Podstawy rolnictway

Ryszard CymermanRyszard Cymerman

Rolnictwo jeden z działów gospodarkiRolnictwo - jeden z działów gospodarki, którego głównym zadaniem jest g g y j

dostarczenie żywności. R l i t k j d kt śli iRolnictwo uzyskuje produkty roślinne i

zwierzęce dzięki uprawie roli i roślinzwierzęce dzięki uprawie roli i roślinoraz chowu i hodowli zwierząt.

Historia rolnictwaHistoria rolnictwaRolnictwo należy do najstarszych dziedzin wytwórczości

materialnej człowieka - jego początki datuje się na neolit -materialnej człowieka jego początki datuje się na neolit10 000 do 3 000 lat p. n. e. Przejście od łowiectwa i

zbieractwa do uprawy roli doprowadziło do "rewolucji" wzbieractwa do uprawy roli doprowadziło do rewolucji w społecznościach ludzkich, przy czym często wymieniana fazą pośrednią był etap tworzenia ogrodów, które służyły a ą poś ed ą by etap two e a og odów, tó e s u y y

jako tymczasowe zabezpieczenie dla społeczeństw zbieracko-łowieckich na wypadek nieurodzaju. Zmienił się b e c o ow ec c wyp de eu od ju e s ęich tryb życia z koczowniczego na osiadły, co doprowadziło

do powstania liczniejszych i bardziej złożonych form p j y j yspołecznych umożliwiających dalszą ewolucję umysłowości człowieka. Zmienił się też stosunek człowieka do przyrody, ę p y y,

którą zaczął ją dostosowywać do własnych potrzeb.

Historia rolnictwaPierwsza uprawa roli rozpoczęła się ok. 8000 r. p. n. e. na Bliskim

Wschodzie (żyzny półksiężyc, Mezopotamia, Egipt), a wkrótce niemal jednocześnie w trzech oddalonych od siebie częściach świataniemal jednocześnie w trzech oddalonych od siebie częściach świata

na obszarze współczesnych: Chin, Meksyku i Peru. Pierwszymi roślinami uprawnymi były różne rodzaje pszenicy i jęczmieniaoś up w y by y ó e od je ps e cy jęc e

(Bliski Wschód). W Azji Południowo-Wschodniej były to groch, bób, ryż i proso, natomiast w Ameryce Środkowej i Południowej - dynia, fasola i kukurydza. I tak dzięki uprawie roślin mogły się rozwinąć

wielki cywilizacje starożytne, nazywane niekiedy od głównych roślin uprawnych cywilizacją pszenicy ryżu i kukurydzyuprawnych cywilizacją pszenicy, ryżu i kukurydzy.

Nieco wcześniej doszło do udomowienia niektórych zwierząt: owiec i kóz - ok. 10 000-7 000 lat p. n. e., później bydło i świnie - ok. 6000 lat p , p j yp. n. e. Doszło do tego także na Bliskim Wschodzie, skąd, zarówno

uprawa roślin, jak i hodowla zwierząt, rozprzestrzeniła się po całym ŚŚwiecie.

Przestrzeń rolnaPrzestrzeń rolna

PodstawowePodstawowe pojęciapojęcia

Pojęcia dotyczące przestrzeni rolniczejEwidencja gruntów i budynków

Kodeks cywilny art.55

Ustawa o podatku rolnym

Kodeks cywilny Art.461 USTAWA o k t łt ikształtowaniuustroju

Ustawa z 3.02.1995r o ochronie gruntów

rolnego

Użytek Grunt Nieruchomość Gospodarstwo rolne

rolnych i leśnych

Użytek rolnyUR

Grunt rolnyGR

Nieruchomość rolnaNR

Gospodarstwo rolne

Gos RolUR GR NR Gos.Rol.

Użytek rolnyURUR

Jedna z (7) grup użytków gruntowych wyodrębniona

Rodzaje w grupie UR

dla celów ewidencji gruntów

Rodzaje w grupie URR Grunty orneŁ ŁąkiPs PastwiskaS/R SadyB/R Zabudowa zagrodowaB/R Zabudowa zagrodowaWsr Stawy rybackieW Rowy melioracyjne

ZALICZANIE GRUNTÓW DO POSZCZEGÓLNYCH UŻYTKÓW GRUNTOWYCH

1. Użytki rolne 1) Grunty orne

a) poddane stałej uprawie mechanicznej mającej

) y

Do gruntów ornych zalicza się grunty:a) poddane stałej uprawie mechanicznej mającej

na celu produkcję ziemiopłodów rolniczych lub d i h k ó h dogrodniczych, w tym grunty, na których urządzone

zostały ogrody działkowe oraz szklarnie i inspekty,

b) nadające się do uprawy, o której mowa pod ) ją ę p y, j plit. a), ale zajęte pod plantacje chmielu, wikliny, drzew (np choinek) oraz szkółki drzew ozdobnych idrzew (np. choinek) oraz szkółki drzew ozdobnych i krzewów,

) dł ic) ugory, odłogi.

