WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO INTERPRETACJI LOGICZNEJINTERPRETACJI LOGICZNEJ

„„Trójkąt musi mieć trzy boki.”Trójkąt musi mieć trzy boki.”

„„musi być musi być AA””znaczy:znaczy:

„„wśród zdań uznanych za prawdziwe są zdania, z których wśród zdań uznanych za prawdziwe są zdania, z których wynika, że wynika, że AA””

alboalbo„„założenie, że nie jest założenie, że nie jest AA, prowadzi do sprzeczności ze , prowadzi do sprzeczności ze

zdaniami uznanymi uprzednio za prawdziwe”zdaniami uznanymi uprzednio za prawdziwe”

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNEROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

INTERPRETACJI DYNAMICZNEJINTERPRETACJI DYNAMICZNEJ

„„Szklanka upuszczona na betonową podłogę musi się rozbić.”Szklanka upuszczona na betonową podłogę musi się rozbić.”

„„musi być musi być AA””

znaczy:znaczy:

„„w istniejącym zespole okoliczności są czynniki, które w istniejącym zespole okoliczności są czynniki, które nieuchronnie powodują, że realizuje się fakt nieuchronnie powodują, że realizuje się fakt AA””

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNEROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

INTERPRETACJI AKSJOLOGICZNEJINTERPRETACJI AKSJOLOGICZNEJ

„„Sędziowie muszą być uczciwi.”Sędziowie muszą być uczciwi.”

używamy zwrotuużywamy zwrotu

„„musi być musi być AA””

dla wyrażenia oceny, żedla wyrażenia oceny, że

aprobujemy stan aprobujemy stan AA, a dezaprobujemy stan nie-, a dezaprobujemy stan nie-AA,,

inaczej:inaczej:

że byłoby źle z jakiegoś względu, gdyby było inaczej niż że byłoby źle z jakiegoś względu, gdyby było inaczej niż AA

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNEROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

INTERPRETACJI TETYCZNEJINTERPRETACJI TETYCZNEJ

„„Studenci I roku muszą przystąpić do egzaminu z Logiki dla Studenci I roku muszą przystąpić do egzaminu z Logiki dla prawników 14 lutego o godz. 8 lub 10.”prawników 14 lutego o godz. 8 lub 10.”

„„musi być musi być AA””

znaczy tyle, co:znaczy tyle, co:

„„zrealizowanie stanu rzeczy zrealizowanie stanu rzeczy AA jest komuś nakazane przez jest komuś nakazane przez jakąś normę”jakąś normę”

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNEROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO ROZUMIENIE ZWROTU „MUSI” W JEGO

INTERPRETACJI PSYCHOLOGICZNEJINTERPRETACJI PSYCHOLOGICZNEJ

„„Polityk musi być nieuczciwy.”Polityk musi być nieuczciwy.”

zwrotzwrot

„„musi być musi być AA””

służy dosłuży do

wyrażenia tego, że jesteśmy silnie przeświadczeni o tym, że wyrażenia tego, że jesteśmy silnie przeświadczeni o tym, że AA

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNEROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

INTERPRETACJI LOGICZNEJINTERPRETACJI LOGICZNEJ

„„Trójkąt może mieć wszystkie kąty ostre.”Trójkąt może mieć wszystkie kąty ostre.”

„„może być może być AA””

znaczy tyle, co:znaczy tyle, co:

„„wśród zdań uznanych za prawdziwe nie ma zdania, z wśród zdań uznanych za prawdziwe nie ma zdania, z którego wynikałoby, iż nieprawda, że jest którego wynikałoby, iż nieprawda, że jest AA””

inaczejinaczej

„„założenie, iż założenie, iż AA, nie prowadzi do sprzeczności ze zdaniami , nie prowadzi do sprzeczności ze zdaniami uznanymi uprzednio za prawdziwe”uznanymi uprzednio za prawdziwe”

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNEROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

