15 Podstaowych Orzezcen ETS_AD Zasady Prawa UE

BIURO TRYBUNAU KONSTYTUCYJNEGO ZESP ORZECZNICTWA I STUDIW

Zasada pierwszestwa prawa wsplnotowego w krajowych porzdkach prawnych wedug orzecznictwa ETS i Sdu Pierwszej InstancjiOMWIENIA WYBRANYCH ORZECZE (19632005)

Listopad 2005

Opracowanie:

Przemysaw Mikaszewicz

W opracowaniu przedstawiono pitnacie wyrokw Trybunau SprawiedliwociWsplnot Europejskich (ETS) i dwa wyroki Sdu Pierwszej Instancji Wsplnot Europejskich (SPI), wydane w latach 1963 2005, ktre uksztatoway tre i ramy pierwszestwa prawa wsplnotowego, czy szerzej prawa Unii Europejskiej, w krajowych porzdkach prawnych. Uwzgldniono najwaniejsze orzeczenia dotyczce relacji midzy przepisami prawa wsplnotowego a normami konstytucyjnymi pastw czonkowskich. Rzeczywiste funkcjonowanie zasady pierwszestwa jest cile zwizane z bezporedni skutecznoci prawa wsplnotowego i z problematyk stosowania tego prawa przez sdy i organy administracji. Z tego wzgldu omwiono kilka najnowszych wyrokw dotyczcych tych zagadnie, ktre skadaj si na obraz obecnej pozycji prawa Unii Europejskiej. Orzeczenia te wyznaczaj w szczeglnoci granice bezporedniej skutecznoci prawa wsplnotowego (wyrok w sprawie Berlusconi) oraz zakres obowizku wykadni prawa krajowego w zgodzie z prawem UE na gruncie III filaru (Pupino). Wyroki SPI w sprawach Yusuf i Kadi wskazuj m.in. na pierwszestwo wynikajcych z Karty Narodw Zjednoczonych obowizkw pastw czonkowskich ONZ przed postanowieniami Konwencji o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci oraz Traktatu ustanawiajcego Wsplnot Europejsk. Natomiast akty prawne UE stanowice implementacj prawa tworzonego przez organy Narodw Zjednoczonych podlegaj kontroli SPI z punktu widzenia zgodnoci z midzynarodowymi normami iuris cogentis. W opracowaniu pominito niektre powoywane w literaturze orzeczenia dotyczce zasady pierwszestwa, takie jak wyroki w sprawach 100/77 Komisja przeciwko Wochom i 102/79 Komisja przeciwko Belgii, w ktrych zagadnienia prawa konstytucyjnego dotycz kwestii krajowych procedur prawodawczych w kontekcie transpozycji prawa wsplnotowego. Ponadto zrezygnowano z omawiania szeregu orzecze, ktre powtarzaj zasadnicze tezy najwaniejszych wyrokw, lecz nie zawieraj nowych istotnych elementw ksztatujcych tre i granice zasady pierwszestwa prawa UE. Wyroki zostay przedstawione w porzdku chronologicznym. W ramkach umieszczono podstawowe informacje o orzeczeniu, w szczeglnoci sygnatur i skrcon nazw sprawy, rodzaj postpowania oraz przygotowane specjalnie dla celu niniejszego opracowania hasowe okrelenie przedmiotu sprawy w nawiasach kwadratowych. W przypisach znajduj si linki do penych tekstw orzecze w jzyku francuskim (jzyk roboczy ETS i SPI), angielskim oraz gdy jzykiem sprawy by niemiecki take w tym jzyku. W przypadku wyrokw przetumaczonych na jzyk polski podano link take do tej wersji jzykowej. Przemysaw Mikaszewicz

2OBJANIENIE SKRTOWCW

EKPCz Konwencja (europejska) o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci z 1950 r. (z pniejszymi protokoami uzupeniajcymi) ETS Trybuna Sprawiedliwoci Wsplnot Europejskich (w Luksemburgu) FSA niemiecki Federalny Sd Administracyjny (Bundesverwaltungsgericht) FSK niemiecki Federalny Sd Konstytucyjny (Bundesverfassungsgericht) FUK austriacka Federalna Ustawa Konstytucyjna (Bundes-Verfassungsgesetz) z 1929 r. (ze zmianami), regulujca podstawy ustroju politycznego MTS Midzynarodowy Trybuna Sprawiedliwoci (w Hadze) NRD Niemiecka Republika Demokratyczna NZ Narody Zjednoczone (Organizacja Narodw Zjednoczonych) RB Rada Bezpieczestwa NZ RFN Republika Federalna Niemiec SK woski Sd Konstytucyjny (Corte Costituzionale) SPI Sd Pierwszej Instancji Wsplnot Europejskich (w Luksemburgu) TK Trybuna Konstytucyjny austriacki (Verfassungsgerichtshof) TEWG (TWE) Traktat podpisany w Rzymie 25 marca 1957 r., ustanawiajcy Europejsk Wsplnot Gospodarcz; od 1 listopada 1993 r. (wejcie w ycie TUE): Wsplnot Europejsk [Jeeli podane w orzeczeniu oznaczenie artykuu Traktatu nawizuje do numeracji historycznej, liczba ta jest przytoczona czcionk pochy, a w nawiasach kwadratowych podana jest, czcionk prost, aktualna numeracja, wynikajca ze zmian oznaczonych przez TA. W takich wypadkach skrtowiec TWE odnosi si do obu nazw Traktatu.] TUE Traktat o Unii Europejskiej, podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 r. [Jeeli przytaczana numeracja artykuu dotyczy pierwotnej wersji Traktatu, liczba w nawiasach kwadratowych oznacza zmienion, aktualn numeracj.] TWE zob. TEWG UE Unia Europejska UZ niemiecka Ustawa Zasadnicza (Grundgesetz fr die Bundesrepublik Deutschland) z 1949 r. (ze zmianami) WE Wsplnota Europejska (albo Wsplnoty Europejskie)

3

15 III 1963 Wyrok w sprawie 26/621 Van Gend en Loospytanie prejudycjalne

[Co]

1. Wsplnota stanowi nowy porzdek prawnomidzynarodowy, na rzecz ktrego pastwa czonkowskie ograniczyy w okrelonym zakresie swoje suwerenne prawa. Podmiotami tego porzdku prawnego s zarwno pastwa czonkowskie, jak i ich obywatele. 2. Art. 25 [12] TWE zawiera wyrany i bezwarunkowy zakaz, ktrego przestrzeganie nie jest uzalenione od przyjcia przez pastwa czonkowskie jakiejkolwiek regulacji prawnej stanowicej jego implementacj. W konsekwencji przepis ten jest bezporednio skuteczny i kreuje prawa podmiotowe, ktre powinny by chronione przez sdy narodowe.Zgodnie z art. 25 [12] TWE pastwa czonkowskie nie powinny wprowadza nowych ce ani rwnorzdnych opat i nie powinny podwysza takich ce i opat ju istniejcych. Spka Van Gend en Loos przewozia w 1960 r. pewn substancj chemiczn z Niemiec do Holandii. Holenderski urzd celny nakaza spce uici podwyszon opat celn. Spka odmwia zapaty, wskazujc na sprzeczno przepisw celnych z wczesnym art. 12 TEWG. Rozpatrujcy spraw holenderski sd administracyjny przedstawi ETS pytanie, w ktrym chodzio o wyjanienie, czy art. 12 TEWG powinien by bezporednio stosowany na gruncie prawa krajowego i, w konsekwencji, czy sdy krajowe powinny chroni powstae na podstawie tego przepisu prawa podmiotowe.

1

W jz. francuskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61962J0026:FR:HTML W jz. angielskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61962J0026:EN:HTML

4

215 VII 1964 Wyrok w sprawie 6/642 Costa przeciwko ENEL3pytanie prejudycjalne

[Opaty za prd]

1. Poprzez wczenie do wsplnotowego porzdku prawnego wynikajcych z Traktatu praw i obowizkw, dotychczas unormowanych w prawie krajowym, pastwa czonkowskie trwale ograniczyy swoje suwerenne prawa i w konsekwencji nie mog ustanawia regulacji sprzecznych z istot Wsplnoty. 2. Stosowanie prawa wynikajcego z Traktatu nie moe by wyczone przez przepisy krajowe, gdy naruszaoby to wsplnotowy charakter tego prawa i podwaaoby podstawy prawne funkcjonowania Wsplnoty.W 1963 r. Wochy dokonay nacjonalizacji w zakresie produkcji i dystrybucji energii elektrycznej. Utworzono organizacj Ente Nationale Energia Elettrica (ENEL), na ktr przeniesiono aktywa przedsibiorstw dziaajcych na rynku energii elektrycznej. Flaminio Costa odbiorca energii elektrycznej by jednoczenie wsplnikiem jednej ze znacjonalizowanych spek. W sporze sdowym z ENEL, dotyczcym opat F. Costy za prd, ten ostatni podnis zarzut, e nacjonalizacja naruszya przepisy Traktatu. W zwizku z tym sd woski przedstawi ETS pytanie w trybie prejudycjalnym. Rzd woski owiadczy, e pytanie w tej sprawie byo niedopuszczalne, gdy sd narodowy powinien stosowa prawo krajowe.

2

W jz. francuskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61964J0006:FR:HTML W jz. angielskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61964J0006:EN:HTML 3 Por. wyrok woskiego SK z 24 lutego 1964 r. omwiony w opracowaniu ZOiS Relacje midzy prawem konstytucyjnym a prawem wsplnotowym w orzecznictwie sdw konstytucyjnych pastw Unii Europejskiej, lipiec 2005, s. 88 i n., poz. 42.

5

317 XII 1970 Wyrok w sprawie 11/704 Internationale Handelsgesellschaft5pytanie prejudycjalne

[Eksport kukurydzy]

1. Prawo wsplnotowe wynikajce z Traktatu, jako niezalenego rda prawa, ze wzgldu na sw istot nie moe by uchylone przez przepisy prawa krajowego, i to niezalenie od ich rangi. Wano dziaa instytucji Wsplnoty lub skutki takich dziaa w pastwie czonkowskim nie mog by podwaane ze wzgldu na niezgodno z prawami podstawowymi wynikajcymi z konstytucji pastwa czonkowskiego. 2. Odwoanie si do zasad i koncepcji prawa krajowego w celu oceny wanoci rodkw przyjtych przez instytucje Wsplnoty miaoby niekorzystny wpyw na jednolito i skuteczno prawa wsplnotowego. Wano takich rodkw moe by oceniana wycznie w wietle prawa wsplnotowego. 3. Poszanowanie praw podstawowych stanowi integraln cz zasad oglnych prawa wsplnotowego, podlegajcych ochronie sprawowanej przez ETS. Ochrona praw podstawowych, cho inspirowana tradycjami konstytucyjnymi pastw czonkowskich, musi by gwarantowana w ramach struktury i celw Wsplnoty.Niemiecka spka Internationale Handelsgesellschaft uzyskaa w 1967 r. licencj na eksport kukurydzy. Zgodnie z rozporzdzeniem Rady w sprawie organizacji rynku zb uzyskanie takiej licencji byo uzalenione od zoenia kaucji pieninej. Kaucja ulegaa przepadkowi, jeeli towar nie zosta wyeksportowany we wskazanym czasie. Po wyganiciu licencji cz kaucji zoonej przez spk zostaa zajta, gdy pewna partia kukurydzy nie zostaa wyeksportowana. Spka wszcza postpowanie przed sdem niemieckim, kwestionujc legalno systemu zabezpiecze pieninych i domagajc si zwrotu zajtej kwoty. Zdaniem sdu krajowego kwestionowany system by sprzeczny z UZ, a zwaszcza z zasad swobody dziaalnoci gospodarczej, i w zwizku z tym skierowa do ETS pytanie o legalno tego systemu.

4

W jz. niemieckim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61970J0011:DE:HTML W jz. francuskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61970J0011:FR:HTML W jz. angielskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61970J0011:EN:HTML 5 Por. wyrok niemieckiego FSK z 29 V 1947 r. (Solange I) omwiony w opracowaniu ZOiS Relacje midzy prawem konstytucyjnym a prawem wsplnotowym w orzecznictwie sdw konstytucyjnych pastw Unii Europejskiej, lipiec 2005, s. 55 i n., poz. 29.

