Prawda mona przeciew drodze powrotne spotkaMesserschmitta. Jak si

broni, gdy amunicja zostanie zuyta? Nie ma take sensu duej pozostawanadcelem. Kurs do domu. Pene obroty. Z prdkociponad czterysta kilometrw nagodzinoddalajsiod pobojowiska, zostawiajc za sobponce czogi wroga.

Zadanie wykonane! Cza rado! Strzelcy, patrzedokadnie!Patrz. Obserwujprzestrze, nie zapominajo swojej roli obrocw osia.Teraz linia frontu pozostaje z lewej strony, niemal pod skrzydem. Wida

dalekie wybuchy pociskw artyleryjskich. Gdyby nie huk silnikw, z pewnocisychabyoby serie broni maszynowej. Jest coparaliujcego w tym widoku: wczwartym dniu wojny Niemcy zdoali zagarnpoowterytorium Polski.

Ogarnia wcieko. Ale nie taka, jak w Uu, wcieko bezsilnoci, gdysypay sibomby na pole wzlotw i trzeba byo leew wieo wykopanym rowie

przeciwodamkowym, a na niebie ani jednego samolotu z szachownic.Czujswojmoc, obiecujw duchu jeszcze tu wrci. Tu albo gdziekolwiek,

gdzie tylko wyle ich rozkaz. Jeszcze dzi, za chwil, byle tylko zatankowasamolot, zaadowanowe dwie serie po szesetek... Przecienie zostaodwoanyrozkaz bombardowania pancernego zgrupowania. Nie mogli tego wiedzie, erozkaz zosta zmieniony i okrelenie wszystkimi rozporzdzalnymi siamiwycofano. Junie dotyczypitnastego dywizjonu.

Pierwszy owyldowa.Jeszcze pilot nie zdywyczysilniki, a strzelcy jusna ziemi, jubiegn

do bomboskadu, ju nios pierwsz z dwunastu setek. W ruchu jest pompabenzynowa, zbiorniki znw si wypeniaj, byle szybciej, jednoczenie zwieszaniem nowego adunku bomb na zamki.

Nastpne osie schodz do ldowania i kou do swych bramek w lesie.Niecierpliwe oczekiwanie na pomppaliwow. Bieg do bomboskadu...

Major Werakso nie musi rozkazywa. Rozkrcia si maszyna i pracuje jakkoo rozpdowe. Jupierwszy klucz gotw, prosi o zezwolenie na start.


40/72


38

Lecie, chopcy.Tradycyjnie zacinita piz odchylony w grkciukiem.

Powodzenia! Wracajcie szczliwie!

I znw sw powietrzu. Teraz trasa wzdu linii frontu jest znajoma. Prdzej.Skrzyda tnpowietrze. Szybciej niczterysta dwadziecia kilometrw na godzin nie mona. Przez gupiniecierpliwonie bdzarzynali silnikw. Przydadzsi jeszcze. Niemcom pozostao sporo czogw. A moe przyjdzie taki dzie, eosie zostanteuyte zgodnie ze swoim przeznaczeniem do bombardowanialotnisk nieprzyjacielskich, wzw komunikacyjnych i okrtw wojennych? Jeeliwszystkie jednostki lotnicze uzyskaj takie powodzenie, moe si zmieni obrazwojny. Entuzjazm olepia lotnikw, przestajbyrealistami, sukces zawrciim wgowie. Wypatruj Bechatowa z charakterystycznym potrjnym zbiegiem drg ikowa na skraju lasu. Zaraz za Lekowem Kamiesk.

Wydaje si, e czogi jeszcze dymi. Czyby paliy si tak dugo? Drogazawalona jest wrakami, zryta lejami bomb. Dopiero teraz wida, co znaczydywizjon osi, choby nawet z poow adunku. A gdyby tak mona byostartowaz dobrze przygotowanego lotniska i wzite dwie i ptony na pokad?Cby pozostao z tej ogromnej niemieckiej jednostki?

Tuza Widawkczogi zjedajna obie strony szosy. Zaogi juspostrzegynadcigajce od pnocy niebezpieczestwo. Dwa czogi, zbliajce sido mostuna Widawce, nie zdyy zjechaw pole. Obserwator pierwszego osia wskazujecel pilotowi. Ten skingow rozumie, celem jest ten wanie most. Prowadziosia dokadnie, umoliwia obserwatorowi dobre celowanie, pochyla si nieco,

jakby lepiej mu si pilotowao w tej troch nienaturalnej pozycji. To napicienerwowe, ale rka na wolancie jest pewna, oko obserwatora-bombardieraniezawodne. Seria bomb, jak zawsze sze.

I junie ma mostu na Widawce. Nie ma tejednego z dwch czogw! Drugizatrzymasiniezdecydowany, skrca w prawo, wzdubrzegu rzeczki, do szosyna Kodrb i Przedbrz. Idzie za nim lewy prowadzony klucza. Rozpoczyna sidziwaczne polowanie osi pojedynczych bombowcw przeciwko pojedynczymczogom, a z lasu pomidzy Kodrbiem i Chemnem nagle odzywa siartyleria.

Obserwator wskazuje pilotowi ten las. Seria bomb znika pomidzy drzewami.Bateria milknie. Ale nie na dugo. Znw podejmuje chaotyczny ogie.

Tymczasem prawy prowadzony idzie dalej w kierunku Radomska. Tam ssamochody pancerne. Wysypuje swj miercionony adunek. Trzy osie przezchwiluganiaj sinad polami z obu stron szosy, ale junie sgrone. Czasemodezwie sikrtkseriktryz karabinw maszynowych. Biorkurs na lotnisko iidlotem koszcym, nie ma powodu wznosisi.

Teraz junadlatujce klucze i pojedyncze samoloty nie dziaajbez przeszkd.Niemcy zdoali opanowapanik, ktra powstaa przed poudniem; uruchomionosiln obron przeciwlotnicz kolumn. Wiele czogw i samochodw pancernych


41/72


39

usiuje si schroni pod oson baterii przeciwlotniczych. Zorganizowano takestanowiska broni maszynowej. Mimo to osie dziesitego dywizjonu niemal bez

przerwy wisz nad rejonem. Z powodu zerwania mostu na Widawce korpus, w

stanie mocno uszczuplonym, musia od tej chwili szuka bardziej dogodnychprzejna poudnie od Widawki.Tak jak startowali, tak wracaj kluczami lub pojedynczo i znw, jak to

byo po pierwszym starcie caoci dywizjonu, szybko uzupeniaj paliwo iadunek bomb. Mina pora obiadowa, ale nikt nie pyta o jedzenie, jest co

pilniejszego do zrobienia. Widz rezultaty swojego dziaania. Od rana korpuspancerny ju wiadomo, e to jest korpus wiadomo ta rozesza si szybkopoczt pantoflow nie poszed ani kilometra do przodu. Czuj ciarodpowiedzialnoci. Poniewa lotnisko wysunite jest daleko na zachd, lecwzdu linii frontu, naturalnie wzdu wschodniego skraju, nad polsk stron.Mog si zorientowa, e ochrona jest saba, sabiutka, e nie ma takich si naziemi, ktre by mogy skutecznie przeciwstawi si potnej pici pancernej. Amoe sgdzietakie siy, gdziena innych odcinkach albo tew rezerwie, w gbik

1969-08 - Losie atakuja samotnie.pdf

Documents

Transcript of 1969-08 - Losie atakuja samotnie.pdf