INTERPRETACJI DYNAMICZNEJINTERPRETACJI DYNAMICZNEJ

„„Zimą we Wrocławiu może padać śnieg.”Zimą we Wrocławiu może padać śnieg.”

zwrotzwrot

„„może być może być AA””

wyraża myśl, żewyraża myśl, że

w istniejącym zespole okoliczności brak czynnika, który w istniejącym zespole okoliczności brak czynnika, który byłby przyczyną powstania stanu nie-byłby przyczyną powstania stanu nie-AA

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNEROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

INTERPRETACJI AKSJOLOGICZNEJINTERPRETACJI AKSJOLOGICZNEJ

„„W czasie sesji student może odbywać spacery po parku.”W czasie sesji student może odbywać spacery po parku.”

używamy zwrotuużywamy zwrotu

„„może być może być AA””

dla wyrażenia oceny, żedla wyrażenia oceny, że

nie będzie źle, jeśli będzie nie będzie źle, jeśli będzie AA

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNEROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

INTERPRETACJI TETYCZNEJINTERPRETACJI TETYCZNEJ

„„Student może powtarzać niezaliczony rok jeden raz.”Student może powtarzać niezaliczony rok jeden raz.”

„„Dziekan może zarządzić egzamin komisyjny.”Dziekan może zarządzić egzamin komisyjny.”

„„może być może być AA””

znaczy tyle, co:znaczy tyle, co:

I. „nie jest zakazane”I. „nie jest zakazane”

II. „kompetencja, upoważnienie do”II. „kompetencja, upoważnienie do”

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNEROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO ROZUMIENIE ZWROTU „MOŻE” W JEGO

INTERPRETACJI PSYCHOLOGICZNEJINTERPRETACJI PSYCHOLOGICZNEJ

„„Może Zosia nie ma zielonych, a niebieskie oczy.”Może Zosia nie ma zielonych, a niebieskie oczy.”

zwrotzwrot

„„może być może być AA””

służy dosłuży do

wyrażenia naszej niepewności, naszych wątpliwości, czy wyrażenia naszej niepewności, naszych wątpliwości, czy rzeczywiście jest rzeczywiście jest AA

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

MODALNOŚĆ ZDAŃ –MODALNOŚĆ ZDAŃ –

SPOSÓB W JAKI ZDANIA TE STWIERDZAJĄ SPOSÓB W JAKI ZDANIA TE STWIERDZAJĄ PEWNE FAKTY.PEWNE FAKTY.

- ZDANIA ASERTORYCZNE (Jest - ZDANIA ASERTORYCZNE (Jest A)A)

- ZDANA APODYKTYCNE (Musi być - ZDANA APODYKTYCNE (Musi być AA))

- ZDANIA PROBLEMATYCZNE (Może być - ZDANIA PROBLEMATYCZNE (Może być AA))

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

CZTERY TYPY WYPOWIEDZI CZTERY TYPY WYPOWIEDZI MODALNYCH:MODALNYCH:

Musi być tak, że AMusi być tak, że A

Musi być tak, że Musi być tak, że ~~ A A

Może być tak, że AMoże być tak, że A

Może być Może być tak, że tak, że ~~ A A

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

Musi być tak, że A - - - - - - - - - Musi być tak, że Musi być tak, że A - - - - - - - - - Musi być tak, że ~~ A A

↓↓ ↓ ↓

Może być tak, że A - . - . - . - . - Może być Może być tak, że A - . - . - . - . - Może być tak, że tak, że ~~ A A

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

Musi być tak, że AMusi być tak, że A Musi być tak, że Musi być tak, że ~~ A A

Może być tak, że A i Może być Może być tak, że A i Może być tak, że tak, że ~~ A A

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

MODALNOŚĆ NORMATYWNĄ CZYNÓWMODALNOŚĆ NORMATYWNĄ CZYNÓW

charakteryzującharakteryzują

zdania orzekające o kwalifikacji danego czynu danej osoby ze zdania orzekające o kwalifikacji danego czynu danej osoby ze względu na jakąś normę.względu na jakąś normę.