ZALICZANIE GRUNTÓW DO POSZCZEGÓLNYCH UŻYTKÓW GRUNTOWYCH

1. Użytki rolne 2) Sady) y

Do sadów zalicza się grunty o powierzchni co najmniej 0,1000 ha zasadzone drzewami i krzewami owocowymi o zwartym nasadzeniu y y(minimum 600 drzew lub 2.000 krzewów na 1 ha), szkółki drzew i krzewów owocowych oraz winnice

3) Łąki trwałe

Do łąk trwałych zalicza się grunty pokryte zwartą wieloletnią ą y ę g y p y ą ąroślinnością, złożoną z licznych gatunków traw, roślin motylkowych i ziół, tworzących ruń łąkową, systematycznie koszoną, a w rejonach górskich - hale i połoniny z zasady koszone

4) Pastwiska trwałe

Do pastwisk trwałych zalicza się grunty pokryte podobną jak na łąkach roślinnością, z reguły wypasane, a w rejonach górskich - hale i połoniny, które z zasady nie są koszone, lecz wypasane.

ZALICZANIE GRUNTÓW DO POSZCZEGÓLNYCH UŻYTKÓW GRUNTOWYCH

1. Użytki rolne 5) Grunty rolne zabudowane

Do gruntów rolnych zabudowanych zalicza się grunty zajęte pod budynki mieszkalne oraz inne budynki i urządzenia budowlane służące produkcji rolniczej, nie wyłączając produkcji rybnej, oraz przetwórstwu rolno-spożywczemunie wyłączając produkcji rybnej, oraz przetwórstwu rolno spożywczemu (kotłownie, komórki, garaże, szopy, stodoły, wiaty, spichlerze, budynki inwentarskie, place składowe i manewrowe w obrębie zabudowy itp.), a także zajęte pod ogródki przydomowe w gospodarstwach rolnych

6) Grunty pod stawami

zajęte pod ogródki przydomowe w gospodarstwach rolnych.

Do gruntów pod stawami zalicza się grunty pod zbiornikami wodnymi (zDo gruntów pod stawami zalicza się grunty pod zbiornikami wodnymi (z wyjątkiem jezior i zbiorników zaporowych z urządzeniami do regulacji poziomu wód), wyposażonymi w urządzenia hydrotechniczne, nadającymi się do chowu, h d li i t i b b j j i h i blhodowli i przetrzymywania ryb, obejmujące powierzchnię ogroblowaną wraz z systemem rowów oraz tereny przyległe do stawów i z nimi związane, a należące do obiektu stawowego.

Do gruntów pod rowami zalicza się grunty zajęte pod otwarte rowy

7) Grunty pod rowami

g p ę g y ję p ypełniące funkcje urządzeń melioracji wodnych dla gruntów wykorzystywanych do produkcji rolniczej

Grunt rolnyGR

Ustawa z 3.02.1995r o ochronie gruntów rolnych i leśnychGR

określone w ewidencji gruntów jako użytki rolne,

gruntów rolnych i leśnych

j g j y ,

pod stawami rybnymi i innymi zbiornikami wodnymi ł ż i ł i dl t b l i tsłużącymi wyłącznie dla potrzeb rolnictwa,

pod wchodzącymi w skład gospodarstw rolnychpod wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych budynkami mieszkalnymi oraz innymi budynkami i urządzeniami służącymi wyłącznie do produkcji rolniczej ą ą y y ą p j joraz przetwórstwu rolno-spożywczemu,

d b d k i i d i i ł ż i b ś d ipod budynkami i urządzeniami służącymi bezpośrednio do produkcji rolniczej uznanej za dział specjalny, stosownie do przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznychdo przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku dochodowym od osób prawnych,

Grunt rolnyGR

Ustawa z 3.02.1995r o ochronie gruntów rolnych i leśnychGR gruntów rolnych i leśnych

parków wiejskich oraz pod zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi w tym również pod pasami przeciwwietrznymi iśródpolnymi, w tym również pod pasami przeciwwietrznymi i urządzeniami przeciwerozyjnymi,

pracowniczych ogrodów działkowych i ogrodów botanicznych,

pod urządzeniami: melioracji wodnych, przeciwpowodziowychpod urządzeniami: melioracji wodnych, przeciwpowodziowych i przeciwpożarowych, zaopatrzenia rolnictwa w wodę, kanalizacji oraz utylizacji ścieków i odpadów dla potrzeb rolnictwa i

i k ń ó imieszkańców wsi,

zrekultywowane dla potrzeb rolnictwa,y p ,

torfowisk i oczek wodnych,

pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych.

