101 opowieści zen

8/10/2019 101 opowieci zen

1/73

101 opowieci zenTumaczeniena jzyk polski:

Wojciech P. P. Zieliski


2/73

www.8segment.pl zajrzyj w gb siebie 2

Spis treci

Wprowadzenie

........................................................................................................................6

Filianka herbaty ................................................................................................................7

Jak znale diament na zaboconej drodze ..........................................................................7

Doprawdy? .........................................................................................................................9

Posuszestwo .................................................................................................................. 10

Jeli kochasz, kochaj otwarcie .......................................................................................... 10

Uprzejmo pozbawiona mioci ....................................................................................... 11

Obwieszczenie

.................................................................................................................. 12

Wspaniae fale .................................................................................................................. 12

Nie mona ukra ksiyca ............................................................................................... 13

Ostatni wiersz Hoshina

..................................................................................................... 13

Historia Shunkai

............................................................................................................... 15

Szczliwy Chiczyk

........................................................................................................ 16

Budda ............................................................................................................................... 17

Botnista droga ................................................................................................................. 18

Shoun i jego matka ........................................................................................................... 18

Niedaleko od stanu Buddy

................................................................................................ 20

Powcigliwy w nauczaniu ............................................................................................... 20

Przypowie ..................................................................................................................... 22

Pierwsza Zasada ............................................................................................................... 22

Rada matki ....................................................................................................................... 23

Dwik jednej doni

.......................................................................................................... 23

Moje serce ponie jak ogie .............................................................................................. 25
http://www.8segment.pl/http://www.8segment.pl/http://www.8segment.pl/


3/73


Odejcie Eshun ................................................................................................................. 25

Recytowanie sutr .............................................................................................................. 26

Trzy dni wicej

................................................................................................................. 26

Dyskusja o zakwaterowaniu .............................................................................................. 27

Gos szczcia

.................................................................................................................. 28

Otwrz swj skarbiec ....................................................................................................... 29

Bez wody nie ma ksiyca ................................................................................................ 29

Wizytwka ....................................................................................................................... 30

Wszystko jest najlepsze

.................................................................................................... 30

Cal czas stopa klejnot

....................................................................................................... 31

Rka Mokusena ................................................................................................................ 31

Umiech jego ycia ........................................................................................................... 32

Zen w kadej minucie ....................................................................................................... 32

Deszcz kwiatw

................................................................................................................ 33

Publikacja sutr

.................................................................................................................. 33

Cika praca Gisho ........................................................................................................... 34

Spanie w cigu dnia .......................................................................................................... 35

W krainie snw ................................................................................................................. 35

Zen mistrza Joshu

............................................................................................................. 36

Odpowied martwego czowieka ...................................................................................... 36

Zen w yciu ebraka ......................................................................................................... 37

Zodziej, ktry zosta uczniem .......................................................................................... 38

Dobro i zo ....................................................................................................................... 38

Jak trawa i drzewa zostan owiecone

............................................................................... 39

Zachanny artysta .............................................................................................................. 40

Odpowiednie proporcje

..................................................................................................... 41

Czarnonosy Budda ............................................................................................................ 41


4/73


Czyste urzeczywistnienie Ryonen ..................................................................................... 42

Kwane miso .................................................................................................................... 43

Twoje wiato moe zgasn

............................................................................................. 43

Darczyca powinien by wdziczny ................................................................................. 44

Ostatnia wola i testament

.................................................................................................. 44

Mistrz ceremonii parzenia herbaty i zabjca ..................................................................... 45

Prawdziwa cieka ............................................................................................................ 46

Wrota raju ........................................................................................................................ 46

Aresztowanie kamiennego Buddy

..................................................................................... 47

onierze ludzkoci

........................................................................................................... 48

Tunel ................................................................................................................................ 48

Gudo i cesarz

.................................................................................................................... 49

W rkach przeznaczenia ................................................................................................... 50

Zabijanie

.......................................................................................................................... 50

Pot Kasana

........................................................................................................................ 51

Ujarzmienie ducha

............................................................................................................ 51

Dzieci cesarza ................................................................................................................... 52

Co ty robisz! Co ty wygadujesz! ....................................................................................... 53

Jedna nuta zen

.................................................................................................................. 54

Zjadanie dowodu winy ...................................................................................................... 54

Najcenniejsza rzecz na wiecie ......................................................................................... 55

Nauka milczenia ............................................................................................................... 55

Gupi wadca .................................................................................................................... 55

Dziesiciu nastpcw

........................................................................................................ 56

Prawdziwa przemiana ....................................................................................................... 56

Temperament

.................................................................................................................... 57

Kamienny umys ............................................................................................................... 58


5/73


Nie przywizuj si do pyu ................................................................................................ 58

Prawdziwa pomylno ..................................................................................................... 59

Producentka kadzielnic

..................................................................................................... 60

Prawdziwy cud ................................................................................................................. 60

Po prostu id spa

............................................................................................................. 61

Nic nie istnieje .................................................................................................................. 61

Bez pracy nie ma jedzenia

................................................................................................ 62

Prawdziwi przyjaciele ....................................................................................................... 62

Czas umiera

.................................................................................................................... 63

ywy Budda i bednarz

...................................................................................................... 63

Trzy rodzaje uczniw ....................................................................................................... 64

Jak napisa chiski poemat ............................................................................................... 64

Dialog zen ........................................................................................................................ 65

Ostatnie uderzenie w gow .............................................................................................. 66

Smak miecza

.................................................................................................................... 66

Zen pogrzebacza

............................................................................................................... 68

Zen gawdziarza ............................................................................................................... 68

Wycieczka o pnocy ........................................................................................................ 69

List do umierajcego czowieka

........................................................................................ 69

Kropla wody ..................................................................................................................... 70

Nauczanie ostatecznego

.................................................................................................... 70

Nieprzywizywanie si ..................................................................................................... 71

Ocet Tosui

........................................................................................................................ 72

Cicha witynia

................................................................................................................ 72

Zen Buddy ........................................................................................................................ 73


6/73


Wprowadzenie

Zbir Kamienia i Piasku to zbir ponad stu opowieci zen napisanych przez

japoskiego mnicha imieniem Muju Dokyow 1283 roku oraz innych anegdot (pochodzcych

z XIX i XX wieku) zebranych przez Nyogena Senzaki. Opowieci weszy rwnie w skad

ksiki Zen z krwi i koci (1957), przygotowanej przez Paula Repsa. Ksika ta zostaa

wydana w Polsce w 1998 roku przez wydawnictwo Zysk i S-ka i w chwili obecnej nie jest ju

niestety dostpna na rynku.


7/73


Filianka herbaty

Nan-in, japoski mistrz yjcy w epoce Meiji1

Jak znale diament na zaboconej drodze

, goci profesora z pobliskiego

uniwersytetu, ktry przyszed dowiedzie si czego o zen.

Nan-in zaproponowa mu herbat. Napenia swojemu gociowi filiank, lecz kiedy ta

bya ju pena, Nan-in nie przestawa nalewa.

Profesor patrzy jak napj rozlewa si po powierzchni stou, a w kocu nie

wytrzyma.

Filianka jest przepeniona powiedzia do mistrza. Wicej herbaty si nie

zmieci!

Podobnie jak ta filianka odpar Nan-in jeste przepeniony wasnymi opiniami irozwaaniami. Jak mog pokaza ci zen, jeli najpierw nie oprnisz filianki?

W swoim czasie Gudo by nauczycielem samego cesarza, wola jednake prowadzi

ycie wdrownego ebraka. Pewnego razu, kiedy zmierza w kierunku Edo, kulturalnej i

politycznej stolicy szogunatu, zaszed do maej wioski o nazwie Takenaka. Nasta ju wieczr

i pada ulewny deszcz. Gudo by przemoczony do suchej nitki, a jego somiane sanday byy

w strzpach. W oknie jednej z chat na skraju wioski zauway cztery pary sandaw, wic

postanowi kupi jedn z nich, poniewa byy suche.

Kobieta, ktra sprzedaa sanday, widzc jak by mokry, zaproponowaa mu nocleg w

swoim domu. Gudo z wdzicznoci przyj zaproszenie. Po wejciu do rodka, wyrecytowa

sutr przed rodzinnym otarzem. Nastpnie przedstawiono go matce kobiety i jej dzieciom.

Zauwaywszy, e caa rodzina jest przygnbiona, Gudo zapyta, co takiego si wydarzyo.

Mj m jest hazardzist i pijakiem odpowiedziaa gospodyni. Jeli zdarzy mu

si wygra, upija si i bardzo le nas traktuje. Gdy natomiast przegrywa, zapoycza si u

1Epoka Meiji przypadaa na lata 1868-1912.


8/73


innych. Czasami wypija tak duo wina, e w ogle nie wraca do domu na noc. Co mam

pocz?

Pomog mupowiedzia Gudo. We te pienidze. Kup mi galon najlepszego wina

i co dobrego do jedzenia. Potem moesz uda si na spoczynek. Ja bd medytowa przed

otarzem.

M kobiety wrci do domu okoo pnocy, oczywicie pijany, i wrzasn na cae

gardo:

Hej, ono, wrciem! Masz dla mnie co do jedzenia?

Ja mam co dla ciebie powiedzia Gudo. Zapa mnie deszcz, a twoja ona

askawie zaoferowaa mi gocin na noc. W zamian kupiem nieco wina i ryb, moesz si

zatem czstowa do woli.

Mczyzna bardzo si ucieszy. Wypi wino jednym haustem i uoy si na pododze

do snu. Gudo usiad przy nim i medytowa.

Nazajutrz mczyzna nie pamita poprzedniej nocy.

Kim jeste? Skd si tu wzie? zapyta zaraz po przebudzeniu wci

medytujcego Gudo.

Jestem Gudo z Kioto i zmierzam do Edo odpar mistrz zen.

Mczyzna spon ze wstydu. Wylewnie przeprosi czowieka, ktry bynauczycielem samego cesarza.

Ten jedynie si umiechn.

Wszystko w yciu jest nietrwae wyjani. ycie jest bardzo krtkie. Jeli

bdziesz powica czas hazardowi i piciu, zabraknie ci czasu do wykonania czegokolwiek

innego. A przez to najbardziej ucierpi twoja rodzina.

W tym momencie mczyzn olnio, jakby obudzi si z dugiego snu.

Masz racj powiedzia do mistrza. Jak bd w stanie si kiedykolwiekodwdziczy za tak wspania nauk? Pozwl, e kawaek ci odprowadz i ponios twoje

rzeczy.

Jeli chcesz zgodzi si Gudo.

Wyruszyli wic w drog. Gdy uszli trzy mile Gudo poprosi mczyzn, by ten wrci

do domu.

Jeszcze z pi milbaga mczyzna, wic kontynuowali swoj podr.

Moesz ju zawrci zasugerowa Gudo po przejciu tych piciu mil.

Zawrc po kolejnych dziesiciu milach odpowiedzia mczyzna.


9/73


Wracaj do domu powiedzia Gudo, gdy mieli za sob kolejne dziesi mil.

Bd za tob poda do koca swoich dni owiadczy mczyzna.