6

49 III 1978 Wyrok w sprawie 106/776 Simmenthalpytanie prejudycjalne

[Zwrot opat zwizanych z importem woowiny]

1. Przepisy prawa wsplnotowego s bezporednim rdem praw i obowizkw dla tych wszystkich, do ktrych si odnosz, to jest dla pastw czonkowskich oraz podmiotw prywatnych bdcych stronami stosunkw prawnych na podstawie prawa wsplnotowego. Dotyczy to rwnie kadego sdu krajowego, ktrego zadaniem jako organu pastwa czonkowskiego jest ochrona praw podmiotowych przyznanych przez prawo wsplnotowe. 2. Zgodnie z zasad pierwszestwa prawa wsplnotowego postanowienia Traktatu i bezporednio obowizujce akty prawne wydane przez instytucje wsplnotowe po ich wejciu w ycie nie tylko automatycznie wyczaj stosowanie jakichkolwiek sprzecznych z nimi aktw prawa krajowego, ale rwnie wykluczaj przyjcie przez parlament pastwa czonkowskiego nowych ustaw, ktre byyby niezgodne z przepisami prawa wsplnotowego. 3. Sd krajowy, ktry stosuje prawo wsplnotowe, ma obowizek zapewni pen jego skuteczno, a gdy jest to konieczne odmwi zastosowania przepisw krajowych niezgodnych z prawem wsplnotowym nawet wwczas, gdy zostay przyjte pniej ni akt prawa wsplnotowego. 4. Nie do pogodzenia z wymogami wynikajcymi z samej natury prawa wsplnotowego byyby przepisy krajowe, jak rwnie praktyka legislacyjna, administracyjna lub sdowa, ktre prowadziyby do zmniejszenia skutecznoci prawa wsplnotowego, pozbawiajc sd krajowy orzekajcy w sprawie i stosujcy prawo wsplnotowe moliwoci uczynienia wszystkiego, co konieczne, aby uchyli stosowanie prawa krajowego stojcego na przeszkodzie (nawet tymczasowo) penej skutecznoci norm wsplnotowych. 5. Z tak sytuacj mielibymy do czynienia, gdyby w przypadku niezgodnoci midzy prawem wsplnotowym a pniejszym prawem krajowym rozstrzygnicie konfliktu naleao do organu innego, ni orzekajcy w sprawie sd, na ktrym ciy obowizek zapewnienia penej skutecznoci prawu wsplnotowemu. Nie zmienia powyszej oceny tymczasowy charakter przeszkody w zapewnieniu prawu wsplnotowemu penej skutecznoci.W wyroku w sprawie Simmenthal I7 ETS uzna m.in., e opaty za kontrol weterynaryjn i sanitarn towarw8 przekraczajcych granic pastwa czonkowskiego maj skutek rwnowany com6

W jz. francuskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61977J0106:FR:HTML W jz. angielskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61977J0106:EN:HTML

7 przywozowym. Po tym wyroku sd woski nakaza Ministerstwu Finansw zwrot opat pobranych niezgodnie z prawem. Ministerstwo wnioso odwoanie od tego orzeczenia. Woski sd odwoawczy uzna, e w sprawie powsta problem sprzecznoci midzy prawem wsplnotowym a now ustaw wosk. Ponadto, zgodnie z orzecznictwem SK, w takiej sytuacji konieczne jest przedstawienie SK pytania o zgodno ustawy krajowej z Konstytucj. W rezultacie sd ten przedstawi ETS pytanie dotyczce konsekwencji wynikajcych z zasady bezporedniego stosowania prawa wsplnotowego w przypadku niezgodnoci z przyjt przez pastwo czonkowskie ustaw pniejsz. Po przedstawieniu pytania prejudycjalnego, a przed wydaniem wyroku przez ETS, SK orzek w innej sprawie9 o niezgodnoci z Konstytucj znajdujcych zastosowanie rwnie w niniejszej sprawie przepisw ustawy woskiej. ETS uzna jednak, e wyrok SK nie wpywa na dopuszczalno przedstawionego w trybie prejudycjalnym pytania sdu woskiego. W sentencji wyroku ETS orzek, e stosujcy prawo wsplnotowe sd krajowy jest zobowizany do zapewnienia penej skutecznoci tego prawa przez niezastosowanie przepisw prawa krajowego niezgodnych z prawem wsplnotowym, bez koniecznoci wnoszenia o (albo oczekiwania na) wyeliminowanie z porzdku prawnego tych przepisw na drodze ustawodawczej lub na innej drodze konstytucyjnej.

7 8

Wyrok ETS z dnia 15 grudnia 1976 r. w sprawie 35/76 Simmenthal. W sprawie chodzio o import do Woch woowiny z Francji. 9 Wyrok SK z dnia 22 grudnia 1977 r. w sprawie 163/1977 [Societ UNIL-IT, Societ Ariete]. Por. opracowanie ZOiS Relacje midzy prawem konstytucyjnym a prawem wsplnotowym w orzecznictwie sdw konstytucyjnych pastw Unii Europejskiej, lipiec 2005, s. 93 i n., poz. 45.

8

519 VI 1990 Wyrok w sprawie C-213/8910 Factortamepytanie prejudycjalne

[Zabezpieczenie tymczasowe w sytuacji naruszenia prawa wsplnotowego]

Pena skuteczno prawa wsplnotowego wymaga, aby w przypadku sdowego sporu o istnienie prawa podmiotowego chronionego przez prawo wsplnotowe istniaa moliwo wydania zabezpieczenia tymczasowego. Jeeli sprzeciwiaj si temu przepisy prawa krajowego sd, ktry uznaje za zasadne orzeczenie takiego zabezpieczenia, musi odmwi ich zastosowania.Spka Factortame Ltd oraz inne spki bdce stron sporu byy wacicielami lub uytkoway 95 kutrw rybackich wpisanych do brytyjskiego rejestru statkw na podstawie ustawy z 1894 roku. Wikszo wsplnikw i czonkw zarzdw ww. spek posiadaa obywatelstwo hiszpaskie. Cz kutrw bya pierwotnie wpisana do rejestrw hiszpaskich i pywaa pod hiszpask bander; kutry te byy nastpnie stopniowo wpisywane do rejestru brytyjskiego. Pozostae kutry od pocztku figuroway w rejestrze brytyjskim, cho spki nabyway je w rnym czasie. W 1988 roku zasady rejestracji brytyjskich kutrw rybackich zostay istotnie zmienione w celu ograniczenia korzystania z kwot poowowych przysugujcych Zjednoczonemu Krlestwu przez statki, ktre nie maj rzeczywistych zwizkw z tym krajem. Nowa ustawa wprowadzia szereg warunkw wpisu statkw do rejestru, dotyczcych w szczeglnoci obywatelstwa ich waciciela, zarzdzania i kontroli pooww z terytorium Zjednoczonego Krlestwa oraz kwalifikacji wymienionych w ustawie osb. Zmiany prawne weszy w ycie z dniem 1 grudnia 1988 r. z tym, e przeduono wano dotychczasowych wpisw do 31 marca 1989 r. Poniewa kutry ww. spek nie speniay wymogw nowej ustawy, spki wszczy postpowanie przed sdem brytyjskim, zarzucajc niezgodno przepisw ustawy z prawem wsplnotowym. Dodatkowo powodowe spki wniosy o zastosowanie zabezpieczenia tymczasowego do momentu ostatecznego rozstrzygnicia sprawy. Sd rozpatrujcy spraw w pierwszej instancji przedstawi ETS

10

W jz. angielskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61989J0213:EN:HTML W jz. francuskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61989J0213:FR:HTML

9 pytania w trybie prejudycjalnym11 i zastosowa zabezpieczenie tymczasowe zakazujc administracji stosowania nowych przepisw wobec powodw do czasu rozstrzygnicia sprawy. Orzeczenie to stao si przedmiotem odwoania w zakresie zastosowania zabezpieczenia tymczasowego. W ostatniej instancji spraw rozpatrywaa Izba Lordw, ktra uznaa za uzasadnione argumenty powodw dotyczce niebezpieczestwa poniesienia nieodwracalnej szkody w braku orzeczenia zabezpieczenia tymczasowego. Jednak zgodnie ze star zasad common law niedopuszczalne jest orzekanie zabezpieczenia tymczasowego przeciwko Koronie (przeciwko rzdowi). Ponadto w prawie brytyjskim obowizuje domniemanie zgodnoci ustaw z prawem wsplnotowym. W konsekwencji w maju 1989 r.12 Izba Lordw przestawia ETS w trybie prejudycjalnym pytanie o to, czy w powyszych okolicznociach prawo wsplnotowe nakazuje sdowi krajowemu lub zezwala (i w oparciu o jakie kryteria) na zastosowanie zabezpieczenia tymczasowego. ETS powoa si na wczeniejszy wyrok z dnia 9 marca 1978 r. w sprawie 106/77 Simmenthal, z ktrego wynika, e zgodnie z zasad pierwszestwa prawa wsplnotowego postanowienia Traktatu i bezporednio obowizujce akty prawne wydane przez instytucje wsplnotowe, po ich wejciu w ycie, automatycznie wyczaj stosowanie jakichkolwiek sprzecznych z nimi aktw prawa krajowego13. Nastpnie przypomnia14, e na sdach krajowych ciy, wynikajcy z zasady wsppracy wyraonej w art. 5 [10] TWE, obowizek zapewnienia ochrony prawnej zwizanej z bezporednim skutkiem przepisw wsplnotowych. Nie do pogodzenia z wymogami wynikajcymi z samej natury prawa wsplnotowego byyby przepisy krajowe, jak rwnie praktyka legislacyjna, administracyjna lub sdowa, ktre prowadziyby do zmniejszenia skutecznoci prawa wsplnotowego pozbawiajc sdu krajowego orzekajcego w sprawie i stosujcego prawo wsplnotowe moliwoci uczynienia wszystkiego, co konieczne, aby uchyli stosowanie prawa krajowego stojcego na przeszkodzie (nawet tymczasowo) penej skutecznoci norm wsplnotowych15.

Por. wyrok ETS z dnia 25 lipca 1991 w sprawie C-221/89. W sierpniu 1989 r. Komisja Europejska wszcza w trybie art. 169 [226] (skarga o stwierdzenie uchybienia zobowizaniom pastwa czonkowskiego) postpowanie przed ETS zarzucajc, e wspomniany wymg obywatelstwa narusza TEWG sprawa C-246/89. Postanowieniem z dnia 10 padziernika 1989 r., wydanym na wniosek Komisji, Prezes ETS nakaza (rodek tymczasowy w rozumieniu art. 243 TWE) Zjednoczonemu Krlestwu zawieszenie stosowania ww. wymogu obywatelstwa w odniesieniu do obywateli innych pastw czonkowskich oraz w stosunku do statkw, ktre do 31 marca 1989 r. pyway pod brytyjsk bander i korzystay z brytyjskiej licencji na poowy. W pierwszej kolejnoci ETS odpowiedzia na ww. pytania sdu pierwszej instancji w wyroku z dnia 25 lipca 1991 r. w sprawie C-221/89. W wyroku z 4 padziernika 1991 r. w sprawie C-246/89 ETS orzek, e Zjednoczone Krlestwo naruszyo Traktat. 13 Por. tez 2 omwienia wyroku ETS w sprawie 106/77 Simmenthal, poz. 4. 14 Z powoaniem si na wyroki z 10 lipca 1980 r. w sprawach: 811/79 Ariete oraz 826/79 Mireco. 15 Por. tez 4 omwienia wyroku ETS w sprawie 106/77 Simmenthal, poz. 4.12

11

10

627 VI 1991 Wyrok w sprawie C-348/8916 Mecanartepytanie prejudycjalne

[Import stali z NRD]

1. Skuteczno prawa wsplnotowego byaby zagroona, gdyby obowizek zainicjowania postpowania przed sdem konstytucyjnym sta na przeszkodzie skorzystania przez sd krajowy, rozstrzygajcy spraw, w ktrej znajduje zastosowanie prawo wsplnotowe, z przyznanej mu na mocy art. 177 [234] TWE kompetencji do przedstawienia ETS pytania w trybie prejudycjalnym. Rozstrzygajcy tak spraw sd krajowy, ktry ocenia przepisy prawa krajowego jako niezgodne z konstytucj, nie jest pozbawiony uprawnienia ani zwolniony z obowizku przedstawienia ETS pytania w trybie prejudycjalnym. 2. Zgodnie z utrwalon lini orzecznictwa ETS17 i w wietle wynikajcego z art. 177 [234] TWE podziau kompetencji midzy sdy krajowe a ETS, do sdu krajowego naley ocena, czy rozstrzygnicie kwestii dotyczcej prawa wsplnotowego jest konieczne do wydania orzeczenia w sprawie. Dotyczy to take oceny, na ktrym etapie postpowania naley przedstawi ETS pytanie w trybie prejudycjalnym.Spka Mecanarte-Metalrgica da Lagoa Lda importowaa do Portugalii stal z Niemiec. Przedstawia portugalskim wadzom celnym wystawione przez wadze niemieckie wiadectwo przewozowe EUR 1, z ktrego wynikao, e importowany towar pochodzi z RFN. W pniejszym terminie wadze celne RFN poinformoway wadze portugalskie o uniewanieniu ww. wiadectwa w zwizku z ustaleniem, e stal pochodzia z NRD. W konsekwencji portugalskie wadze celne wyday decyzj w sprawie odzyskania nalenoci celnej. Decyzja ta zostaa zaskarona przez spk Mecanarte do sdu, ktry przedstawi ETS w trybie prejudycjalnym szereg pyta o wano i wykadni przepisw prawa wsplnotowego dotyczcych odzyskiwania po dokonaniu odprawy celnej nalenoci celnych18.