Grunt rolnyGR

Ustawa z 3.02.1995r o ochronie gruntów rolnych i leśnych

Nie uważa się za grunty rolne gruntów znajdujących

GR gruntów rolnych i leśnych

Nie uważa się za grunty rolne gruntów znajdującychsię pod parkami i ogrodami wpisanymi do rejestruzabytkówzabytków.

nie są traktowane jako grunty rolne:nie są traktowane jako grunty rolne:grunty pod jeziorami i wodami płynącymi,

zbiornikami służącymi do zaopatrzenia ludności w b o a s u ący do aopat e a ud oścwodę, wałami przeciwpowodziowymi;

nieużytki;

Kodeks cywilny art. 461Nieruchomość rolnaNR

Nieruchomość służąca do

NR

Nieruchomość służąca do działalności wytwórczej w rolnictwie y jdo produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wykluczając produkcji

arz niczej sado niczej i r bnejwarzywniczej, sadowniczej i rybnej

Kodeks cywilny art. 553Gospodarstwo rolneGosp.Roln.Gosp.Roln.

l i„to grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami,leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarcza orazzorganizowaną całość gospodarcza oraz prawami i obowiązkami związanymi z p ą ą yprowadzeniem gospodarstwa rolnego”.

Gospodarstwo rolneGosp.Roln.

Ustawa z dnia 15 listopada 1984r. o podatku rolnymGosp.Roln. 1984r. o podatku rolnym

art. 1 pkt. 2

„…..to obszar użytków rolnych, gruntów pod stawami oraz gruntów, sklasyfikowanych w g , y yewidencji jako użytki rolne, pod zabudowaniami związanymi z prowadzeniem tego gospodarstwa ozwiązanymi z prowadzeniem tego gospodarstwa o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub o

i h i ż tkó l h k j j 1 hpowierzchni użytków rolnych przekraczającej 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, prawnej bądź jednostki organizacyjnej nie p j ą j g yj jposiadającej osobowości prawnej”.

Gospodarstwo rolneGosp.Roln.

USTAWA z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (D U N 64 92)Gosp.Roln. (Dz. U. Nr 64, poz. 592)

art. 2 pkt. 2

należy przez to rozumieć gospodarstwo rolne w

i i K d k ilrozumieniu Kodeksu cywilnego o obszarze nie mniejszym niż 1 haobszarze nie mniejszym niż 1 ha użytków rolnych;y y ;

Ustawa z dnia 19 październikaUstawa z dnia 19 października 1991 o gospodarowaniu1991 o gospodarowaniu nieruchomościami rolnyminieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa(Tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 208, poz. 2128)(Tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 208, poz. 2128)

Dysponowanie nieruchomościami rolnymiUstawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniunieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.

y p y

RRM z dnia 29 marca 1994 r. (Dz.U. Nr 45,).RMSP z dnia 1sierpnia 2003 r. Dz. U. Nr 140, poz. 1350)

Prywa Komu Skarb Państwa ANRPrywatne

Komunalne

Skarb Państwa ANR

Sprze Dzierżawa Nieodpłatne A t

Administrow

S - S +Sprzedaż z k

przekazanie

Aportistrowanie

Zarząd

Dz

P

-+

Dz

A

-

+++ -+ + +-+++

P + A +

AgencjaAgencja i h ś inieruchomości

rolnychrolnych

Ustawa z dnia 19 października 1991 o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa

1) nieruchomości rolnych w rozumieniu Kodeksu cywilnego

Zakres działania Ustawa dotyczy1) nieruchomości rolnych w rozumieniu Kodeksu cywilnego położonych na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele gospodarki rolnej, z wyłączeniem gruntów znajdujących się w zarządzie Lasów Państwowych i parków narodowych,

2) innych nieruchomości i składników mienia pozostałych po likwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej oraz ichlikwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej oraz ich zjednoczeń i zrzeszeń,

3) lasów niewydzielonych geodezyjnie z nieruchomości, określonych kt 1 i 2w pkt 1 i 2.

Agencją kieruje Prezes

Odd i ł TOddziały Terenowe11

Filii ANR

11

Filii ANR5

Gospodarowanie Zasobem Własności Rolnej Skarbu PaństwaAgencja gospodaruje Zasobem w drodze:

1) sprzedaży mienia w całości lub jego części,

2) oddania na czas oznaczony do odpłatnego korzystania osobom prawnym lub fizycznym,y p y y y ,

3) wniesienia mienia lub jego części do spółki,3) wniesienia mienia lub jego części do spółki,

4) oddania na czas oznaczony administratorowi,,) y ,,

5) przekazania w zarząd,

6) zamiany nieruchomości.