Wspczeni japoscy nauczyciele zen wywodz w prostej linii od sawnego mistrza,

ktry by nastpc Gudo. Nazywa si Munan czowiek, ktry nie zawrci.

Doprawdy?

Mistrz zen imieniem Hakuin by chwalony przez swoich ssiadw za prowadzeniecnotliwego ycia.

W pobliu jego domu mieszkaa pikna dziewczyna, ktrej rodzice prowadzili sklep

spoywczy. Pewnego dnia, ni std, ni zowd, rodzice odkryli, e ich crka jest brzemienna.

Fakt ten bardzo ich rozzoci. Tym bardziej, e niechciaa zdradzi, kim jest ojciec dziecka.

Dopiero po dugich namowachpodaa imi Hakuina.

Jeszcze bardziej rozgniewani, rodzice udali si do domu mistrza.

Doprawdy? to byo jedyne, co mistrz mia do powiedzenia na ten temat.Po narodzinach, dziecko zaniesiono Hakuinowi. Do tego czasu zdy ju utraci

dobre imi w okolicy, nie przeszkadzao mu to jednak i otoczy dziecko bardzo troskliw

opiek. Od ssiadw otrzyma mleko i wszystko, co tylko byo malestwu potrzebne.

Min rok. Matka dziecka nie moga ju duej znie caej sytuacji. Powiedziaa

rodzicom prawd ojcem dziecka by pewien mody czowiek, ktry pracowa na targu

rybnym.

Rodzice dziewczyny natychmiast udali si do Hakuina, by prosi go o wybaczenie i

zabra dziecko z powrotem.

Hakuin nie mia nic przeciwko temu. Kiedy rodzice przyznali, e dziecko nie jest jego,

przekazujc im niemowl, zapyta tylko:

Doprawdy?


10/73


Posuszestwo

W wykadach mistrza Bankei uczestniczyli nie tylko adepci zen, lecz osoby

wszystkich warstw spoecznych oraz wyzna. Mistrz nigdy nie recytowa sutr i nie pozwala

sobie na przeprowadzanie scholastycznych rozpraw. Zamiast tego, jego sowa pyny prosto

z serca, docierajc bezporedniodo serc suchaczy.

Ogromna ilo suchaczy mistrza rozgniewaa kapana sekty nichiren2

Jeli kochasz, kochaj otwarcie

, poniewa

wielu zwolennikw owej sekty odeszo, by posucha o zen u Bankeia. Egocentryczny

kapan nichiren przyszed do wityni, zdecydowany podj dyskusj z mistrzem.

Hej, nauczycielu zen zawoa. Poczekaj chwil. Kady czowiek darzcy ci

szacunkiem bdzie posuszny twemu sowu, lecz ja nie darz ci szacunkiem. Potrafiszsprawi, bym i ja by ci posuszny?

Podejd tu do mnie, a udowodni cipowiedzia Bankei.

Przepeniony dum, kapan utorowa sobie drog przez tum do nauczyciela .

Bankei umiechn si.

Cho, usid po mojej lewej stronie.

Kapan zgodzi si.

Nie powiedzia Bankei lepiej bdzie nam si rozmawiao, jeli usidziesz pomojej prawej stronie. Przejd tutaj.

Kapan z godnoci przeszed na praw stron.

Jak widzisz rzek Bankeijeste wobec mnie cakiem posuszny i mam wraenie,

e jeste bardzo uprzejmym czowiekiem. A teraz siadaj i suchaj.

Dwudziestu mnichw i jedna mniszka, ktra nazywaa si Eshun, praktykowali

medytacj z pewnym mistrzem zen.

2

Nichiren jedna z japoskich szk buddyzmu. Jej zaoycielem by Nichiren Daishnin (1222-1285),reformator buddyzmu, ktrego celem byo udostpnienie drogi do owiecenia szerszym krgom wyznawcw.Opowiada si za likwidacj innych szk, a w szczeglnoci zen oraz Szkoy Czystej Krainy.


11/73


Mimo ogolonej gowy i skromnej sukienki, Eshun promieniowaa piknem. Kilku

mnichw potajemnie kochao si w niej. Jeden z nich napisa nawet list miosny, nalegajc na

spotkanie w cztery oczy.

Eshun nie odpisaa na list. Nastpnego dnia mistrz wygosi wykad dla swych

uczniw, a gdy ju byo po wszystkim, Eshun wstaa. Kierujc swoje sowa do autora listu,

powiedziaa:

Jeli naprawd kochasz mnie tak bardzo jak twierdzisz, podejd teraz i obejmij

mnie.

Uprzejmo pozbawiona mioci

ya w Chinach pewna stara kobieta, ktra przez dwadziecia lat utrzymywaa

mnicha. Kazaa wybudowa dla niego ma chatk i karmia go, kiedy medytowa. W kocu

zapragna si dowiedzie, jakie przez cay ten czas poczyni postpy.

By si przekona,skorzystaa z pomocy bardzo pontnej dziewczyny. Id i obejmij gopowiedziaa dziewczynie a potem zapytaj: Co teraz zrobimy?

Dziewczyna odwiedzia mnicha i bez wikszych ceregieli obsypaa go pieszczotami,

pytajc na koniec, co zamierza z tym zrobi.

Stare drzewo ronie zim na zimnym kamieniu odpar mnich nieco poetycko.

Nigdzie nie znajduje ciepa.

Dziewczyna wrcia do starej kobiety i zrelacjonowaa wypowied mnicha.

Pomyle, e karmiam tego czowieka przez dwadziecia lat! zawoaa

rozgniewana staruszka. Nie wykaza adnego zainteresowania twoimi potrzebami,

najmniejszej ochoty do zrozumienia twojego pooenia. Nie musia odpowiada podaniem

na namitno, powinien jednak okaza cho odrobin wspczucia.

Natychmiast posza do chaty mnicha i spalia j.


12/73


Obwieszczenie

W ostatnim dniu swojego ycia Tanzan napisa szedziesit kart pocztowych i

poprosi swego ucznia, by je rozesa. Potem umar.

Karty zawieray dwa krtkie zdania:

Opuszczam ten wiat.

To moje ostatnie ogoszenie.

Tanzan

27 lipca 1892 r.

Wspaniae fale

W pocztkowym okresie ery Meiji y znany zapanik imieniem O-nami, co znaczyo

Wspaniae Fale.

O-nami by nieludzko silny i doskonale zna sztuk zapanicz. Podczas walk

toczonych na prywatnym ringu pokona nawet swojego nauczyciela. Jednake publiczne

wystpy tak go oniemielay, e jego uczniowie z atwoci rzucali go na opatki.

O-nami uzna, e musi odwiedzi mistrza zen i poprosi o pomoc. Hakuju, wdrowny

nauczyciel, zatrzyma si ostatnio w pobliskiej wityni, wic O-nami odwiedzi go i

opowiedzia o swoim wielkim problemie.

Twoje imi brzmi Wspaniae Fale stwierdzi nauczyciel wic zosta na noc w tej

wityni. Wyobra sobie, e jeste takimi wanie falami. Nie jeste ju przeraonym

zapanikiem. Jeste olbrzymimi falami, ktre zmiataj wszystko na swojej drodze,

pochaniaj kad stojc przed nimi rzecz. Zrb jak mwi, a zostaniesz najwspanialszym

zapanikiem w kraju.

Nauczyciel uda si na spoczynek. O-nami usiad, by rozpocz medytacj. Prbowa

wyobrazi sobie siebie jako morskie fale. Rozmyla po drodze o wielu rnych rzeczach.

Stopniowo, coraz wyraniej zaczyna postrzega siebie jako fale. Im noc stawaa si gbsza,

tym fale bardziej rosy i rosy. Zmioty kwiaty w wazonach, ktre do tej pory stay w


13/73


wityni. Nawet posg Buddy uton w odmtach. Zanim nasta wit witynia bya ju tylko

jednym wielkim przypywem i odpywem ogromnego oceanu.

Rankiem nauczyciel znalaz O-namiego wci pogronego w medytacji z lekkim

umiechem na twarzy. Poklepa go po ramieniu.

Teraz nic ju nie moe ci pokona powiedzia. Jeste falami, o ktrych

rozmawialimy wczoraj. Bdziesz zmiata wszystko na swojej drodze.

Tego samego dnia O-nami wystartowa w zawodach zapaniczych i wygra. Od tej

pory nikt w caej Japonii nie by w stanie go pokona.

Nie mona ukra ksiyca

Ryokan, mistrz zen, wid proste ycie w maym domku u podna gry. Pewnego

wieczoru zodziej odwiedzi chat tylko po to, by przekona si, e nie ma w niej nic, co

mgby ukra.

Ryokan akurat wrci do domu i przyapa go na gorcym uczynku. Przebye dug drog, by mnie odwiedzi powiedzia do bandyty wic nie

powiniene odej z pustymi rkoma. Prosz, przyjmij moje ubranie w prezencie.

Zodziej by zszokowany. Wzi ubranie i ulotni si czym prdzej.

Nagi Ryokan usiad i przyjrza si ksiycowi.

Biedny czowiek westchn. Chciabym da mu ten pikny ksiyc.

Ostatni wiersz Hoshina

Mistrz zen Hoshin mieszka w Chinach przez wiele lat, po czymwrci do pnocno

wschodniej czci Japonii, gdzie naucza swoich uczniw. Pewnego dnia, opowiedzia im

zasyszan w Chinach opowie. Oto ta historia:


14/73


Pod koniec roku, dwudziestego pitego grudnia, Tokufu, ktry by ju bardzo stary,

rzek do swoich uczniw:

W przyszym roku nie bd ju y, wic w tym roku powinnicie mnie dobrze

traktowa.

Uczniowie pomyleli, e mistrz artuje. Skoro jednak by on nauczycielem o wielkim

sercu, kady z nich zaprasza go na uczt w kolejnych dniach mijajcego roku.

Tu przed rozpoczciem nowego rokuTokufu stwierdzi:

Bylicie dla mnie bardzo dobrzy. Opuszcz was jutro popoudniu, jak tylko nieg

przestanie pada.

Uczniowie miali si mylc, e stary mistrz mwi od rzeczy, poniewa nocne niebo

byo czyste i nie zanosio si na opady. Jednake o pnocy nieg zacz sypa, a nastpnegodnia nikt nie mg odnale nauczyciela. W kocu kto zajrza do sali medytacyjnej i tam

znalaz jegociao.

Hoshin, ktry opowiada t histori, rzek do swoich uczniw:

Dla mistrza zen wiedza na temat dnia swojej mierci nie jest niezbdna, ale jeli

naprawd mu na tym zaley moe si tego dowiedzie.

Czy ty rwnie to potrafisz? zapyta kto. Tak odpowiedzia Hoshin. Poka wam, co potrafi za siedem dni.

aden z uczniw nie uwierzy mu, a cz z nich nawet zdya zapomnie ca

rozmow do czasu, gdy Hoshin znowu ich wezwa.

Przed siedmioma dniami rzek powiedziaem, e was opuszcz. Do dobrego

zwyczaju naley napisanie poegnalnego wiersza, ale nie jestem ani poet, ani kaligrafem.

Niech jeden z was spisze moje ostatnie sowa.

Uczniowie znowu pomyleli, e mistrz artuje, ale jeden z nich zacz pisa. Jeste gotowy? zapyta Hoshin.