16

W jz. francuskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61989J0348:FR:HTML W jz. angielskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61989J0348:EN:HTML 17 Por. w szczeglnoci wyrok ETS z 6 padziernika 1982 r. w sprawie 283/81 Cilfit. 18 Pytania dotyczyy w szczeglnoci przepisw rozporzdze: nr 1697/79 oraz nr 1573/80.

11 Sd portugalski uzna, e znajdujce zastosowanie w sprawie przepisy portugalskiego rozporzdzenia celnego s niezgodne z Konstytucj, gdy materia uregulowana w rozporzdzeniu naley do kompetencji ustawodawcy, a ponadto przepisy te naruszaj konstytucyjn zasad pierwszestwa prawa midzynarodowego przed prawem wewntrznym. Sd powzi wtpliwo, czy moe przedstawi ETS pytanie w trybie prejudycjalnym w sytuacji, gdy oceni majce zastosowanie w sprawie przepisy krajowe jako niekonstytucyjne, za w wietle Konstytucji portugalskiej orzekanie w kwestii konstytucyjnoci przepisw prawa jest wyczn kompetencj sdu konstytucyjnego. Mogoby to bowiem prowadzi do wniosku o wycznej kompetencji sdu konstytucyjnego do przedstawienia ETS pytania w trybie prejudycjalnym. Ponadto powstaa wtpliwo, czy przedstawienie pytania w trybie prejudycjalnym nie byoby zbdne w sytuacji, gdy wady przepisw krajowych mog by naprawione w ramach krajowego systemu prawnego.

72 VII 1996 Wyrok w sprawie C-473/9319 Komisja przeciwko Luksemburgowiskarga na uchybienie zobowizaniom

[Zatrudnianie obcokrajowcw w sektorze publicznym]

Odwoywanie si do przepisw krajowych w celu ograniczenia skutkw obowizywania norm prawa wsplnotowego podwaaoby jednolito i skuteczno tego prawa20. W konsekwencji niedopuszczalne jest powoywanie si przez Luksemburg na art. 11 ust. 2 Konstytucji, zgodnie z ktrym wycznie obywatele luksemburscy mog by zatrudniani na stanowiskach cywilnych i wojskowych21.Zgodnie z art. 11 ust. 2 Konstytucji Wielkiego Ksistwa Luksemburga z 1868 r. wycznie obywatele luksemburscy mogli by zatrudniani na stanowiskach cywilnych i wojskowych. Ponadto szereg ustaw uzaleniao zatrudnienie w rnych zawodach, bez wzgldu na zajmowane stanowisko, od posiadania obywatelstwa luksemburskiego, dopuszczajc odstpstwa jedynie w wyjtkowych oko-

19

W jz. francuskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61993J0473:FR:HTML W jz. angielskim: http://europa.eu.int/eur-lex/lex/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:61993J0473:EN:HTML 20 Por. tez 2 omwienia wyroku ETS w sprawie 11/70 Internationale Handelsgesellschaft, poz. 3. 21 Z zastrzeeniem wyjtkw przewidzianych w ustawie w szczeglnych przypadkach.

12 licznociach. Dotyczyo to w szczeglnoci zatrudnienia w sektorach: bada naukowych, edukacji, zdrowia, transportu, poczty i telekomunikacji oraz dystrybucji wody, gazu i elektrycznoci. Komisja Europejska wszcza przed ETS postpowanie przeciwko Luksemburgowi w trybie art. 169 [226] TWE, zarzucajc naruszenie art. 48 [39]22 TWE oraz przepisw rozporzdzenia nr 1612/68 w sprawie swobodnego przepywu pracownikw wewntrz Wsplnoty23. ETS stwierdzi m.in., e stosowanie wyjtku przewidzianego dla zatrudnienia w administracji publicznej (art. 48 [39] ust. 4 TWE) wymaga oceny, czy mamy do czynienia z dziaalnoci charakterystyczn dla funkcjonowania administracji wykonujcej wadz publiczn i zobowizanej do ochrony interesu publicznego. Konieczne jest przy tym uwzgldnienie charakteru zada i odpowiedzialnoci pracownikw. W sentencji wyroku ETS orzek, e przewidziany w prawie luksemburskim wymg posiadania obywatelstwa luksemburskiego jako warunek zatrudnienia w ww. sektorach nie ogranicza si do stanowisk funkcjonariuszy publicznych biorcych bezporednio lub porednio udzia w sprawowaniu wadzy publicznej ani do zaj, ktrych celem jest ochrona interesu publicznego. W konsekwencji Luksemburg uchybi cicym na nim zobowizaniom wynikajcym z art. 48 [39] TWE oraz z art. 1 rozporzdzenia nr 1612/68. Ustaw z dnia 29 kwietnia 1999 r.24 skrelono art. 11 ust. 2 Konstytucji i dodano nowy art. 10bis. Zgodnie z nowym przepisem Luksemburczycy s rwni wobec prawa (ust. 1) i mog by zatrudniani w subie publicznej, na stanowiskach cywilnych i wojskowych; ustawa okrela dostp obcokrajowcw do tej suby (ust. 2).

Art. 39 TWE: 1. Zapewnia si swobod przepywu pracownikw wewntrz Wsplnoty. 2. Swoboda ta obejmuje zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze wzgldu na przynaleno pastwow midzy pracownikami Pastw Czonkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunkw pracy. 3. Z zastrzeeniem ogranicze uzasadnionych wzgldami porzdku publicznego, bezpieczestwa publicznego i zdrowia publicznego, swoboda ta obejmuje prawo: a) ubiegania si o rzeczywicie oferowane miejsce pracy, b) swobodnego przemieszczania si w tym celu po terytorium Pastw Czonkowskich, c) przebywania w jednym z Pastw Czonkowskich w celu podjcia tam pracy, zgodnie z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi dotyczcymi zatrudniania pracownikw tego Pastwa, d) pozostawania na terytorium Pastwa Czonkowskiego po ustaniu zatrudnienia, na warunkach ustalonych przez Komisj w rozporzdzeniach wykonawczych. 4. Postanowienia niniejszego artykuu nie maj zastosowania do zatrudnienia w administracji publicznej. 23 Rozporzdzenie Rady (EWG) nr 1612/68 z dnia 15 padziernika 1968 r. w sprawie swobodnego przepywu pracownikw wewntrz Wsplnoty, Dz. Urz. WE L 257 z 19.10.1968 r., s. 2. 24 Opubl. Mmorial A Nr 49 z 5 maja 1999, s. 1174.

22

13

822 X 1998 Wyrok w sprawach poczonych C-10/97 do C-22/9725 IN.CO.GE.90pytanie prejudycjalne

[Zwrot opat zwizanych z wpisem do rejestru handlowego]

1. Z wyroku w sprawie 106/77 Simmenthal26 nie wynika, e na skutek niezgodnoci midzy prawem wsplnotowym a pniejszym przepisem prawa krajowego przepis ten jest nieistniejcy. Natomiast sd krajowy jest zobowizany nie stosowa takiego przepisu, przy czym wspomniany obowizek nie ogranicza kompetencji sdu krajowego do rozstrzygnicia sprawy w oparciu o przepisy krajowe, ktre s najbardziej odpowiednie do ochrony praw podmiotowych przyznanych przez prawo wsplnotowe. 2. Obowizek sdu krajowego odmowy zastosowania prawa krajowego nakadajcego ciar niezgodny z prawem wsplnotowym powinien, co do zasady, prowadzi do uwzgldnienia roszcze o zwrot zapaconych sum. Uwzgldnienie tych roszcze powinno nastpi w zgodzie z przepisami prawa krajowego. Przepisy te nie mog jednak by mniej korzystne ni w odniesieniu do podobnych roszcze formuowanych na gruncie prawa krajowego. Ponadto nie mog czyni wykonywania praw przyznanych przez prawo wsplnotowe praktycznie niemoliwym lub nadmiernie trudnym. Ewentualna zmiana kwalifikacji stosunkw prawnych midzy administracj skarbow pastwa czonkowskiego a spkami handlowymi, powstaych na skutek naoenia ciaru uznanego pniej za niezgodny z prawem wsplnotowym, naley do sdu krajowego.W wyrokach C-71/91 Ponente Carni oraz C-178/91 Cispadana Costruzioni ETS orzek, e dyrektywa z dnia 17 lipca 1969 r. dotyczca podatkw porednich od gromadzenia kapitau (69/335 EWG) co do zasady sprzeciwia si nakadaniu corocznych opat zwizanych z wpisem do rejestru spek kapitaowych. W konsekwencji woski prawodawca obniy wysoko opaty jednorazowej i znis opaty roczne. Na skutek pozww spki IN.CO.GE.90 oraz innych spkek z o.o. sd woski nakaza Ministrowi Finansw zwrot uiszczonych przez spki ww. opat rocznych. Minister Finansw zoy sprze-

25

W jz. francuskim:

http://curia.eu.int/jurisp/cgibin/gettext.pl?lang=fr&num=80018977C19970010&doc=T&ouvert=T&seance=ARRET

W jz. angielskim:http://curia.eu.int/jurisp/cgibin/gettext.pl?lang=en&num=80018977C19970010&doc=T&ouvert=T&seance=ARRET26

Por. tezy 2 i 3 omwienia wyroku ETS w sprawie 106/77 Simmenthal, poz. 4.

14 ciw od nakazu podnoszc w szczeglnoci brak waciwoci sdu cywilnego do rozpatrzenia sprawy oraz przedawnienie roszcze powodw. Sd rozpatrujcy spraw na skutek sprzeciwu przedstawi ETS pytanie w trybie prejudycjalnym. W wietle orzeczenia woskiego Sdu Kasacyjnego z dnia 23 lutego 1996 r. (sygn. 3458) roszczenia o zwrot wspomnianej opaty przedawniaj si z upywem trzech lat. Natomiast zdaniem sdu przedstawiajcego pytanie w trybie prejudycjalnym opaty zostay pobrane na podstawie niezgodnego z prawem wsplnotowym prawa woskiego, a wic bez podstawy prawnej. W konsekwencji nie powstao zobowizanie podatkowe, za roszczenie o zwrot wpaconych kwot podlega oglnemu reimowi bezpodstawnego wzbogacenia, uregulowanemu w kodeksie cywilnym, i przedawnia si z upywem 10 lat.

929 IV 1999 Wyrok w sprawie C-224/9727 Ciolapytanie prejudycjalne

[Limity miejsc cumowniczych]

Zakaz ustanowiony przed przystpieniem pastwa czonkowskiego do UE na mocy indywidualnej i konkretnej, ostatecznej decyzji administracyjnej, naruszajcej swobod wiadczenia usug, musi zosta pominity przy ocenie dopuszczalnoci naoenia grzywny za naruszenie tego zakazu po akcesji do UE.Spka ABC-Boots-Charter GmbH otrzymaa zgod na stworzenie 200 miejsc cumowniczych w przystani nad Jeziorem Bodeskim dla odzi rekreacyjnych. Na wniosek zarzdzajcego spk Ericha Cioli organ administracyjny landu Vorarlberg (Austria) wyda w sierpniu 1990 r. adresowan do niego decyzj administracyjn, zgodnie z ktr od 1 stycznia 1996 r.28 najwyej 60 odzi nalecych do osb zamieszkaych za granic moe by zacumowanych w porcie. W lipcu 1996 r. inny organ administracyjny ukara E. Ciol grzywn za przyznanie miejsca w przystani wacicielom dwch odzi, ktrzy mieli miejsce zamieszkania w Ksistwie Liechtensteinu i w RFN, z przekroczeniem ww.

27

W jz. niemieckim:

http://curia.eu.int/jurisp/cgibin/gettext.pl?lang=de&num=80009570C19970224&doc=T&ouvert=T&seance=ARRET

W jz. francuskim:http://curia.eu.int/jurisp/cgibin/gettext.pl?lang=fr&num=80009570C19970224&doc=T&ouvert=T&seance=ARRET


Austria przystpia do UE 1 stycznia 1995 r.