Kształtowaniu ustroju rolnegoKształtowaniu ustroju rolnego

USTAWA z dnia 11 kwietnia 2003 r.o kształtowaniu ustroju rolnego

(Dz U Nr 64 poz 592)(Dz. U. Nr 64, poz. 592)

Art. 1.Zasady kształtowania ustroju rolnego państwa dotyczą:

1) poprawy struktury obszarowej

państwa dotyczą:

1) poprawy struktury obszarowej gospodarstw rolnych;2) przeciwdziałania nadmiernej k t ji i h ś i l hkoncentracji nieruchomości rolnych;

3) i i d i d i ł l ś i3) zapewnienia prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych j g p yprzez osoby o odpowiednich kwalifikacjachkwalifikacjach.

Sprzedaży nieruchomości rolnej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż Agencja Art. 3ę p ą ą g j

prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy p p p p y g j y yjej dzierżawcy, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:1) umowa dzierżawy została zawarta w formie następujące warunki:

pisemnej i ma datę pewną oraz była wykonywana co najmniej 3 lata, licząc od tej y o y a a co aj ej 3 ata, c ąc od tejdaty;2) nabywana nieruchomość wchodzi w skład2) nabywana nieruchomość wchodzi w skład gospodarstwa rodzinnego dzierżawcy lub jest d i ż i ółd i l i d k jidzierżawiona przez spółdzielnie produkcji rolnej.

Sprzedaży nieruchomości rolnej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż Agencja

•O treści umowy sprzedaży nieruchomości rolnej

ę p ą ą g j

zawiadamia się dzierżawcę tej nieruchomości, jeżeli umowa dzierżawy trwała co najmniej 3 lata od dnia jej zawarcia.

•W przypadku braku uprawnionego do i k lb i k i ipierwokupu, albo niewykonania przez niego

tego prawa, prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy Agencji, działającej na rzecz Skarbu Państwa.

Sprzedaży nieruchomości rolnej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż Agencja

Zasad podanych wyżej nie stosuje się, jeżeli nabywcą nieruchomości rolnejjeżeli nabywcą nieruchomości rolnej jest:1) ółd i l i d k ji l j1) spółdzielnia produkcji rolnej - w przypadku sprzedaży przez jej członka p yp p y p j jnieruchomości rolnej stanowiącej wkład gruntowy w tej spółdzielni;gruntowy w tej spółdzielni;2) osoba bliska zbywcy w rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościaminieruchomościami.

t t i t i d ń t d i iosoba bliska

to zstępni, wstępni, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, małżonka, osoby

bliska przysposabiające i przysposobione oraz osobę, która pozostaje ze zbywcą ę, p j y ąfaktycznie we wspólnym pożyciu,",

Sprzedaży nieruchomości rolnej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż Agencja

Jeżeli cena sprzedawanej nieruchomości rażąco odbiega od jej wartości rynkowej wykonującyodbiega od jej wartości rynkowej, wykonujący prawo pierwokupu może, w terminie 14 dni od d i ł ż i ś i d i k idnia złożenia oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu, wystąpić do sądu o ustalenie ceny tej nieruchomości.Sąd ustala cenę nieruchomości, przySąd ustala cenę nieruchomości, przy zastosowaniu sposobów jej ustalania

id i h i hprzewidzianych w przepisach o gospodarce nieruchomościami.g p

1. Za gospodarstwo rodzinne uważa sięArt. 5Gospodarstwo rodzinne

1. Za gospodarstwo rodzinne uważa się gospodarstwo rolne:1) prowadzone przez rolnika indywidualnego1) prowadzone przez rolnika indywidualnego

oraz2) w którym łączna powierzchnia użytków2) w którym łączna powierzchnia użytków

rolnych jest nie większa niż 300 ha.większa niż 300 ha.

2. Przy ustalaniu powierzchni użytków rolnych, będących przedmiotem współwłasności uwzględnia sięprzedmiotem współwłasności uwzględnia się powierzchnię nieruchomości rolnych odpowiadających udziałowi we współwłasności takich nieruchomości, a w przypadku współwłasności łącznej uwzględnia się łączną powierzchnię nieruchomości rolnych stanowiących

d i t ół ł ś iprzedmiot współwłasności.

Art. 6Rolnik indywidualny

1. Za rolnika indywidualnego uważa się osobę fizyczną, będącą właścicielem lub dzierżawcą y ą ę ą ą ąnieruchomości rolnych o łącznej powierzchni użytków rolnych nieprzekraczającej 300 ha, y y p ją j

prowadzącą osobiście gospodarstwo rolneprowadzącą osobiście gospodarstwo rolne,

posiadającą kwalifikacje rolnicze

zamieszkałą w gminie na obszarze której

posiadającą kwalifikacje rolnicze,

zamieszkałą w gminie, na obszarze której położona jest jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład tego gospodarstwa.