Tak, mistrzu odpar pisarz.

Nastpnie Hoshin podyktowa nastpujcy wiersz:

Pochodz od blasku

I powracam do blasku.

Co to jest?

Wiersz by krtszy o jeden wers od powszechnie przyjtej formy skadajcej si z

czterech wersw, dlatego ucze powiedzia:


15/73


Mistrzu brakuje jeszcze jednej linijki.

Hoshin, ryczc niczym zwyciskilew, krzykn:

Kaa!

I ju go nie byo.

Historia Shunkai

Pikna Shunkai, nazywana rwnie Suzu, wbrew swej woli zostaa w modocizmuszona do zampjcia. Pniej, kiedy maestwo ju si rozpado, uczszczaa na

uniwersytet, gdzie studiowaa filozofi.

Ludzie powiadali, e ujrze Shunkai oznacza zakocha si w niej. Co wicej,

dokdkolwiek si udaa, sama w kim si zakochiwaa. Mio towarzyszya jej na

uniwersytecie, a potem, gdy okazao si, e filozofia nie daa jej spenienia i odwiedzaa

witynie w celu poznania zen, zakochiwa si w niej jeden mnich po drugim. Cae ycie

Shunkai byo nasycone mioci.Wreszcie w Kioto staa si prawdziw adeptk zen. Wspbracia ze wityni w Kennin

chwalili jej szczero. Jeden z nich okaza si bratni dusz kobiety i pomaga jej w

osigniciu mistrzostwa w zen.

Opat Kennin, Mokurai Milczcy Grom by bardzo wymagajcy. Przestrzega

wszystkich zakazw oraz obowizkw i oczekiwa tego samego od mnichw. We

wspczesnej Japonii cay zapa mnichw dla buddyzmu zdawa si przeksztaca w zapa do

posiadania on. Dlatego Mokurai na widok kobiet w swojej wityni zwyk chwyta za miot

i przegania je. Niestety wydawao si, e im wicej kobiet przegoni, tym wicej si

pojawiao.

W tej wanie wityni ona gwnego kapana staa si bardzo zazdrosna o

sumienno i urod Shunkai. Syszc jak uczniowie chwal jej gorliwo w studiowaniu zen,

ona cierpiaa niemiosiernie. W kocu zacza rozpowszechnia plotki o Shunkai i modym

czowieku, ktry by jej przyjacielem. W konsekwencji zarwno w modzieniec, jak i

Shunkai zostali wydaleni ze wityni


16/73


17/73


Hotei y za czasw dynastii T'ang3

Budda

. By przeciwny nazywaniu siebie mistrzem i nie

chcia gromadzi wok siebie wielu uczniw. Zamiast tego wola spacerowa po ulicach z

duym workiem na plecach, do ktrego wkada otrzymywane dary gwnie sodycze,

owoce i przerne ciasta. Nastpnie rozdawa je napotykanym dzieciom, ktre z radoci si

wok niego zbieray. W kocu Hotei zaoy uliczne przedszkole.

Za kadym razem, gdy spotyka adepta zen, wyciga w jego kierunku rk i mwi:

Daj mi jeden grosz.

Pewnego razu, kiedy zajmowa si dziemi, podszed do mistrz zen i zapyta:

Jakie znaczenie ma zen?

W milczcej odpowiedzi Hotei natychmiast upuci swj worek na ziemi.

A zatem dopytywa si mistrz co oznacza praktyka zen?

Szczliwy Chiczyk od razu zarzuci worek na rami i poszed w swoj stron.

W epoce Meiji w Tokio mieszkao dwch wybitnych mistrzw zen, ktrzy

diametralnie rnili si w swoich charakterach. Jeden z nich, Unsho instruktor z Shingon4

3Dynastia sprawujca wadz w Chinach w latach 618-907 n. e.4Shingon to japoska odmiana buddyzmu ezoterycznego zaoona przez Kkai(774-835).

,

bardzo skrupulatnie przestrzega zalece Buddy. Nigdy nie pi alkoholu, ani nie jad po

jedenastej rano. Drugi z nauczycieli, Tanzan, profesor filozofii Cesarskiego Uniwersytetu,

nigdy nie trzyma si buddyjskich regu. Kiedy robi si godny jad, kiedy mia ochot

zdrzemn si w cigu dnia robi to bez ogrdek.

Pewnego dnia Unsho odwiedzi Tanzana, akurat raczcego si winem napojem,

ktrego nawet kropla nie powinna przecie dotkn jzyka buddysty.

Witaj, bracie powita go Tanzan.Napijesz si ze mn?

Nigdy nie pij wina! Unsho oznajmi uroczycie.

Nie mona nazwa czowiekiem kogo, kto nie pije wina powiedzia Tanzan.


18/73


Czy to znaczy, e odmawiasz mi czowieczestwa tylko dlatego, e nie oddaj si

we wadanie napojom alkoholowym? zawoa rozgniewany Unsho. Skoro nie jestem

czowiekiem, czym jestem?

Budd odpar Tanzan.

Botnista droga

Pewnego razu Tanzan i Ekido podrowali botnist drog. Wci pada rzsistydeszcz. Za zakrtem spotkali pikn dziewczyn w jedwabnym kimonie przepasanym szarf,

ktra nie moga przej na drug stron drogi.

Chod, dziewczyno powiedzia bez wahania Tanzan, biorc j na ramiona i

przenoszc przez boto.

Ekido nic nie mwi a do pnego wieczora, kiedy to dotarli do wityni. Wwczas

nie potrafi si ju duej powstrzymywa.

My mnisi nie powinnimy zblia si do kobiet powiedzia do Tanzana. Zwaszcza modych i piknych. To niebezpieczne. Dlaczego to zrobie?

Zostawiem dziewczyn na skraju botnistej drogi odpar Tanzan. Ty

najwyraniej nadal j niesiesz.

Shoun i jego matka

Shoun zosta nauczycielem zen soto5

Gdy Shoun chodzi do sali medytacyjnej, jego matka sza wraz z nim. Poniewa

towarzyszya mu rwnie wtedy, gdy odwiedza klasztory, nie mg mieszka z mnichami.

. Kiedy by jeszcze studentem, zmarjego ojciec,

czynic ze jedynego opiekuna starej matki.

5Stjest jedn z trzech (obok Rinzai i baku) gwnych szk zen w Japonii, zrzeszajca najwiksz liczbzwolennikw.


19/73


Wybudowa zatem may domek, w ktrym mg si ni opiekowa. Zajmowa si

kopiowaniem buddyjskich sutr, eby zarobi par monet na jedzenie.

Kiedy Shoun kupowa ryby dla matki, ludzie z niego szydzili. Mnich nie powinien

bowiem spoywa ryb. Shoun nie przejmowa si tym. Jednake jego matka nie pozostawaa

obojtna na to, jak inni drwili z jej syna. W kocu powiedziaa Shounowi:

Chyba zostan mniszk. Rwnie mog by wegetariank.

Tak zrobia i razem zaczli studiowa sutry.

Shoun bardzo lubi muzyk i by mistrzem gry na harfie, na ktrej jego matka rwnie

graa. Zwykli grywa razem podczas peni ksiyca.

Pewnej nocy moda dama przechodzia w pobliu ich chaty i usyszaa muzyk.

Gboko poruszona, poprosia Shouna, by ten odwiedzi j nastpnego wieczora izagra dla niej. Przyj zaproszenie.

Kilka dni pniej spotka przypadkiem mod dam na ulicy i podzikowa jej za

gocin. Inni ludzie miali si z niego, poniewa owa dama bya prostytutk.

Pewnego dnia Shoun wyjecha do odlegej wityni, by wygosi wykad. Gdy po

kilku miesicach wrci, dowiedzia si, e jego matka nie yje. Przyjaciele nie wiedzieli jak

si z nim skontaktowa, wic uroczystoci pogrzebowe ju trway.

Shoun podszed do trumny i uderzy j swoj lask. Matko, twj syn powrcipowiedzia.

Ciesz si z twojego powrotu, synu odpowiedzia zamiast matki.

Tak, ja rwnie si ciesz odpowiedzia Shoun w swoim imieniu, a nastpnie

zwrci si do zebranych osb:

Ceremonia wanie dobiega koca. Moeciepochowa ciao.

Kiedy Shoun by ju stary, wiedzia, e jego koniec jest bliski. Poprosi swoich

uczniw, by zebrali si wok niego nad ranem, jednoczenie informujc, e odejdzie wpoudnie. Palc kadzido przed obrazem matki i swojego starego mistrza, napisa wiersz:

Przez pidziesit sze lat yem najlepiej, jak potrafiem,

Kroczc swoj drog przez ten wiat.

Teraz deszcz przestaje pada, chmury rozstpuj si.

Na bkitnym niebie dostrzegam peni ksiyca.


20/73


Jego uczniowie zgromadzili si przy nim i rozpoczli recytowanie sutr. Shoun odszed

podczas inwokacji.

Niedaleko od stanu Buddy

Pewien student podczas wizyty u Gasana, zapyta go:

Czy czytae kiedykolwiek chrzecijask Bibli?

Nie odpar Gasan. Przeczytaj mi j.Student otworzy Bibili i zacz czyta fragment z ewangelii wedug w. Mateusza:

A o odzienie czemu zbytnio si troszczycie? Przypatrzcie si liliom na polu, jak rosn: nie

pracuj ani przd. A powiadam wam: nawet Salomon w caym swoim przepychu nie by tak

ubrany jakjedna z nich. [] Nie troszczcie si wic zbytnio o jutro, bo jutrzejszy dzie sam o

siebie troszczy si bdzie6

Student czyta dalej: Procie, a bdzie wam dane; szukajcie, a znajdziecie; koaczcie,

a otworz wam. Albowiem kady, kto prosi, otrzymuje, kto szuka, znajduje; a koaczcemu

otwieraj

.

Ten, kto wypowiedzia te sowa jest wedug mnie czowiekiem owieconym

stwierdzi Gasan.

7

Powcigliwy w nauczaniu

.

To jest doskonae powiedzia Gasan. Ten, kto to powiedzia nie by daleko od

stanu Buddy.

Mody tokijski lekarz o nazwisku Kusuda spotka koleg z czasw studiw, ktry

praktykowa zen. Mody doktor zapyta go, czym jest zen.

6Biblia Tysiclecia, Ewangelia wg w. Mateusza 6, 28-29, 31, Pozna-Warszawa 1983 r.7Tame 7, 7-8.


21/73


Nie mog powiedzie ci czym jest zen odpowiedzia przyjaciel ale jedno jest

pewne. Jeli zrozumiesz zen, nigdy nie bdziesz obawia si mierci.

wietniepowiedzia Kusuda sprbuj tego. Gdzie mog znale nauczyciela?

Id do mistrza Nan-ina poradzi przyjaciel.

Kusuda uda si wic do wskazanego czowieka. Zabra ze sob sztylet o ostrzu

dugim na dziewi i p cala, by sprawdzi czy nauczyciel boi si mierci.

Ujrzawszy Kusud, Nan-in zawoa:

Witaj, przyjacielu. Jak si masz? Nie wiedzielimy si tyle czasu!

Przecie my si nigdy nie spotkalimy odpowiedzia zdumiony Kusuda.