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

Ze względu na pewną normę rozważany czyn danej Ze względu na pewną normę rozważany czyn danej osoby może być:osoby może być:

nakazany,nakazany,

zakazany,zakazany,

dozwolony,dozwolony,

fakultatywny,fakultatywny,

indyferentny,indyferentny,

przedmiotem obowiązku.przedmiotem obowiązku.

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

dany czyn dany czyn c c jest osobie jest osobie xx ze względu na normę ze względu na normę nn nakazany (N)nakazany (N)

NNncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

wszelki czyn wszelki czyn c c osoby osoby x x , który byłby czynem w taki , który byłby czynem w taki czy inny sposób niezgodnym, z tym co nakazuje czy inny sposób niezgodnym, z tym co nakazuje norma norma nn, jest czynem tej osobie zakazanym (Z), jest czynem tej osobie zakazanym (Z)

ZZncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

czyn czyn c c , który nie jest osobie , który nie jest osobie x x przez normę przez normę nn zakazany, jest czynem dozwolonym (D)zakazany, jest czynem dozwolonym (D)

DDncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

czyn czyn c c , który nie jest osobie , który nie jest osobie x x przez normę przez normę nn nakazany, jest czynem fakultatywnym (F)nakazany, jest czynem fakultatywnym (F)

FFncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

Jeżeli ze względu na normę Jeżeli ze względu na normę nn czyn czyn c c osoby osoby x x jest jest czynem i dozwolonym, i fakultatywnym, to czynem i dozwolonym, i fakultatywnym, to

nazywamy go czynem indyferentnym (I)nazywamy go czynem indyferentnym (I)

IIncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

Jeżeli czyn Jeżeli czyn c c osoby osoby x x nie jest indyferentny, to nie jest indyferentny, to znaczy, jest czy to nakazany, czy zakazany przez znaczy, jest czy to nakazany, czy zakazany przez

normę normę nn , to taki czyn jest przedmiotem , to taki czyn jest przedmiotem obowiązku (O)obowiązku (O)

OOncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

NNncxncx // Z Zncxncx

NNncxncx // I Incxncx

ZZncxncx // I Incxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

DDncxncx vv F Fncxncx

DDncxncx vv O Oncxncx

FFncxncx vv O Oncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

NNncxncx ≡≡ ~~ F Fncxncx

FFncxncx ≡≡ ~~ N Nncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

ZZncxncx ≡≡ ~~ D Dncxncx

DDncxncx ≡≡ ~~ Z Zncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

OOncxncx ≡≡ ~~ I Incxncx

IIncxncx ≡≡ ~~ O Oncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

IIncxncx →→ DDncxncx

IIncxncx →→ FFncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

NNncxncx →→ DDncxncx

NNncxncx →→ OOncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

ZZncxncx →→ FFncxncx

ZZncxncx →→ OOncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

Prawdziwe jest zdanie:Prawdziwe jest zdanie:

Zaliczenie ćwiczeń we wcześniejszym Zaliczenie ćwiczeń we wcześniejszym terminie (czyn terminie (czyn cc) jest studentowi (osobie ) jest studentowi (osobie xx) ze względu na § 21 ust. 4 regulaminu ) ze względu na § 21 ust. 4 regulaminu (normę (normę nn) dozwolone (D).) dozwolone (D).

DDncxncx

WYPOWIEDZI MODALNEWYPOWIEDZI MODALNE

Prawdziwe jest zdanie:Prawdziwe jest zdanie:

Wpisywanie ocen do protokołów (czyn Wpisywanie ocen do protokołów (czyn cc) jest ) jest egzaminatorowi (osobie egzaminatorowi (osobie xx) ze względu na § 27 ) ze względu na § 27 ust. 4 regulaminu (normę ust. 4 regulaminu (normę nn) nakazane (N).) nakazane (N).

NNncxncx