Art. 6Rolnik indywidualny

1. Osobiście prowadzi gospodarstwo rolne -j ż li d j j lki d j djeżeli podejmuje wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej w tym

d t igospodarstwie.

Dowodem potwierdzającym osobiste d i d t l j tprowadzenie gospodarstwa rolnego jest

oświadczenie prowadzącego to gospodarstwo, poświadczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta).( , p y )

Art. 6Rolnik indywidualny

2. Kwalifikacje rolnicze osoba fizyczna posiada, jeżeli:1) uzyskała wykształcenie rolnicze co najmniej zasadnicze

lub wykształcenie średnie lub wyższe lublub wykształcenie średnie lub wyższe, lub2) osobiście prowadziła gospodarstwo rolne lub pracowała w

gospodarstwie rolnym przez okres co najmniej 5 lat.

Dowodem potwierdzającym posiadanie kwalifikacji rolniczych jest:

gospoda st e o y p e o es co aj ej 5 at

1) świadectwo lub dyplom ukończenia szkoły z uzyskanym tytułem zawodowym albo dyplom uzyskania tytułu zawodowego lub dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe;p ją y j ;

2) oświadczenie poświadczone przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) lub świadectwo pracy.

(dopuszcza się również odpowiednie dokumenty wydane przez właściwe(dopuszcza się również odpowiednie dokumenty wydane przez właściwe organy lub instytucje państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego).

Art. 6Rolnik indywidualny

Dowodem potwierdzającym zamieszkanie jest dokument określający zameldowanie na pobytokreślający zameldowanie na pobyt stały w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych.osobistych.

P d tPodstawowe

Rejestr roślin uprawnych-j p yUnii EuropejskiejUnii Europejskiej

urzędowy wykaz gatunków ę y y groślin uprawnych w Europie, wpisanych do krajowego

j t (2006 k)rejestru (2006 rok).

Burak

•burak cukrowyburak cukrowy,

•burak pastewny, y

Rośliny pastewne - trawykostrzyca kostrzewa czerwona kostrzewa łąkowa

kostrzewa owcza kostrzewa trzcinowa kupkówka pospolita

mietlica pospolita mietlica psia mietlica rozłogowa

rajgras wyniosły stokłosa uniolowata tymotkarajgras wyniosły stokłosa uniolowata tymotka kolankowata

tymotka łąkowa wiechlina błotna wiechlina gajowatymotka łąkowa wiechlina błotna wiechlina gajowa

wiechlina łąkowa wiechlina zwyczajna wyczyniec łąkowy

życica mieszańcowa życica trwała życica wielokwiatowawielokwiatowa

Rośliny pastewne- strączkowe:

łubin łubin łubin żółtyłubin pastewny

łubin wąskolistny

łubin żółty

wyka kosmata

wyka siewna łubin białykosmatabobik groch g

siewny

Rośliny pastewne: motylkowate drobnonasienne:

Esparceta siewna komonica zwyczajna

koniczyna białazwyczajna

koniczyna krwistoczerwona

koniczyna łąkowa

koniczyna perskakrwistoczerwona, inkarnatka

łąkowa

koniczyna białoróżowa

koniczyna szwedzka

lucerna chmielowa

lucerna nerkowata

lucerna mieszańcowa

lucerna siewna

Rośliny pastewne: inne

brukiew kapusta rzodkiewbrukiew pastewna

kapusta pastewna

rzodkiew oleista

Rośliny oleiste:

gorczyca gorczyca kminekgorczyca biała

gorczyca sarepska

kminek zwyczajny

konopie siewne

len zwyczajny

maksiewne zwyczajnyrzepak rzepik sojap p j

Rośliny zbożowe-zboża:

pszenica owies mozgapszenica zwyczajna

owies mozga kanaryjskay j yj

pszenica jęczmień kukurydzatwarda

i ż t ż tpszenica orkisz

żyto pszenżytoorkisz

Rośliny okopowe:

burak cukrowyburak cukrowyburak pastewnyburak pastewnyMarchew Ziemniakipastewna Ziemniaki