Rzeczywicie odpar Nan-in. Pomyliem ci z innym lekarzem, ktry pobiera u

mnie nauki.

Po takim pocztku rozmowy Kusuda straci szans na poddanie nauczyciela

zaplanowanej prbie. Zapyta zatem niechtnie, czy moe otrzyma nauk zen.

Zen nie jest trudny powiedzia Nan-in. Skoro jeste lekarzem, dobrze traktuj

swoich pacjentw. To jest zen.

Kusuda odwiedzi Nan-ina trzy razy. Za kadym razem usysza to samo.

Lekarz nie powinien marnowa tutaj czasu. Wracaj do domu i zajmij si swoimi

pacjentami.

Dla Kusudy nie byo jeszcze jasne, jak taka nauka moe wybawi go od strachu przed

mierci.

Mj przyjaciel powiedzia mi, e osoba, ktra pozna zen, przestanie ba si mierci.

Ilekro tu przychodz, mwisz mi, ebym zaj si swoimi pacjentami. Tyle to sam wiem.

Jeli to jest twoje tak zwane zen, wicej ju tu nie przyjd.

Nan-in umiechn si i poklepa doktora po ramieniu.

Byem dla cieb ie zbyt su rowy. Pozwl, e dam ci koan wrczy Kusudzie koanzatytuowany Pies Joshu, by ten mg go przemyle. Jest to pierwsza owiecajca umys

amigwka wchodzca w skad ksigi zatytuowanej Bezbramna brama.

Kusuda rozmyla nad problemem psa Joshu przez dwa lata, a wreszcie uzna, e

osign pewno umysu. Jego nauczyciel odpowiedzia tylko, e jeszcze nie.

Kusuda kontynuowa kontemplacj w najwyszym skupieniu przez kolejne ptora

roku. Jego umys uspokoi si. Problemy znikny. Nico staa si prawd. Dobrze suy

swoim pacjentom i, nawet o tym nie wiedzc, uwolni si od zmartwie na temat ycia i

mierci.


22/73


Kiedy odwiedzi Nan-ina, stary nauczyciel umiechn si tylko.

Przypowie

Budda zawar w sutrze pewn histori:

Czowiek przechodzcy przez pole natkn si na tygrysa. Zacz ucieka, lecz tygrys

pody za nim. Kiedy mczyzna dobieg do przepaci, chwyci korze dzikiej winoroli i

zacz si zsuwa w d. Tygrys wszy za nim w grze. Drc ze strachu, mczyznaspojrza w d. Daleko na dnie przepaci drugi tygrys czeka ju na niego. Jedyn nici

czc go z yciem bya winorol.

Dwie myszy, jedna biaa, druga czarna, zaczy powoli podgryza odyg winoroli.

To oznaczao koniec. Jednak mczyzna spostrzeg soczyst truskawk rosnc w pobliu.

Przytrzymujc si winoroli jedn rk, sign po owoc. Jake by sodki!

Pierwsza Zasada

Kiedy wchodzi si do wityni Obaku8

8Szkoa zen zaoona w Japonii w 1661 roku.

w Kioto, mona zobaczy wyryte na bramie

sowa: Pierwsza Zasada. Niezwykych rozmiarw litery s bardzo cenione przez

mionikw kaligrafii, ktrzy uwaaj je za prawdziwe dzieo sztuki. Napis powsta dziki

Kosenowi, ponad dwiecie lat temu.

Mistrz wypisa litery na papierze, ktry posuy jako wzorzec dla robotnikw

wycinajcych je w powikszonej wersji w drewnie. Podczas szkicowania liter, Kosenowi

towarzyszy arogancki ucze, ktry na potrzeby mistrza przygotowa kilka litrw atramentu i

nie przestawa krytykowa jego pracy.

Ten napis nie jest dobry powiedzia Kosenowi po pierwszej prbie.

A jak ten wyglda?


23/73


Kiepsko. Nawet gorzej ni poprzednia wersja owiadczy ucze.

Kosen cierpliwie zapisywa jeden arkusz papieru za drugim, a zebray si

osiemdziesit cztery Pierwsze Zasady. Nadal jednak adna nie zyskaa aprobaty ucznia.

Wwczas, gdy mody czowiek wyszed na kilka chwil, Kosen pomyla: Teraz mam

szans unikn jego bystrego oka i pospiesznie, z umysemwolnym od rozproszenia, napisa

Pierwsza Zasada.

Arcydzieo orzek ucze po powrocie.

Rada matki

Jiun, mistrz Shingon, by dobrze znanym uczonym sanskryckim w epoce Tokugawa9

Dwik jednej doni

.

W modoci zwyk dawa wykady swoim kolegom studentom.

Usyszaa o tym jego matka, dlatego napisaa do list:

Synu, nie sdz, eby studiowa nauki Buddy po to tylko, by by dla innych

chodzcym sownikiem poj. Definicjom i komentarzom, podobnie jak chwale i honorowi,nie ma koca. Wolaabym jednak, eby skoczy z tymi wykadami. Zamieszkaj w jakiej

maej wityni daleko w grach. Powi swj czas na medytacj i t drog osignij

prawdziwe urzeczywistnienie.

Mistrzem wityni Kennin10by Mokurai, Milczcy Grom. Opiekowa si maym,

zaledwie dwunastoletnim chopcem zwanym Toyo. Toyo widzia jak starsi uczniowie

odwiedzaj pokj mistrza kadego ranka i wieczora, by otrzyma nauki sanzen11

9

Okres rzdw szogunw z rodu Tokugawa, przypadajcy na lata 1603-1868.10Pierwsza witynia zen jak wybudowano w Japonii. Powstaa w 1202 r. w Kioto.11Sanzen oznacza tyle, co uda si do mistrza zen po instrukcje.

lub osobist


24/73


porad. Za kadym razem dostawali oni od mistrza koany, by powstrzyma umysy od

bdzenia.

Toyo rwnie zapragn praktykowa sanzen.

Poczekaj jeszcze trochpowiedzia Mokurai. Jeste za mody.

Jednake dziecko nalegao, wic nauczyciel ostatecznie wyrazi zgod.

Wieczorem, o odpowiedniej porze, may Toyo przekroczy prg pokoju mistrza.

Uderzy w g ong , b y obwieci swoje p rzyb ycie i skon i si z szacunkiem trzy razy za

drzwiami. Wszed i usiad w penym szacunku milczeniu.

Kiedy klaszczesz, syszysz dwik wydajcy przez dwie uderzajce o siebie donie

powiedzia Mokurai. A teraz, poka mi dwik, jaki wydaje jedna do.

Toyo pokoni si i wrci do swojego pokoju, by przemyle problem. Ze swojegookna mg usysze muzyk gran przez gejsze.

Ach, ju wiem! oznajmi.

Nastpnego wieczoru, kiedy mistrz poprosi go o zademonstrowanie dwiku jednej

doni, Toyo zacz gra muzyk gejsz.

Nie, nie powiedzia Mokurai. To nie jest odpowiednie rozwizanie. To nie jest

dwik jednej doni. W ogle tego nie pojmujesz.

Uznajc, e muzyka moe mu przeszkadza, Toyo przeprowadzi si do innegopokoju, o wiele cichszego. Po raz kolejny rozpocz medytacj.

Jaki dwik moe wydawa jedna do? zastanawia si, kiedy przypadkiem

usysza kapic wod. Ju wiem!pomyla.

Kiedy ponownie pojawi si u mistrza, zacz naladowa kapic wod.

Co to ma by? zapyta Mokurai. To dwik kapicej wody, a nie jednej doni.

Sprbuj jeszcze raz.

Na prno Toyo medytowa nad dwikiem jednej doni. Sysza westchnienia wiatru,ale i ten zosta przez mistrza odrzucony. Usysza pohukiwania sowy, ale to rwnie nie

zostao zaakceptowane. Odgosem jednej doni nie by rwnie dwik wydawany przez

szaracz.

Ponad dziesi razy Toyo odwiedza mistrza z rnymi dwikami. Wszystkie byy

niewaciwe. Prawie przez rok zastanawia si jak moe brzmie dwik jednej doni.

W kocu Toyo wszed w prawdziwy stan medytacyjny i wykroczy poza wszystkie

dwiki.


25/73


26/73


Usadowiwszy si porzdnie na szczycie pogrzebowego stosu, kazaa podoy na jego

skraju ogie.

Siostro krzykn jeden z mnichw. Czy tam jest gorco?

To moe zainteresowa tylko kogo tak gupiego, jak ty opowiedziaa Eshun.

Pomienie strzeliy w gr i mniszka odesza z tego wiata.

Recytowanie sutr

Pewien rolnik poprosi kapana Tendai12

Trzy dni wicej

o wyrecytowanie sutr dla jego zmarej ony.

Po zakoczeniu recytacji, rolnik zapyta:

Mylisz, e moja ona zyska dziki temu ask?

Nie tylko twoja ona, ale wszelkie czujce istoty odnosz korzyci z recytacji sutr

odrzek kapan.

Skoro twierdzisz, e korzy odnios wszystkie czujce istoty powiedzia farmer

moja ona moe otrzyma mniej aski, na czym skorzystaj inni, gdy otrzymaj to, co onapowinna. Prosz, wyrecytuj sutry tylko dla niej.

Kapan wyjani, e pragnieniem buddysty jest nie bogosawiestwo wszystkim

istotom yjcym.

To dobra nauka stwierdzi rolnik ale prosz, zrb ten jeden wyjtek. Mam

ssiada, ktry jest opryskliwy i zoliwy wobec mnie. Wystarczy wykluczy go z grona istot

czujcych.

Suiwo, szkolony przez Hakuina, by dobrym nauczycielem. Podczas jednego z

okresw letniego odosobnienia, odwiedzi go ucze z jednej z poudniowych wysp Japonii.

12Japoska szkoa buddyzmu Mahayana wywodzca si z chiskiej szkoy Tiantai, zwanej rwnie Szko SutryLotosu. Zostaa zaoona w 805 roku przez Saich.


27/73


Suiwo przedstawi mu koan Dwiku jednej doni.

Ucze pozosta przy Suiwo przez trzy lata, ale nie potrafi przej tego testu. Pewnej

nocy przyszed do nauczyciela zaamany.

Musz powrci na poudnie okryty hab i przepeniony wstydem powiedzia

poniewa nie potrafi rozwiza tego problemu.

Poczekaj jeszcze tydzie i cay czas medytuj poradzi Suiwo, lecz po siedmiu

dniach na ucznia nadal nie spyno owiecenie.

Sprbuj jeszcze przez tydziepowiedzia Suiwo. Ucze posucha, lecz na prno.

Jeszcze jeden tydzie.

To rwnie nie przynioso skutku, wic zrozpaczony ucze poprosi o zwolnienie.

Suiwo jednak poprosi o jeszcze pi dni medytacji. Przeminy bez rezultatu. Pomedytuj jeszcze przez trzy dni powiedzia wwczas. Jeli ci si to nie uda, to

lepiej si zabij.

Drugiego dnia ucze dozna owiecenia.