15 limitu 60 odzi. E. Ciola zoy skarg na decyzj nakadajc grzywn do sdu administracyjnego, ktry powzi wtpliwo, czy ustanowienie powyszych limitw jest zgodne ze wsplnotow swobod wiadczenia usug i czy takie ograniczenia, ustanowione indywidualn i konkretn decyzj administracyjn wydan w 1990 r., powinny by brane pod uwag przy rozstrzyganiu spraw przez sdy i organy administracyjne po przystpieniu Austrii do UE. ETS uzna w pierwszej kolejnoci, e ustanowienie powyszych limitw stanowi przeszkod w swobodzie wiadczenia usug (obecnie art. 49 TWE) naruszajc traktatowy zakaz dyskryminacji ze wzgldu na przynaleno pastwow. Land Vorarlberg przyzna, e limity zostay wprowadzone w celu ochrony interesw ekonomicznych lokalnych wacicieli statkw. Nie stanowi to dostatecznej podstawy uzasadniajcej odstpstwo od swobody wiadczenia usug. ETS podkreli, e pytanie nie dotyczy samej decyzji administracyjnej z sierpnia 1990 r., lecz tego, czy jako naruszajca wsplnotow swobod wiadczenia usug powinna by pominita w ramach oceny dopuszczalnoci zastosowania sankcji w zwizku z naruszeniem wynikajcego z niej obowizku. Zgodnie z art. 2 Aktu o przystpieniu Austrii do UE przepisy TWE powinny by stosowane od 1 stycznia 1995 r. Powoujc si na swj wyrok w sprawie 103/88 Fratelli Costanzo29 ETS stwierdzi, e zasada pierwszestwa prawa wsplnotowego wie wszystkie krajowe organy administracyjne, w tym lokalne. Z kolei z wyroku w sprawie 158/80 Rewe30 wynika, e obowizek niestosowania prawa krajowego niezgodnego z prawem wsplnotowym dotyczy zarwno aktw legislacyjnych, jak i administracyjnych. ETS podkreli, e akty o charakterze administracyjnym mog mie charakter generalny i abstrakcyjny, mog te by indywidualnymi i konkretnymi decyzjami administracyjnymi.

29 30

Wyrok ETS z dnia 22 czerwca 1989 r. w sprawie 103/88 Fratelli Costanzo. Wyrok ETS z dnia 7 lipca 1981 r. w sprawie 158/80 Rewe.

16

1011 I 2000 Wyrok w sprawie C-285/9831 Kreilpytanie prejudycjalne

[Suba kobiet w armii niemieckiej]

Dyrektywa 76/207/EWG32 sprzeciwia si stosowaniu przepisw prawa krajowego, takich jak przepisy niemieckie, ktre wykluczaj w sposb generalny zatrudnianie kobiet w armii na stanowiskach zwizanych z posugiwaniem si broni i zezwalaj na ich zatrudnienie wycznie w wojskowej subie zdrowia oraz w formacjach muzyki wojskowej.Tanja Kreil zoya wniosek o zatrudnienie jej w subie ochotniczej w Bundeswehrze na stanowisku technicznym, wymagajcym wyksztacenia w zakresie elektroniki. Wniosek zosta odrzucony z powoaniem si na zakaz zatrudniania kobiet na stanowiskach zwizanych z posugiwaniem si broni. Rozpatrujcy spraw sd administracyjny w Hanowerze przedstawi ETS w trybie prejudycjalnym pytanie o wykadni przepisw dyrektywy 76/207/EWG33. Przepisy niemieckiej ustawy i rozporzdzenia, dotyczcych onierzy i suby wojskowej, zezwalay na zatrudnienie kobiet w armii jedynie w ramach suby ochotniczej: w subie zdrowia oraz w formacjach muzyki wojskowej. Art. 12a ust. 4 zd. 2 niemieckiej UZ w brzmieniu obowizujcym w czasie wydania wyroku zakazywa penienia przez kobiety suby wojskowej z broni w rku. W ramach postpowania przed ETS rzd RFN i Komisja Europejska, powoujc si na orzecznictwo FSA oraz na doktryn niemieck, stay na stanowisku, e art. 12a UZ oraz wspomniane przepisy ustawy i rozporzdzenia stanowi lex specialis w stosunku do oglnej zasady rwnego traktowania kobiet i mczyzn, wynikajcej zarwno z UZ, jak i z prawodawstwa dotyczcego onierzy.

31

W jz. niemieckim:



W jz. angielskim:http://curia.eu.int/jurisp/cgibin/gettext.pl?lang=en&num=79999888C19980285&doc=T&ouvert=T&seance=ARRET

Dyrektywa Rady 76/207/EWG z dnia 9 lutego 1976 r. w sprawie wprowadzenia w ycie zasady rwnego traktowania kobiet i mczyzn w zakresie dostpu do zatrudnienia, ksztacenia i awansu zawodowego oraz warunkw pracy. 33 Sformuowanie pytania dotyczy zgodnoci przepisw niemieckiej ustawy Soldatengesetz oraz rozporzdzenia Soldatenlaufbahnverordnung, wprowadzajcych ograniczenia w zatrudnianiu kobiet w armii, z przepisami dyrektywy 76/207/EWG.32

17 ETS stwierdzi w pierwszej kolejnoci, e do Pastw Czonkowskich, podejmujcych rodki w celu zagwarantowania bezpieczestwa wewntrznego i zewntrznego, naley podejmowanie decyzji w kwestii organizacji ich si zbrojnych. W wyranie okrelonych sytuacjach TWE dopuszcza odstpstwa od jego wymogw ze wzgldu na bezpieczestwo publiczne. Jednak z TWE nie wynika generalne wyczenie z zakresu regulacji prawa wsplnotowego rodkw krajowych wprowadzonych ze wzgldu na bezpieczestwo publiczne. Zgodnie z ustalonym orzecznictwem ETS zasada rwnego traktowania kobiet i mczyzn ma walor oglny, za dyrektywa 76/207/EWG znajduje zastosowanie do stosunkw pracy take w sektorze publicznym. Zgodnie z art. 2 ust. 2 dyrektywy 76/207/EWG34 pastwa czonkowskie mog wyczy z zakresu jej zastosowania dziaalno zawodow, w przypadku ktrej, ze wzgldu na jej charakter lub warunki wykonywania, pe pracownika stanowi czynnik rozstrzygajcy. Kade odstpstwo od prawa podstawowego do rwnego traktowania kobiet i mczyzn podlega ocenie z punktu widzenia poszanowania zasady proporcjonalnoci, bdcej czci zasad oglnych prawa wsplnotowego. Takie odstpstwo nie powinno wykracza poza to, co jest odpowiednie i konieczne do osignicia zamierzonego celu i powinno godzi, w zakresie, w jakim to tylko moliwe, zasad rwnego traktowania z wymogami bezpieczestwa publicznego, ktre decyduj o warunkach wykonywania przedmiotowego zawodu. Wadze pastwa czonkowskiego dysponuj, stosownie do okolicznoci, pewnym marginesem swobody we wprowadzaniu rodkw, ktre uznaj za konieczne do zagwarantowania bezpieczestwa publicznego. Tym niemniej wykluczenie podejmowania przez kobiety prawie wszystkich zaj w Bundeswehrze nie moe by uzasadnione szczeglnym charakterem tych zaj lub warunkami ich wykonywania. Wyczenie przewidziane w art. 2 ust. 2 dyrektywy 76/207/EWG moe by wprowadzone tylko w zakresie okrelonych zaj. Sam fakt, e personel pomocniczy si zbrojnych moe by wezwany do suby z broni w rku nie uzasadnia wykluczenia kobiet z zatrudnienia w armii. Nie uzasadnia rwnie takiego wykluczenia art. 2 ust. 3 dyrektywy 76/207/EWG35, ktrego celem jest ochrona warunkw biologicznych kobiet i ich stosunkw z dzieckiem. Ustaw z dnia 19 grudnia 2000 r. znowelizowano art. 12a ust. 4 zd. 2 UZ. Zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu kobiety nie mog w adnym przypadku by zobowizane do penienia suby z broni w rku.

Niniejsza dyrektywa nie narusza prawa Pastw Czonkowskich do wyczenia z zakresu jej stosowania dziedzin dziaalnoci zawodowej i, w odpowiednim przypadku, typu ksztacenia prowadzcego do ich wykonywania, jeli ze wzgldu na charakter lub warunki ich wykonywania, pe pracownika stanowi czynnik rozstrzygajcy. 35 Niniejsza dyrektywa nie narusza przepisw dotyczcych ochrony kobiet, zwaszcza jeli chodzi o ci i macierzystwo.

34

18

1124 X 2001 Wyrok w sprawie C-36/0236 Omega Spielhallenpytanie prejudycjalne

[Gra w zabijanie]

Wsplnotowy porzdek prawny zapewnia poszanowanie godnoci ludzkiej jako oglnej zasady prawa. rodki ograniczajce swobod wiadczenia usug mog by uzasadnione wzgldami porzdku publicznego tylko wtedy, gdy s niezbdne dla ochrony gwarantowanych przez nie interesw i tylko w zakresie, w jakim nie mona tego osign za pomoc rodkw mniej restrykcyjnych. Nie jest przy tym konieczne, aby zastosowane rodki odpowiaday koncepcji wsplnej dla wszystkich pastw czonkowskich.Niemiecka spka Omega, uytkownik specjalnego obiektu o nazwie laserdrome, planowaa zorganizowanie gry polegajcej na strzelaniu za pomoc urzdze rejestrujcych trafienie celu (promienia laserowego lub innych urzdze technicznych, np. podczerwieni) do odpowiednich sensorw. W tym celu nabya od spki brytyjskiej przyrzdy do gry. Niemiecki organ porzdkowy ustali, e gry prowadzone w laserdromie polegay m.in. na strzelaniu do sensorw zainstalowanych na kamizelkach noszonych przez graczy. W konsekwencji zakaza Omedze tolerowania w swoim obiekcie gier (lub zezwalania na nie) polegajcych na strzelaniu do celw ludzkich za pomoc ww. urzdze, czyli zabawy w zabijanie ludzi, pod grob grzywny. Spraw w ostatniej instancji rozpatrywa FSA, ktry uzna, e wykorzystywanie do celw handlowych zabawy w zabijanie w laserdromie Omegi stanowio naruszenie godnoci ludzkiej, ktrej ochrona jest zagwarantowana w art. 1 ust. 1 zd. 1 niemieckiej UZ. Naruszenie polegao na wzbudzaniu lub podsycaniu u gracza postawy negujcej fundamentalne prawo kadego czowieka do powaania i szacunku. W zwizku z wtpliwociami dotyczcymi zastosowania w sprawie prawa wsplnotowego sd przedstawi ETS w trybie prejudycjalnym pytanie o to, czy prawo krajowe, wymagajce wydania zakazu prowadzenia opisanej dziaalnoci gospodarczej ze wzgldu na naruszenie podstawowych war-

36

W jz. polskim:

http://curia.eu.int/jurisp/cgibin/gettext.pl?lang=pl&num=79958985C19020036&doc=T&ouvert=T&seance=ARRET

W jz. niemieckim:http://curia.eu.int/jurisp/cgibin/gettext.pl?lang=de&num=79958985C19020036&doc=T&ouvert=T&seance=ARRET



19 toci chronionych w UZ, jest zgodne z postanowieniami TWE dotyczcymi swobody wiadczenia usug i swobodnego przepywu towarw. ETS stwierdzi, e bdcy przedmiotem sporu zakaz narusza zarwno swobod wiadczenia usug (art. 49 TWE), jak i swobod przepywu towarw (at. 28 TWE). Uznajc, e w sprawie istotne znaczenie ma naruszenie art. 49 TWE, ETS powici dalsze rozwaania pierwszej ze wymienionych swobd. Art. 46 w zw. z art. 55 TWE dopuszcza ograniczenia swobody wiadczenia usug w szczeglnoci ze wzgldu na porzdek publiczny. Powoanie si na porzdek publiczny jest dopuszczalne jedynie w przypadku rzeczywistego i wystarczajco powanego zagroenia naruszajcego podstawowy interes spoeczny37. Jednak szczeglne okolicznoci, ktre mogyby uzasadnia odwoanie si do pojcia porzdku publicznego, mog rni si w poszczeglnych pastwach i zmienia si w czasie38. Zdaniem sdu przedstawiajcego pytanie w trybie prejudycjalnym zakaz wykorzystywania do celw handlowych gier rozrywkowych polegajcych na symulacji aktw przemocy wobec ludzi, w szczeglnoci zabijania, odpowiada poziomowi ochrony godnoci ludzkiej wynikajcemu z UZ. Niezalenie od wspomnianej gwarancji konstytucyjnej godno ludzka podlega ochronie jako oglna zasada prawa wsplnotowego. ETS uzna, e zakaz jedynie takiego rodzaju gier laserowych, ktre polegaj na strzelaniu do celw ludzkich, a wic zabawy w zabijanie ludzi, nie wykroczy ponad to, co byo konieczne do osignicia celu.

37 38

Por. wyrok ETS z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie C-54/99 Koci Scjentologiczny. Por. wyroki ETS: z dnia 4 grudnia 1974 r. w sprawie 41/74 Van Duyn oraz z 27 padziernika 1977 r. w sprawie 30/77 Bouchereau.