•,

Warzywa - cebulowate

cebula cebula czosnekcebula zwyczajna

cebula siedmiolat

czosnek pospolityzwyczajna siedmiolat

kapospolity

por cebula czosnek szalotka askalońs

kiki

Warzywa - dyniowate:Warzywa dyniowate:

dynia dynia arbuz, olbrzymia zwyczajna kawonmelon ogórek

siewnysiewny

Warzywa - kapustne:brokuł jarmuż kalafior

Warzywa kapustne: brokuł jarmuż,

kapusta liś i t

kalafior

liściastakalarepa kapusta kapusta p p

brukselska, brukselka

pgłowiasta białabrukselka biała

kapusta kapusta kapusta głowiasta czerwona

pekińska włoska

Warzywa - korzeniowe i yliściowe

burak burak cykoriaćwikłowy liściowy

y

marche rabarbar s pinakmarchew rabarbar ogrodowy

szpinakg y

sałata i

seler jsiewna zwyczajny

Warzywa - psiankowe

oberżyna, papryka pomidoroberżyna, bakłażan

papryka pomidor

Warzywa - strączkowe:Warzywa strączkowe:

bób fasola groch wielokwiato

gsiewny

kwa cukrowygroch siewny łuskowygroch siewny łuskowy

Warzywa - inne:

karczoch karczoch koperkarczoch hiszpański

karczoch zwyczajny

koper włoski

szparag

Rośliny sadownicze - drzewa owocowe

brzoskwinia zwyczajna

cytryna zwyczajna

czereśniazwyczajna zwyczajnagrejpfrut jabłoń leszczyna

pospolitapospolitagrusza pospolita mandarynka migdałowiec

zwyczajnypigwa pomarańcza wiśnia

słodka pospolitaśliwa japońska oliwka orzech włoskiśliwa japońska oliwka

europejskaorzech włoski

morela zwyczajna

Podstawowe rośliny rolniczePodstawowe rośliny rolnicze

Pszenica zwyczajnaPszenica zwyczajna

Pszenica należy do najważniejszych roślin zbożowych świata Jako zboże chlebowe towarzyszy człowiekowi odświata. Jako zboże chlebowe towarzyszy człowiekowi od nie pamiętnych czasów. Najstarszy, na dzień dzisiejszy, ślad uprawiania pszenicy pochodzi z wykopaliskślad uprawiania pszenicy pochodzi z wykopalisk archeologicznych na Bliskim Wschodzie i jest datowany na rok ok 7000 p n erok ok. 7000 p. n. e.

Do Europy dotarła w neolicie, tj. ok. 5000 lat p.n.e. Na terenach Polski pojawiła się latach 1000-2000 p.n.e.Na terenach Polski pojawiła się latach 1000 2000 p.n.e.

Znaczenie gospodarczeZnaczenie strategiczne - jako surowiec chlebowy i g j ypaszowy. Powierzchnia światowych zasiewów sięga ok. y ęg230 milionów ha,W Polsce- 2 5 miliona haW Polsce- 2,5 miliona ha Plony w Polsce:y- średnio 3,5 t/ha ziarna w gospodarstwach dobrych - (8,5 t/ha)

pszenica ozimapszenica jara

Siew: pszenica ozima

•Masa wysiewu wynosi 200-265 kg/ha,

Żyto zwyczajneZnaczenie gospodarcze

Na świecie uprawia się ok.11 mln ha żyta co stanowi ok.1,5% powierzchni zasiewów wszystkich zbóż. Główni producenci to: Rosja, Szwecja, Polska,

Niemcy i Białoruś. W Polsce uprawia się żyto na ok. 2350 tys. ha, co stanowi ponad 26 % zasiewów

wszystkich zbóż i uzyskuje się przeciętnie

ok. 23 q ziarna z ha.Średnio w Polsce uzyskuje się około 5500 tys tonŚrednio w Polsce uzyskuje się około 5500 tys. ton

ziarna rocznie.

Siew

ok 120-150 kg/haok. 120-150 kg/ha

JęczmieńJęczmień stanowi ok. 10 % światowej powierzchni uprawy

Jęczmieńę % j p p y

zbóż (68-71 mln ha). Największym producentem tego zboża jest Rosja, podczas gdy najwyższe zbiory uzyskuje się w Irlandii (6,0 t/ha) i Belgii (6,2 t/ha). Powierzchnia zasiewów jęczmienia w Polsce wynosi ok. 1,1-1,2 mln ha, w tym formy ozime zajmują tylko 110 190 tyś ha Związane to jest zformy ozime zajmują tylko 110-190 tyś. ha. Związane to jest z łatwym wymarzaniem jęczmienia u nas.

Plon jęczmienia ozimego 3 05 3 3 t/haPlon - jęczmienia ozimego 3,05-3,3 t/ha.Krajowe zbiory ziarna jęczmienia wynoszą 3,3-3,7 mln t on, z czego 75 % przeznacza się na pasze po 5 % na spożycie wczego 75 % przeznacza się na pasze, po 5 % na spożycie w formie kasz i płatków, na słód browarniany, ok. 10 % na materiał siewny a reszta to ubytki i straty.y y y

Owies zwyczajny

Na świecie uprawia się owies na ok 17 9 mln ha coNa świecie uprawia się owies na ok. 17,9 mln ha, co stanowi 3 % areału zajętego przez zboża. Średni plon

z ha wynosi ok 2 ton najwyższe plony z 1 haz ha wynosi ok. 2 ton, najwyższe plony z 1 ha uzyskuje się w Irlandii (6t), Holandii (5,8t) i Anglii

(5 5t)(5,5t). W Polsce uzyskuje się średnio plony rzędu 2,53 t/ha.