Dyskusja o zakwaterowaniu

Kady wdrowny mnich, ktry rozpocznie i wygra dyskusj o buddyzmie z tymi,

ktrzy mieszkaj w wityni zen, moe w niej pozosta. Jeli jednak przegra pojedynek na

argumenty, musi i dalej.

W wityni w pnocnej czci Japonii mieszkali razem dwaj mnisi, ktrzy byli

brami. Starszy z nich by bardzo mdry, natomiast modszy by gupi i mia tylko jedno oko.

Pewnego dnia przyszed do nich wdrowny mnich i poprosi o gocin, wyzywajc ich

w przyjty zwyczajem sposb do rozpoczcia debaty o wzniosej nauce. Starszy z braci,

zmczony po caodziennych praktykach, kaza modszemu zaj swoje miejsce.

Id i popro o dialog w milczeniu ostrzeg go.

Mody mnich i p rzybysz ud ali si zatem d o wityni i usiedli. Po chwili podrnik

wsta i podszed do starszego z braci.

Twj modszy brat jest wspaniaym czowiekiempowiedzia. Pokona mnie.


28/73


Czy moesz opowiedzie mi o waszej dyskusji? zapyta starszy mnich ze

zdziwieniem.

No c wyjanipodrny najpierw podniosem jeden palec, przedstawiajcy

Budd, owieconego. Wwczas on podnis dwa palce, wskazujc na Budd oraz jego nauki.

Podniosem trzy palce, ktre miay reprezentowa Budd, jego nauki oraz jego wyznawcw,

wiodcych harmonijne ycie. Wtedy on potrzsn mi przed oczyma zacinit pici,

wskazujc, e wszystkie trzy pochodz z jednego urzeczywistnienia. W ten sposb wygra,

dlatego nie mam prawa tutaj przebywa.

Po tych sowach podrny wyszed i ruszy w dalsz drog.

Gdzie si podzia ten czowiek? zapyta mody mnich, przybiegajc do starszego

brata.

Rozumiem, e zwyciye w dyskusji.

Nic nie wygraem. Zbij go na kwane jabko!

Powiedz mi, o czym rozmawialiciepoprosi starszy.

Tak wic, jak tylko mnie zobaczy, podnis obraliwie jeden palec, drwic z

mojego jednego oka. Skoro by obcym, pomylaem, e bd uprzejmy i podniosem dwa

palce, gratulujc mu posiadania obojga oczu. Wtedy ten bezczelny kmiotek unis trzy palce,

wskazujc, e razem mamy tylko troje oczu. W tym momencie wciekem si i chciaem gopaln pici, ale on uciek. W ten sposb zakoczy wszystko.

Gos szczcia

Po mierci mistrza Bankei, mieszkajcy w pobliu wityni lepiec powiedzia do

przyjaciela:

Odkd jestem niewidomy, nie widz niczyjej twarzy i musz ocenia ludzki

charakter po brzmieniu gosu. Zazwyczaj, kiedy kto komu gratuluje sukcesu bd szczcia,

sysz w jego gosie rwnie gboko ukryty ton zazdroci. Kiedy kto skada wyrazy

wspczucia z powodu czyjego nieszczcia, ja sysz rado i satysfakcj, jakby skadajcy

kondolencje naprawd si cieszy i uwaa, e sam moe dziki temu co zyska. Jednake

gos Bankei by zawsze szczery, przez cay czas, jaki mieszkaem w ssiedztwie jego


29/73


wityni. Ilekro dowiadcza szczcia, w jego gosie nie syszaem niczego poza

szczciem. Ilekro wyraa smutek, smutek tylko syszaem.

Otwrz swj skarbiec

Daiju pewnego razu odwiedzi w Chinach mistrza Baso.

Czego poszukujesz? zapyta Baso.

Owiecenia odpar Daiju. Masz wasny skarbiec. Dlaczego szukasz skarbw na zewntrz? zapyta Baso.

A gdzie jest mj skarbiec? dopytywa si Daiju.

To, o co pytasz, jest twoim skarbcem odpowiedzia Baso.

Daiju by zachwycony! Od tego czasu namawia swoich przyjaci:

Otwrzcie swoje skarbce i korzystajcie z ukrytych w nich bogactw.

Bez wody nie ma ksiyca

Kiedy mniszka Chiyono studiowaa zen pod okiem mistrza Bukkko z Engaku, przez

bardzo dugi czas nie potrafia uzyska dostpu do owocw medytacji.

Pewnej nocy, kiedy ksiyc by w peni, niosa wod w starym wiadrze, powizanym

pdami bambusa. Pdy zerway si i dno wiadra odpado. W tym momencie Chiyono

wyzwolia si!

Napisaa taki oto poemat, by upamitni ow chwil:

Prbowaam naprawi stare wiadro na rne sposoby,

Odkd bambusowe wizanie stawao si coraz sabsze i miao lada dzie pkn.

W kocu jednak dno wiadra odpado.

Nie bdzie wicej wody w wiadrze!

Nie bdzie wicej ksiyca w wodzie!


30/73


Wizytwka

Keichu, wielki nauczyciel zen z epoki Meiji, zarzdza Tofuku, katedr w Kioto.

Pewnego dnia przyby do niego gubernator Kioto. Nigdy wczeniej si nie spotkali.

Asystent mistrza przynis wizytwk, na ktrej byo napisane: Kitagaki, Gubernator

Kioto.

Nie chc mie nic wsplnego z takim czowiekiem powiedzia Keichu do swojegoucznia. Powiedz mu, eby si std zabiera.

Asystent zwrci wizytwk z przeprosinami.

Nie przepraszaj, to moja wina powiedzia gubernator i owkiem skreli z

wizytwki sowa: Gubernator Kioto. Zapytaj swojego mistrza jeszcze raz.

O, czy to nie Kitagaki? zawoa nauczyciel ujrzawszy wizytwk. Z tym

czowiekiem chc si zobaczy.

Wszystko jest najlepsze

Kiedy Banzan szed przez rynek, podsucha przypadkiem rozmow midzy

rzenikiem, a jego klientem.

Daj mi najlepszy kawaek misa jaki maszpowiedzia klient.

Wszystko w moim sklepie jest najlepsze odpar rzenik. Nie znajdziesz tutaj

kawaka misa, ktry nie byby najlepszy.

Usyszawszy te sowa, Banzan dozna owiecenia.


31/73



Pewien monowadca poprosi Takuana, nauczyciela zen, by podsun mu pomys na

spdzanie wolnego czasu. Mia bowiem wraenie, e jego dni du si niemiosiernie.

Codziennie chodzi do biura, gdzie siedzia sztywno wyprostowany i przyjmowa skadane

hody.

Takuan napisa na kartce osiem chiskich symboli i da je lordowi.

aden dzie nie jest podwjny


Ten dzie nie powtrzy si

Kada minuta jest warta tyle, co drogocenny klejnot.

Rka Mokusena

Mokusen Hiki mieszka w wityni w prowincji Tamba. Jeden z jego zwolennikw

skary si na skpstwo ony.

Mokusen odwiedzi szanown maonk i przystawi jej do twarzy zacinite pici.

Co masz na myli? zapytaa zaskoczona kobieta.

Przypumy, e moja pi zawsze taka bya. Jak by j nazwaa?

Zdeformowan odpowiedziaa kobieta.

Wwczas mistrz otworzy do na pasko.

Zamy, e zawsze byaby taka. Co wtedy?

Inny rodzaj deformacji powiedziaa ona.

Skoro to rozumiesz jeste dobr on Mokusen zakoczy rozmow i wyszed.

Pojego wizycie, ona pomagaa swojemu mowi wydawa pienidze na rwni z ich

oszczdzaniem.


32/73


Umiech jego ycia

Mokusen nigdy si nie umiecha, a do ostatniego dnia swojego ycia. Kiedy

nadszed jego czas, powiedzia do najwierniejszych spord swoich uczniw:

Studiowalicie pod moim okiem ponad dziesi lat. Pokacie mi prawdziwe

zrozumienie zen. Ten, ktry wyrazi to najbardziej klarownie, zostanie moim nastpc i

otrzyma moje szaty oraz misk.

Wszyscy przygldali si surowej twarzy Mokusena, ale niktnic nie powiedzia.

Encho, dugoletni ucze mistrza, przysun si na skraj posania. Podsun ku

nauczycielowi kubek z lekarstwem. To bya jego odpowied.

Twarz Mokusena przybraa jeszcze bardziej surowy wyraz. Tylko tyle pojmujesz? zapyta.

Encho przestawi kubek w poprzednie miejsce.

Na twarzy Mokusena pojawi si pikny umiech.

Ty draniu powiedzia do Encho. Spdzie ze mn dziesi lat, a jeszcze nie

widziae caego mojego ciaa. We szat i misk. Nale do ciebie.

Zen w kadej minucie

Adepci zen pozostaj ze swoimi mistrzami co najmniej przez dziesi lat, zanim

omiel si uczy innych. Nan-in zosta odwiedzony przez Tenno, ktry zakoczywszy okres

uczniowski, zosta nauczycielem. Dzie by deszczowy, wic Tenno zaoy drewniane

chodaki i wzi parasol.

Po powitaniu Nan-in zauway:

Przypuszczam, e zostawie swoje chodaki w przedpokoju. Chciabym wiedzie,

czy twj parasol znajduje si po prawej czy po lewej stronie chodakw.

Zakopotany Tenno, nie potrafi udzieli natychmiastowej odpowiedzi. Zrozumia, e

nie praktykowa swojego zen w kadej minucie ycia. Zosta uczniem Nan-ina i studiowa

jeszcze sze lat, by to osign.


33/73


Deszcz kwiatw

Subhuti by uczniem Buddy. Potrafi poj potencja pustkipogldu, wedug ktrego

nic nie istnieje inaczej, jak w swoim zwizku z subiektywnoci i obiektywnoci.

Pewnego dnia, w nastroju wzniosej pustki, Subhuti siedzia pod drzewem. Zaczy na

niego opada kwiaty.

Chwalimy ci za rozpraw o pustce szepnli do niego bogowie.

Ale japrzecie nic nie mwiem o pustce rzek Subhuti.

Ty nie mwie o pustce, a my nie syszelimy o pustce odpowiedzieli bogowie.

To jest prawdziwa pustka.

A kwiaty opaday niczym deszcz.

Publikacja sutr

Tetsugen, wielbiciel zen pochodzcy z Japonii, zdecydowa si opublikowa sutry,

ktre w tamtych czasach byy dostpne jedynie w Chinach. Ksiki miay zosta

wydrukowane przy uyciu drewnianych matryc w nakadzie siedmiu tysicy egzemplarzy. To

byo ogromne przedsiwzicie.

Tetsugen zacz od podry i zbierania datkw na ten cel. Kilku sympatykw dao mu

wprawdzie po sto sztuk zota, ale przez wikszo czasu otrzymywa jedynie drobne monety.

Kademu darczycy dzikowa z tak sam wdzicznoci. Po dziesiciu latach Tetsugen

mia wystarczajco duopienidzy, by podj si realizacji swojego pomysu.

Tak si zoyo, e w tym czasie wylaa rzeka Uji. Ludzie zaczli godowa. Tetsugen

wyda wszystkie zebrane pienidze na uratowanie wszystkich od mierci godowej. Potem

zacz gromadzi pienidze od nowa.