20

1220 V 2003 Wyrok w sprawach poczonych C-465/00, C-138/01 i C-139/0139 Rechnungshof40pytania prejudycjalne

[Ujawnienie dochodw funkcjonariuszy publicznych]

1. Austriacka ustawa konstytucyjna o ograniczeniu wynagrodze funkcjonariuszy publicznych ingeruje w korzystanie z prawa do poszanowania ycia prywatnego. Ingerencja ta moe by uznana za uzasadnion w wietle art. 8 ust. 2 EKPCz41 jedynie w zakresie, w jakim publiczne ujawnienie nie tylko wysokoci przekraczajcych okrelony puap rocznych dochodw osb zatrudnionych przez jednostki poddane kontroli Izby Obrachunkowej, ale rwnie nazwisk tych pracownikw, jest konieczne i odpowiednie do celu, ktrym jest utrzymanie wysokoci wynagrodze na rozsdnym poziomie. Ocena, czy powysze wymogi s spenione, naley do sdu przedstawiajcego pytanie w trybie prejudycjalnym. 2. Wykadnia przepisw dyrektywy 95/46/WE o ochronie danych osobowych42 musi by dokonywana z poszanowaniem praw podstawowych bdcych elementem zasad oglnych prawa wsplnotowego. W przypadku uznania, e ustawa konstytucyjna nie spenia wymogw art. 8 ust. 2 EKPCz mamy do czynienia z naruszeniem ww. dyrektywy. Na podstawie przepisw austriackiej ustawy konstytucyjnej o ograniczeniu wynagrodze funkcjonariuszy publicznych43 Izba Obrachunkowa (Rechnungshof) zadaa od kilku podmiotw

39

W jz. niemieckim:




Por. wyrok austriackiego TK z 28 listopada 2003 r. omwiony w opracowaniu ZOiS Relacje midzy prawem konstytucyjnym a prawem wsplnotowym w orzecznictwie sdw konstytucyjnych pastw Unii Europejskiej, lipiec 2005, s. 17 i n., poz. 6. 41 Art. 8 EKPCz: 1. Kady ma prawo do poszanowania swojego ycia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. 2. Niedopuszczalna jest ingerencja wadzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjtkiem przypadkw przewidzianych przez ustaw i koniecznych w demokratycznym spoeczestwie z uwagi na bezpieczestwo pastwowe, bezpieczestwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochron porzdku i zapobieganie przestpstwom, ochron zdrowia i moralnoci lub ochron praw i wolnoci innych osb. 42 Dyrektywa 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 24 padziernika 1995 r. w sprawie ochrony osb fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepywu tych danych, Dz. Urz. WE L 281 z 23.11.1995 r., s. 31. 43 Bundesverfassungsgesetz ber die Begrenzung von Bezgen ffentlicher Funktionre. Po II wojnie wiatowej wyksztacia si w Austrii praktyka nadawania niektrym ustawom biecym lub poszczeglnym ich przepisom rangi ustawy konstytucyjnej w celu wyczenia moliwoci ich kontroli z punktu widzenia innych norm

40

21

podlegajcych jej kontroli, w tym od Radiofonii Austriackiej (ORF), udostpnienia danych dotyczcych w szczeglnoci wynagrodze osb penicych funkcje kierownicze w celu sporzdzenia przez Izb jawnego sprawozdania o ich dochodach. Niektre z ww. podmiotw odmwiy udostpnienia danych, inne przekazay informacj o dochodach bez wskazania nazwisk pracownikw lub uzaleniy przekazanie od spenienia przez Izb okrelonych warunkw. Izba zwrcia si do TK, w trybie art. 126a austriackiej FUK44, z wnioskiem o rozstrzygnicie sporu o wykadni ustawowych kompetencji Izby. Wadze ORF day od Izby Obrachunkowej pisemnego zapewnienia, e Izba nie uyje uzyskanych danych o zarobkach funkcjonariuszy ORF do sporzdzenia jawnego sprawozdania o dochodach poszczeglnych imiennie wymienionych osb. ORF sta na stanowisku, e takie sprawozdanie stanowioby naruszenie art. 8 i 1445 EKPCz, a zwaszcza staoby w sprzecznoci z przepisami dyrektywy 95/46/WE. Poniewa tre dyrektywy w odniesieniu do powyszego sporu bya niejasna, TK postanowieniem z 12 grudnia 2000 r., KR 1/0046 zwrci si do ETS o wyjanienie kilku kwestii w trybie prejudycjalnym (art. 234 TWE). W tym samym trybie do ETS zwrci si take austriacki Sd Najwyszy w zwizku z rozpoznawaniem sporw cywilnych z powdztwa pracownikw ORF przeciwko pracodawcy. ETS wyjani, e dyrektywa 95/46/WE dopuszcza stosowanie regulacji krajowych przewidujcych ujawnianie nie tylko wysokoci kwoty rocznych zarobkw (przekraczajcych okrelony puap) na poszczeglnych stanowiskach, ale take danych osobowych osb uzyskujcych okrelone zarobki jednak tylko wtedy, gdy jest to konieczne i odpowiednie ze wzgldu na realizowany cel ustawodawcy, jakim jest prawidowe administrowanie rodkami publicznymi. Weryfikacja spenienia tej przesanki in casu naley przy tym nie do ETS, lecz do sdu rozpoznajcego konkretn spraw (w tym wypadku: TK). ETS orzek, e przepisy dyrektywy s bezporednio stosowalne w tym sensie, e jednostka moe si na nie powoywa przed sdami krajowymi w celu uniknicia stosowania niedajcych si z nimi pogodzi przepisw prawa krajowego. W interpretacji dyrektywy, a w konsekwencji wmajcych rang konstytucyjn (np. przepisw EKPCz). Wie si to z jednej strony z brakiem jednolitego aktu konstytucyjnego obejmujcego nowoczesny katalog praw podstawowych, a z drugiej strony z istnieniem rzdw wielkich koalicji, dysponujcych w parlamencie wikszoci konstytucyjn. 44 Art. 126a FUK: Jeeli miedzy Izb Obrachunkow a podmiotem prawa [podlegym jej kontroli w myl art. 21 ust. 1] powsta spr dotyczcy wykadni przepisw ustawowych regulujcych waciwo Izby, spr ten rozstrzyga TK na wniosek Rzdu Federalnego, rzdu landu albo samej Izby. Wszystkie podmioty prawa s obowizane umoliwi Izbie przeprowadzenie kontroli zgodnie z orzeczeniem TK. Egzekucja tego obowizku naley do sdw powszechnych. Postpowanie reguluje ustawa federalna. 45 Art. 14 EKPCz: Korzystanie z praw i wolnoci wymienionych w niniejszej konwencji powinno by zapewnione bez dyskryminacji wynikajcej z takich powodw, jak pe, rasa, kolor skry, jzyk, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub spoeczne, przynaleno do mniejszoci narodowej, majtek, urodzenie bd z jakichkolwiek innych przyczyn. 46 www.ris.bka.gv.at/vfgh/ (Sammlungsnummer 16050).

22

ocenie zgodnoci z ni ustawy austriackiej, naley uwzgldnia wymaganie wynikajce z art. 8 EKPCz, aby ingerencje wadz publicznych w ycie prywatne byy konieczne w demokratycznym spoeczestwie, z uwzgldnieniem orzecznictwa ETPCz. ETS sformuowa szereg wskazwek co do oceny ustawy austriackiej z punktu widzenia zgodnoci z ETPCz; od oceny tej zaley z kolei rozstrzygnicie problemu zgodnoci ustawy austriackiej z dyrektyw 95/46/WE. Sd przedkadajcy pytanie prejudycjalne powinien zbada, czy opublikowanie danych o zarobkach osb niepenicych funkcji urzdowych, lecz zatrudnionych w instytucjach publicznych kontrolowanych przez Izb Obrachunkow, jest konieczne i pozostaje w odpowiednim stosunku do zamierzonego celu, jakim jest kontrola wynagrodze wypacanych ze rodkw publicznych. W szczeglnoci powinien rozway, czy ten sam cel nie mgby zosta zrealizowany tak samo skutecznie, gdyby dane osobowe pozostay dostpne tylko dla organw kontrolnych, i czy nie wystarczyoby informowanie opinii publicznej tylko o wynagrodzeniach i innych korzyciach finansowych bez podawania wysokoci kwot uzyskanych przez poszczeglne osoby, tym bardziej, e kwoty te mog mie zwizek z sytuacj rodzinn lub osobist zainteresowanych. ETS podkreli, e sdy krajowe powinny interpretowa kady przepis prawa krajowego o ile to tylko moliwe zgodnie z brzmieniem i celem wspomnianej dyrektywy, aby umoliwi realizacj tego celu i zapewni zgodno z art. 249 akapitem trzecim TWE47. Po udzieleniu przez ETS odpowiedzi na pytania w trybie prejudycjalnym, TK doszed do wniosku, e przewidziany w ustawie sposb publikowania danych osobowych stanowi ingerencj niebdc koniecznym i waciwym rodkiem zapewnienia oszczdnego i efektywnego gospodarowania rodkami publicznymi. W konsekwencji TK uzna, e w zawisym przed nim sporze znajdujcy zastosowanie w sprawie przepis wspomnianej ustawy konstytucyjnej nie moe zosta zastosowany w zakresie, w jakim umoliwiaby imienne ujawnienie poborw osb zatrudnionych na okrelonych stanowiskach w ORF, gdy byoby to niezgodne z przepisami dyrektywy wsplnotowej, ktre w tym zakresie, jako korzystne dla jednostki, s bezporednio stosowalne. Z tych wzgldw TK oddali wniosek Izby Obrachunkowej w zakresie, w jakim Izba wnosia o ustalenie jej uprawnienia do uzyskiwania wgldu w odpowiedni dokumentacj finansow ORF w celu sporzdzenia jawnego imiennego wykazu dochodw. Jednoczenie TK orzek o47

Art. 249 TWE: W celu wykonania swych zada oraz na warunkach przewidzianych w niniejszym Traktacie, Parlament Europejski wsplnie z Rad, Rada i Komisja uchwalaj rozporzdzenia i dyrektywy, podejmuj decyzje, wydaj zalecenia i opinie. Rozporzdzenie ma zasig oglny. Wie w caoci i jest bezporednio stosowane we wszystkich Pastwach Czonkowskich. Dyrektywa wie kade Pastwo Czonkowskie, do ktrego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu, ktry ma by osignity, pozostawia jednak organom krajowym swobod wyboru formy i rodkw. Decyzja wie w caoci adresatw, do ktrych jest kierowana. Zalecenia i opinie nie maj mocy wicej.

23

istnieniu uprawnienia Izby do wgldu w dokumentacj ORF dotyczc wypaconych wynagrodze w celu badania gospodarki finansowej.

1313 I 2004 Wyrok w sprawie C-453/0048 Khne & Heitzpytanie prejudycjalne

[Udko kurczaka]

Zgodnie z zasad wsppracy, wynikajc z art. 10 TWE, krajowy organ administracyjny ma obowizek ponownie rozpatrzy spraw, zakoczon ostateczn decyzj administracyjn, w celu uwzgldnienia orzeczenia ETS zapadego po jej wydaniu, jeli cznie spenione s nastpujce warunki: w wietle prawa krajowego wspomniany organ moe ponownie rozpatrzy ww. spraw, decyzja staa si ostateczna na skutek wyroku sdu krajowego orzekajcego w ostatniej instancji, w wietle pniejszego orzeczenia ETS wyrok sdu krajowego zosta oparty na wadliwej wykadni prawa wsplnotowego, przy czym sd nie przedstawi pyta prejudycjalnych w trybie art. 234 ust. 3 TWE49, oraz zainteresowany podmiot zwrci si do organu administracyjnego z waciwym wnioskiem niezwocznie po tym, jak dowiedzia si o orzeczeniu ETS.Spka Khne & Heitz eksportowaa kurczaka w kawakach do krajw spoza UE. W deklaracji celnej oznaczya towar jako udka kurczaka i na tej podstawie holenderski organ celny przyzna jej refundacj wywozow. Wspomniany organ celny przeprowadzi nastpnie weryfikacj i dokona zmiany kwalifikacji celnej towaru. W konsekwencji zada zwrotu przyznanej refundacji. Spka Khne & Heitz zaskarya t ostatni decyzj, a rozpatrujcy spraw w ostatniej instancji sd holenderski oddali jej skarg, nie przedstawi jednak ETS pytania w trybie prejudycjalnym.

48

W jz. francuskim:

http://curia.eu.int/jurisp/cgibin/gettext.pl?lang=fr&num=79959886C19000453&doc=T&ouvert=T&seance=ARRET


Art. 234 ust. 3 TWE: W przypadku, gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisej przed sdem krajowym, ktrego orzeczenia nie podlegaj zaskareniu wedug prawa wewntrznego, sd ten jest zobowizany wnie spraw do Trybunau Sprawiedliwoci.