Przed wojną powierzchnia upraw owsa w PolscePrzed wojną powierzchnia upraw owsa w Polsce wynosiła ok.1 mln ha, jednak w miarę rozwoju

mechanizacji gdy systematycznie zmniejszało sięmechanizacji, gdy systematycznie zmniejszało się pogłowie koni, zmniejszał się też jego udział w

strukturze zasiewów zbóż i teraz zajmuje ok 6 % (570strukturze zasiewów zbóż i teraz zajmuje ok.6 % (570 tys. ha).

PszenżytoPszenżyto jest syntetycznym mieszańcem międzyrodzajowym pszenicy z żytem, łączącym w sobie cech obu gatunków. W stanie naturalnym nie występuje. Udanego krzyżowanie dokonano po raz pierwszy w 1875 roku jednak otrzymanedokonano po raz pierwszy w 1875 roku, jednak otrzymane mieszańce były sterylne, pierwsze płodne przeżyto udało się uzyskać dopiero w roku 1889.uzyskać dopiero w roku 1889. Pszenżyto wprowadzono do uprawy stosunkowo niedawno, dzięki hodowli tzw. wtórnych mieszańców: które wyhodowano: pszenżyto ozime na Węgrzech w 1968, natomiast forma jarą uzyskano w Kanadzie w 1970 rokuroku. W Polsce Pierwszą wpisaną do Rejestru Odmian OryginalnychPierwszą wpisaną do Rejestru Odmian Oryginalnych uzyskano w Poznańskim Instytucie Roślin w roku 1982 i nadano jej nazwę Lasko.

RzepakRzepakRoślina olejodajna -j j

pospolicie uprawiany w p p p ynaszym kraju, jedna z y j jnajważniejszych roślin olejodajnych świata.

siew - termin siewu dla rejonów o większym il i k ( h d i ść k j )nasileniu uprawy rzepaku (zachodnia część kraju)

mieści się między 15 a 25. 08. Tylko w północno-schodniej c ęści Polski sie r epak tr ebawschodniej części Polski siewy rzepaku trzeba

zakończyć już przed 10.08. Rzepak sieje się w rozstawie szerokorzędowej (co 35 45 cm)rozstawie szerokorzędowej (co 35-45 cm),

wąskorzędowej (12-15 cm) lub zawężonej (20-25 cm).

Il ść i (4 6 k )Ilość wysiewu (4-6 kg) powinna zapewnić po wschodach zagęszczenie 0 8-1 2 mlnzapewnić po wschodach zagęszczenie 0,8 1,2 mln

roślin na 1 ha.

.

Ziemniak, kartofel

jedna z najważniejszych roślin jadalnych świata, powszechnie uprawiana w klimacie umiarkowanym, rzadziej w ciepłym,

dostarcza bulw skrobiowych, spożywczych, pastewnych lub przemysłowych (produkcja alkoholu krochmalu itd)przemysłowych (produkcja alkoholu, krochmalu itd).

Krzaczasta bylina, kwiaty białe, różowe lub fioletowe, owoc -zielona jagoda. Największe uprawy w Rosji, Polsce, Stanachzielona jagoda. Największe uprawy w Rosji, Polsce, Stanach

Zjednoczonych.Dzicy przodkowie uprawnych form ziemniaka występują w Andach

i na sąsiednich terenach, od Meksyku po Chile. Ziemniaki uprawiane były od dawna przez Inków już ok. 3500 lat temu, do

Polski przywiózł je prawdopodobnie z wiedeńskiej wyprawy (1683)Polski przywiózł je prawdopodobnie z wiedeńskiej wyprawy (1683) Jan III Sobieski. Uprawiane jako roślina jadalna od 2. połowy XVIII

w. (początkowo ziemniaki hodowano jako rośliny ozdobne lubw. (początkowo ziemniaki hodowano jako rośliny ozdobne lub ciekawostki botaniczne

kukurydza pastewna

Kukurydza należy do roślin o dużych wymaganiach klimatycznych Polska znajduje się na północnymklimatycznych. Polska znajduje się na północnym skraju europejskiego pasa uprawy kukurydzy. W okresie 1997 2001 powierzchnia uprawyW okresie 1997-2001 powierzchnia uprawy kukurydzy na ziarno wzrosła o blisko 150 tys. ha, tj. prawie trzykrotnieprawie trzykrotnie.