Kilka lat pniej kraj ogarna epidemia. Tetsugen znowu wyda wszystkie zebrane

przez siebie pienidze, by pomc ludziom.

Zacz swoj prac po raz trzeci i po dwudziestu latach jego marzenie si spenio.

Matryce drukarskie, za pomoc ktrych powstao pierwsze japoskie wydanie sutr, mona

dzisiaj oglda w klasztorze Obaku w Kioto.


34/73


Japoczycy opowiadaj swoim dzieciom, e Tetsugen przygotowa trzy zestawy sutr i

e dwa pierwsze niewidzialne o niebo przewyszaj ten ostatni.

Cika praca Gisho

W wieku dziesiciu lat Gisho zostaa wywicona na mniszk. Otrzymaa takie samo

wyksztacenie, jak mali chopcy. Kiedy skoczya lat szesnacie, zacza podrowa od

jednego mistrza do drugiego, studiujc pod bacznym okiem kadego z nich.Spdzia trzy lata z mistrzem Unzanem, sze lat z Gukei, ale nie moga dozna

czystej wizji. W kocu udaa si do mistrza Inzana.

Inzan nie wyrnia jej ze wzgldu na pe. Karci j z si huraganu. Poszturchiwa i

uderza, by przebudzi jej wewntrzn istot. Gisho przebywaa u Inzana przez trzynacie lat,

a wreszcie znalaza to, czego szukaa!

Na jej cze Inzan napisa poniszy poemat:

Pod moim kierunkiem mniszka ta studiowaa przez trzynacie lat.

Wieczorami kontemplowaa najgbsze koany,

Ranki spdzaa w objciach innych koanw.

Chiska mniszka Tetsuma przewyszaa wszystkich przed sob,

A od czasw Mujaku, nikt nie by tak prawdziwy jak Gisho!

Mimo tego, jeszcze wiele bram bdzie musiaa przej.

Nadal powinna otrzymywa ciosy mojej elaznej pici.

Po osigniciu owiecenia Gisho udaa si do prowincji Banshu, gdzie zaoya swoj

wasn wityni zen i nauczaa dwiecie innych mniszek, zanim odesza z tego wiata

pewnego roku w miesicu sierpniu.


35/73


Spanie w cigu dnia

Mistrz Soyen Shaku odszed z tego wiata w wieku szedziesiciu jeden lat.

Wypeniajc dzieo swego ycia, pozostawi wspania nauk, duo bogatsz ni nauki innych

mistrzw zen. Latem jego uczniowie mieli zwyczaj ucinania sobie drzemek w cigu dnia, na

co mistrz przymyka oko, cho sam nigdy nie traci chwili.

Ju w wieku dwunastu lat studiowa filozoficzne rozwaania Tendai. Pewnego

letniego dnia powietrze byo tak duszne, e may Soyen wycign nogi i zasn pod

nieobecno swojego nauczyciela.

Trzy godziny pniej, nagle przebudzony, usysza wchodzcego mistrza. Byo ju

jednak za pno. Lea tu przy wejciu. Najmocniej przepraszam, najmocniej przepraszam wyszepta nauczyciel,

przechodzc ostronie nad Soyenem, jakby by on jakim wielce szanownym gociem. Od tej

pory Soyen nigdy nie spa po poudniu.

W krainie snw

Opowie jednego z uczniw mistrza Soyena Shaku:

Nasz mistrz zwyk ucina sobie drzemk kadego popoudnia. Zapytalimy go,

dlaczego to robi, a on odrzek:

- Udaj si do krainy snw, by spotka si z starymi mdrcami, jak robi to

Konfucjusz kiedy Konfucjusz spa, ni o staroytnych mdrcach, a potem opowiada o nich

swoim uczniom.

Pewnego dnia byo bardzo gorco, wic niektrzy z nas zdrzemnli si. Nauczyciel

skarci nas.

Udalimy si do krainy snw, eby spotka si ze staroytnymi mdrcami, podobnie

jak robi to Konfucjusz wyjanilimy.

Jak wiadomo przekazali wam ci mdrcy? zapyta mistrz.


36/73


Udalimy si do krainy snw, spotkalimy mdrcw i zapytalimy ich czy nasz

mistrz spdza tutaj kade popoudnie, a oni odpowiedzieli, e nigdy nie widzieli takiego

czowieka.

Zen mistrza Joshu

Joshu rozpocz studia nad zen w wieku szedziesiciu lat i kontynuowa je do

osiemdziesitego roku ycia, kiedy to urzeczywistni nauk. Odtd naucza a do chwili,kiedy skoczy sto dwadziecia lat.

Jeli w moim umyle nic nie ma, co mam zrobi? zapyta go pewnego razu ucze.

Wyrzu to odpar Joshu.

Ale, skoro nic nie mam, jak mog to wyrzuci? docieka ucze.

No cpowiedzia Joshupo prostu przestato nosi.

Odpowied martwego czowieka

Kiedy Mamiya, ktry pniej zosta synnym kaznodziej, poszed do nauczyciela po

osobist porad, zosta poproszony o zademonstrowanie dwiku jednej doni. Mamiya

zastanowi si nad tym, jak mgby brzmie dwik jednej doni.

Nie pracujesz do ciko powiedzia mu nauczyciel. Jeste zbyt przywizany

do jedzenia, bogactwa, przedmiotw i tego dwiku. Lepiej by byo, gdyby umar. To

rozwizaoby problem.

Kiedy Mamiya znowu pojawi si przed swoim nauczycielem, ponownie poproszono

go o zademonstrowanie, co ma do pokazania w zwizku z dwikiem jednej doni. Mamiya

natychmiast upad, jakby by martwy.

No dobra, jeste martwy stwierdzi nauczyciel. Ale co z tym dwikiem?

Tego jeszcze nie rozwizaem odpowiedzia Mamiya, spogldajc w gr.


37/73


Martwi ludzie nie mwipowiedzia nauczyciel. Wyno si!

Zen w yciu ebraka

W swoich czasach Tosui by dobrze znanym nauczycielem zen. Mieszka w kilku

wityniach i naucza w rnych prowincjach.

Ostatnia z odwiedzonych przeze wity zgromadzia tak wielu wyznawcw, e

Tosui powiedzia im o swoim zamiarze cakowitego porzucenia nauczania. Poradzi im, ebyrozeszli si i udali w dowolnych kierunkach. Po tym wydarzeniu wszelki lad po nim zagin.

Trzy lata pniej jeden z jego uczniw odnalaz go yjcego z ebrakami pod mostem

w Kioto. Od razu zacz baga o przyjcie na nauki.

Jeli jeste w stanie y tak jak ja chocia przez kilka dni, moe bd ci uczy

odpar Tosui.

Byy ucze przebra si wic za ebraka i spdzi dzie z Tosui. Nastpnego dnia

zmar jeden z ebrakw. Tosui razem z uczniem o pnocy zanieli jego ciao na zbocze gry,gdzie pochowali je. Nastpnie wrcili do swojego schronienia pod mostem.

Przez pozosta cz nocy Tosui spa jak zabity, natomiast jego ucze nie mg

zmruy oka.

Nie musimy dzisiaj ebra o jedzeniepowiedzia Tosui, kiedy nasta ranek. Nasz

zmary przyjaciel zostawi troch.

Niestety ucze nie mg przekn nawet ksa.

Mwiem ci, e nie dasz rady y tak jak ja stwierdzi Tosui. Wyno si std i

nie zawracaj mi wicej gowy.


38/73


39/73


odrnia dobra od za. Kto go tego nauczy, jeli nie ja? Zamierzam go tutaj zatrzyma nawet

jeli wy wszyscy odejdziecie.

Strumie ez zala twarz brata, ktry dopuszcza si kradziey. Wszelkie pragnienie

kradziey znikno.

Jak trawa i drzewa zostan owiecone

W epoce Kamakura13

13Okres w historii Japonii, trwajcy od 1185 do 1333 roku.

, Shinkan studiowa Tendai przez sze lat, a nastpnie przezsiedem lat powica si zen. Potem wyjecha do Chin, gdzie kontemplowa zen przez kolejne

trzynacie lat.

Po powrocie do Japonii, wielu ludzi chciao z nim porozmawia i zadawa

podchwytliwe pytania. Jednake przyjmujc goci, co nie zdarzao si czsto, Shinkan rzadko

udziela odpowiedzi na jakiekolwiek pytania.

Pewnego dnia pidziesicioletni poszukiwacz owiecenia powiedzia:

Studiowaem szko myli Tendai odkd byem maym chopcem, ale jednej rzeczynie mog w niej poj. W doktrynie Tendai utrzymuje si, e nawet trawa i drzewa zostan

owiecone. To wydaje mi si bardzo dziwne.

Jaki jest poytek z dyskusji o tym, w jaki sposb trawa i drzewa zostan owiecone?

zapyta Shinkan. Prawdziwe pytanie brzmi: w jaki sposb ty sam moesz dostpi

owiecenia. Zastanawiae si kiedy nad tym?

Nie mylaem o tym w ten sposb zdumia si starzec.

Id wic do domu i przemyl to zakoczy Shinkan.


40/73


Zachanny artysta

Gessen by mnichem, ale zajmowa si rwnie sztuk. By znanym artyst. Zanim

zaczyna rysowa bd malowa, zawsze domaga si zapaty z gry. Do tego jego honoraria

byy wysokie. By powszechnie znany jako Zachanny Artysta.

Pewnego razu gejsza zlecia mu namalowanie obrazu.

Ile moesz zapaci? zapyta Gessen.

Tyle, ile zadasz odpara dziewczyna ale chc, eby wykonywa prac w mojej

obecnoci.

Gessen zosta zatem wezwany przez gejsz w dniu, w ktrym wydawaa uczt dla

swojego patrona. Artysta wykona obraz z wielkim zaangaowaniem, a kiedy skoczy,zada najwyszej sumy, jak kiedykolwiek wyznaczono za namalowanie obrazu.

Otrzyma zapat. Wtedy gejsza zwrcia si do swojego patrona, mwic:

Wszystko, czego chce ten artysta to pienidze.Jego obrazy s wspaniae, ale umys

ma brudny. Pienidze zamuliy go. Dzieo wykonane przez tak nieczysty umys nie nadaje si

do publicznego pokazywania. Z ledwoci nadaje si na jedn z moich halek.

Zdja spdnic i poprosia Gessena, by namalowa kolejny obraz na tylnej czci jej

halki. Ile zapacisz? zapyta artysta.

Och, kad cen odpowiedziaa dziewczyna.

Gessen zada astronomicznej kwoty, namalowa obraz, jaki sobie zayczya, i

odszed.

Dopiero pniej dowiedziano si, z jakich powodw Gessen tak bardzo poda

pienidzy.

Ot prowincj, z ktrej pochodzi czsto nawiedza gd. Bogaci nie mieli ochoty

pomaga biednym, wic Gessen zbudowa ukryty magazyn, o ktrym nikt nie wiedzia.

Trzyma w nim peno ziarna przygotowanego na takie wanie wypadki.

Droga wiodca z jego wioski do sanktuarium bya w bardzo zym stanie i wielu

podrnych z tego powodu cierpiao straszne niewygody. Gessen pragn zbudowa lepsz

drog, lecz potrzebowa na ten cel duo pienidzy.