24 W pniejszej dacie ETS wyda wyrok w innej sprawie50, w ktrym orzek m.in., e udko, ktre czy si z kawakiem grzbietu, powinno by zakwalifikowane jako udko dla celw refundacji wywozowych pod warunkiem, e wspomniany kawaek grzbietu nie jest wystarczajco duy, aby stanowi istotn cz towaru. Wobec braku szczegowego uregulowania wsplnotowego w tym zakresie, oceniajcy spraw sd krajowy powinien wzi pod uwag krajowe praktyki handlowe i tradycyjne metody krojenia. Po wydaniu ww. wyroku spka Khne & Heitz zwrcia si do holenderskiego organu celnego z wnioskiem m.in. o zapat refundacji, ktrej zwrotu zada wczeniej organ. Rozpatrujcy skarg spki sd holenderski uzna, e w wietle prawa holenderskiego organ administracyjny ma co do zasady prawo ponownie rozpatrzy spraw zakoczon decyzj ostateczn. Natomiast rozwaania na temat istnienia ewentualnego obowizku ponownego rozpatrzenia sprawy przez taki organ powinny uwzgldnia zasad, zgodnie z ktr pniejsze orzeczenia sdowe nie podwaaj ostatecznego charakteru decyzji administracyjnej. Dotyczy to take orzecze ETS wydanych w trybie prejudycjalnym. ETS, powoujc si na swoje wczeniejsze orzecznictwo51, stwierdzi, e wykadnia prawa wsplnotowego dokonywana w trybie art. 234 TWE wyjania i precyzuje znaczenie tego prawa tak, jak powinno by wykadane i stosowane od momentu jego wejcia w ycie. Wynika z tego, e tak wykadane przepisy prawa wsplnotowego powinny by stosowane przez organ administracyjny w ramach jego kompetencji take do stosunkw prawnych uksztatowanych przed wydaniem przez ETS wyroku w trybie prejudycjalnym. ETS podkreli, e zasada pewnoci prawa jest jedn z zasad oglnych prawa wsplnotowego. Nabycie cechy ostatecznoci przez krajowe decyzje administracyjne na skutek upywu terminu zaskarenia lub wyczerpania drogi prawnej przyczynia si do zagwarantowania tej pewnoci. Prawo wsplnotowe co do zasady nie wymaga, aby krajowy organ administracyjny ponownie rozpatrywa spraw zakoczon ostateczn decyzj administracyjn. Jednak prawo holenderskie przewiduje tak moliwo z zastrzeeniem ochrony praw osb trzecich, za w pewnych okolicznociach wspomniana kompetencja moe rodzi obowizek uchylenia ostatecznej decyzji. Postanowieniem z dnia 26 maja 2004 r. sd w Innsbrucku (Austria) zwrci si do ETS z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym52. Sd zapyta w szczeglnoci, czy wykadnia zasady wsppracy zawarta w art. 10 TWE powinna by dokonana w ten sposb, e zgodnie z wymogami okrelonymi w wyroku ETS w sprawie C-453/00 Khne & Heitz, sd krajowy jest zobowizany do zbadania i uchylenia prawomocnego orzeczenia sdowego, z ktrego wynika moe naruszenie prawa wsplnotowego. Ponadto zapyta, czy w porwnaniu do decyzji administracyjnych istniej dalsze wymogi do zbadania i uchylenia orzecze sdowych. Sprawa jest zawisa przed ETS.Wyrok ETS z dnia 5 padziernika 1994 r. w sprawie C-151/93 Voogd Vleesimport en export (pytanie prejudycjalne). 51 W szczeglnoci na wyroki: z 27 marca 1980 r. w sprawie 61/79 Denkavit italiana oraz z 10 lutego 2000 r. w sprawie C-50/96 Deutsche Telekom. 52 Dz. Urz. UE C 251 z 9.10.2004, s. 1.50

25

143 V 2005 Wyrok w sprawach poczonych C-387/02, C-391/02 i C-403/0253 Berlusconipytanie prejudycjalne

[Sprawozdania finansowe spek]

1. Jeli w wietle odpowiedzi udzielonej przez ETS sd krajowy dochodzi do wniosku, e przepisy prawa krajowego nie speniaj wsplnotowego wymogu odpowiednioci sankcji, to zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ETS54 ma obowizek odmwi zastosowania tych przepisw bez potrzeby oczekiwania na wyeliminowanie albo zwracania si o dokonanie tego w drodze ustawodawczej lub w ramach innego trybu konstytucyjnego. 2. Dyrektywa nie moe jednak by samodzielnym rdem obowizkw jednostki i nie moe by w takim charakterze wobec niej powoywana55. 3. Dyrektywa nie moe stanowi, w oderwaniu od implementujcej j ustawy krajowej, samodzielnej podstawy ustalenia lub zaostrzenia odpowiedzialnoci karnej jednostek za naruszenie jej postanowie56. 4. Zasada retroaktywnego stosowania kary agodniejszej stanowi cz tradycji konstytucyjnych wsplnych pastwom czonkowskim. Jest ona zatem ogln zasad prawa wsplnotowego, do poszanowania ktrej zobowizany jest sd krajowy stosujcy prawo krajowe bdce implementacj prawa wsplnotowego.Przeciwko kilku osobom w tym premierowi Woch Silvio Berlusconiemu wszczto postpowania karne i postawiono w szczeglnoci zarzuty podania nieprawdziwych informacji w rocznych sprawozdaniach finansowych spek handlowych, co miao pozwoli (np. w przypadku S. Berlusconiego) na zasilenie ukrytych rezerw sucych finansowaniu nielegalnych operacji.

53

W jz. polskim:




Por. wyroki ETS: z 9 marca 1978 r. w sprawie 106/77 Simmenthal, z 4 czerwca 1992 r. w sprawach poczonych C-13/91 i C-113/91 Debus oraz z 22 padziernika 1998 r. w sprawach poczonych C-10/97 do C-22/97 IN.CO.GE.90. 55 Por. w szczeglnoci wyrok ETS z 5 padziernika 2004 r. w sprawach poczonych C-397/01 do C-403/01 Pfeiffer. 56 Por. w szczeglnoci wyroki ETS: z 8 padziernika 1987 r. w sprawie 80/86 Kolpinghuis Nijmegen oraz z 7 stycznia 2004 w sprawie C-60/02 postpowanie karne przeciwko X.

54

26 W trakcie trwania postpowa przed sdami woskimi znowelizowano znajdujce zastosowanie w ww. sprawach przepisy karne woskiego k.c. Nowelizacja zmienia kwalifikacj okrelonych w tych przepisach czynw z przestpstwa na wykroczenie. Zastosowanie skrconego okresu przedawnienia uniemoliwioby kontynuowanie ww. postpowa karnych. Ponadto, nowelizacja stworzya inne przeszkody prawne w ciganiu ww. czynw, w tym ze wzgldu na konieczno zoenia przez wsplnika lub wierzyciela spki odpowiedniego zawiadomienia bdcego warunkiem wszczcia postpowania oraz z uwagi na wyczenie karalnoci podania nieprawdziwych informacji, ktrego skutki s znikome lub o maej wadze57. Przedstawiajce pytania prejudycjalne sdy woskie powziy wtpliwo, czy znowelizowane przepisy k.c. wprowadzaj odpowiednie sankcje za naruszenie prawa wsplnotowego, a w szczeglnoci pierwszej dyrektywy dotyczcej spek58. Sdy powoay si przy tym na wykadni art. 6 ww. dyrektywy59 wynikajc z wyroku ETS z 4 grudnia 1997 r. w sprawie C-97/96 Daihatsu Deutschland oraz na utrwalon lini orzecznictwa ETS60, zgodnie z ktr z art. 5 [10] TWE wynika obowizek ustanowienia w przepisach krajowych skutecznych, proporcjonalnych i odstraszajcych sankcji za naruszenie prawa wsplnotowego.

Zgodnie z ustaw dotyczy to sytuacji, gdy konsekwencj podania nieprawdziwych informacji jest zmiana wyniku finansowego za rok obrotowy nieprzekraczajca 5 % albo zmiana majtku netto nieprzekraczajca 1%. 58 Pierwsza dyrektywa Rady z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie koordynacji gwarancji, jakie s wymagane w Pastwach Czonkowskich od spek w rozumieniu art. 58 akapit drugi Traktatu, w celu uzyskania ich rwnowanoci w caej Wsplnocie, dla zapewnienia ochrony interesw zarwno wsplnikw jak i osb trzecich (68/151/EWG), Dz. Urz. WE L 65 z 14.3.1968. 59 Art. 6 wprowadza wymg ustanowienia przez pastwa czonkowskie odpowiednich kar za naruszenie przewidzianego w dyrektywie obowizku ujawnienia okrelonych informacji handlowych przez spki. 60 Por. w szczeglnoci wyrok ETS z 21 wrzenia 1989 r. w sprawie 68/88 Komisja przeciwko Grecji.

57

27

1516 VI 2005 Wyrok w sprawie C-105/0361 Pupinopytanie prejudycjalne

[Warunki przesuchiwania dzieci]

1. Wypenianie przez UE jej misji byoby utrudnione, gdyby zasada lojalnej wsppracy62 nie obowizywaa w ramach wsppracy policyjnej i sdowej w sprawach karnych63. 2. Wicy charakter decyzji ramowych64 nakada na organy krajowe, a w szczeglnoci na sdy krajowe, obowizek wykadni prawa krajowego zgodnej z prawem UE. Nie zmienia tego fakt, e na mocy art. 35 TUE kompetencje ETS s wsze ni wynikajce z TWE oraz e w przypadku tytuu VI TUE brak jest kompletnego systemu rodkw odwoawczych i procedur zapewniajcych zgodno aktw instytucji UE z prawem. 3. Spoczywajcy na sdzie krajowym obowizek uwzgldnienia decyzji ramowej przy dokonywaniu wykadni prawa krajowego podlega ograniczeniom wynikajcym z oglnych zasad prawa, a w szczeglnoci z zasady pewnoci prawa i niedziaania prawa wstecz. Zasady te sprzeciwiaj si m.in. temu, aby ww. obowizek mia doprowadzi do ustalenia albo zaostrzenia odpowiedzialnoci karnej na podstawie decyzji ramowej, niezalenie od ustawy krajowej stanowicej jej implementacj65. 4. Zasada wykadni zgodnej nie moe stanowi podstawy do dokonywania wykadni prawa krajowego contra legem. Zasada ta wymaga jednak, aby sd krajowy wzi pod uwag caoksztat prawa krajowego w celu dokonania oceny, w jakim stopniu prawo to moe zosta zastosowane w taki sposb, by nie doprowadzi do rezultatu sprzecznego z celem decyzji ramowej.

61

W jz. polskim:




Por. art. 10 TWE, ktry nie ma odpowiednika w TUE: Pastwa Czonkowskie podejmuj wszelkie rodki oglne lub szczeglne w celu zapewnienia wykonania zobowiza wynikajcych z niniejszego Traktatu lub dziaa instytucji Wsplnoty. Uatwiaj one Wsplnocie wypenianie jej zada. Powstrzymuj si one od podejmowania wszelkich rodkw, ktre mogyby zagrozi urzeczywistnieniu celw niniejszego Traktatu. 63 Tytu VI TUE. 64 Por. art. 34 ust. 2. lit. b TUE, w ktrym posuono si sformuowaniami podobnymi do uytych w art. 249 TWE, dotyczcym m.in. dyrektyw. 65 Por. tezy 3 i 4 omwienia wyroku ETS w sprawach poczonych C-387/02, C-391/02 i C-403/02 Berlusconi, poz. 14.62