Jako pasza energetyczna znajduje zastosowanie wJako pasza energetyczna znajduje zastosowanie w żywieniu wszystkich gatunków zwierząt, zwłaszcza w żywieniu bydła i trzody chlewnej Najlepszew żywieniu bydła i trzody chlewnej. Najlepsze warunki dla uprawy kukurydzy występują w południowo zachodnim i południowo wschodnimpołudniowo-zachodnim i południowo-wschodnim rejonie kraju.

Burak

d l t i ślidwuletnia roślina uprawna

z rodziny komosowatych

Burakwiele form i odmian, takich jak:

•burak liściowy (boćwina, botwina),o jadalnych liściach i zgrubiałych ogonkach liściowych (odmiana mało znana w Polsce, nazwą boćwina określa się młode liście buraka ćwikłowego)młode liście buraka ćwikłowego),

b k k•burak cukrowy, o dużej zawartości cukru w korzeniach, podstawowa roślina cukrodajna w klimacie p jumiarkowanym,

Burakwiele form i odmian, takich jak:

b k t•burak pastewny, bi ł h k i h ż ho zgrubiałych korzeniach używanych na paszę,

•burak korzeniowy (ćwikła)•burak korzeniowy (ćwikła),o jadalnych, zgrubiałych, czerwonych korzeniach (młode liś i j d l )liście jadalne).

Gryka siewna

Gryka, rodzaj z rodziny rdestowatych. y , j y yDwa gatunki roślin uprawnych:

1) Gryka siewna zwana hreczką pochodzi z Azji 1) Gryka siewna, zwana hreczką pochodzi z Azji Wschodniej Centralnej, uprawiana Europie. Jadalne są trójgraniaste orzeszki zawierające Jada e są t ójg a aste o es a e ająceskrobię, z których wyrabia się kaszę lub mąkę. Używana także jako roślina pastewna, miododajna, lecznicza

2) Gryka tatarka pochodzi z Azji Środkowej, rzadziej uprawiana pojawia się za to jako rzadziej uprawiana, pojawia się za to jako chwast w uprawach gryki siewnej. Jest mniej plenna lecz odporniejsza na niekorzystne p p j ywarunki siedliskowe niż gatunek poprzedni.

WarzywaWarzywa

Warzywa

śli d l t i l b b lirośliny roczne, dwuletnie lub byliny(rzadko podkrzewy lub drzewa),

ł ś i l b ś i ł ż j k w całości lub w części służące jako pokarm dla człowieka, spożywane

t i j t j lb w postaci surowej, gotowanej albo w przetworach. Ni któ j d ś i Niektóre warzywa są jednocześnie roślinami przyprawowymi. Warzywa są ż i i d d tk ż pożywieniem dodatkowym, ważnym

źródłem witamin, soli mineralnych ik l tómikroelementów.

Ze względu na użytkowaną część rośliny stosuje się podział na warzywa:stosuje się podział na warzywa:

-korzeniowe (np. marchew siewna, pietruszka zwyczajna, rzodkiew czarna, rzepa biała,)zwyczajna, rzodkiew czarna, rzepa biała,)

-bulwowe (brukiew czyli karpiel burak bulwowe (brukiew, czyli karpiel, burak ćwikłowy, rzodkiewka, selery zwyczajne, kalarepa)kalarepa),

- cebulowe (cebula jadalna por)- cebulowe (cebula jadalna, por),

Ze względu na użytkowaną część rośliny stosuje się podział na warzywa:stosuje się podział na warzywa:

- łodygowe (szparag lekarski, młode pędy bambusów, szczytowe pąki palm jako pędy bambusów, szczytowe pąki palm jako tzw. kapusta palmowa),liściaste (rabarbar ogonki liściowe - liściaste (rabarbar - ogonki liściowe,

rzeżucha ogrodowa, cykoria endywia, sałata siewna szpinak warzywny szczaw siewna, szpinak warzywny, szczaw zwyczajny, burak liściowy, jarmuż, kapusta chińska pekińska i głowiasta brukselka)chińska, pekińska i głowiasta, brukselka),

Ze względu na użytkowaną część rośliny stosuje się podział na warzywa:stosuje się podział na warzywa:

-kwiatostanowe (kalafior, brokuł),

-nasienne (kasztan jadalny),

- owocowe (pomidor, bakłażan, owocowe (pomidor, bakłażan, papryka roczna, ogórek, dynia zwyczajna tykwa)zwyczajna, tykwa).

Łąka

Łąka, zbiorowisko roślinne z udziałem traw roślin zielnych którego powstanietraw roślin zielnych, którego powstanie trwanie w warunkach klimatu umiarkowanego uzależnione jest od gospodarki rolno-pasterskiej człowiekagospodarki rolno pasterskiej człowieka (zbiorowisko antropogeniczne). W tym

j i j t t bi i k ół t lujęciu jest to zbiorowisko półnaturalne.