Jego nauczyciel zmar, zanim udao mu si zrealizowa swoje marzenie wzniesienia

wityni. Gessen chcia j dla niego ukoczy.


41/73


Po osigniciu tych trzech celw, wyrzuci swoje pdzle i materiay malarskie, po

czym wyruszy w gry i nigdy ju niczego nie namalowa.

Odpowiednie proporcje

Sen no Rikyu, mistrz ceremonii parzenia herbaty, chcia zawiesi na kolumnie kosz

kwiatw. Poprosi stolarza o pomoc, instruujc go cigle, by podnosi kosz to wyej, to

opuszcza niej, to przesun troch na prawo albo na lewo. To jest ten punkt powiedzia w kocu, gdy znalaz waciwe miejsce.

Stolarz, chcc podda mistrza prbie, zaznaczy to miejsce, a potem udawa, e

zapomnia, gdzie ono jest.

Czy to byo tutaj? A moe to miao by tutaj? dopytywa si, wskazujc rne

punkty na kolumnie.

Jednak wyczucie proporcji mistrza ceremonii parzenia herbaty byo tak doskonae, e

dopiero kiedy stolarz wskaza waciwe miejsce, zostao ono zaakceptowane.

Czarnonosy Budda

Poszukujca owiecenia mniszka wykonaa posek Buddy i pokrya go zo tem.

Dokdkolwiek sza, zabieraa zotego Budd ze sob.

Mijay lata i mniszka, wci noszca swojego Budd, zamieszkaa w maej wityni na

wsi, gdzie byo wielu Buddw, kady we wasnej kapliczce.

Mniszka chciaa zapali kadzido przed swoim zotym Budd. Poniewa nie miaa

ochoty kadzi jego woni innych, skonstruowaa specjalny przewd, przez ktry dym dociera

tylko do jej poska. To poczernio nos zotego Buddy tak bardzo, e sta si wyjtkowo

brzydki.


42/73


Czyste urzeczywistnienie Ryonen

Buddyjska mniszka, znana jako Ryonen, urodzia si 1797 roku. Bya wnuczk

sawnego japoskiego wojownika Shingena. Jej poetycki geniusz i powabna uroda sprawiy,

e w wieku siedemnastu lat rozpocza sub u cesarzowej jako jedna z dam dworu. Ju w

tak modym wieku sawa na ni czekaa.

Ukochana cesarzowa zmara niespodziewanie i pene nadziei marzenia Ryonen

rozpyny si. Zdaa sobie wwczas spraw z nietrwaoci ycia na tym wiecie. To wtedy

postanowia studiowa zen.

Niestety, jej krewni nie wyrazili na to zgody i zmusili j do zampjcia. Ryonen

zgodzia si, kiedy obiecano jej, e bdzie moga zosta mniszk po urodzeniu trjki dzieci.Wypenia ten warunek zanim skoczya dwadziecia pi lat. Wtedy m i rodzina nie mogli

duej powstrzymywa realizacji jej zamiarw. Ogolia gow. Przyja imi Ryonen

oznaczajce czyste urzeczywistnienie i rozpocza swoj pielgrzymk.

Przybya do miasta Edo i poprosia Tetsugyu o przyjcie na uczennic. Jeden rzut oka

i mistrz odprawi j, poniewa bya zbytpikna.

Ryonen posza wic do innego mistrza, Hakuo. Nie zostaa przyjta z tego samego

powodu. Hakuo stwierdzi, e jej uroda sprawiaaby same kopoty.Ryonen rozgrzaa do czerwonoci kawaek elaza i przycisna go do twarzy. W kilka

chwil jej uroda znikna na zawsze.

Teraz Hakuo przyj j na nauki. eby utrwali pami o tym zdarzeniu, Ryonen

napisaa wiersz na tylnej stronie niewielkiego lusterka.

W subie cesarzowej paliam kadzido, by nasyci jego woni swoje wytworne stroje,

A teraz jako bezdomna ebraczka pal swoj twarz, by wej do wityni zen.

Kiedy zblia si moment zejcia z tego wiata, Ryonen napisaa kolejny wiersz.

Szedziesit sze razy te oczy podziwiay zmienny spektakl jesieni.

Do powiedziaam o ksiycowej powiacie,

Nie procie o wicej.

Wsuchajcie si tylko w gosy sosen i cedrw, kiedy wiatr nimi nie porusza.


43/73


Kwane miso

Dairyo, mnichkucharz w klasztorze Bankeia postanowi bardziej troszczy si o

zdrowie swojego starego nauczyciela. Zdecydowa, e bdzie podawa mu wycznie wiee

miso, past z soi zmieszanej z pszenic i drodami, ktra czsto fermentuje.

Bankei zauwaywszy, e dostaje lepsze miso ni jego uczniowie, zapyta:

Kto dzisiaj gotuje?

Przysano do niego Dairyo. Bankei dowiedzia si, e stosownie do jego wieku i

pozycji powinien jada tylko wiee miso.

W takim razie uwaasz, e w ogle nie powinienem je rzek do kucharza, po

czym poszed do swojego pokoju i zamkn za sob drzwi.Dairyo, siedzc pod drzwiami, baga swojego nauczyciela o wybaczenie. Bankei nie

odpowiada. Przez siedem dni siedzieli w ten sposb.

W kocu zdesperowany ucze krzykn gono do Bankeia:

Tobie moe nic nie bdzie, stary nauczycielu, ale ten mody ucze musi je. Nie

moe obywa si bez jedzenia w nieskoczono!

Wtedy Bankei otworzy drzwi. Umiecha si.

Domagam si takiego samego jedzenia, jak najgorszy spord moich uczniw.Kiedy ty zostaniesz nauczycielem, nie chc eby o tym zapomnia.

Twoje wiato moe zgasn

Student Tendai, buddyjskiej szkoy filozoficznej, przyby do siedziby Gasana jako

ucze. Kiedy kilka lat pniej wyjeda, Gasan ostrzeg go:

Spekulatywne studiowanie prawdy jest uyteczne, jako sposb na gromadzenie

materiaw do kaza. Jednak pamitaj, e jeli nie bdziesz stale medytowa, twoje wiato

prawdy moe zgasn.


44/73


Darczyca powinien by wdziczny

Kiedy Seisetsu by mistrzem Engaku14

Ostatnia wola i testament

w Kamakurze, potrzebowa wikszego

pomieszczenia, poniewa dotychczasowe byo zbytnio zatoczone. Umezu Seibei, kupiec z

Edo, postanowi ofiarowa piset sztuk zota, zwanych ryo, na zbudowanie bardziej

przestronnej szkoy. Przynis pienidze nauczycielowi.

Dobrze. Przyjmuj jepowiedzia Seisetsu.

Umezu wrczy mu sakw ze zotem, rozczarowao go jednak zachowanie

nauczyciela. Za trzy ryo czowiek moe przey cay rok, a on podarowa ich piset i nie

doczeka si nawet podzikowania.

W tej sakwie znajduje si piset ryo rzek Umezu. Mwie ju o tym odpar Seisetsu.

Nawet dla bogatego kupca piset ryo to duo pienidzypowiedzia Umezu.

Chcesz, ebym ci za nie podzikowa? zapyta Seisetsu.

Powiniene, mistrzu odpowiedzia Umezu.

A to dlaczego? zapyta Seisetsu. Wdziczny powinien by darczyca.

Ikkyu, synny nauczyciel zen z epoki Ashikaga15

14Jeden z najwaniejszych kompleksw witynnych w Japonii.15Okres rzdw szogunatu Muromachi w latach 1336-1573.

, by synem cesarza. Kiedy by bardzo

mody, jego matka opucia paac i powicia si studiom zen w wityni. Fakt ten rwnie

Ikkyu skoni do rozpoczcia studiw. Kiedy jego matka zmara, zostawia dla niego list

nastpujcej treci:

Do Ikkyu.

Swoj prac w tym yciu ju zakoczyam i teraz powracam do Wiecznoci. Pragn,

by pilnie studiowa i urzeczywistni natur Buddy w sobie. Bdziesz wiedzia, czy jestem w

piekle i czy zawsze jestem z tob, czy te nie.


45/73


Jeli staniesz si czowiekiem, ktry uwiadomi sobie, e Budda wraz ze swoim

wyznawc Bodhidharm s jego sugami, powiniene porzuci swoje studiai rozpocz prac

na rzecz ludzkoci. Budda naucza przez czterdzieci dziewi lat i przez cay ten czas nie

uzna za konieczne wypowiedzenia chociaby jednego sowa. Powiniene wiedzie dlaczego.

Jeli jednak nie wiesz, ale chciaby wiedzie, unikaj bezowocnego mylenia.

Twoja Matka,

Nie narodzona, nie bdca martw,

Pierwszy wrzenia.

PS. Gwnym celem nauk Buddy byo owiecanie innych. Jeli jeste uzaleniony od

ktrejkolwiek z tych metod, nie jeste niczym wicej jak kompletnym ignorantem. Napisano

osiemdziesit tysicy ksiek na temat buddyzmu. Gdyby przeczyta je wszystkie i nadal nie

uchwyciwasnej natury, nie zrozumiesz nawet tego listu. Oto moja ostatnia wola i testament.

Mistrz ceremonii parzenia herbaty i zabjca

Taiko, wojownik yjcy w Japonii przed epok Tokugawy, studiowa chanoyou

etykiet ceremonii parzenia herbaty u Sen no Rikyu, nauczyciela tego estetycznego wyrazu

spokoju i zadowolenia.

Giermek Taiko o imieniu Kato uwaa entuzjastyczne podejcie swojego pana do tej

ceremonii za powd zaniedbywania przez niego spraw pastwowych. Postanowi wic zabi

Sena no Rikyu. Uda, e skada mu towarzysk wizyt i zosta zaproszony na herbat.

Mistrz, ktry wspaniale opanowa swoj sztuk, natychmiast przejrza zamiary

giermka, wic poprosi Kato o pozostawienie miecza na zewntrz, zanim ten wejdzie do

pokoju na ceremoni. Wyjani, e chanoyu sama sob reprezentuje ycie w pokoju. Kato

nie chcia nawet o tym sysze.

Jestem wojownikiem powiedzia. Zawsze nosz miecz przy sobie. Chanoyu

czy nie chanoyu, nie odo miecza.

Dobrze. We zatem swj miecz i napij si herbaty zgodzi si Sen no Rikyu.


46/73


Na ogniu podsycanym wglem sta czajnik, w ktrym gotowaa si woda. Sen no

Rikyu nagle go przewrci. W powietrze wystrzelia syczca para, wypeniajc pokj dymem

i popioem. Przestraszony wojownik wybieg na zewntrz.

Mj bd przeprosi mistrz ceremonii. Wr i napij si herbaty. Tutaj jest twj

miecz, cay uwalany w popiele. Wyczyszcz go i oddam ci.

Wojownik uwiadomi sobie, e nie uda mu si zabi mistrza ceremonii parzenia

herbaty, wic zrezygnowa ze swoich zamierze.

Prawdziwa cieka

Tu przed mierci Ninakaw odwiedzi mistrz zen Ikkyu, ktry zapyta:

Czy mam ci poprowadzi?