28 W ramach toczcego si we Woszech postpowania karnego Marii Pupino postawiono zarzut popenienia przestpstw naduycia rodkw karcenia oraz kwalifikowanego naruszenia czynnoci ciaa wobec niektrych spord swoich wychowankw, ktrzy w chwili zdarze nie mieli ukoczonych piciu lat, w szczeglnoci przez ich regularne bicie, straszenie zastosowaniem rodkw uspokajajcych, zaklejanie ust plastrem i zabranianie wychodzenia do toalety. Zgodnie z przepisami woskiego k.p.k. dowody zebrane przez prokuratora w postpowaniu przygotowawczym powinny zosta przedstawione w ramach procesu na kontradyktoryjnej rozprawie, aby mogy zosta w peni zaliczone do dowodw, ktre sd wemie pod uwag przy orzekaniu. W fazie postpowania przygotowawczego moliwe jest jednak, za zgod sdziego ledczego i przy poszanowaniu zasady kontradyktoryjnoci, przeprowadzenie dowodu w trybie incydentalnym. Tak zebrane dowody maj pen moc dowodow. Ustawa zezwala na zastosowanie tego trybu w zakresie skadania zezna przez pokrzywdzonych przez enumeratywnie wyliczone przestpstwa przeciwko wolnoci seksualnej i obyczajnoci, ktrzy nie ukoczyli szesnastego roku ycia. Ponadto w takiej sytuacji sdzia ledczy moe zarzdzi przeprowadzenie dowodu w szczeglny sposb, zapewniajcy ochron skadajcych zeznania. Prokurator zwrci si do sdziego ledczego z wnioskiem o zastosowanie trybu incydentalnego do dowodu z przesuchania omiorga dzieci bdcych wiadkami i ofiarami ww. przestpstw. Jednoczenie domaga si przeprowadzenia dowodu na terenie wyspecjalizowanej placwki, w sposb chronicy godno, prywatno i spokj zeznajcego nieletniego, w razie potrzeby w obecnoci biegego psychologa. Sdzia ledczy uzna, e ustawa woska nie zezwala w odniesieniu do przestpstw, ktrych dotyczy postpowanie karne przeciwko M. Pupino na przeprowadzenie dowodu w trybie incydentalnym ani na przesuchanie pokrzywdzonych w szczeglnych warunkach. Powzi wtpliwo co do zgodnoci tych uregulowa z art. 266, 367 i 8 ust. 468 decyzji ramowej w sprawie pozycji ofiar w post-

Art. 2: Poszanowanie i uznawanie 1. Kade Pastwo Czonkowskie w swoim systemie prawa karnego zapewnia ofiarom rzeczywist i odpowiedni rol. Pastwo kontynuuje wszelkie wysiki zmierzajce do zapewnienia aby ofiary w trakcie postpowania traktowane byy z naleytym poszanowaniem godnoci jednostki, a take uznaje prawa oraz uzasadnione interesy ofiar, w szczeglnoci w ramach karnego. 2. Kade Pastwo Czonkowskie zapewnia szczeglnie wraliwym ofiarom szczeglne traktowanie jak najlepiej odpowiadajce ich sytuacji. 67 Art. 3: Wysuchanie oraz dostarczanie dowodw Kade Pastwo Czonkowskie zapewnia ofiarom moliwo wysuchania ich w trakcie postpowania oraz moliwo dostarczania dowodw. Kade Pastwo Czonkowskie podejmuje rodki waciwe dla zapewnienia, aby jego wadze przesuchiway ofiary wycznie w stopniu koniecznym dla postpowania karnego. 68 Art. 8 ust. 4: Prawo do ochrony W przypadku gdy istnieje potrzeba ochrony ofiar w szczeglnoci tych najbardziej wraliwych przed skutkami dostarczania dowodw na sali rozpraw, kade Pastwo Czonkowskie zapewnia, aby ofiary mogy, w drodze decyzji podejmowanej przez sd, zosta uprawnione do skadania zezna w sposb umoliwiajcy osignicie tego celu, poprzez zastosowanie wszelkich rodkw zgodnych z podstawowymi zasadami prawnymi.

66

29 powaniu karnym69 i przedstawi ETS w trybie prejudycjalnym pytanie w przedmiocie wykadni przepisw decyzji ramowej. Republika Woska uznaa waciwo ETS do orzekania w przedmiocie wanoci i wykadni aktw, o ktrych mowa w art. 35 TUE, w tym decyzji ramowych. W odpowiedzi na pytanie prejudycjalne ETS orzek, e przepisy art. 2, 3 i 8 ust. 4 decyzji ramowej naley interpretowa w ten sposb, e sd krajowy musi mie moliwo zezwolenia maym dzieciom, ktre twierdz, e pady ofiar zego traktowania na skadanie zezna w sposb umoliwiajcy zagwarantowanie im odpowiedniego poziomu ochrony, na przykad poza rozpraw i przed jej terminem. Sd krajowy ma obowizek wzicia pod uwag caoci norm prawa krajowego i dokonania ich wykadni, na ile to tylko moliwe, w wietle brzmienia oraz celw decyzji ramowej.

1621 IX 2005 Wyroki w sprawach T-306/01 i T-315/0170 Yusuf i Kadiskarga o stwierdzenie niewanoci

[Zamroenie rodkw finansowych osb zwizanych z Osam ben Ladenem, Al-Kaid i Talibami]

1. Zarwno na podstawie zasad powszechnego prawa midzynarodowego, jak i na podstawie szczegowych postanowie Traktatu, pastwa czonkowskie maj prawo, a nawet obowizek niestosowania wszelkich postanowie prawa wsplnotowego mogcych stanowi przeszkod w prawidowym wykonaniu obowizkw cicych na nich na podstawie Karty NZ, niezalenie od tego, czy chodzi o postanowienie prawa pierwotnego, czy zasad ogln prawa wsplnotowego. 2. Z punktu widzenia prawa midzynarodowego obowizki pastw czonkowskich NZ wynikajce z Karty NZ bezspornie przewaaj nad wszystkimi innymi obowizkami wynikajcymi z prawa krajowego lub z umw midzynarodowych, wczajc w to, w odniesieniu do pastw czonkowskich Rady

Decyzja ramowa Rady z dnia 15 marca 2001 r. w sprawie pozycji ofiar w postpowaniu karnym (2001/220/WSiSW), Dz. Urz. UE L 82 z 22.3.2001, s. 1-4. 70 W jz. polskim:http://curia.eu.int/jurisp/cgibin/gettext.pl?lang=pl&num=79949078T19010306&doc=T&ouvert=T&seance=ARRET

69

W jz. francuskim:http://curia.eu.int/jurisp/cgibin/gettext.pl?lang=fr&num=79949078T19010306&doc=T&ouvert=T&seance=ARRET

W jz. angielskim:http://curia.eu.int/jurisp/cgibin/gettext.pl?lang=en&num=79949078T19010306&doc=T&ouvert=T&seance=ARRET

30

Europy, obowizki wynikajce z EKPCz oraz, w odniesieniu do pastw, ktre s rwnie czonkami WE, obowizki wynikajce z TWE. 3. Wspomniane pierwszestwo rozciga si na rezolucje RB, zgodnie z art. 25 Karty NZ, ktry stanowi, e czonkowie NZ zobowizani s przyjmowa i wykonywa decyzje RB. 4. Skoro na mocy TWE Wsplnota przyja kompetencje wykonywane uprzednio przez pastwa czonkowskie w dziedzinie stosowania Karty NZ, postanowienia tej Karty maj skutek wicy dla Wsplnoty. 5. Wsplnota bya zobowizana, w zakresie swoich kompetencji, do wykonania rezolucji RB nie na podstawie powszechnego prawa midzynarodowego, lecz na podstawie samego TWE. 6. Rezolucje RB co do zasady nie podlegaj kontroli sdowej sprawowanej przez SPI, ktry nie jest uprawniony do orzekania, chociaby incydentalnie, w zakresie ich zgodnoci z prawem wsplnotowym. 7. SPI jest jednak uprawniony do sprawowania incydentalnej kontroli zgodnoci spornych rezolucji RB z normami o charakterze iuris cogentis, stanowicymi element midzynarodowego porzdku prawnego, bezwzgldnie wicymi wszystkie podmioty prawa midzynarodowego, w tym organy NZ, i nie dopuszczajcymi adnych odstpstw. 8. Wycznie takie naruszenie prawa wasnoci, ktre jest arbitralne, mona uzna za sprzeczne z normami iuris cogentis. 9. Powoanie si na art. 30871 TWE w celu uzupenienia kompetencji do naoenia sankcji gospodarczych i finansowych, przyznanych WE na mocy art. 6072 i art. 30173 TWE, jest uzasadnione przez wzgld na to, e wspczenie pastw nie mona ju uwaa za jedyne rdo zagroenia dla midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa. Wsplnota midzynarodowa, a take UE i jej filar wsplnotowy, nie mog zosta powstrzymane od przystosowania si do nowych zagroe poprzez nakadanie sankcji gospodarczych i finansowych nie tylko w stosunku do pastw trzecich, lecz rwnie w stosunku do osb, grup, przedsibiorstw lub podmiotw powizanych prowadzcych terrorystyczn dziaalno w skali midzynarodowej lub w inny sposb zagraajcych midzynarodowemu pokojowi i bezpieczestwu.RB, zobowizana w wietle Karty NZ do utrzymania midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa, przyja szereg rezolucji w zakresie walki z terroryzmem midzynarodowym. Dotyczyy one w szczeglnoci zamroenia funduszy i innych rodkw finansowych bezporednio lub porednioArt. 308: Jeeli dziaanie Wsplnoty okae si niezbdne do osignicia, w ramach funkcjonowania wsplnego rynku, jednego z celw Wsplnoty, a niniejszy Traktat nie przewidzia kompetencji do dziaania wymaganego w tym celu, Rada, stanowic jednomylnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, podejmuje waciwe dziaania. 72 Art. 60 ust. 1: Jeeli, w przypadkach przewidzianych w art. 301, dziaanie Wsplnoty uwaane jest za niezbdne, Rada moe, zgodnie z procedur przewidzian w art. 301, podj w stosunku do danych pastw trzecich pilne i niezbdne rodki w odniesieniu do przepywu kapitau i patnoci. 73 Art. 301: Jeeli wsplne stanowisko lub wsplne dziaanie przyjte na podstawie postanowie Traktatu o Unii Europejskiej dotyczcych wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa przewiduj dziaanie Wsplnoty zmierzajce do zerwania lub ograniczenia w czci lub w caoci stosunkw gospodarczych z jednym lub wiksz liczb pastw trzecich, Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan ma wniosek Komisji, podejmuje niezbdne pilne rodki.71

31 kontrolowanych przez Osam ben Ladena, Al-Kaid i Talibw oraz przeciwdziaania wykorzystywaniu funduszy i rodkw finansowych z korzyci dla tych podmiotw. RB utworzya rezolucj Komitet ds. sankcji i zobowizaa go do prowadzenia aktualizowanego wykazu osb fizycznych i podmiotw powizanych z Osam ben Ladenem, w tym osb fizycznych i podmiotw nalecych do organizacji Al-Kaida. Zgodnie z art. 48 ust. 2 Karty NZ decyzje RB zmierzajce do utrzymania midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa s wykonywane przez czonkw NZ bezporednio, jak rwnie w ramach odpowiednich organizacji midzynarodowych, ktrych s czonkami. O celach wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa UE mowa jest w art. 11 ust. 1 TUE74, za dziaania WE w tym zakresie okrela w szczeglnoci art. 301 i art. 60 ust. 1 TWE. W celu wykonania ww. rezolucji RB Rada UE przyja wsplne stanowiska, ktre stanowiy podstaw dla przyjcia odpowiednich rozporzdze wsplnotowych. Wspomniane rozporzdzenia zawieray wykaz osb i podmiotw odpowiadajcy wykazowi ustalonemu przez Komitet ds. sankcji i aktualizowany przez Komisj Europejsk w lad za aktualizacj dokonywan przez Komitet ds. sankcji. Umieszczone w wykazie do rozporzdze dwie osoby fizyczne oraz Al Barakaat International Foundation zoyy do SPI skargi o stwierdzenie niewanoci ww. rozporzdze. SPI oddali skargi. W uzasadnieniu stwierdzi m.in.: Pierwszestwo Karty NZ w stosunku do prawa krajowego pastw czonkowskich NZ wynika z zasad midzynarodowego prawa zwyczajowego. Zgodnie z art. 27 konwencji wiedeskiej o prawie traktatw sporzdzonej w Wiedniu w dniu 23 maja 1969 r., systematyzujcej te zasady, strona nie moe powoywa si na postanowienia swojego prawa wewntrznego dla usprawiedliwienia niewykonywania przez ni traktatu75. Pierwszestwo Karty NZ w stosunku do umw midzynarodowych zostao wyranie potwierdzone w art. 103 Karty76. Zdaniem MTS77, wszystkie traktaty regionalne, dwuArt. 11 ust. 1 TUE: Unia okrela i realizuje wspln polityk zagraniczn i bezpieczestwa, obejmujc wszystkie dziedziny polityki zagranicznej i bezpieczestwa, ktrej celami s: - ochrona wsplnych wartoci, podstawowych interesw, niezawisoci i integralnoci Unii, zgodnie z zasadami Karty Narodw Zjednoczonych; - umacnianie bezpieczestwa Unii we wszelkich formach; - utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczestwa midzynarodowego zgodnie z zasadami Karty Narodw Zjednoczonych (...) 75 Art. 5 stanowi, e konwencja ma zastosowanie do kadego traktatu, ktry jest aktem konstytucyjnym organizacji midzynarodowej oraz do kadego traktatu przyjtego w ramach organizacji midzynarodowej. 76 Art. 103: W razie sprzecznoci pomidzy obowizkami czonkw Narodw Zjednoczonych, wynikajcymi z niniejszej Karty, a ich obowizkami wynikajcymi z jakiegokolwiek innego porozumienia midzynarodowego, pierwszestwo bd miay ich obowizki wynikajce z niniejszej Karty. Zgodnie z art. 30 konwencji wiedeskiej o prawie traktatw i wbrew zasadom zwykle stosowanym w odniesieniu do pniejszych traktatw, konwencja ta ma zastosowanie zarwno do traktatw wczeniejszych, jak i pniejszych w stosunku do Karty Narodw Zjednoczonych. 77 Wyrok MTS z dnia 26 listopada 1984 r. w sprawie Nikaragua przeciwko Stanom Zjednoczonym Ameryki, dotyczcy dziaa militarnych i paramilitarnych podejmowanych na terytorium oraz przeciwko Nikaragui, ICJ Reports 1984, str. 392, pkt 10774