Przyszedem tutaj sam i sam odejd odpowiedzia Ninakawa. W czym mgby

mi pomc?

Jeli mylisz, e naprawd przyszede i odchodzisz, to ulegasz zudzeniu rzekIkkyu. Pozwl, e poka ci ciek, na ktrej nie ma przychodzenia i odchodzenia.

Swoimi sowami Ikkyu objawi prawd o ciece tak wyranie, e Ninakawa

umiechn si i zmar.

Wrota raju

onierz o imieniu Nobushige przyszed do Hakuina i zapyta:

Czy naprawd istnieje raj i pieko?

Kim jeste? odpowiedzia pytaniem Hakuin.

Jestem samurajem odpar wojownik.

Ty? onierzem? wykrzykn Hakuin. Jaki wadca mgby chcie ci za swojego

stranika? Twoja twarz wyglda jak oblicze ebraka.


47/73


Nobushige tak si rozzoci, e sign po miecz, ale Hakuin kontynuowa:

Masz nawet miecz! Twoja bro jest zapewne zbyt tpa, eby odci mi gow.

Kiedy Nobushige wycign miecz, Hakui stwierdzi:

Tutaj otwieraj si bramy piekie!

Po tych sowach samuraj, zauwaywszy opanowanie mistrza, wsun miecz do

pochwy i pokoni si.

A teraz otwieraj si wrota raju zakoczy Hakuin.

Aresztowanie kamiennego Buddy

Kupiec nioscy na plecach pidziesit rulonw baweny postanowi odpocz od aru

dnia. Zatrzyma si w miejscu, gdzie sta wielki kamienny Budda. Po chwili zasn, a kiedy

si obudzi, jego towaru nie byo. Natychmiast powiadomi o tym policj.

Sdzia zwany Ooka rozpocz dochodzenie.

Ten kamienny Budda musi mie skradzione dobra stwierdzi sdzia. Powinientroszczy si o pomylno ludzi, ale nie dopeni swojego witego obowizku. Aresztowa

go.

Policjanci aresztowali kamiennego Budd i zanieli go do sdu. Za statu zebra si

haaliwy tum, zaciekawiony, jaki wyrok ogosi sdzia.

Kiedy Ooka pojawi si w sdzie, upomnia nieokrzesan publiczno.

Jakie macie prawo, ludzie, sta przed sdem imia oraz artowa z toczcej si w

nim rozprawy? To obraza sdu, ktra podlega karze grzywny i pozbawienia wolnoci.

Ludzie pospiesznie przepraszali.

Powinienem naoy na was grzywn powiedzia sdzia ale zwolni was z tej

kary, jeli kady z wasw cigu trzech dni przyniesie jedn bel baweny. Ten, kto tego nie

uczyni, zostanie aresztowany.

Jedna z przyniesionych rolek baweny zostaa szybko rozpoznana przez kupca, jako

jeg o wasna, wic zod zieja szyb k owyk ryto. Ku piec od zyska towar, a pozostabawen

zwrcono ludziom.


48/73


onierze ludzkoci

Pewnego razu dywizja armii japoskiej prowadzia symulowan bitw. Niektrzy

oficerowie uznali za konieczne usytuowanie punktu dowodzenia w wityni Gasana.

Niech onierze otrzymaj takie same proste potrawy jak my rzek mistrz do

swojego kucharza.

Rozzocio to wojskowych, poniewa byli przyzwyczajeni do innego traktowania.

Jeden z nich podszed do Gasana.

Za kogo ty nas uwaasz? zapyta. Jestemy onierzami powicajcymi ycie

dla kraju. Dlaczego nie traktujesz nas odpowiednio?

Za kogo ty nas uwaasz? zapyta surowo Gasan. Jestemy onierzami ludzkocipowicajcymi swoje ycie w imi ocalenia wszystkich czujcych istot.

Tunel

Zenkai, syn samuraja, uda si do Edo i zosta tam czonkiem wity wpywowego

urzdnika. Zakocha si w jego onie, co szybko wyszo na jaw. W samoobronie zabi tego

urzdnika, a potem uciek z ukochan.

Oboje zostali zodziejami. Kobieta bya jednak bardzo chciwa, co z czasem zaczo

budzi obrzydzenie u Zenkai'a. W kocu porzuci j i wyruszy do odlegej prowincji Buzen,

gdzie zosta wdrownym ebrakiem.

eby odpokutowa przeszo, Zenkai postanowi zrobi w yciu co dobrego.

Wiedzia o niebezpiecznej drodze nad urwiskiem, ktra bya przyczyn mierci i obrae

wielu ludzi. Zdecydowa si wic wykopa tunel pod gr, ktra si tam znajdowaa.

W cigu dnia ebra o jedzenie, noc kopa swj tunel. Po trzydziestu latach tunel

liczy sobie 2280 stp dugoci, 20 stp wysokoci i 30 stp szerokoci.

Dwa lata przed zakoczeniem pracy, Zenkaia odnalaz syn urzdnika, ktrego kiedy

zabi. Czowiek ten by wietnie wyszkolonym szermierzem i przyby si zemci.

Chtnie oddabym ci swoje ycie powiedzia Zenkai. Pozwl mi tylko

dokoczy t prac. W dniu, w ktrym tunel bdzie gotowy, moesz mnie zabi.


49/73


Syn urzdnika czeka wic na ten dzie. Mino kilka miesicy, ale Zenkai cigle

kopa. Po pewnym czasie przybysza zmczya bezczynno i zacz pomaga w kopaniu.

Kiedy pomaga tak ju ponad rok, zacz podziwia siln wol i charakter Zenkaia.

W kocu tunel zosta ukoczony i ludzie mogli z niego korzysta, podrujc

bezpiecznie.

Teraz zetnij mi gowpowiedzia Zenkai. Moja praca jest skoczona.

Jak mgbym ci gow swojemu nauczycielowi? zapyta modszy mczyzna ze

zami w oczach.

Gudo i cesarz

Cesarz Goyozei studiowa zen u mistrza Gudo.

Wedug zen czysty umys jest Budd, zgadza si? zapyta.

Jeli powiem tak, pomylisz, e rozumiesz bez prawdziwego zrozumienia odpar

Gudo. Jelipowiem nie, zaprzecz faktowi, ktry mgby cakiem atwo zrozumie.Innego dnia cesarz zapyta:

Dokd udaje si czowiek owiecony, gdy umiera?

Nie wiem odpowiedzia Gudo.

Dlaczego nie wiesz?

Poniewa jeszcze nie umarem.

Cesarz waha si czy dalej docieka spraw, ktrych jego umys nie potrafi poj.

Gudo uderzy wic rk w podog, jakby chcia go przebudzi i cesarz dozna owiecenia!

Po doznaniu owiecenia, cesarz szanowa zen oraz Gudo bardziej ni kiedykolwiek

przedtem. Pozwoli nawet staremu nauczycielowi nosi nakrycie gowy w paacu podczas

zimy. Kiedy Gudo przekroczy osiemdziesity rok ycia, zdarzao mu si zasypia w poowie

swojego wykadu. Cesarz wychodzi wwczas po cichu do innego pokoju, by jego ukochany

nauczyciel mg cieszy si odpoczynkiem, ktrego potrzebowao starzejce si ciao.


50/73


W rkach przeznaczenia

Wspaniay japoski wojownik zwany Nobunaga postanowi zaatakowa wroga, cho

liczba jego wojsk bya dziesiciokrotnie mniejsza. Wiedzia, e zwyciy, ale jego onierze

mieli wtpliwoci.

Po drodze na pole bitwy zatrzyma si przy wityni Shinto i powiedzia do swoich

ludzi:

Po wyjciu ze wityni rzuc monet. Jeli wypadnie reszka zwyciymy, jeli

orze przegramy. Przeznaczenie trzyma nas w swych rkach.

Nobunaga wszed do wityni i odmwi modlitw w milczeniu. Potem wyszed i

rzuci monet. Wypada reszka. Jego onierze byli tak chtni do walki, e z atwocizwyciyli.

Nikt nie moe zmieni swojego przeznaczeniapowiedzia po bitwie jego adiutant.

Zaiste, nie moe odpar Nobunaga, pokazujc monet. Bya sfaszowana, miaa

reszk z obu stron.

Zabijanie

Gasan pouczy pewnego razu swoich uczniw:

Ci, ktrzy s przeciwni zabijaniu i pragn ocali ycie wszystkich wiadomych istot,

maj racj. Powinno si chroni nawet zwierzta i owady. Ale co z tymi, ktrzy marnuj czas,

ktrzy trwoni bogactwo i ktrzy destabilizuj polityk oraz ekonomi? Nie powinnimy o

nich zapomina. Idc dalej tym tropem, co z tym, ktry naucza nie bdc owieconym? On

zabija buddyzm.


51/73


Pot Kasana

Kasana poproszono o poprowadzenie ceremonii pogrzebowej pewnego wielmoy z

prowincji. Nie mia wczeniej do czynienia ze szlachetnie urodzonym towarzystwem, wic

sytuacja wielce go stresowaa. By cay spocony, kiedy uroczystosi rozpocza.

Pniej, kiedy wrci do wityni, zebra swoich uczniw. Wyzna im, e nie ma

jeszcze odpowiednich kwalifikacji, by by nauczycielem, skoro brakuje mu staoci

zachowania w wiecie wieckim, ktr z tak atwoci osiga w zaciszu wityni. Nastpnie

Kasan ustpi z pozycji nauczyciela i wstpi na nauk do innego mistrza. Osiem lat pniej

wrci do swych dawnych uczniw, owiecony.

Ujarzmienie ducha

Moda kobieta zachorowaa i miaa wkrtce umrze.

Bardzo ci kochampowiedziaa do swojego ma.Nie chc ci opuszcza. Nie

zapomnij o mnie i nie wi si z inn kobiet. Jeli to zrobisz, wrc jako duch i bd ci bez

kocasprawiaa kopoty.

Niedugo potem zmara. Przez pierwsze trzy miesice m szanowa jej wol, ale

potem spotka kobiet, w ktrej si zakocha. Zarczyli si.

Zaraz po zarczynach mczyzna zacz co noc widzie ducha, ktry oskara go o

zamanieobietnicy. Duch posiada bardzo duo informacji. Relacjonowa dokadnie, co dziao

si pomidzy mczyzn, a jego narzeczon. Ilekro mczyzna ofiarowywa jej prezent,

duch opisywa go ze szczegami. Potrafi nawet powtarza rozmowy. To tak irytowao

mczyzn, e nie mg spa. Kto poradzi mu, eby poszed ze swoim problemem do

mieszkajcego niedaleko wsi mistrza zen. W kocu zdesperowany biedak uda si po pomoc.

Twoja bya ona zostaa duchem i wie o wszystkim, co robisz skomentowa mistrz.

Cokolwiek zrobisz lub powiesz, czymkolwiek obdarowujesz swoj ukochan, duch o tym

wie. Musi by bardzo mdry. Naprawd powiniene podziwia takiego ducha. Kiedy pojawi

si nastpnym razem, potarguj si z nim. Powiedz, e wie tak duo, i nic nie moesz przed

101 opowieści zen

Documents

Transcript of 101 opowieści zen