32 stronne i wielostronne, jakie mog zosta zawarte przez strony, zawsze s podporzdkowane postanowieniom art. 103 Karty NZ. Zgodnie z art. 307 akapit pierwszy TWE postanowienia TWE nie naruszaj praw i obowizkw wynikajcych z umw zawartych przed 1 stycznia 1958 roku lub, wobec pastw przystpujcych, przed dat ich przystpienia, midzy jednym lub wiksz liczb pastw czonkowskich z jednej strony, a jednym lub wiksz liczb pastw trzecich z drugiej strony. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ETS78 celem tego postanowienia jest ucilenie, zgodnie z zasadami prawa midzynarodowego, e stosowanie TWE nie narusza cicego na danym pastwie czonkowskim obowizku poszanowania praw pastw trzecich, wynikajcych z wczeniejszej umowy, ani obowizku przestrzegania wynikajcych z niej zobowiza. Wsplnota nie moe naruszy obowizkw cicych na jej pastwach czonkowskich na podstawie Karty NZ ani przeszkodzi w ich wykonaniu, a ponadto Wsplnota na podstawie tego samego Traktatu, ktry j ustanowi, jest zobowizana do przyjcia, w ramach wykonywania swoich kompetencji, wszelkich niezbdnych przepisw umoliwiajcych jej pastwom czonkowskim wywizanie si z tych obowizkw. Zaskarone rozporzdzenie, przyjte z uwzgldnieniem wsplnego stanowiska, jest wykonaniem na szczeblu Wsplnoty cicego na jej pastwach czonkowskich jako czonkach NZ obowizku wprowadzenia w ycie, w razie koniecznoci na podstawie aktu wsplnotowego, sankcji skierowanych przeciwko Osamie ben Ladenowi, sieci Al-Kaida i Talibom oraz innym osobom fizycznym, grupom, przedsibiorstwom i podmiotom z nimi powizanym, ktre zostay naoone, a nastpnie zaostrzone przez kolejne rezolucje RB przyjte na podstawie rozdziau VII Karty NZ. Preambua tego rozporzdzenia czyni wyrane odniesienie do rezolucji RB. W wietle TWE i Karty NZ powoanie si na naruszenie praw podstawowych znajdujcych si pod ochron we wsplnotowym porzdku prawnym, bd zasad tego porzdku prawnego, nie ma wpywu na wano rezolucji RB ani na jej skuteczno na terytorium Wsplnoty. Sporne rezolucje RB zostay przyjte na podstawie rozdziau VII Karty NZ. W tym kontekcie okrelenie zagroe dla midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa oraz rodkw koniecznych w celu jego utrzymania bd przywrcenia naley do sfery wycznej odpowiedzialnoci RB, a zatem jako takie nie podlega kompetencjom organw i sdw krajowych lub wsplnotowych, z jedynym zastrzeeniem niezbywalnego prawa do samoobrony indywidualnej lub zbiorowej, o ktrej mowa w art. 51 Karty.78

Por. wyrok ETS z 28 marca 1995 r. w sprawie C-324/93 Evans Medical i Macfarlan Smith oraz: z 27 lutego 1962 r. w sprawie 10/61 Komisja przeciwko Wochom, z 2 sierpnia 1993 r. w sprawie C-158/91 Levy i z 14 stycznia 1997 r. w sprawie C-124/95 Centro-Com.

33 Jeeli zatem RB, dziaajc za porednictwem Komitetu ds. sankcji, w oparciu o rozdzia VII Karty NZ zdecyduje o koniecznoci zamroenia funduszy niektrych osb fizycznych lub podmiotw, decyzja ta wie wszystkich czonkw NZ zgodnie z art. 48 Karty. Uznanie kompetencji SPI do przeprowadzenia w sposb incydentalny kontroli legalnoci tego rodzaju decyzji z punktu widzenia systemu ochrony praw podstawowych uznanych we wsplnotowym porzdku prawnym byoby nieuzasadnione zarwno na podstawie prawa midzynarodowego, jak i prawa wsplnotowego. Kompetencja ta staaby w sprzecznoci ze zobowizaniami pastw czonkowskich wynikajcymi z Karty NZ, a w szczeglnoci z jej art. 25, art. 48 i art. 103, a take z art. 27 Konwencji wiedeskiej o prawie traktatw. Ponadto kompetencja ta byaby sprzeczna zarwno z postanowieniami TWE, a w szczeglnoci z art. 5 , art. 10, art. 297 i art. 307 akapit pierwszy, jak i z postanowieniami TUE, w szczeglnoci z art. 5, zgodnie z ktrym sdy wsplnotowe realizuj swe uprawnienia zgodnie z warunkami i celami przewidzianymi w postanowieniach TWE oraz TUE. Kompetencja ta byaby ponadto niezgodna z zasad, wedug ktrej kompetencje Wsplnoty, a zatem rwnie SPI, naley wykonywa z poszanowaniem prawa midzynarodowego. Konwencja wiedeska o prawie traktatw, systematyzujca midzynarodowe prawo zwyczajowe przewiduje (art. 53) niewano traktatu sprzecznego z imperatywn norm powszechnego prawa midzynarodowego (ius cogens), zdefiniowan jako norma przyjta i uznana przez midzynarodow spoeczno pastw jako cao za norm, od ktrej adne odstpstwo nie jest dozwolone i ktra moe by zmieniona jedynie przez pniejsz norm postpowania prawa midzynarodowego o tym samym charakterze. Art. 64 Konwencji wiedeskiej stanowi rwnie, e jeeli powstanie nowa imperatywna norma powszechnego prawa midzynarodowego, jakikolwiek istniejcy traktat sprzeczny z t norm staje si niewany i wygasa. Ponadto Karta NZ sama zakada istnienie imperatywnych norm prawa midzynarodowego, w szczeglnoci podstawowych praw czowieka. Zasady te obowizuj zarwno czonkw NZ, jak i organy NZ. Zgodnie z art. 24 ust. 2 Karty NZ RB, wypeniajc obowizki w zakresie utrzymania midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa, zobowizana jest do kierowania si celami i zasadami NZ. Rezolucje RB musz by zgodne z podstawowymi i niezbywalnymi normami o charakterze iuris cogentis. W przeciwnym razie, jakkolwiek jest to nieprawdopodobne, nie byyby one wice dla pastw czonkowskich NZ ani dla Wsplnoty. Kontrola sdowa incydentalnie przeprowadzona przez SPI w ramach skargi o stwierdzenie niewanoci aktu prawa wsplnotowego przyjtego w celu wykonania rezolucji RB moe dotyczy poszanowania nadrzdnych norm prawa midzynarodowego o charakterze iuris cogentis. Dotyczy to w szczeglnoci norm imperatywnych maj-

34 cych na celu powszechn ochron praw czowieka, od ktrych nie przysuguj odstpstwa ani pastwom czonkowskim, ani organom NZ, poniewa stanowi one nienaruszalne zasady zwyczajowego prawa midzynarodowego79. Zaskarone rozporzdzenie stanowi, e obok innych odstpstw i wyjtkw, na wniosek zainteresowanego i w braku wyranego sprzeciwu Komitetu ds. sankcji, waciwe organy krajowe mog zarzdzi uchylenie zamroenia funduszy w odniesieniu do rodkw koniecznych do pokrycia podstawowych wydatkw, w tym patnoci za rodki spoywcze, wynajmu, leczenia, podatkw i opat na rzecz przedsibiorstw uytecznoci publicznej. Ponadto, za wyran zgod Komitetu ds. sankcji, zamroenie moe by uchylone w odniesieniu do funduszy niezbdnych do pokrycia wydatkw nadzwyczajnych. Skarcy nie zostali arbitralnie pozbawieni prawa wasnoci. Zamroenie funduszy skarcych stanowi w istocie element sankcji ustanowionych przez RB przeciwko Osamie ben Ladenowi, sieci Al-Kaida oraz Talibom i innym osobom, grupom, przedsibiorstwom i podmiotom z nimi powizanym. rodki te zostay podjte w ramach walki z terroryzmem midzynarodowym, a wic w interesie oglnym o fundamentalnym znaczeniu dla wsplnoty midzynarodowej. Zamroenie funduszy jest rodkiem o charakterze zachowawczym, ktry w odrnieniu od konfiskaty mienia nie narusza istoty prawa wasnoci, lecz jedynie prawo dysponowania aktywami. adna bezwzgldna norma prawa midzynarodowego nie wymaga uprzedniego wysuchania zainteresowanych w sytuacji, gdy RB, dziaajc na podstawie rozdziau VII Karty NZ, podejmuje za porednictwem Komitetu ds. sankcji decyzj o zamroeniu funduszy niektrych osb lub podmiotw podejrzewanych o udzia w finansowaniu midzynarodowego terroryzmu. Wysuchanie skarcych przed umieszczeniem ich nazwisk we wspomnianym wykazie mogoby naruszy skuteczno sankcji i byoby niezgodne z celami ustalonymi w interesie oglnym. rodek w postaci zamroenia funduszy powinien wywiera skutek natychmiastowy i niespodziewany. O ile jednak sporne rezolucje RB nie przewiduj prawa do bycia osobicie wysuchanym, to zarwno rezolucje, jak i wykonujce je rozporzdzenia wsplnotowe ustanowiy procedur ponownego rozpatrywania indywidualnych spraw, umoliwiajc zainteresowanym zwrcenie si do Komitetu ds. sankcji, za porednictwem waciwych organw pastwa obywatelstwa lub miejsca zamieszkania, w celu skrelenia ich nazwiska z wykazu osb objtych sankcjami lub wprowadzenia odstpstwa od zamroenia funduszy. Takiego ograniczenia prawa do bycia bezporednio i osobicie wysuchanym

79

Opinia doradcza MTS z dnia 8 lipca 1996 r. o dopuszczalnoci groby uycia bd uycia broni jdrowej, ICJ Reports 1996, s. 226; zob. podobnie opini rzecznika generalnego Jacobsa w sprawie C-84/95 Bosphorus.

35 przez waciwy organ nie mona jednak uzna za niedopuszczalne ze wzgldu na imperatywne normy midzynarodowego porzdku prawnego. Poszanowanie praw podstawowych skarcych nie wymaga poinformowania zainteresowanych o faktach i dowodach zebranych przeciwko nim w sytuacji, gdy RB i Komitet ds. sankcji oceniaj, e sprzeciwiaj si temu wzgldy bezpieczestwa wsplnoty midzynarodowej. Instytucje wsplnotowe zobowizane byy do transponowania do wsplnotowego porzdku prawnego rezolucji RB oraz decyzji Komitetu ds. sankcji. Nie dysponoway przy tym adnymi uprawnieniami ani moliwociami weryfikacji faktw znanych RB i Komitetowi ds. sankcji, nie mogy swobodnie ocenia okolicznoci faktycznych ani stosownoci zastosowania sankcji wobec skarcych. Obowizujca w prawie wsplnotowym zasada poszanowania prawa do bycia wysuchanym nie znajduje zastosowania w okolicznociach, w ktrych wysuchanie skarcych nie moe doprowadzi do zmiany stanowiska instytucji. Ograniczenie prawa skarcych dostpu do wymiaru sprawiedliwoci, wynikajce z immunitetu jurysdykcyjnego, z jakiego korzystaj w wewntrznym porzdku prawnym pastw czonkowskich NZ rezolucje RB przyjmowane na podstawie rozdziau VII Karty NZ, jest cile zwizane z tym prawem, chronionym normami o charakterze iuris cogentis. W okolicznociach sprawy interes skarcych, aby ich sprawa zostaa merytorycznie rozpoznana w postpowaniu sdowym, ustpuje interesowi oglnemu w postaci utrzymania midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa w sytuacji zagroenia wyranie wskazanego przez RB zgodnie z postanowieniami Karty NZ.

15 Podstaowych Orzezcen ETS_AD Zasady Prawa UE

Documents

Transcript of 15 Podstaowych Orzezcen ETS_AD Zasady Prawa UE